ÜNİTE 1 ÜNİTE 2 DONANIM BİLGİSAYAR II İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Donanım Temel Donanımlar Diğer Donanımlar

Transkript

1 ÜNİTE 2 DONANIM İÇİNDEKİLER Donanım Temel Donanımlar Diğer Donanımlar BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ BİLGİSAYAR II HEDEFLER Donanım kavramını tanımlayabilmek, Temel donanım birimlerini ve özelliklerini sıralayabilmek, Giriş birimlerini ve özelliklerini sıralayabilmek, Çıkış birimlerini ve özelliklerini sıralayabilmek. ÜNİTE 1

2 1. DONANIM Bilgisayar aygıtını temelde iki bileşen oluşturur. Bunlar fiziksel parçaları ifade eden donanım (hardware) ve bu parçaların çalışmasını sağlayan yazılımdır (software). Bilgisayar donanımı sistemin çalışması için olması zorunlu parçalar ile bilgisayarın yeteneklerini artıran ve bilgisayara sonradan eklenebilen diğer parçaları ifade etmektedir. Donanım bir merkezi işlem biriminden (CPU) ve bu birime bağlı çevre birimlerden oluşur. Çevre birimleri, kendi içerisinde giriş birimleri ve çıkış birimleri olmak üzere iki kısma ayrılır. Dışarıdan bilgisayara veri girişi için kullanılan her türlü donanım giriş birimleri, bilgisayardaki verileri dışarıya çeşitli şekillerde aktaran her türlü donanım ise çıkış birimleri olarak sınıflandırılır. Bu tanımdan hareketle bilgisayara veri aktaran ve bilgisayardaki veriyi dışarı aktaran hem giriş, hem de çıkış birimlerinin olduğu söylenebilir. Bilgisayara çeşitli donanımlar eklenerek farklı görevler yüklenebilmektedir. Bu özelliği ile bir bilgisayar hem hastanede çekilen röntgenlerin görüntülenmesi hem de bir otomobilin sistemindeki arızaların tespit edilmesi için kullanılabilir. Bu işlemleri yapabilesi bilgisayarlara eklenen farklı donanımlar ile mümkündür. Bu açıdan bakıldığında her bir donanımın üstlendiği farklı görevler olduğu söylenebilir. Donanım kavramı çok geniş bir parça listesini ifade etse de bu liste bilgisayarı oluşturan ve bilgisayarın çalışması için gerekli olan ile diğerleri şeklinde ikiye ayrılır. Bilgisayarı oluşturan donanımlara temel donanımlar adı verilir ve bu donanımlardan herhangi birinin eksikliği bilgisayarın çalışmasına engel olmaktadır. Bu ünitede, hem temel donanım birimlerine hem de diğer donanım birimlerine yer verilmiştir TEMEL DONANIM BİRİMLERİ Temel donanım birimleri bilgisayarı oluşturan ve bilgisayarın çalışması için gerekli olan fiziksel parçalardır. Bu donanım birimleri şunlardır; Merkezi İşlem Birimi (Central Processing Unit - CPU) Ana Kart (Mainboard) Rastgele Erişimli Bellek (Random Access Memory - RAM) Ekran (Monitor) Ekran Kartı (Graphic Card) Sabit Disk (Hard Disk) Klavye (Keyboard) Fare (Mouse) Kasa Merkezi İşlem Birimi Merkezi İşlem Birimi - MİB (Central Processing Unit - CPU), bilgisayarın düşünen ve karar veren parçasıdır. Düşünme ve karar verme işlemlerini verilere ve işlemlere dayalı olarak gerçekleştirir. Aritmetik mantık birimi ve kontrol birimi olmak üzere iki birimden oluşur. Merkezi işlem birimi üzerinde yer alan aritmetik-mantık birimi, toplama, çıkarma vb. gibi matematiksel işlemleri VE, VEYA, DEĞİL vb. mantıksal işlemleri ve sayılar üzerinde bit kaydırma işlemlerini gerçekleştirir. Kontrol birimi ise işlemciye gönderilen komutları çözümleme, anlamlandırma ve çalıştırma işlemlerini gerçekleştirmektedir. Ayrıca kontrol birimi, işlemci içindeki birimlerin eş zamanlı olarak çalışmasını sağlayan sinyalleri üretir. Dışarıdan bilgisayara veri aktaran donanımlar giriş birimleri, bilgisayardaki verileri dışarıya aktaran donanımlar ise çıkış birimleridir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 2

3 Günümüz bilgisayarlarında mikroişlemci (microprosessor) olarak isimlendirilen yarı iletken parçalar kullanılır ve bu parçalar genellikle yonga olarak isimlendirilmektedir. Milyonlarca transistörü barındıran mikroişlemcilerde taşıma ve kopyalama için bellek işlemlerini, aritmetik ve mantıksal karşılaştırma işlemlerini ve programsal dallanma ve kontrol işlemlerini yerine getirecek bileşenler bir arada bulunmaktadır. Böylece tüm işlemler tek parça üzerinden gerçekleştirilebilmektedir. Mikroişlemciler bilgisayarın işlem hızını ve kapasitesini belirleyen en temel bileşenlerden biri olması nedeniyle bilgisayarların en önemli parçaları arasında yer almaktadır. Bu özelliği ile en çok üzerinde geliştirme yapılan parçalardan biridir. Bir mikroişlemcinin hızını belirleyen üç temel özellik işlem gücü, devir hızı ve veri taşıyıcısının genişliğidir. Geleneksel mikroişlemciler aynı anda tek bir işlem yerine getirebiliyordu. İşlem kapasitesini artırmak ve aynı anda birden fazla işlem yapmak için çekirdek teknolojisi geliştirilmiştir. Mikroişlemciler içerisinde yer alan çekirdekler aynı anda birbirinden bağımsız işlemlerin yapılmasına imkân tanımaktadır. Bu sayede işlemciler ve bilgisayarlar daha hızlı çalışmaktadır. Örneğin 4 çekirdekli bir işlemcide aynı anda 4 faklı işlemi aynı anda yapabilmektedir. Ana Kart Şekil 1. Merkezi İşlem Birimi Ana kart (Mainboard), merkezi işlem birimi, ekran kartı, sabit disk, ses kartı gibi donanımların üzerine takıldığı, üzerinde elektronik devrelerin, yerleştirme yuvalarının ve bağlantı noktalarının bulunduğu ana plakadır. Üzerinde çeşitli aygıtlar arasında veri iletimi sağlayan veri yolları ve bilgisayarın istenilen fonksiyonları yerine getirmesi için çeşitli elektronik devre parçaları bulunur. Bilgisayar sistemindeki tüm donanım birimleri ana karta bağlanmaktadır. Şekil 2. Ana kart Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 3

4 Ana kart üzerindeki parçalar birbirlerine iletken tellerden oluşan veri yolları (BUS) ile bağlanmıştır. Diğer bir ifadeyle veri yolları; iki ya da daha fazla aygıt arasında bilgi akışını sağlayan basit kanallar olarak tanımlanabilir. Bu sayede bütün parçalar birbirleri ile iletişim kurabilecek bağlantıya kavuşmaktadır. Taşınan bilginin boyutuna ve hız ihtiyacına göre veri yollarının özellikleri birbirinden farklı olmaktadır. Ana kart üzerinde 4 tür veri yolu bulunmaktadır. Bunlar; ISA (Industry Standard Architecture) PCI (Peripheral Component Interconnect) AGP (Accelerated Graphics Port) USB (Universal Serial Bus) Chipsetler ana kart üzerinde bulunan sabit yapılı parçalar olup donanımların arasındaki iletişimin gerçekleşmesini sağlamaktadırlar. Chipsetlerin başlıca işlevleri arasında cache bellek işlemleri, MİB ve veri yolları arasındaki alışverişin sağlanması, güç yönetimi ve özel görevler yer almaktadır. BIOS (Basic Input Output System) ana kart üzerinde yer alan sabit bir bileşendir. Üzerindeki yazılım sayesinde bilgisayar çalıştırıldığı zaman gerçekleştirilmesi gereken işlemleri yerine getirir. Bios yazılımı ilk olarak bilgisayar için çalışması zorunlu olan donanımların kontrolünü yapar. RAM, Ekran, Sabit Disk gibi donanımlar kontrol edilir ve çalıştıklarından emin olunur. Herhangi bir arıza durumunda kullanıcı uyarılır. Ardından kullanıcının belirlediği başlangıç parametreleri dikkate alınarak donanımlar ayarlanır. Bios vasıtasıyla bilgisayar açılırken hangi bellek biriminin dikkate alınacağından, sistem saatine kadar çok farklı parametreleri ayarlamak mümkün olmaktadır. Rastgele Erişimli Bellek (Random Access Memory - RAM) Rasgele Erişimli Bellek (Random Access Memory-RAM), mikroişlemcinin kullanmak için ihtiyaç duyduğu verilerin geçici olarak tutulduğu donanım birimidir. Bu özelliği ile geçici hafıza olarak da bilinirler. Bilgisayar kapandığında RAM üzerindeki bütün bilgiler kaybolur. RAM üzerinde giriş birimlerinden veya depolama aygıtlarından alınan veriler, programların ortaya çıkardığı sonuçlar ve herhangi bir çıkış birimine gönderilecek çıktılar Şekil 3. Rastgele Erişimli Bellek tutulmaktadır. Tüm bu veriler işlemci tarafından kullanıldığı için RAM üzerinde tutulmaktadır. Çünkü işlemci kullanacağı tüm veriler için RAM e başvurmaktadır. RAM ler rastgele erişime sahiptirler. Buradaki rasgele erişim ifadesi, bilgisayarın bellek içerisindeki herhangi bir adrese doğrudan gidip bilgileri okuyabileceği veya yazabileceği anlamında gelmektedir. RAM in temel görevleri şöyle sıralanabilir; Çalışan programların kodlarını ve bu programların ihtiyaç duyduğu verileri tutmak İşletim sistemi yüklendikten sonra ana bellekte sürekli olarak kalması gereken işletim sistemi bileşenlerini tutmak Programlar tarafından üretilen sonuçları tutmak Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 4

5 Sabit disklere veya harici bir cihaza gönderilmeye hazır olan çıkış bilgilerini tutmak Ekran (Monitor) Ekran, bilgisayar sisteminde üretilen çıktıların görüntülenmesini sağlayan çıkış birimidir. Bilgisayarda tutulan veriler, yapılan işlem sonuçları ve üretilen çıktılar ekran sayesinde görüntü olarak sunulmaktadır. Bilgisayarda bulunan verinin görüntü olarak sunulması özelliği ile çıkış birimi sınıfında bulunan ekranlar teknolojinin gelişmesi ile dokunmatik özelliği kazanarak artık bir giriş birimi olarak da kullanılabilmektedir. Dokunmatik ekranlar üzerinden veri girişi için sanal klavye gibi araçlar kullanılmakta ve etkileşimli komutlar verilebilmektedir. Ekranlar veriyi görüntü olarak sunduğu için bu görüntünün ne kadar net olduğu önem arz etmekte ve Şekil 4. Ekran çözünürlük, netlik, büyüklük ve yenileme oranı gibi kavramlar gündeme gelmektedir. Bir ekran satın alındığında bu değerler dikkate alınmalıdır. Ekran Kartı (Graphic Card) Ekran kartı ana kart üzerinde bulunur ve ana kartın diğer donanımlardan ilettiği bilgileri görüntü haline getirerek ekrana gönderir. Diğer bir ifadeyle ekran ile ana kart arasında, grafik ve video dönüşümünü sağlayan kartlardır. Ekran kartı, grafik kartı olarak da bilinirler. Ekran kartları dahili ve harici olmak üzere iki farklı biçimde olabilmektedirler. Dahili ekran kartları ana karta bütünleşik olarak üretilir. DVI, VGA vb. çıkışları ana kart üzerinden sağlanır. İhtiyaç duydukları bellek alanı RAM üzerinden sağlanmaktadır. Harici ekran kartları ise bağımsız bir parça olarak üretilir ve ana kartın AGP veya PCI yuvalarına takılarak çalışırlar. Tüm bileşenleri üzerlerinde yer alan Şekil 5. Ekran Kartı haricî ekran kartları, özellikle yüksek seviyeli grafik çalışmalarında, oyunlarda ve video belleğinin yüksek olması gereken üç boyutlu gösterimleri desteklemede tercih edilmektedir. Bilgisayarın ürettiği veriyi görüntü haline getiren ekran kartları oluşan görüntüyü farklı ekran türlerine çeşitli portlar kullanılarak aktarılabilmektedir. Ekran kartlarında kullanılan portlar şu şekilde sıralanabilir; VGA/SVGA DVI HDMI DP S-Video Video Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 5

6 Sabit Disk Sabit diskler verilerin kalıcı olarak saklandığı donanım birimleridir. Sabit diskler birçok manyetik metal plaktan oluşan ve her plak arasına yerleşen okuma yazma kafaları vasıtasıyla bilgi okuyup yazılabilen bir giriş çıkış birimidir. Bilgisayarı kullanmamıza yarayan işletim sistemi, kullandığımız programlar ve bu programların oluşturduğu çıktılar, oyunlar vb. birçok yazılım bileşeni ve veri, sabit diskler üzerinde saklanmaktadır. Veri kayıt ortamı metal olduğu için sert disk (hard disk) ve genellikle bilgisayar kasasına tümleşik olması nedeniyle sabit disk (fixed disk) olarak isimlendirilir. Özelliklerine ve çalışma yapılarına göre 3 farklı türde sabit disk bulunmaktadır. Bunlar; HDD (Hard Disk Drive) SSD (Solid Stade Drive) HHD (Hybrid Harf Drive) Şekil 6. Sabit Disk Diskler büyük bilgi depolama kapasitesine sahiptirler. GB ve TB cinsinden ifade edilen kapasitelere sahiptirler. Hem dâhilî hem de haricî olarak kullanılan türleri bulunmaktadır. Sabit diskler bilgisayarlarda dâhilî olarak bulunmaktadır. Buna ek olarak veri saklama ve transfer işlemleri için bilgisayara USB bağlantı noktasından haricî olarak bağlanan küçük boyutlu sabit diskler günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Dâhilî sabit diskler ana karta doğrudan bağlanmaktadır. Ana karta bağlantı şekillerine göre dört farklı sabit disk türü bulunmaktadır. Bunlar; PATA (Parallel Advanced Technology) SATA (Serial ATA) SCSI (Small Computer System Interface) SAS (Serial Attached SSCI) Klavye (Keyboard) Klavye, bilgisayara veri ve komut girmek için kullanılan giriş birimidir. Klavye bilgisayar sisteminde kullanılan en geleneksel giriş birimidir. Üzerinde alfabetik ve nümerik tuşların yanı sıra noktalama işaretleri ve özel fonksiyon tuşları vardır. Her dil için farklı klavyeler mevcuttur. Alfabetik karakterlerin bulunduğu kısımdaki sol üst karaktere göre Q veya F klavye olarak adlandırılan iki farklı Türkçe klavye bulunmaktadır. Şekil 7. Klavye Klasik yapıdaki klavyeler alfabetik, nümerik, noktalama ve özel fonksiyon tuşlarını barındırmaktadır. Bu tür klavyelerde yaygın olarak 101/102 tuş kullanılmaktadır. Üreticinin klavyeye eklediği standart dışı bazı özel işlev Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 6

7 tuşları da olabilir. Bunlar genellikle ses ve görüntü kontrolleri ile internet erişimlerinin klavyeden yapılmasını sağlayan tuşlardır. Bu tür tuşları barındıran klavyeler çoklu ortam (multimedia) klavye olarak isimlendirilirler. Klavyeler bilgisayarlara iki farklı port kullanılarak bağlanmaktadırlar. Bu portlar PS/2 ve USB dir. PS/2 portlar USB lere göre daha eskidir. Ana kart üzerinde hem klavye hem de fare için PS/2 portlar bulunmaktadır. Klavye için kullanılan PS/2 port yuvasının yakınında klavye işareti bulunmaktadır. Ayrıca portun rengi genellikle mordur. USB klavyeler ise USB portuna bağlanırlar. Bu portu kullanan klavyeler kablolu veya kablosuz olabilmektedirler. Kablosuz klavyelerde USB portuna takılan alıcı cihaz ile klavye ve bilgisayar arasındaki iletişim sağlanır. Fare (Mouse) Ekran üzerinde hareket ettirilen işaretçi (imleç) vasıtasıyla komut vermeyi sağlayan giriş birimlerindendir. Fare; ekrandaki ögeleri seçmeye, hareket ettirmeye ve bu ögelerin temsil ettiği işlemlerin yapılmasına olanak tanıyan önemli bir giriş birimidir. Bilgisayar ekranındaki işaretçinin kontrolü fare hareketi ile sağlanır. İstenilen komutun verilmesi için farenin tuşları kullanılır. Şekil 8. Fare Modeline göre farenin sahip olduğu tuş ve tekerlek (scroll) sayısı değişmektedir. Tuşlar fare yardımıyla komut vermeyi sağlarken tekerlek, sayfa ve pencereleri kaydırarak gezinmeye yardımcı olur. Farelerin tuş yapıları sağ veya sol elin kullanımına göre ayarlanabilmektedir. Genel olarak sağ elini kullanan bir kişi için farenin sol tuşu seçme, işaretleme ve sürükleme işlemleri için kullanılır iken sağ tuş belirlenen özel görevleri çalıştıracak komutları listelemek için kullanılmaktadır. Bu özellikler sol el kullanıcıları için tam tersi olarak belirlenebilmektedir. Fareler klavyelerde olduğu gibi PS/2 veya USB portlarına bağlanmaktadırlar. Günümüzde kullanılmamakla birlikte seri porta bağlanan türleri de bulunmaktadır. Kablolu farelerin yanında kablosuz iletişime imkân tanıyan fareler de bulunmaktadır. Kablosuz farelerde bilgisayar ile olan iletişim kızılötesi sinyaller, radyo dalgaları ve bluetooth üzerinden sağlanabilmektedir. Kasa Kasa, ekran haricindeki bilgisayarı oluşturan tüm temel donanım birimlerinin içerisine konulduğu donanımdır. Temel donanım birimlerinin yerleştirilmesi için gerekli yuvalara, veri kabloları ve enerji bağlantılarına sahiptir. Kasalarda tüm donanım birimlerinin enerji ihtiyacını karşılamak için güç kaynağı (Power Supply) bulunur. Bilgisayarlar için farklı kasa tipleri mevcuttur. Bu durum kasanın boyutu, desteklediği ana kart tipi, kullanım alanı, barındırılacak donanım sayısı gibi farklı değişkenlerden kaynaklanmaktadır. Bilgisayar sistemlerinde kullanılan kasa tipleri şunlardır; Desktop Mini tower Midi tower Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 7

8 Full tower Slim Şekil 9. Kasa Kasalar için en önemli bileşenlerden biri güç kaynağıdır. Güç kaynağı, bilgisayardaki tüm donanım birimlerinin enerji ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiştir. Şebekeden gelen elektriği her bir donanımın çalışma voltajına indirgeyerek sunmak temel görevidir. Bu nedenle her bir donanım parçasına özel kablo ve çıkış yapısına sahiptir. Böylece her donanım kendine uygun çıkış ile güç kaynağından gerekli enerjiyi temin eder. Bu arada mikro işlemci, ekran kartı gibi ana kart üzerinde yer alan parçalar enerji ihtiyaçlarını ana karttan temin ederler. Kasa içerisinde kullanılan bir diğer önemli bileşen ise veri kablolarıdır. Veri kabloları donanım birimlerini ana karta bağlamak için kullanılmaktadır. Örneğin, sabit disk ile ana kart arasındaki bağlantı için veri kabloları kullanılmaktadır. Diğer donanım birimlerinde olduğu gibi farklı tiplerde veri kabloları mevcuttur DİĞER DONANIM BİRİMLERİ Bilgisayarlarda bulunan giriş ve çıkış portları sayesinde bilgisayarın kasasının içine veya kasaya dışardan birçok yeni donanım eklemek mümkündür. Böylece bilgisayar bu yeni donanımlar sayesinde yeni özellikler ve yetenekler kazanmaktadır. Bir önceki bölümde anlatılan temel donanımlar bilgisayarın çalışması için mutlak gerekli olan parçalar olmasına rağmen bu bölümde bahsedilecek olanlar için böyle bir zorunluluk yoktur. Bu bölümde en yaygın kullanılan ek donanımlardan bahsedilecektir. Ses Kartı, Hoparlör ve Mikrofon İnternetten müzik dinlerken veya film izlerken çıkan sesleri bilgisayara takılan hoparlörler sayesinde duyabilmekteyiz. Hoparlörün sesi çıkarabilmesi için bilgisayar içerisinde yer alan ses verisinin dönüştürülmesi ve hoparlöre iletilmesi gerekmektedir. Bu kısımda devreye ses kartları girmektedir. Ses kartı ile hoparlör arasındaki ilişki ekran kartı ile ekranlar arasındaki ilişkiye benzer. Kartlar verileri ses ve görüntüye dönüştürür, ekran ve hoparlör ise bu verileri sunar. Bir ses kartında temel olarak üç kanal bulunmaktadır. Bu kanallar; ses çıkışı, ses girişi ve mikrofon girişidir. Ses çıkışına hoparlör veya kulaklık takılmaktadır. Ses girişine ses üreten çeşitli aygıtlar bağlanabilir. Günümüzde stereo ve derinlikli ses elde etmeye yönelik olarak 4, 5 ve 6 ayrı kanaldan ses çıkışı sağlayan ses kartları bulunmaktadır. Hoparlör ses kartından gelen sinyali sese dönüştürürken mikrofon ise bilgisayarın dışında oluşan sesleri sinyale dönüştürerek ses kartına iletir. Ses kartı ise yine bu sinyali bilgisayarın anlayacağı verilere dönüştürür. Yukarıdaki özellikleri dikkate alındığında mikrofon giriş birimi, hoparlör çıkış birimi, ses kartı ise hem giriş hem çıkış birimidir. Bu donanımlar bilgisayarın çalışması için mutlak gereken bir Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 8

9 donanım olmasa da artık günümüzde yaygın bir şekilde bilgisayar içerisine entegre olarak kullanılmaktadır. Şekil 10. Ses Kartı ve Bağlanan Cihazlar Web Kamerası Görüntü almaya yarayan optik gözlerdir. Bilgisayar ortamına görüntü aktarmak için kullanılmaktadırlar. Web kameralar, ağ veya internet üzerinden görüntülü iletişim kurmak için kullanılmaktadır. Çok farklı çözünürlükte ve şekilde olabilirler. Sadece bilgisayarda kullanılabilen basit web kameralar olduğu gibi, günümüz dijital fotoğraf makinelerinin büyük bir kısmı bilgisayarlara bağlanarak web kamerası olarak da kullanılabilmektedir. Dışarıdan görüntü aktarımı yaptığı için web kameraları giriş birimi sınıfına girmektedir. Flash Disk Harici olarak bilgisayara takılan saklama ünitesidir. Bilgileri dijital olarak saklamaktadır. Bilgilerin bozulması ve kaybolması disketlere göre çok daha zordur. Tekrar kullanılabilirlik özelliği ile günümüzde oldukça yaygın bir kullanıma sahiptir. Boyut olarak bir anahtarlık büyüklüğündedirler. 8GB, 16GB, 32GB, 64GB gibi çok farklı kapasitelerde olabilirler. Şekil 12. Flash Disk Bilgisayara USB bağlantı noktasını kullanarak bağlanırlar. Bilgisayardaki dosyaları alma ve bilgisayara dosya kopyalama özellikleri ile flash diskler hem giriş hem de çıkış birimidirler. Optik Sürücüler Şekil 11. Web Kamerası Optik sürücüler, optik diskleri okumak ve yazmak için kullanılan donanım bileşenleridir. Optik disk CD, DVD, Blue-Ray olarak adlandırılan teknolojilerdir. CD ler (Compact Disk) Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 9

10 alüminyumdan üretilmiş, üzerleri şeffaf polikarbonat maddesiyle kaplanmış ve üzerine koruyucu bir cila çekilmiş disklerdir. Oyunlardan, bilgisayar programlarına kadar birçok yazılım CD lere kopyalanabilmektedir. Böylece veriler taşınabilir hâle gelmektedir. Digital Versatile Disk veya Digital Video Disk (DVD) olarak adlandırılan çok amaçlı optik-disk teknolojisi 1996 yılında doğmuştur. Teknik özellikleri ve yetenekleri, alışılmış disk yapısına kıyasla gerçekten devrim sayılabilecek niteliktedir. Fiziksel olarak standart CD'ler ile aynı ebatta olan DVD diskler 4.7 GB ile 17 GB arasındaki kapasitelere ulaşmaktadır. Şekil 13. Optik Sürücü Yazıcı Şekil 14. Yazıcı Yazıcılar, bilgisayar sisteminin oluşturmuş olduğu çıktıların kâğıt üzerine aktarılmasını sağlayan donanımlardır. Çıkış birimlerinden olan yazıcıların, renkli ve/veya siyah beyaz çıktı veren tipleri vardır. Yazıcılar ev, ofis, kurum ve kuruluşlarda sıklıkla kullanılan donanımlardır. Örneğin, ödemesi yapılan bir faturanın makbuzu yazıcı tarafından dökülebilmektedir. Bu işlem için kullanılan programa yazdırma talimatı verilmesi gerekmektedir. Bu talimatın neticesinde çıktı yazıcıya gönderilmekte ve yazıcı kendi teknolojisine göre çıktıyı kâğıt üzerine aktarmaktadır. Tarayıcı Tarayıcılar, bir resmin veya yazının, tüm renk ve diğer özellikleriyle birlikte bilgisayar dosyası hâline getirilmesini sağlayan araçlardır. Fotokopi makinesi mantığı ile benzer şekilde çalışmakta olup, çıktı kâğıt üzerine değil dijital olarak bilgisayar ortamına aktarılmaktadır. Aktarılan metin görüntüleri, optik karakter algılayıcı programlar yardımıyla metin dosyası hâline getirilip klavyeden yazılmış gibi çeşitli düzenlemelere tabi tutulabilirler. Benzer şekilde resim görüntüleri de grafik düzenleyici programlar yardımıyla değiştirilebilir. Şekil 15. Tarayıcı Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 10

11 Tarayıcılardaki önemli özelliklerden biri çözünürlüktür. Çözünürlük dpi (dot per inç) olarak yani inç başına düşen nokta sayısı olarak hesaplanır. Aynı ekranlarda olduğu gibi yatay ve düşey nokta sayılarına göre çözünürlük ifade edilir. Tarayıcıların renk derinliği bir diğer özellikleridir. Renk derinliği ne kadar artarsa tarama işlemi o kadar aslına yakın olur. Renk derinliği bit olarak ifade edilir. Güncel tarayıcıların renk derinliği 24 ile 96 bit arasında değişmektedir. Ağ Kartı ve Wi-Fi Ethernet kartı olarak da bilinen ağ kartı, bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan bir araçtır. Özellikle bilgisayarların kapalı ağlar içerisinde birbirlerine bağlanmasını sağlarlar. Yerel alan ağlarında iletişim, ağ kartları ile sağlanır. Bilgisayar laboratuvarı ve internet kafeler gibi birçok bilgisayarın birbirine bağlı olduğu yerel alan ağları eğer internete bağlı ise bu ağa bağlı bilgisayarlar da internete çıkabilir. İnternete çıkmak için artık ağ kartları ile bir ağa kablo ile bağlanma zorunluluğu kalmamıştır. Bir ağa ve bu ağın bağlı olduğu internete kablosuz bağlantı kurmak için Wi-Fi Şekil 16. Ağ Kartı adaptörleri kullanılmaktadır. Wi- Fi teknolojisi ile bilgisayarlar kablosuz olarak ağlara bağlanabilmektedirler. Birden fazla kullanıcının aynı modeme bağlanması için en ideal yollardan biri kablosuz bağlantıdır. Wi-Fi teknolojisi ile bilgisayar, telefon, TV gibi farklı özelliklere sahip cihazlar aynı modeme bağlanabilmektedir. Günümüzde özellikle dizüstü bilgisayarlarda Wi-Fi adaptörler standart hale gelmiştir. Şekil 17. Wi-Fi Adaptör Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 11

12 Özet Bilgisayar yazılım ve donanım olmak üzere iki temel bileşenden oluşmaktadır. Donanım bilgisayarı oluşturan temel bileşenlere verilen isimdir. Merkezi işlem birimi, anakart, bellek gibi bileşenler temel donanım birimleri bulunmaktadır. Temel donanım birimleri olamdan bilgisayarın sağlıklı bir şekilde çalışması mümkün değildir. Temel donanım birimlerinin haricinde bilgisayara takılan çok çeşitli giriş ve çıkış birimleri bulunmaktadır. Bu donanımlar bilgisayarın tam olarak kullanılması ve amaca göre hizmet etmesi sağlamaktadır. Donanımlar bilgisayarın çalışması için gerekli olsun ya da olmasın veri akış yönüne göre giriş veya çıkış birimi olarak sınıflandırılırlar. Bu sınıflama verinin dışardan bilgisayara girişi yönünde ise giriş birimi, bilgisayardan dışarı çıkışı yönünde ise çıkış birimi şeklindedir. Bazı donanımlar hem bilgisayara veri girişi için hem de bilgisayardaki veriyi dışarı aktarmak için kullanılması nedeniyle hem giriş hem de çıkış birimidir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 12

13 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Üzerinde çeşitli aygıtlar arasında veri iletimini sağlayan veri yollarını ve çeşitli elektronik bileşenleri barındıran plaka aşağıdakilerden hangisidir? a) Rastgele Erişimli Bellek b) Ana Kart c) ISA d) CPU e) AGP 2. Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan parçaların tümüne birden ne ad verilir? a) Çevre Birimleri b) Aygıt c) Ana kart d) Donanım e) Merkezî İşlem Birimi 3. Aşağıdakilerden hangisi temel donanım birimleri arasında yer alır? a) Ana Bellek b) Mikrofon c) Hoparlör d) Tarayıcı e) Ses Kartı ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI 4. Aşağıdakilerden hangisi ana karta tümleşik olarak üretilen donanım birimlerinden biridir? a) Ram b) Sabit disk c) Ses kartı d) Mikro İşlemci e) TV Kartı Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 13

14 5. Aşağıdakilerden hangisi DVD yazıcının özellikleri arasında yer almaz? a) CD okuma b) CD yazma c) DVD okuma d) DVD yazma e) Blueray okuma 6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi merkezi işlem birimi için söylenemez? a) Aritmetik mantık birimine sahiptir b) Kontrol birimine sahiptir. c) Sabit diskler merkezî işlem biriminden daha hızlıdır. d) Bilgisayarın eş zamanlı çalışması kontrol birimi tarafından sağlanır. e) Mikroişlemciler bilgisayarın işlem hızını ve kapasitesini belirler. 7. Donanım birimleri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? a) Sabit disk hem giriş hem de çıkış birimidir. b) Ana bellek verilerin kalıcı olarak saklandığı birimdir. c) Wi-Fi adaptörü ile kablosuz iletişim sağlanır. d) Fare giriş birimidir. e) Hoparlör çıkış birimidir. 8. Ekran kartı ile ekran arasındaki veri ilişkisi aşağıdaki donanım çiftlerinden hangisinde vardır? a) Ses kartı hoparlör b) Ana kart ses kartı c) Ses kartı mikrofon d) Yazıcı tarayıcı e) Klavye fare Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 14

15 9. Ana karta bağlantı şekilleri göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi sabit disk türü değildir? a) PATA (Parallel Advanced Technology) b) SATA (Serial ATA) c) SCSI (Small Computer System Interface) d) SAS (Serial Attached SSCI) e) SSD (Solid State Drive) 10. Aşağıdaki donanım birimlerinden hangisi bilgisayarın çalışması için gerekli değildir? a) Ana Kart b) Rastgele Erişimli Bellek c) Flash Disk d) Merkezi İşlem Birimi e) Ekran Kartı CEVAPLAR B D A D E C B A E C Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 15

16 KAYNAKLAR 1. Açık Öğretim Fakültesi Ders Notları 2. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 16