Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu

Transkript

1 Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005 European Resuscitation Council ve Resüsitasyon Derne i'nin iflbirli i ile haz rlanm flt r. Produced by the European Resuscitation Council in collaboration with the Turkish Resuscitation Society. 1. bas m Sa l k Bakanl taraf ndan yapt r lm flt r. European Resuscitation Council

2 ELSEV ER 2005 The European Resuscitation Council. All rights reserved. Published by Elsevier Ireland Ltd First published 2005 No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the Publishers or The European Resuscitation Council. Permission may be sought directly from Elsevier's Health Sciences Rights Department, 1600 John F Kennedy Boulevard, Suite 1800, Philadelphia, PA , USA: phone: (+1) ; fax (+1) ; or healthpermissions@elsevier.com. You may also complete your request on-line via the Elsevier homepage ( by selecting 'Support and contact' and then 'Copyright and Permission'. ISBN-13: ISBN-10: British Library Cataloguing in Publication Data A catalogue record for this book is available from the British Library Library of Congress Cataloging in Publication Data A catalog record for this book is available from the Library of Congress Note Knowledge and best practice in this field are constantly changing. As new research and experience broaden our knowledge, changes in practice, treatment and drug therapy may become necessary or appropriate. Readers are advised to check the most current information provided (i) on procedures featured or (ii) by the manufacturer of each product to be administered, to verify the recommended dose or formula, the method and duration of administration, and contraindications. It is the responsibility of the practitioner, relying on their own experience and knowledge of the patient, to make diagnoses, to determine dosages and the best treatment for each individual patient, and to take all appropriate safety precautions. To the fullest extent of the law, neither the Publisher nor the Editors assumes any liability for any injury and/or damage to persons or property arising out or related to any use of the material contained in this book. The Publishers's Policy is to use Paper manufactured from sustainable forests. ELSEV ER 2006 Avrupa Resusitasyon Konseyi. Bütün haklar sakl d r. Elsevier Ireland Ltd taraf ndan bas lm flt r. Birinci bask 2005 Bu çal flman n hiçbir k sm yay nc n n veya Avrupa Resüsitasyon Konseyinin izni olmadan ço alt lamaz, bilgi toplama yöntemleriyle depolanamaz veya elektronik, mekanik, fotokopi, kaydetme ve di er yöntemlerle aktar lamaz. zin do rudan Elsevier's Health Sciences Rights Department, 1600 John F Kennedy Boulevard, Suite 1800, Philadelphia, PA , USA: Telefon: (+1) ; fax (+1) ; veya healthpermissions@elsevier.com'dan istenmelidir. steklerinizi ayr ca Elsevier internet sayfas ndan ( 'Support and contact' bölümünü ve ard ndan 'Copyright and Permission' k sm n seçerek yapabilirsiniz. ISBN-13: ISBN-10: British Library Cataloguing in Publication Data Bu kitab n katolog kayd British Library'de bulunmaktad r. Library of Congress Cataloging in Publication Data Bu kitab n katolog kayd Library of Congress arac l ile elde edilebilir. Dikkat: Bu konudaki bilgiler ve en iyi klinik uygulamalar sürekli de iflmektedir. Yeni bilimsel çal flmalar ve deneyimler bilgilermizi gelifltirdikçe, uygulamalar m zda, tedavi ve ilaç kullan lmas nda de ifliklikler gerekli ve uygun olabilir. Okuyuculara bahsedilen giriflimler(i) veya (ii) her ürünün üretici firmas taraf ndan verilen bilgiler, önerilen doz ve formüller, verilifl yöntemi ve uygulama süresi ve kontrendikasyonlar hakk nda en güncel bilgileri kontrol etmeleri önerilir. Her hekimin kendi deneyimi ve hasta hakk ndaki bilgisine dayanarak; tan ya ulaflma, dozlar n saptanmas, her bir hasta için en iyi tedavinin uygulanmas ve tüm uygun güvenlik önlemlerinin al nmas konusunda sorumlulu u vard r. Yasalar n kapsam içerisinde, bas mc veya editörler, bu kitapta bulunan materyelin kullan lmas ndan dolay, kiflilerde veya kifli haklar ndaki herhangi bir yaralanma ve/veya hasar oluflmas ndan sorumlu de illerdir. Yay mc n n politikas, ormanlar n yaflat lmas n sa lamak amac yla, kesilmesi gereken a açlardan üretilen ka tlar kullanmakt r. ISBN LOGOS YAYINCILIK T C. A.fi. taraf ndan yay nlanm flt r. Bask : Logos Yay nc l k - Temmuz 2007 Bu kitab n ad, yaz lar n n tümü veya herhangi bir bölümü yazar n n yaz l izni olmadan kullan lamaz. Sözlü ya da yaz l olarak veya daha baflka bir yöntemle ço alt lamaz ya da yay nlanamaz. LOGOS YAYINCILIK T C. A.fi. Y ld z Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D Gayrettepe- stanbul/turkey Tel: Fax: logos@logos.com.tr. II

3 çindekiler Önsöz P. Baskett ve D. Zideman Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 1. Girifl J. Nolan Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 2. Eriflkin Temel Yaflam Deste i ve Otomatik Eksternal Defibrilatör Kullan m A.J. Handley, R. Koster, K. Monsieurs, G.D. Perkins, S. Davies ve L. Bossaert Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 3. Elektriksel Tedaviler: Otomatik Eksternal Defibrilatörler, Defibrilasyon, Kardiyoversiyon ve Pace uygulanmas C.D. Deakin ve J.P. Nolan Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 4. Eriflkin leri Yaflam Deste i J.P. Nolan, C.D. Deakin, J. Soar, B.W. Böttiger ve G. Simith Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 5. Akut Koroner Sendromlar n Bafllang ç Tedavisi Hans-Richard Arntz, Leo Bossaert ve Gerasimos S. Filippatos Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 6. Pediyatrik Yaflam Deste i Dominique Biarent, Robert Bingham, Sam Richmond, Ian Maconachie, Jonathan Wyllie, Shelia Simpson, Antonio Rodriguez Nunez ve David Zideman Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 7. Özel Durumlarda Kardiyak Arrest Jasmeet Soar, Charles D. Deakin, Jerry P. Nolan, Gamal Abbas, Annette Alfonzo, Anthony J. Handley, David Lockey, Gavin D. Perkins ve Karl Thies Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 8. Resüsitasyon ve Yaflama Son Verme Karar n n Etik Kurallar Peter J. F. Basket, Petter A. Steen ve Leo Bossaert Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 9. Resüsitasyon E itiminin Prensipleri Peter J. F. Baskett, Jerry P. Nolan, Anthony Handley, Jasmeet Soar, Dominique Biarent ve Sam Richmond III

4 IV

5 RESUSCITATION Volume 67 (2005) Official Journal of the European Resuscitation Council Avrupa Resüsitasyon Konseyi'nin Resmi Dergisi also affiliated with the American Heart Association, the Australian Resuscitation Council, the New Zeland Resuscitation Council and the Resuscitation Council of Southern Africa Amerikan Kalp Derne i, Avusturalya Resüsitasyon Konseyi, Yeni Zelanda Resüsitasyon Konseyi ve Güney Afrika Resüsitasyon Konseyi ile ba lant l d r online ulafl m: V

6 VI

7 RESUSCITATION Official Journal of the European Resuscitation Council also affiliated with the American Heart Association, the Australian Resuscitation Council, the New Zeland Resuscitation Council, the Resuscitation Council of Southern Africa and the Japan Resuscitation Council EDITOR- N-CH EF: Assistant Editors: European Assistants: Editor, Images in Resuscitation: Contributing Editor, Resuscitation Greats: AMERICAN EDITOR: EDITOR EMERITUS: Peter Baskett, Bristol, UK Jerry Nolan, Bath, UK Michael Parr, Sydney, Australia Leo Bossaert, Antwerp, Belgium Erga Cerchiari, Milani Italy Francisco De Latorre, Barcelona, Spain Patric Van Reempts, Antwerp, Belgium Jasmeet Soar, bristol, UK Tom Baskett, Nova Scotia, Canada Joseph P. Ornato, Richmond, Virginia, USA Douglas Chemberlain, Brighton, UK EDITORIAL BOARD Richardo Abizanda (Castello) Janusz Andres (Krakow) Tom P. Aufderheide (Milwakuee, WI) Wayne Barbee (Richmaond, VA) Lance B. Becker (Evanston, IL) John E. Billi (Ann Arbor, MI) Leo Bossaert (Antwerp) Bernd Böttiger (Heidelberg) Andrej Brucan (Ljubliana) Vic Callanan (Townsville, Queensland) Pierre Carli (Paris) Antonio Carneiro (Porto) Nisha C. Chandra (Baltimore, MD) Hao-Hiu Chen (Beijing) Richard Cummins (Seattle, WA) Wolfgang Dick (Mainz) Hans Domanovitz (Vienna, Austria) Mila Garcia Barbero (Barcelona) Patrick Goldstein (Lille) CONSULTING EDITOR John McCabe (New York) Ximena grove (Santiago) Pierre-Yves Gueugniaud (Lyon) Kyle Gunnerson (Richmond, VA) Henry R. Halperin (Baltimore, MD) Alfred Hallstrom (Seattle, WA) Anthony J. Handley (Colchester) Don Harrison (Darlinghurst, NSW) Johan Herlitz (Goteborg) Ahamed H. Idris (Dallas, TX) Ian Jackobs (Nedlands, W. Australia) Karl B. Kern (Tucson, AZ) Walter G.J. Kloeck (Johannesburg) Rudi W. Koster (Amsterdam) Thomas Kossman (Prahan Vic.) Karl Linder (Innsbruck) Freddy Lippert (Copenhagen) David Lockey (Bristol) Alan F. Mackintoch (Leeds) Richard J. Melker (Gainesville, FL) STATISTICAL ADVISOR Robin Prescott (Edinburgh) Vol 67 (2005) Koen Monsieurs (Gent, Belgium) Peter Morley (Melbourne, Vic.) Norman Paradis (San Diego, CA) Paul E. Pepe (Dallas, TX) Mary Ann Peberdy (Richmond, VA) Patrick Plaisance (Paris) Linda Quan (Seattle, WA) Timothy Rainer (Hong Kong) Colin Robertson (Edinburgh, Scotland) Petter Andreas Steen (Oslo) Fritz Sterz (Vienna) Keiichi Tanaka (Fkuoka) Sergio Timermen (Sao Paulo) Joseph Varon (Houston, TX) Kevin R. Ward (Richmond, VA) Myron L. Weisfeldt (Baltimore, MD) Lars Wiklund (Uppsala) David Zideman (London) AMSTERDAM-LONDON-NEW YORK-OXFORD-PARIS-SHANNON-TOKYO VII

8 EUROPEAN RESUSCITATION COUNCIL Interdisciplinary Council for Resuscitation Medicine and Emergency Medical Care The European Resuscitation Council (ERC) is a multidisciplinary advisory medical body for coordinating the activities of European organisations with a legitimate interest in cardiopulmonary resuscitation medicine and for improving the standards of Resuscitation throught Europe AVRUPA RESÜS TASYON KONSEY nterdisipliner Resüsitasyon T bb ve Acil T bbi Bak m Konseyi Avrupa Resüsitasyon Konseyi (ERC) tüm Avrupa'da, resüsitasyon standartlar n n gelifltirilmesini sa lamak amac yla, yasal olarak kardiyopulmoner resüsitasyon ile ilgili oldu u kabul edilmifl Avrupa kurulufllar n n etkinliklerini koordine eden, medikal mültidisipliner yol gösterici bir kurulufltur. Officers ( ) Chairman: D. Zideman (United Kingdom) Executive Director: L. Bossaert (Belgium) Chairman Elect: Bernd Böttiger (Germany) Hon. Secretary: K. Monsieurs (Belgium) Hon. Treasurer: J. Bahr (Germany) Journal Editor: P. Baskett (United Kingdom) ILCOR Liaison Officer: J. Nolan (United Kingdom) Representatives of European Societies ESC: D. Ferreira (Portugal) ESICM: B. Walden (Switzerland) EuSEM: H. Askitopoulou (Greece) Red Cross EU: P. Cassan Coordinators of Working Groups BLS & AED: P. Cassan (France) ALS: C. Deakin (United Kingdom) ALS: E. Soreide (Norway) PLS: D. Biarent (Belgium) Research: J. Herlitz (Sweden) Members ( ) J. Andres (Poland) M. Baubin (Austria) A. Carneiro (Portugal) E. Cerchiari (Italy) A. Certug (Turkey) M. Colquhoun (United Kingdom) C. Dioszeghy (Hungary) B. Dirks (Germany) D. Fishman (Switzerland) M. Georgiou (Cyprus) A. Handley (United Kingdom) S. Holmberg (Sweden) S. Hunyadi-Antevecic (Croatia) G. Abbas Khalifa (Egypt) K. Lexov (Norway) F. Lippert (Denmark) V. Marecek (Czech Republic) P. Mols (Belgium) V. Moroz (Russia) L. Papadimitriou (Greece) PEND NG (UAE) T. Silfvast (Finland) C. Urkia Mieres (spain) A. Van Drenth (Netherlands) D. Vlahovic (Slovenia) More information abouy ERC can be obtained from the Secreteriat, European Resuscitation Council, PO Box 113, BE-2610 Antwerp, Belgium. Tel..: ; Fax.: (secreteriat); info@erc.edu; The European Resusciation Council was founded in 1989 and includes representatives of major European countries, the major European organisations with interest in CPR, eg. the European Academy of Anesthesiology (EAA), the European Society for Cardiology (ESC), the European Society for Intensive Care Medicine (ESICM), the European Society for Emergency Medicine (EuSEM), the Red Cross of EU Countries, and other national and/or multinational organisations that are active in the field of resuscitation. VIII

9 EUROPEAN RESUSCITATION COUNCIL Interdisciplinary Council for Resuscitation Medicine and Emergency Medical Care The primary objective of the ERC is to save human life by improving standarts of resuscitation in Europe, and by coordinating the activities of European organisations with a legitimate interest in cardiopulmonary resuscitation. The secondary objectives are: 1. to produce guidelines and recommendations appropriate to Europe for the practice of Cardiopulmonary and Cerebral Resuscitation. 2. to design teaching programmes suitable for all trainees ranging from the lay public to the qualified physician. 3. to conduct a critical review of CPR practice and to advise on updating guidelines 4. to promote and encourage appropriate research 5. to promote audit of resuscitation practice including the standardisation of records of resuscitation attempts 6. to organising relevant scientific meetings in Europe 7. to promoting political and public awareness of resuscitation requirements and practice The work of European Resuscitation Council is undertaken by Working Groups: 1. Basic Life Support 2. Advanced Life Support 3. Pediatric Life Support 4. Training and Education Working Group There are the following categories of membership: 1. Active members (a) National Representatives: Representatives of European and national organizations with an interest in or active in the field of CPR, for example Anaesthetic, Cardiac, Intensive Care, Emergency Medicine and Resuscitation Societies, and relevant academic bodies. (b) Individual members: Medically qualified individuals making a special contribution on the field of CPR, approved by the Executive Committee. 2. Associate members Medical non-european and non-medical individuals willing to participate in the activities of the Association. 3. Corresponding members Individuals wishing to be informed of the activities of the Association 4. Honarary members May be appointed by the Executive Committee. They will be individuals who have displayed outstanding merit in promoting the objectives of the Association. 5. Patron members May be nominated by the Executive Committee from among the principal and major sponsors of the Association. The national or European Societies are encouraged to apply for an institutional subscription to the journal Resuscitation ERC MEMBERS AND RESUSCITATION All ERC members are cordially encouraged to make an active interest in the journal Resuscitation. Members are therefore invited: (a) to seek and encourage the submission of high quality research and clinical papers which are within the scope of journal. (b) to discuss with the editors and ERC officers whether the contents of the journal fulfil their needs. (c) to help the editors and publisher in seeking the best way in which potential readers can be informed about the journal. Individual ERC members are offered journal Resuscitation as part of the membership of the ERC IX

10 AVRUPA RESÜS TASYON KONSEY nterdisipliner Resüsitasyon T bb ve Acil T bbi Bak m Konseyi ERC'nin birinci görevi, Avrupa'da, resüsitasyon standartlar n n gelifltirilmesini sa layarak ve yasal olarak kardiyopulmoner resüsitasyon ile ilgili oldu u kabul edilmifl Avrupa kurulufllar n n etkinliklerini koordine ederek, insan hayat n kurtarmakt r. kincil görevler: 1. Kardiyopulmoner ve serebral Resüsitasyon uygulamalar için Avrupa'ya uygun k lavuzlar ve öneriler üretmek 2. Sa l k mensubu olmayanlardan, nitelikli sa l k personeline kadar uzanan genifl bir alandaki tüm e itilecekler için uygun e itim programlar oluflturmak 3. CPR uygulamalar n n gözden geçirilmesine yön vermek ve k lavuzlar n güncellefltirilmesini önermek 4. Uygun araflt rmalar teflvik etmek ve özendirmek 5. Resusisitasyon uygulamalar n ve uygulamalar s ras nda tutulan kay tlar n standardize edilmesinin denetlenmesini teflvik etmek 6. Avrupa'da, ilgi alan içerisine giren konularda, bilimsel toplant lar organize etmek 7. Resüsitasyon uygulamalar ve bu konudaki gereksinimler konusunda politik bilinç ve kamu bilinci oluflturmak Avrupa Resüsitasyon Konseyi'nin çal flmalar afla daki Çal flma Gruplar taraf nadn yürütülür: 1. Temel Yaflam Deste i 2. leri Yaflam deste i 3. Pediyatrik Yaflam deste i 4. E itim ve Ö retim Çal flma Grubu Üyelik kategorileri: 1. Aktif Üyeler (a) Ülke Temsilcileri: CPR alan nda aktif olan vaya bu alanla ilgili; Anestezi, Kardiyoloji, Yo un Bak m, Acil T p ve Resüsitasyon Derneklerinin Avrupa ve Ulusal organizasyonlar n n temsilcileri (b) Kiflisel Üyeler: CPR alan na özel bir katk da bulundu u Executive Committee tarf ndan onaylanm fl olan, t bbi aç dan nitelikli kifliler 2. Yard mc Üyeler Kurumun aktivitelerine gönüllü olarak kat lmak isteyen, Avrupal olmayan medikal ve non-medikal kifliler 3. Heberleflme Üyeleri Kurumun aktiviteleri hakk nda bilgi sahibi olmay arzu eden bireyler 4. Onur Üyeleri Executive Committee taraf ndan atanabilirler. Kurumun görevlerini destekleyen, liyakati dikkati çeken kiflilerdir 5. Destekleyen Üyeler Executive Committee taraf ndan, kuruluflun bafll ca büyük sponsorlar aras ndan atanabilirler. Ulusal veya Avrupa kurulufllar n n Resüsitasyon Dergisine Kurumsal olarak üye olmalar teflvik edilmeli ve sa lanmal d r. ERC ÜYELER VE RESUSCITATION Tüm ERC üyelerinin Resuscitation Dergisi ile aktif olarak ilgilenmeleri yürekten teflvik edilmelidir. Bu nedenle üyeler; (a) Derginin ilgi alan içerisinde bulunan, yüksek kaliteli araflt rmalar ve klinik çal flmalar n aranmas ve dergiye sunulmas için teflvik edilmelidir. (b) Dergi içeri inin gereksinimlerini karfl lay p karfl lamad n Editörler ve ERC görevlileri ile tar fl lmal d r. (c) Potansiyel okuyucu kitlesinin dergi hakk nda bilgilendirilmesi için en iyi yolun bulunmas nda editörler ve yay mc ya yard mc olmal d r. Herbir ERC üyesine, ERC üyeli inin bir parças olarak, Resuscitation dergisine üye olmas önerilmelidir. X

11 MEMBERSHIP FORM PLEASE COMPLETE THIS FORM AND SEND TO: ERC SECRETARIAT PHONE PO BOX 113 info@erc.edu B-2610 WILRIJK, BELGIUM WEB FAX PLEASE TYPE OR PRINT IN CAPITALS First Name (*) Last Name (*) Date of Birth [dd/mm/yy] 1. PERSONAL INFORMATION Title O Mr O Mrs O Ms O Dr O Prof 2. ADDRESS INFORMATION [complete either or both columns) Organisation Department Address (*) Office Address Home Address Zip (*) City (*) Country (*) Phone (*) Fax (*) Mobile Send ERC Mail to (*) O above office address O above home address (*) = required XI

12 3. MEMBERSHIP TYPE Select O O O Type Full Member Active ERC Instructor (1) Instructor joining ERC for first time (2) Membership Fee (EUR) O Membership without Journal (3) (1):for certified ERC instructors, having given minimal 3 courses during 2003 (include list of given courses during 2003). (2):for certified ERC instructors only, joining for first time. (3):for members from Central-and Eastern European countries, Russian Federation AND for students, all countries. Includes electronic access to the Journal. 90 I want to pay by: 4. PAYMENT O VISA / MASTERCARD Card Holder: Card Number: Expiry Date (mm/yy): O O Bank Transfer (1) Cheque (2) (1) Please submit your payment order to: Fortis Bank Wilrijkstraat 10 B-2650 Edegem, Belgium Account ERC Secretariat VZW IBAN BE: BIC CODE: GEBA BE BB Reference: ERC Membership + your name Please note to add a bank charge of EUR 15 when paying from bank outside the EU-15 countries. (2) Please send double-crossed cheque, together with copy of this form, to ERC Secretariat VZW PO Box 113 B-2610 Wilrijk, Belgium Make cheque payable to ERC Secretariat VZW Please note to add a bank charge of EUR 15 when issuing a non-belgian cheque. DATE: SIGNATURE: XII

13 Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005 Çeviri Editörü Prof. Dr. Agâh ÇERTU Çevirilere Katk da Bulunanlar Prof. Dr. Gülsen Korfal Prof. Dr. Suna Gören Prof. Dr. An fl Ar bo an Prof. Dr. Mustafa Ak n Doç. Dr. Mehdi Zoghi Doç. Dr. Oktay Demirk ran Doç. Dr. Levent Döflemeci Doç. Dr. Belgin Yavaflcao lu Doç. Dr. Kubilay Demira Yrd. Doç. Dr. Ayten Bilir Yrd. Doç. Dr. fiule Ak n Uz. Dr. Seden Kocabafl Uz. Dr. Haflim Aksu Uz. Dr. Seval Ürkmez Uz. Dr. Tu han Utku Dr. Onur Selvi Prof. Dr. Belk s Tanr verdi Prof. Dr. fi. Ferda Kahveci Prof. Dr. Sanem Nalbantgil Prof. Dr. Mehmet Uyar Prof. Dr. Hülya Sungurtekin Doç. Dr. Hülya Türkan Doç. Dr. Sezgin Ulukaya Yrd. Doç. Dr. Cem Oktay Yrd. Doç. Dr. Nermin Kelebek Girgin Yrd. Doç. Dr. Serdar Ekemen Uz. Dr. Canan Bor Uz. Dr. Yurday Çetin Uz. Dr. lkben Günüflen Uz. Dr. Yeflim Ünüvar Temel Dr. Ayfer Kaya Resüsitasyon Derne i ad na; TC. Sa l k Bakanl na, Editörler, Peter Baskett ve Jerry Nolan'a European Resuscitation Council (ERC) Baflkan Dr. David Zideman, Executive Direktörü Prof. Dr. Leo Bossaert e Kitab n haz rlanmas s ras nda bizlere yard mc olan tüm meslektafllar m za, ve LOGOS TIP YAYINCILI I na sonsuz teflekkürlerimizi sunar z. XIII

14 XIV

15 Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu Yazarlar Jerry Nolan ve Peter Baskett XV

16 XVI