Aile Hekimi / Genel Pratisyenin Cekirdek Yeterlikleri Toplum Yönelimi ARAŞ. GÖR. DR. TUĞRUL BIYIKLIOĞLU DANIŞMAN: PROF. DR.

Transkript

1 Aile Hekimi / Genel Pratisyenin Cekirdek Yeterlikleri Toplum Yönelimi ARAŞ. GÖR. DR. TUĞRUL BIYIKLIOĞLU DANIŞMAN: PROF. DR. MEHMET UNGAN

2 Leeuwenhorst Tanımı 1974 Genel pratisyen, hekim ve tıp dışı diğer meslektaşlarıyla işbirliği içinde uygulama yapar. Tedavi, koruma ve eğitim yoluyla nasıl ve ne zaman hastalarının ve ailelerinin sağlığını geliştirme girişimlerinde bulunabileceğini bilir. Ayrıca topluma karşı da mesleksel sorumluluğu olduğunu kabul eder.

3 WONCA Tanımı 1991 Genel pratisyen/aile hekimi mesleksel görevini bireylerin sağlık gereksinimleri ve hizmet sunduğu toplumun var olan kaynaklarına göre, doğrudan ya da diğer sağlık çalışanlarının verdiği hizmetler aracılığıyla yerine getirir.

4 Olesen Tanımı 2000 Genel pratisyen, hastanın var olan hastalığının tipine ya da diğer kişisel ve toplumsal özelliklerine bakmaksızın toplum içindeki bireylere bakım sunar ve sağlık sisteminin var olan kaynaklarını hastalarının yararına en iyi şekilde düzenler

5 WONCA Aile Hekimliği Avrupa Tanımı

6 Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik disiplininin özellikleri Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasını oluşturur; hizmet almak isteyenlere açık ve sınırsız bir sağlar; yaş, cinsiyet ya da kişinin başka herhangi bir özelliğine bakmaksızın tüm sağlık sorunlarıyla ilgilenir. Bu bakış açısı disiplinin birçok yönünün belirginleşmesine yol açar ve bunların birey ve toplum sorunlarının yönetiminde kullanılması için fırsatlar yaratır. Sağlık kaynaklarının verimli kullanımını sağlar.

7 Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik disiplininin özellikleri Toplumun sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir Disiplin, sağlık hizmeti konularında hem tek tek hastalara hem de daha genel anlamda topluma karşı sorumluluğu olduğunu kabul eder. Bu zaman zaman bir gerginlik yaratır ve uygun bir şekilde yönetilmesi gereken çıkar çatışmalarına yol açabilir Sağlık sorunlarını fiziksel, ruhsal, toplumsal, kültürel ve varoluş boyutlarıyla ele alır

8 Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik Uzmanlığı Bireylere kendi aile, toplum ve kültürleri bağlamında hizmet sunarlar Topluma karşı mesleksel sorumluluk taşırlar

9 Aile Hekimi/Genel Pratisyenin Çekirdek Yeterlikleri Birinci basamak yönetimi Kişi merkezli bakım Özgül sorun çözme becerileri Kapsamlı yaklaşım Toplum yönelimli olma Bütüncül yaklaşım

10 Gay Bernard ın önerdiği disiplin ilkeleri 1- Hasta merkezli yaklaşım 2- Aile ve toplum bağlamına yönelim 3- Hasta gereksinimleri ve istekleri ile belirlenen etkinlikler 4- Seçilmemiş ve karmaşık sağlık sorunları 5- Ciddi hastalıkların düşük insidansı 6- Hastalıkların erken evrelerde görülmesi 7- Çok sayıda yakınma ve patolojinin eş zamanlı yönetimi 8- Sürekli yönetim 9- Bakımın koordinasyonunu sağlama 10- Verimlilik

11 DSÖ Çerçeve Bildirgesi A. Genel B. Sürekli C. Kapsayıcı D. Koordine E. İşbirliğine dayalı F. Aile yönelimi G. Toplum yönelimi

12 DSÖ Çerçeve Bildirgesi Aile yönelimli bakım; Hastanın sorunlarını, Aile çevresi Sosyal ve kültürel ilişkiler ağı İş ve ev koşulları, bağlamında ele almalıdır. Toplum yönelimli; Hastanın sorunları, İçinde yaşadığı toplum ve toplumun sağlık gereksinimleri bağlamında ele almalıdır. Diğer sektörlerdeki kuruluşlar, çalışanlar ve kendi kendine ve karşılıklı yardım grupları ile işbirliği içinde olmalıdır.

13 WONCA 1991 Bildirgesi Kapsayıcı bakım Hastaya yönelim Aileye odaklanma Hekim/hasta ilişkisi Diğer hizmetlerle eşgüdüm sağlama Savunmanlık Ulaşılabilirlik ve kaynak yönetimi Toplum için yükümlülük üslenme

14

15 Toplum Yönelimli Olma Hastaların sağlık gereksinimleriyle onların içlerinde yaşadıkları toplumun sağlık gereksinimlerini, var olan kaynakların kullanımı açısından bir denge içinde uzlaştırabilme.

16 Temel Uygulama Özellikleri Bağlamsal boyut Çalışma koşulları, toplum, kültür, parasal ve düzenleyici çerçeveler dahil hekimlerin bizzat kendi bağlamlarını ve çalıştıkları çevreyi anlamaları Tutumsal boyut Bilimsel boyut

17 Bağlamsal boyut Sosyoekonomik etkenler, coğrafya ve kültür dahil yerel toplumun çalışma yeri ve hasta bakımına etkisinin anlaşılması Toplam iş yükünün her bir hastaya verilen bakım üzerindeki etkisinin ve bu bakımın sunulması için var olan olanakların (personel ve donanım gibi) farkında olunması Uygulama düzeyinde sağlık hizmetinin sunulduğu mali ve yasal çerçevelerin anlaşılması Hekimin kişisel ev ve iş ortamının, sunduğu hizmet üzerindeki etkisinin anlaşılması

18 McWHINNEY Aile Hekimliğinin İlkeleri Aile hekimi hasta ile her temasını sağlığın geliştirilmesi için fırsat olarak değerlendirir. Hastalarının her birini yılda ortalama dört kez görmeleri koruyucu hekimlik uygulamaları açısından çok önemli bir fırsattır. Aile hekimleri kendine kayıtlı hastaları risk grupları açısından gözden geçirir; bağışıklama, pap-smear testi, TA ölçümü vs. Aile hekimi kendini toplum içindeki sağlık bakımı ve destekleyici hizmetler ağının bir parçası olarak görür. Aile hekimleri, hastanede çalışan hekimler, sağlık çalışanları, evde bakım hemşireleri, sosyal hizmet görevlileri vb. Genel pratisyenlik bu hizmet ağında kilit bağlantıyı oluşturmaktadır.

19 McWHINNEY Aile Hekimliğinin İlkeleri İdeal olarak, aile hekimleri hastalarıyla aynı yaşam ortamını paylaşmalıdır. Tam olarak yarar sağlayabilmeleri için aile hekimlerinin hizmet verdikleri çevrede görünür bir varlıklarının olmasına hala gereksinim vardır. Niagara Şelalesindeki Aşk Kanalı felaketi Aile hekimi, kaynakların yöneticisidir. Tanısal incelemeler, tedavi reçeteleri, uzman sevkleri, belirli ölçülerde hastaneye yatışlar. Kaynaklar kısıtlıdır. Bu nedenle hastaların ve toplumun yararı için kaynakların yönetimi, aile hekiminin sorumluluğundadır. Bazı durumlarda, hastanın bireysel çıkarları, toplumunkilerle çatışabilir ve bu da etik sorunlara yol açabilir.

20 McWHINNEY Toplumsal Hizmet Ağı Aile Hekimleri, kendilerini sağlık ağının bir parçası olarak düşünmeye alışkındırlar, hastaların yararı için çok sayıda uzmanın hizmet vermesini sağlarlar. Toplumda, insanların birbirleri ile ilişkili sağlık ve sosyal problemleri ile ilgilenen birçok kaynak mevcuttur. Aile hekimleri bu hizmetleri sunan kaynaklar ile iyi iletişim kurabilmelidir. Bu hizmetlerin aile hekimliği açısından iki tip önemi vardır; 1 Aile hekimleri, hastaların bu konuda bilgi kaynağı olabilirler 2 Aile hekimleri, birçok farklı konuda destek ve yardım sağlayabilirler

21 McWHINNEY Toplumsal Hizmet Ağı Çalışmaya yeni başlayan veya yeni bir bölgeye giden aile hekimleri, özellikleri yerel hizmet ağları hakkında sürekli ilişkide bulunacağı görevliler ile kişisel ilişki geliştirerek bilgi almak üzere her türlü çabayı göstermelidir. Sağlık idarecileri ve onların çalışanları özellikle aile hekimi için önemlidir. Ayrıca birimde çalışanları da iletişime açık olmaları konusunda eğitmek gerekir.

22 McWHINNEY Toplum Sağlığı Halk sağlığı uzmanları ile aile hekimleri, hastalıkları önleme ve sağlığı geliştirme sistemlerini oluşturma ve sürdürme açısından doğal müttefiklerdir. Yerel toplum sağlığı merkezleri ile iletişim kurulması ve sürdürülmesi, aile hekimi ile tüm sağlık sistemleri arasında önemli bir köprüdür. Toplum sağlığı hemşireleri (TSH) sayesinde aile hekimi ile toplum sağlığı arasındaki iletişim ve bakımın bütünleşik olarak sürmesi sağlanır. TSH, yeni doğum yapmış annelere evde bebek bakımı ziyaretleri, yalnız yaşayan yaşlıların değerlendirilmesi, gençler için sosyal yardım programları gibi hizmetleri sağlamaktadır.

23 McWHINNEY Toplum Sağlığı Doug Campos-Outcalt (2004), aile hekimlerinin; Toplum Sağlığı sisteminin bir parçası olarak yerine getirmeleri gereken beş işlev tanımlamıştır: 1 Uygulamalarında, önerilen koruyucu sağlık hizmetler kılavuzlarını kullanmak 2 Sürveyans sisteminin en ön safında yer almak 3 Toplum sağlığı merkezlerine uygun yönlendirmeler yapmak ( örn; doğum öncesi veya bebek bakımı sınıfları) 4 Toplum sağlığı merkezlerinden gelen yönlendirmeleri kabul etmek ( örn; herhangi bir aile hekimi olmayan yeni hastalar) 5 Yerel sağlık birimleri ile yapıcı bir etkileşim içinde olmak

24 McWHINNEY Toplum Sağlığı Doug Campos-Outcalt, toplum sağlığı alanında temel düzey, orta düzey, gelişmiş düzey ve liderlik olmak üzere dört basamaklı bir uzmanlaşma önermektedir. Tüm aile hekimleri temel düzeyde uzmanlığa sahip olmalıdır.

25 McWHINNEY Toplum Sağlığı Temel Düzey; Bilgi; Yerel sağlık birimlerinin fonksiyon ve yetkilerini Merkezi ve yerel sağlık birimleri ile nasıl etkili iletişime geçebileceğini Toplum sağlığı görevleri olan yerel, merkezi kurumların rollerini Toplum sağlığı açsından önemli olan, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, tüberküloz ve diğer hastalıkların tıbbi bakımını Kanıta dayalı koruyucu rehberleri, Toplum sağlığı kaynaklarının (temas takibi, direkt gözlem tedavisi, izolasyon ve karantina) uygun kullanımını Acil ve afetlerdeki rolünü, bilir

26 McWHINNEY Toplum Sağlığı Temel Düzey; Kabiliyetler; Bildirimi zorunlu hastalık veya durumların bildirimi Vital istatistiklerin doğru kaydedilmesi Klinik koruyucu rehberlerin uygulanması (tarama, bağışıklama, danışma, kemoprofilaksi, seyahat önerileri) Tıbbi literatürü anlayabilme (temel epidemiyoloji ve istatistik) Çok sık görülmeyen hastalık ve şablonları tanıyabilme Çevre ile ilgili durumlarla alakalı bilgi toplayabilme Toplum kaynakları ile iletişim kurabilme Hayat tarzı değişikliği için danışmalık verebilme

27 McWHINNEY Diğer Hizmet Ağları Çocuklar için hizmetler Okul sağlığı ve rehberlik hizmetleri Endüstriyel sağlık hizmetleri Ruh sağlığı hizmetleri Yaşlılar için hizmetler Evde bakım hizmetleri Kendi kendine yardım ve diğer yardım grupları Gönüllüler Toplum hizmetlerinin konumu

28 Kaynaklar Wonca Avrupa 2005 Basımı Türkçe Çevirisi, TAHUD Yayınları 4 Nisan 2011 Campos Outcalt D Public health and family medicine: An opportunity Journal of the American Board of Family Medicine 17: Ian R. Mcwhinney & Thomas Freeman, Textbook of Family Medicine/ Third Edition, Güldal D,Türkçe çevirisi - Medikal Akademi yayıncılık 2012, 14-18, WHO Framework for Professional and Administrative Development of General Practice/Family Medicine in Europe