RAY BILLINGTON University of the West of England da öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. East of Existentialism; The Tao of the West ve

Transkript

1 RAY BILLINGTON University of the West of England da öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. East of Existentialism; The Tao of the West ve Understanding Eastern Philosophy son dönemde yayımladığı kitaplardan ikisidir.

2 Ayrıntı: 194 İnceleme Dizisi: 105 Felsefeyi Yaşamak Ahlak Düşüncesine Giriş Ray Billington Kitabın Özgün Adı Living Philosophy An Introduction to Moral Thought İngilizce den Çeviren Abdullah Yılmaz Yayıma Hazırlayan Emrehan Zeybekoğlu Ray Billington Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak İllüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Düzeni Arslan Kahraman Dizgi Hediye Gümen Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.:244 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Birinci Basım 1997 İkinci Basım 2011 Baskı Adedi 2000 ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Ray Billington Felsefeyi Yaşamak

4 İNCELEME DİZİSİ YEŞİL POLİTİKA/J. Porritt Ë MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEŞTİRİSİ/B. Brown Ë KADINLIK TAHAKKÜM VE DİRENİŞ SANATLARI/J.C. Scott Ë SAĞLIĞIN GASPI/I. Illich Ë SEVGİNİN BİLGELİĞİ/A. Finkielkraut Ë KİMLİK VE FARKLILIK/W. Connolly Ë ANTİPOLİTİK ÇAĞDA POLİTİKA/G. Mulgan Ë YENİ BİR SOL ÜZERİNE TARTIŞMALAR/H. Wainwright Ë DEMOKRASİ VE KAPİTALİZM/S. Bowles-H. Gintis Ë OLUMSALLIK, İRONİ VE DAYANIŞMA/R. Rorty Ë OTOMOBİLİN EKOLOJİSİ/P. Freund-G. Martin Ë ÖPÜŞME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZERİNE/A. Phillips Ë İMKÂNSIZIN POLİTİKASI/ J.M. Besnier Ë GENÇLER İÇİN HAYAT BİLGİSİ EL KİTABI/R. Vaneigem Ë EKOLOJİK BİR TOPLUMA DOĞRU/M. Bookchin Ë İDEOLOJİ/T. Eagleton Ë DÜZEN VE KALKINMA KISKACINDA TÜRKİYE/A. İnsel Ë AMERİKA/J. Baudrillard Ë POSTMODERNİZM VE TÜKETİM KÜLTÜRÜ/M. Featherstone Ë ER- KEK AKIL/G. Lloyd Ë BARBARLIK/M. Henry Ë KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ/R. Sennett Ë POPÜLER KÜLTÜRLER/D. Rowe Ë BELLEĞİNİ YİTİREN TOPLUM/R.Jacoby Ë GÜLME/H. Bergson Ë ÖLÜME KARŞI HAYAT/N. O. Brown Ë SİVİL İTAATSİZLİK/Der.: Y. Coşar Ë AHLAK ÜZERİNE TARTIŞMALAR/J. Nuttall Ë TÜKETİM TOPLUMU/J. Baudrillard Ë EDEBİYAT VE KÖTÜLÜK/G. Bataille Ë ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/S. Kierkegaard Ë ORTAK BİR ŞEYLERİ OLMAYANLARIN ORTAKLIĞI/A. Lingis Ë VAKİT ÖLDÜRMEK/P. Feyerabend Ë VATAN AŞKI/M. Viroli Ë KİMLİK MEKÂNLARI/D. Morley-K. Robins Ë DOSTLUK ÜZERİNE/S. Lynch Ë KİŞİSEL İLİŞKİLER/H. LaFollette Ë KADINLAR NE- DEN YAZDIKLARI HER MEKTUBU GÖNDERMEZLER?/D. Leader Ë DOKUNMA/G. Josipovici Ë İTİ- RAF EDİLEMEYEN CEMAAT/M. Blanchot Ë FLÖRT ÜZERİNE/A. Phillips Ë FELSEFEYİ YAŞAMAK/R. Billington Ë POLİTİK KAMERA/M. Ryan-D. Kellner Ë CUMHURİYETÇİLİK/P. Pettit Ë POSTMODERN TEORİ/S. Best-D. Kellner Ë MARKSİZM VE AHLAK/S. Lukes Ë VAHŞETİ KAVRAMAK/J.P. Reemtsma Ë SOSYOLOJİK DÜŞÜNMEK/Z. Bauman Ë POSTMODERN ETİK/Z. Bauman Ë TOPLUMSAL CİNSİ- YET VE İKTİDAR/R.W. Connell Ë ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAŞLIK/W. Kymlicka Ë KARŞIDEVRİM VE İSYAN/H. Marcuse Ë KUSURSUZ CİNAYET/J. Baudrillard Ë TOPLUMUN McDONALDLAŞTIRILMASI/G. Ritzer Ë KUSURSUZ NİHİLİST/K.A. Pearson Ë HOŞGÖRÜ ÜZERİNE/M. Walzer Ë 21. YÜZYIL ANAR- ŞİZMİ/Der.: J. Purkis & J. Bowen Ë MARX IN ÖZGÜRLÜK ETİĞİ/G. G. Brenkert Ë MEDYA VE GAZE- TECİLİKTE ETİK SORUNLAR/Der.: A. Belsey & R. Chadwick Ë HAYATIN DEĞERİ/J. Harris Ë POST- MODERNİZMİN YANILSAMALARI/T. Eagleton Ë DÜNYAYI DEĞİŞTİRMEK ÜZERİNE/M. Löwy Ë ÖKÜZÜN A SI/B. Sanders Ë TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YENİDEN DÜŞÜNMEK/Der.: G. Robinson & J. Rundell Ë TUTKULU SOSYOLOJİ/A. Game & A. Netcalfe Ë EDEPSİZLİK, ANARŞİ VE GERÇEKLİK/G. Sartwell Ë KENTSİZ KENTLEŞME/M. Bookchin Ë YÖNTEME KARŞI/P. Feyerabend Ë HAKİKAT OYUNLARI/J. Forrester Ë TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?/P. Connerton Ë ÖLME HAKKI/S. İnceoğlu Ë ANARŞİZMİN BUGÜNÜ/Der.: Hans-Jürgen Degen Ë MELANKOLİ KADINDIR/D. Binkert Ë SİYAH AN LAR I-II/J. Baudrillard Ë MODERNİZM, EVRENSELLİK VE BİREY/Ş. Benhabib Ë KÜLTÜREL EMPERYALİZM/J. Tomlinson Ë GÖZÜN VİCDANI/R. Sennett Ë KÜRESELLEŞME/Z. Bauman Ë ETİĞE GİRİŞ/A. Pieper Ë DUYGUÖTESİ TOPLUM/S. Mestroviç Ë EDEBİYAT OLARAK HAYAT/A. Nehamas Ë İMAJ/K. Robins Ë MEKÂNLARI TÜKETMEK/J. Urry Ë YAŞAMA SANATI/G. Sartwell Ë ARZU ÇAĞI/J. Kovel Ë KOLON- YALİZM POSTKOLONYALİZM/A. Loomba Ë KREŞTEKİ YABANİ/A. Phillips Ë ZAMAN ÜZERİNE/N. Elias Ë TARİHİN YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow Ë FREUD SAVAŞLARI/J. Forrester Ë ÖTEYE ADIM/M. Blanchot Ë POSTYAPISALCI ANARŞİZMİN SİYASET FELSEFESİ/T. May Ë ATEİZM/R. Le Poidevin ËAŞK İLİŞKİLERİ/O.F. Kernberg Ë POSTMODERNLİK VE HOŞNUTSUZLUKLARI/Z. Bauman Ë ÖLÜMLÜ- LÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE DİĞER HAYAT STRATEJİLERİ/Z. Bauman Ë TOPLUM VE BİLİNÇDIŞI/K. Leledakis Ë BÜYÜSÜ BOZULMUŞ DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Ritzer Ë KAHKAHANIN ZAFERİ/B. Sanders ËEDEBİYATIN YARATILIŞI/F. Dupont Ë PARÇALANMIŞ HAYAT/Z. Bauman Ë KÜLTÜREL BELLEK/J. Assmann Ë MARKSİZM VE DİL FELSEFESİ/V. N. Voloşinov Ë MARX IN HAYALETLERİ/J. Derrida Ë ERDEM PEŞİNDE/A.MacIntyre Ë DEVLETİN YENİDEN ÜRETİMİ/J. Stevens Ë ÇAĞDAŞ SOSYAL BİLİMLER FELSEFESİ/B. Fay Ë KARNAVALDAN ROMANA/M. Bakhtin Ë PİYASA/J. O Neill Ë ANNE: MELEK Mİ, YOSMA MI?/E.V. Welldon Ë KUTSAL İNSAN/G. Agamben Ë BİLİNÇALTINDA DEVLET/R. LourauË YAŞADIĞIMIZ SEFALET/A. Gorz Ë YAŞAMA SANATI FELSEFESİ/A. Nehamas Ë KORKU KÜLTÜRÜ/F. Furedi Ë EĞİTİMDE ETİK/F. Haynes Ë DUYGUSAL YAŞANTI/D. Lupton Ë ELEŞTİREL TEORİ/R. Geuss Ë AKTİVİSTİN EL KİTABI/R. Shaw Ë KARAKTER AŞINMASI/R. Sennett Ë MODERNLİK VE MÜPHEMLİK/Z. Bauman Ë NIETZSCHE: BİR AHLAK KARŞITININ ETİĞİ/P. Berkowitz Ë KÜLTÜR, KİMLİK VE SİYASET/Nafiz Tok Ë AYDINLANMIŞ ANARŞİ/M. Kaufmann Ë MODA VE GÜNDEMLERİ/D. Crane Ë BİLİM ETİĞİ/D. Resnik Ë CEHENNEMİN TARİHİ/A.K. Turner Ë ÖZ- GÜRLÜKLE KALKINMA/A. Sen Ë KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜR/J. Tomlinson Ë SİYASAL İKTİSADIN ABC si/r. Hahnel Ë ERKEN ÇÖKEN KARANLIK/K.R. Jamison Ë MARX VE MAHDUMLARI/J. Derrida Ë ADALET TUTKUSU/R.C. Solomon Ë HACKER ETİĞİ/P. Himanen Ë KÜLTÜR YORUMLARI/Terry Eagleton Ë HAYVAN ÖZGÜRLEŞMESİ/P. Singer Ë MODERNLİĞİN SOSYOLOJİSİ/P. Wagner Ë DOĞRUYU SÖYLEMEK/M. Foucault Ë SAYGI/R. Sennett Ë KURBANSAL SUNU/M. Başaran Ë FOUCAULT NUN ÖZGÜRLÜK SERÜVENİ/J. W. Bernauer Ë DELEUZE & GUATTARI/P. Goodchild Ë İKTİDARIN PSİŞİK YAŞAMI/J. Butler Ë ÇİKOLATANIN GERÇEK TARİHİ/S.D. Coe & M.D. Coe Ë DEVRİMİN ZAMANI/A. Negri Ë GEZEGENGESEL ÜTOPYA TARİHİ/A. Mattelart Ë GÖÇ, KÜLTÜR, KİMLİK/I. Chambers Ë ATEŞ VE SÖZ/G.M. Ramírez Ë MİLLETLER VE MİLLİYETÇİLİK/E.J. Hobsbawm Ë HOMO LUDENS/J. Huizinga Ë MODERN DÜŞÜNCEDE KÖTÜLÜK/S. Neiman Ë ÖLÜM VE ZAMAN/E. Lévinas Ë GÖ- RÜNÜR DÜNYANIN EŞİĞİ/K. Silverman Ë BAKUNIN DEN LACAN A/S. Newman Ë ORTAÇAĞDA ENTELEKTÜELLER/J. Le Goff Ë HAYAL KIRIKLIĞI/Ian Craib Ë HAKİKAT VE HAKİKATLİLİK/B. Williams Ë RUHUN YENİ HASTALIKLARI/J. Kristeva Ë ŞİRKET/J. Bakan Ë ALTKÜLTÜR/C. Jenks Ë BİR AİLE CİNAYETİ/M. Foucault Ë YENİ KAPİTALİZMİN KÜLTÜRÜ/Richard Sennett Ë DİNİN GELECEĞİ/ Santiago Zabala Ë ZANAATKÂR/Richard Sennett Ë MELEZLİĞE ÖVGÜ/Michel Bourse Ë SERMAYE VE DİL/ Christian Marazzi Ë SAVAŞ OYUNLARI/Roger Stahl

5 Alcoholics Anomymous un verdiği güç olmasaydı, bu kitap otaya çıkan ürünün ancak bir gölgesi olabilirdi. Bu yüzden, kitabımı birliğin bütün üyelerine ithaf ediyorum. Şükran duygularım hayat boyu sürecek ama bu duygu ancak günlük süreç içinde ifadesini bulabilir.

6 Gerçekten iyi bir adam iyi olduğunun farkında değildir, Ve işte bu yüzden iyidir. Aptal bir adam iyi olmaya çalışır, Ve işte bu yüzden iyi değildir. Gerçekten iyi bir adam hiçbir şey yapmaz, Yine de hiçbir şeyi yapılmamış bırakmaz. Aptal bir adam hep bir şeyler yapar, Yine de çok şey yapılmamış kalır. İşte bu yüzden, Tao yitirildiğinde, iyilik ortaya çıkar. İyilik yitirildiğinde, incelik ortaya çıkar. İncelik yitirildiğinde, adalet ortaya çıkar. Adalet yitirildiğinde, merasim ortaya çıkar. Bu yüzden, gerçek büyük adam gerçek olanda barınır, yüzeydekinde değil, Meyvede barınır, çiçekte değil. İşte bu yüzden, birini al, ötekini reddet. Tao Te Ching * * Kitaptaki bütün şiirleri çeviren Selahattin Özpalabıyıklar a teşekkür ederiz (Ayrıntı Yayınları).

7 İçindekiler İlk Baskıya Önsöz...13 İkinci Baskıya Önsöz...18 Üçüncü Baskıya Önsöz...20 Birinci Kısım Genel Etik Teorisi I- Felsefe Nedir?...25 FELSEFI ANALIZ...27 ÖTEKI DISIPLINLER IÇINDE FELSEFE...31 TARIH FELSEFESI...31 ESTETIK...33 BAŞKA ALANLARDA FELSEFE...34 FELSEFECİNİN ALANI...37 EPISTEMOLOJI...38 METAFIZIK...40 MANTIK...40 Örnek Olay 1: HOŞGÖRÜ: ÇİZGİYİ NEREYE ÇEKERSİNİZ?...42 Örnek Olay 2: EN İYİ VE İYİ...45

8 II- Etiğin Kapsamı...46 ETİK VE AHLAK...46 ETİK VE AHLAKİ SORUNLARIN AYRIKSILIĞI...48 GÜDÜLER...56 DIĞERKÂMLIK...56 HOBBES...57 ETİK İLKELER...60 PLATON...61 İLKELERIN KAYNAĞI...62 AHLAK KURALLARI: MUTLAK MI YOKSA GÖRELİ Mİ?...66 (a) Mutlakçılık...68 (b) Görecilik...69 Örnek Olay 3: KOMŞUNU SEV...76 Örnek Olay 4: BİR TÖVBEKÂRIN AÇMAZI...78 Örnek Olay 5: AHLAKİ TAVIRLARDAKİ DEĞİŞİMLER...79 Örnek Olay 7: GÖRELİLİK...80 III- Olgular ve Değerler...82 Değerlerin Genel Geçerliği...87 Gereken...88 İyi...89 Şifre Sözcüklerin Atlanması...92 Ampirik ve Normatif...94 Örnek Olay 9: PORNOGRAFİ Örnek Olay 10: DOĞRU NEDİR? IV- Doğru ve Yanlış Hakkındaki Bilgimiz (a) Ana Babamız (b) Vicdan (c) Ülke Kanunları (d) Toplum ya da Kişinin Emsalleri (e) Tanrı (f) Akıl (g) Duygular (h) Evrim: Bir Doğal Ayıklama Süreci Olarak Ahlak (i) Örnek Olgulardan Hareketle Doğal Bir İlerleme: Gereken, Olan dan Türüyor Örnek Olay 11: NEDEN AHLAKLI OLMALI? Örnek Olay 12: OTORİTE VE OTONOMİ Örnek Olay 13: ETİK VE HUKUK

9 İkinci Kısım Etik Teorisine Yaklaşımlar V- Amaçlar ve Araçlar I: Kant Immanuel Kant ( ) Koşulsuz Buyruk Örnek Olay 14: KİM YAŞAYACAK? Örnek Olay 15: GÖREVİNİ Mİ YAPIYORSUN? Örnek Olay 16: YALAN SÖYLEYEN BAKAN ÖRNEĞİ VI- Amaçlar ve Araçlar II: Mill ve Faydacılık Mill in Faydacılığı Faydacılığın Eleştirisi Kural Faydacılığı Örnek Olay 17: AÇMAZLARLA BAŞA ÇIKMAK (GERÇEK YA DA HAYALİ/FANTEZİ) Örnek Olay 18: AĞIR ÖZÜRLÜ BEBEKLERİN TEDAVİSİ Örnek Olay 19: ÖLÜM CEZASI VII- Varoluşçuluk ve Etik Kierkegaard Nietzsche Heidegger Sartre Varoluşçuluğun Eleştirisi EK: VAROLUŞÇU FİKİRLERE İLİŞKİN İFADELER Örnek Olay 20: YÜKÜ SIRTINDAN ATMAK YA DA BÜTÜN YÜKÜ SIRTLAMAK Örnek Olay 21: SUÇLU KİM? Örnek Olay 22: VAROLUŞÇU AÇMAZLAR VIII-Özgür İrade ve Belirlenimcilik Kavram Hatası Ahlaki Özgürlük Belirlenimcilik Nedensellik ve Belirlenimcilik EK: OKULLARIN BİR TASNİFİ Örnek Olay 23: ÖZGÜR MÜSÜNÜZ? Örnek Olay 24: ÖZGÜR İRADE VE GENETİK Örnek Olay 25: SUÇ VE CEZA

10 Üçüncü Kısım Ahlaki ve Pratik Felsefenin Sorunları IX- Ahlak ve Din (a) Kamutanrıcılık (Panteizm) (b) Tanrıcılık (Deizm) (c) Tektanrıcılık (Theizm) Tanrıcılık ve Etik: Mantıksal Bir Bağlantı Var Mıdır? Ahlak Kurallarının Kutsanması Olarak Tektanrılı Din Örnek Olay 26: İLAHİ EMİRLERDE ETİK Örnek Olay 27: CİNSEL AHLAK Örnek Olay 28: TEKTANRILI DİNLER VE HOMOSEKSÜELLİK X- Doğu Dinleri ve Kültürel Görelilik Budizm Taoculuk Hinduizm: Advaita Vedanta Örnek Olay 30: DOĞU VE ORTADOĞU FELSEFELERİ VE ACI ÇEKME SORUNU XI- Etik ve Politika Yönetim Biçimleri Yönetim ve Filozoflar İnsan Hakları Örnek Olay 33: PASİFİZM VE SAVAŞ Örnek Olay 34: İNSAN HAKLARI Örnek Olay 35: DEMOKRASİ, OTOKRASİ, ANARŞİ Örnek Olay 36: ANARŞI Örnek Olay 37: MÜMKÜN OLANIN SANATI XII- Çevresel Etik ve Biyoetik ÇEVRESEL ETİK TÜRCÜLÜK VE HAYVANLARIN KURTULUŞU BIYOETIK Örnek Olay 38: HAYATIN DEĞERİ Örnek Olay 39: ÇEVRE SORUNLARI Örnek Olay 40: WONDERWOMAN VE SUPERMAN Örnek Olay 41: HAYVAN HAKLARI Örnek Olay 42: İNSAN NÜFUSU AŞIRI MI? XIII-Etik ve Eğitim Eğitim Sözcüğünün Etimolojisi Educare

11 Educere Öğretmenin Otoritesi Tarihsel Değerlendirmeler Örnek Olay 43: EĞİTİMİN DEĞERİ Örnek Olay 44: EDUCARE VE EDUCERE Dördüncü Kısım Ahlaki Fail XIV-Ahlaki Olgunluk ÖZERKLİK/1. Neden AHLAK EĞİTİMİ Örnek Olay 45: KİŞİNİN ÖZERKLİĞİNİ DEĞERLENDİRMEK Örnek Olay 46: BIR AHLAKI EĞITIM MÜFREDATI ÇIKARMAK Örnek Olay 47: KİŞİSEL BİR ENVANTER XV- Pi Beta Kappa/Deneyim Felsefesi Deneyim Felsefesi Deneyimin Anlamı Mutluluk Ekler Terimler Sözlüğü Ek Okuma Listesi

12

13 İlk Baskıya Önsöz B u kitabı yazmamın birinci nedeni, Bristol deki University of the West of England ın Beşeri Bilimler Bölümü nde verilen Kişiler ve Değerler adlı bir derse katılan öğrencilerdir. Bu ciddi başlık belki akılları biraz karıştıracak; ama aslında uygulamalı felsefeye bir giriş niteliğinde olan dersin içeriği etiğe yaptığı özel vurguyla yere gayet sağlam basıyor. Bu ders yirmi yılı aşan ömrü boyunca aynı yolu iki kez katetmemiştir, bu yüzden elde biriken malzeme, abartmadan söyleyelim, bir hayli fazladır. Karşınıza çıkacak olan ürün bu yüzden bir daldan öbürüne atlıyor görünüyorsa da ayrıntılara girildiğinde neden böyle olduğu anlaşılacaktır. Açıklama nın bazen geçiştirmek anlamına geldiğinin farkındayım ve ben burada geçiştirmediğimizi umabilirim ancak. 13

14 Felsefeyi Yaşamak İçindekiler tablosundan da görülebileceği gibi, kitapta üç ana kısım var. Birincisinde, genel olarak, çoğu modern yazarın konuya ilişkin tanımlarına başvurmadan da olsa, etiğin genel felsefeyi ilgilendiren meselelerinde bir gezintiye çıkılmaktadır. İkinci kısımda, ahlak felsefesi ve pratiğinin önemli bir rol oynadığı belirli felsefe okulları incelenmektedir. Buradaki seçmelerin oldukça keyfi olduğunun bilincindeyim: Aristo ve Spinoza, tek başına bu iki isim, kendi başına bir bölümü hak eder ama bu arada bazı okurlar, bir ölçüde haklı olarak, Freud ve Marx ın yeteri kadar işlenmediğini düşüneceklerdir; bu, onların tutkunlarını neresinden bakarsanız bakın hoşnut etmeyecek bir durumdur. Ancak bu alanda kapsamlı karşılaştırmalara girmek, kitabın amacından sapmak olacaktı. İkinci kısımda iştahı kabaranlar için, keşfedilecek çok sayıda etik tarihi vardır; biz metin içinde en iyilerinden birine değiniyoruz. Üçüncü kısımda, doğrudan etik şemsiyesi altına girmemekle birlikte, (bana göre) belli bazı temel ahlaki sorunlarla ilgili birçok konu ele alınıyor. Bunlar faal ve düşünen hiçbir insanın kolayca kaçamayacağı meselelerdir ve ilk bakışta daha çok teorik kalan bazı değerlendirmeleri pratikte uygulanabilecekleri bir noktaya taşırlar. Kuşkusuz, bu değerlendirmelerin her biri tek başına bir kitap konusudur. Bizim burada tüm beklentimiz, her konunun temeli olan meselelere, kitabın bütünsel çerçevesi içinde, onların asli önemini ortaya sermeye yetecek bir duyarlılıkla değinmektir. Her bölümün sonunda bir ya da daha fazla örnek olay incelemesi vardır. Bunlar genel olarak, o bölümde sözü edilen bazı konularla ilişkili özgül pratik ahlaki ve/veya toplumsal sorunlarla ilgilidir. Bunlar bazen metinde ortaya çıkan; ama, eğer metinde verilecek olsaydı, tartışmanın akışını bozacağını düşündüğümüz bir meselenin analizine girişir. Bu örnek olay incelemelerinin herhangi biriyle başa çıkmanın en verimli yolu, konuyu bir grup içinde ele almaktır; bu grup ister öğrenci ister konuyla ilgili arkadaşlar ister aile bireylerinden oluşsun, fark etmez. Bazı bölümlerde, kendi hayat anlayışım ve bu anlayıştan doğan felsefe konularında tümden tarafsız kalmayı kendime yediremedim. Bunun, söz konusu alanda kalem oynatan yazarların normal olarak benimsedikleri bir hareket tarzı olmadığını gayet iyi biliyorum. Ben 14

15 15 Ray Billington buna (kibirlilik gibi görünebilir; ama ben öyle düşünmüyorum) bu kadarı da fazla derim. Başkaları bu konu hakkında bütünüyle kişisellikten arınmış bir biçimde yazabilir ve öyle de kalabilir; ama benim felsefe anlayışıma göre bu tutum, doğal değildir. İnandığım gibi, felsefenin yaşayan, devinen bir varlık ve hayatta neyin değerli olduğunu anlamamız için en güvenilir temel olduğu doğruysa, o zaman, bence, bu meseleleri tartışırken kendimi, cinsiyetsizleştirmesem bile tarafsızlaştırmam oldukça yapmacık olacaktır. Bu kitabı yazarken kendileriyle yıllar boyu kitabın içeriğini tartıştığım öğrenciler aklımdan hiç çıkmadı (çoğu, derslerin işlenmesi sırasında zaman zaman yapmış oldukları katkıları hatırlayacaklardır). İyi felsefe her zaman, koca kitap ciltleri ve yazılardan çok, en iyi böyle tartışmalar sırasında öğrenilir, öğretilir ve hepsinden önemlisi, yapılır. Sürdürülen tartışmalarda normal olarak felsefi söylemlerde olduğundan daha fazla ben görürseniz, bu yalnızca benim eğitim denen şeyin nasıl olması gerektiğine ilişkin anlayışımı beyinden beyine değil, kişiden kişiye bir süreç doğrular ve şayet felsefe, tüm diğer dallardan önce bu yolu izlemezse, başka yerde umut aramak boş bir çaba olacak gibi görünüyor. Kuşkusuz, bunu derken zekânın kullanılmasının böyle tartışmalarda merkezi bir unsur olmadığını söylemek istemiyorum ve umuyorum ki elinizdeki kitap, kendi koyduğum sınırlar içinde bu gereksinimi karşılar. Bu kitabın amacı, tikel bir düşünce okulundan olan herhangi bir kişinin aklını çelmek değil, genel olarak ahlaki meseleler hakkında bir tartışma açmaktır. Bunu yaparken, umarım teknik felsefe jargonunu rasgele kullanmaktan yeterince sakınabilmişimdir ve böylesi sözcükler ve deyimler kullanılmışsa, bunlar ya metin içinde ya da sondaki terimler sözlüğünde açıklanmıştır. Bu konuda hatalarım olduysa, özür dilerim. Benim kafamdaki okur, önceden hiçbir resmi felsefe eğitimi görmemiş okurdur. Böyle bir kişinin içine düştüğü açmaz, felsefe üzerine yazılmış kitapların çoğunun okurları adına belli bir felsefi bilinci varsaymasıdır. İkinci ve üçüncü sınıf öğrencileri için tonlarca kitap vardır, araştırma aşamasına gelmiş olanlar içinse konuları derinliğine inceleyen cilt cilt kitap yazılmıştır. Ben bu kitabın hem okunabilir bir kitap olacağını, hem de yalnızca birinci sınıf öğrencileri tarafından değil, eğitimin sonu gelmez bir süreç olduğunu

16 Felsefeyi Yaşamak kabul eden ve bunu akşam sınıflarında ve başka ek çalışmalarda hayata geçiren yetişkin insanlar tarafından da okunacağını ve boş zamanlarını eğlenmek kadar zihinsel gelişimlerine ayıran insanların yanı sıra, üniversiteye hazırlanmakta olanların da eline geçeceğini umuyorum. (Bölüm 9 konusu açısından uzman işi bulunabilir ve bazı okurlar pekâlâ bu bölümü atlayabilirler.) Felsefeyi Yaşamak ın ne anlama geldiği kişiden kişiye değişecektir. Sanırım, ortak bir öğe (ya da en azından yaygın kabul göreni), evrenin engin bilgisinin ancak minicik bir parçacığını anlayabileceğimizi kabul etme becerisidir. Newton, kumsalın tamamıyla karşılaştırıldığında bir çakıl taşı neyse, kendi bilgisini de o kadar görüyordu. Böyle bir tevazu sağlıklıdır ve hem kendini hem de başkalarını anlamanın başlangıcıdır. Hayatımın çok uzun bir bölümü bütün yanıtları bildiklerine ve bu yanıtları başkalarına bildirmekte öncü rol oynayacaklarına inanan insanlar arasında geçti. Gençliğimde ben de bu yanılgıları paylaşmıştım; ama şimdi bu çocukça nosyonları bir kenara koyan, en azından böyle yaptığını uman bir insan oldum. Hayatın karşımıza çıkardığı aksilikleri belli bir oranda kabullenmek, akıl sağlığı için zekice bir yol gibi görünmektedir ve bu bir parça mizah öğesiyle canlandırılırsa, kişi her şeyle başa çıkma mücadelesinde daha iyi silahlanmış demektir. The Guardian da Samuel Beckett hakkında yazan John Calder şöyle demişti: Beckett yerleşik dinlerin tümünün şunu unuttuğunu söyler: Gerçekle cesurca yüzleşmek, insanın faziletli olduğu ve başkalarına gösterdiği iyi yürekliliğin bir tür asalet taşıdığı mesajını verir. Benim hissettiğim şudur ki, ahlak üzerine bütün söylenenler ve yüzlerce yılın etik kitapları bu duyguda özetlenmiştir. Bu düşünce, yaşayan bir felsefeyi ifade eder ve o olmaksızın etikle ilgili bütün bilimsel araştırmalar yalnızca akademik hayata yapılan yavan gezintilerdir ve kurbağanın arka bacağını kesip ayırmaktan daha fazla bir değer ifade etmez. Beethoven nasıl müzik eğitimi almamış insanlarla iletişim kurmuş ve Shakespeare nasıl oyunlarını asıl olarak okuryazarlığı olmayan insanlar için yazmış ve bu oyunlar onlar tarafından izlenmişse, felsefe de öz olarak, kalpten kalbe işleyen bir sürecin ifadesidir. Felsefe bu boyutunu yitirirse, varlık nedenini yitirir. Felsefe yaşanmalıdır, aksi halde o bir hiçtir. 16