ÜLKEMİZDE MADENCİLİK. Aslı ÇELİK /

Transkript

1 ÜLKEMİZDE MADENCİLİK Aslı ÇELİK /

2 Maden yataklarının işletmeye açılabilmesi için bazı şartlar gereklidir: Rezerv Tenör Ulaşım Teknoloji Sermaye

3 HARİTA:mta.gov.tr den alınmıştır

4 Türkiye Dünyada maden yatakları bakımından şanslı ülkeler arasında yer alır. Dünyada üretilen 50'yi aşkın maden çeşidi için yapılan değerlendirmede Türkiye, 29 çeşit ile Dünyada ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Bunun başlıca nedeni; 1-Ülkemizin dağ oluşumu hareketlerinden fazla etkilenmesi, 2-Dağ oluşumu hareketleri sonucunda başkalaşım ve volkanizma hareketlerine yaygın olarak uğramasıdır.

5

6 Türkiye de Madencilik alanında ilk sistemli ve geniş ölçülü araştırma 1935 yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) nün kurulması ile başlamıştır. Bundan sonra bir çok yeraltı kaynağımız işletmeye açılmıştır.

7 Türkiye madenleri ile ilgili büyük bir kuruluşta Etibanktır. Cumhuriyet döneminde, bulunan madenlerin işletilmesi görevi Etibank a verilmiştir

8

9 DOĞU ANADOLU

10 DEMİR

11

12 Malatya Hekimhan-Hasançelebi

13 Kullanıldığı Yerler: 1)Dericilikte 2)İnşaat Sanayi 3)Kimya Sanayi 4)Metalürjide 5)Boyacılıkta

14 BAKIR

15

16 Elazığ-Maden

17 Kullanıldığı Yerler: 1)El Sanatları 2)Kimya 3)Kuyumculukta 4)Metalürjide 5)Müzik Aletlerinin Yapımında 6)Tıpta Tedavi Amaçlı 7)Tekstil Sanayiinde 8)Elektrik elektronik sanayiinde

18 Krom

19

20 Elazığ-Guleman 13% 10% Bursa- Kütahya Eskişehir Mersin-Adana -Kayseri 6% Muğla Denizl i 45% Guleman Bölgesi Sivas-Erzincan-Kopdağ 26%

21 Kullanıldığı Yerler: 1)Diş hekimliği 2)Metalürji 3)Demir-çelik sanayiinde 4)Savaş sanayiinde 5)Kuru Pil Yapımı

22 TÜRKİYE DE MADENLER

23 Ege de Çıkarılan Madenler Linyit Krom Mermer Tuz Zımpara taşı Cıva Demir Bor mineralleri

24

25 LİNYİT Linyit üretiminde ege bölgesi Türkiye de ilk sırada yer almaktadır. Linyit rezervi Türkiye de ton,aid kcal/kg (güncellenme tarihi MTA Genel Müdürlüğü ) Taş kömürünün 1/3 enerjisine sahiptir. Kahverengi kömür adı da verilir.

26 BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI MANİSA (soma) MUĞLA (yatağan)

27 KÜTAHYA (Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz) Kütahyada bulunan Seyitömer höyüğünün altında 12 milyar tonluk linyit kökür rezervi bulunmuştur.linyit kömürünün Türkiye ekonomisine kazandırılması için öncelikle Seyitömer höyüğünün kazı çalışması yapılması gerekmektedir.bu amaçla Dumlupınar üniversitesi(dpü) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji bölümü başkanı Prof. Dr. Nejat Bilgen başkanlığında kazı çalışmaları yürütülmektedir.

28 Çok serttir ve erime noktası1876 decededir. Krom, insan organizmasında karbonhidrat metabolizması için önemlidir. Kolesterol, yağ ve protein sentezi için hayati bir mineral olan krom, kan şekeri düzeyinin sabit kalmasını sağlar. Kromun osteoporozla savaşta ve yaşlanmayı geciktirmede etkili olduğu, ayrıca kas oluşumunu da desteklediği bilinmektedir. KROM

29 BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI KULLANIM ALANLARI Paslanmaz çelik imali Metallere sertlik sağlamakta ve zırhlı araç yapımında kullanılır. Deri tabaklamada deriye uzun süre dayanabilme özelliği (çevresel faktör mikroorganizmalar) kazandırır. Krom kimyasalları paslanmayı önleyici(korozyona dayanıklı) özellikleri dolayısıyla uçak ve gemi sanayinde Boya hammaddesi yapımında, Muğla (Dalaman,Fethiye, Datça) en fazla rezerv (Guleman )Elazığ

30 MERMER Kireç taşının başkalaşımı ile oluşan mermer ton rezerve sahiptir. Bileşimlerinin %90-98'i CaCO 3 'ten (Kalsiyum karbonat) oluşmaktadır. Türkiye de mermer rezervi ve mermer ocağı en fazla olan il Balıkesirdir. Mermer ihraç ettiğimiz madenler arasındadır.

31 BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI Binaların iç ve dış kaplamaları, dekorasyon işleri, Anıtlar, heykeller ile süs ve hediyelik eşya imalatı önemli tüketim alanlarını oluşturur. AFYON (isçehisar) UŞAK

32 TUZ Tuz Nedir? 1. Kokusuz, suda eriyen, yiyecekleri korumada ve tatlandırmada kullanılan billursu madde. 2. Bir asitteki Hidrojenin yerini bir bazın almasıyla oluşan birleşim, Sodyum klorür (NaCl). KULLANIM ALANLARI İnsan gıdası. Hayvan beslenmesi. Kimya ve diğer sanayiler. Karayollarının kara ve buza karsı tuzlanmasıdır.

33 BULUNDUĞU YERLER İzmir in Çam Altı tuzlası Türkiye üretiminin %55 ini karşılar.

34 ZIMPARA TAŞI Aşındırıcı taneciklerin çeşitli bağlayıcılarla birbirlerine bağlanması sonucunda oluşur. Çok kesicidirler. KULLANIM ALANLARI Genellikle metal endüstrisinde kullanılırlar. Metal endüstrisi dışında ise cam ve seramik sanayinde kullanılırlar.

35 BULUNDUĞU YERLER İzmir, Aydın, Muğla Milas. Türkiye de toplam ton zımpara taşı elde edilmektedir.

36 ANKARA Çayırlı İÇ ANADOLU MANGANEZ

37 KULLANILDIĞI YERLER: Alüminyum metalürjisinde Eczacılıkta Kimya

38 CİVA İzmir ( Karaburun, Ödemiş) Konya-Sarayönü

39 KULLANILDIĞI YERLER Sıcaklıkölçer, barometre, vakum pompaları, civa buharlı lambalar, Aynaların sırlanmasında, altın ve gümüşün özütlenmesinde kullanılır. Tıpta (Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. amalgam dişleri doldurmakta kullanılır.) Fünye olarak kullanılır. Kırmızı cıva kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.

40 DEMİR Demir, yerkabuğunda en çok bulunan ve en çok kullanılan metaldir İnsan ve hayvan yaşamının en önemli parçası olan hemoglobinin yapısında, Saf halde demir karbon ve diğer metallerle alaşımları halinde bulunur.

41 BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI İZMİR (Torbalı) SiVAS(Divriği) KULLANIM ALANLARI İnşaatlarda beton, kiriş ve yüzeylerin güçlendirilmesinde, Demir oksitleri boya endüstrisinde pigment olarak, Çelik sanayinin ana hammaddesi olarak kullanılır.

42 BOR Kimya endüstrisinin en önemli hammaddesidir. Türkiye rezerv bakımından Dünya da ilk sırada yer alır. Ancak üretimi ve dış satımı az olduğundan ekonomiye katkısı da azdır.

43 BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI Eskişehir-Seyitgazi Kütahya ( Emet) KULLANILDIĞI YERLER Metalürji Nükleer reaktörlerde Organik kimya Fotoğrafçılık Cam sanayi :pencere camı, şişe camı v.b Seramik sanayi Temizleme ve beyazlatma sanayi Yanmayı önleyici (geciktirici) maddeler Tarım -Metalurji -Nükleer uygulamalar

44 Krom yatakları altı ana bölgede toplanmıştır. Fethiye, Köyceğiz, Denizli Alacakaya (Guleman) (Elazığ) Bursa, Eskişehir Adana, Kayseri, Mersin İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye

45 Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır. KROM 40 milyon ton krom rezervi bulunan kromun büyük bir bölümü hammadde, bir miktarı da ferro-krom olarak ihraç edilmektedir.

46 BOKSİT Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir

47 Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayisinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır.

48 KÜKÜRT Ülkemizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır.

49 Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve boya sanayiinde kullanılır. Ayrıca kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır.

50 DEMİR Akdeniz bölgesinde; Hatay ve Kahramanmaraş ta bulunur

51 Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan demir, inşaat, makine ve araçların üretiminde kullanılır.

52 LİNYİT Adana, Kahramanmaraş ta Linyit, kahverengi kömür de denilen ve tamamına yakını yakıt olarak kullanılan kömür sıralamasında en alt sırada yer alan bir kömür çeşididir.

53 FOSFAT BAKIR PETROL

54 FOSFAT Türkiye de fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman, G.Antep, Mazıdağı-Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir. Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı (Mardin) fosfat işletmelerinde işlenmektedir. Üretimimiz tüketimimizi karşılamamaktadır. Bu nedenle fosfat ithal edilmektedir.

55 Fosfat kayasının % 85 i gübre olarak kullanılmaktadır. % 15 lik bölümü ise yem, gıda, deterjan, alaşım metalürjisi, kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi ve kimya sanayinde kullanılmaktadır. KİBRİT

56 BAKIR Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır)'de de bakır yatakları mevcuttur.

57 Bakır, üstün fiziksel ve kimyasal özelliklerinden dolayı endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır. Başlıca kullanım alanları; elektrik ve elektronik sanayi, inşaat, ulaşım sanayi, boya sanayi ve turistik eşya gibi.

58 PETROL Gda türkiyede petrol çıkarılan tek bölgemizdir. Batman diyarbakır siirt adıyaman başlıca petrolün çıkarıldığı yerlerdir.

59 Petrol koyu renkli ve yapışkan ve yanıcı bir sıvıdır. Ham petrolün rafine edilmesi ile daha değerli ürünler elde edilir. Bunlar üretim sırası ile rafineri yakıt gazı, sıvılaştırılmış petrol gazı(lpg), nafta, normal benzin, süper benzin, kurşunsuz benzin, jet yakıtı, gaz yağı, motorin, kalorifer yakıtı, fuel oil, asfalt, madeni yağı

60 Ham petrolün arıtımı ile parfüm ve böcek ilaçları gibi ikincil ürünler de elde ediliyor Günümüzde petrolün işlenmesi ile seksen bine yakın ürün elde edilmektedir ancak en çok kullanıldığı alanlar ulaşım ve enerjidir.

61 Marmara bölgesi madenleri Ülkemizin en önemli bölgelerinden biri olan, geçiş özelliği de taşıyan Marmara Bölgesi nde pek çok yeraltı kaynağı bulunmaktadır. Bunların bir kısmı rezerv bakımından oldukça zengindir. Bir kısmı da yeterince önemli değildir. Ancak yine de Marmara Bölgesi için yeraltı kaynaklarında çeşitlilik olduğunu söyleyebiliriz.

62 Bor minerali jet ve roket yakıtı, cam, cam yünü, fiberglas, izolasyon maddeleri, metalürji, kozmetik(şampuan), sabun, ateşe dayanıklı maddeler, suni gübre, porselen, emaye, deterjan, tekstil boyaları yapımı, ilaç ve kimya sanayisi ile fotoğrafçılıkta kullanılır. Susurluk,Bigadiç,Bursa,

63 volfram Madenlerin büyük hızla işlenmesinde kesici takım olarak kullanılan çok sert bir maddedir. Bursa (uludağ))

64 mermer parlatıldığı zaman iyi cila kabul ederek göze hoş görünen her türlü kayaç mermer terimi içerisinde kabul edilir. inşaat sektöründe hammadde olarak kullanılır. Ayrıca heykelcilikte, yapı içinde(döşeme taşları, basamak, kaplama, şömine), ve dışında (cephe kaplamaları), ev içi döşemelerinde (mobilya eşyası, mobilya altlıkları, radyatör tablaları, banyo dekorasyonu), dini sanatlarda ve anıt mezarlarda kullanılır. Marmara Adası nda, Bilecik te ve Bursa nın Mustafakemalpaşa ilçesinde çıkarılır

65 linyit Oluşumu maden kömüründen daha yeni kalorisi daha düşük Linyit yatakları yeryüzüne yakın olduğundan kolayca işlenebilir. Uzaklara taşınması hem maliyeti arttırır, hem de kolayca ufalandığı için değerini düşürür. genellikle çıkarıldığı yerlerdeki sanayi tesisleri ile konutlarda tüketilir. Ülkemizde esas olarak ısınma ihtiyacını gidermede kullanılan linyit; büyük miktarda çıkarılmaktadır

66 doğalgaz Doğal gaz; yer altında oluşmuş; çeşitli gazların bir karışımıdır. Bu karışımın büyük bir bölümünü metan gazı oluşturur. Genellikle yakıt olarak kullanılan doğal gaz, aynı zamanda petro-kimya sanayinin önemli bir ham maddesidir Hamitabat (Lüleburgaz)

67 demir Demir-çelik sektörünün ana hammaddesi Tenör oranı demir yataklarının işletilip işletilmemesinde önemlidir. Türkiye de demir rezervi 132milyon olup yılda 4-5milyon tonu işlenir. Mamara Bölgesinde Balıkesir (Eymir) de düşük tenörlü demir yatakları bulunur.

68 karadeniz bölgesi madenleri maden kömürü Maden kömürü Zonguldak çevresinde işletilen ocaklar'dan çıkarılır Önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Ayrıca Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır

69 bakır Bakırın önemi, başlıca üç nedenden kaynaklanmaktadır: 1. Dünya'nın hemen hemen tüm bölgelerinde bulunması nedeniyle geniş ölçüde üretiminin yapılabilmesi, 2. Elektriği diğer bütün metaller içinde gümüşten sonra en iyi ileten metal olması, ve 3. Endüstriyel önemi yüksek, pirinç, bronz gibi alaşımlar yapmasıdır. Murgul ( Artvin), Küre ( Kastamonu)'de çıkarılmaktadır

70 Linyit: Merzifon ( Amasya) ve Havza (Samsun) çevresinden çıkarılmaktadır Manganez: Demirin sertleştirilmesinde kullanılır Zonguldak-Ereğli ve Artvin- Borçka çevresinde çıkarılır