Bu kitabın sahibi:...

Transkript

1 MERAKLI KİTAPLAR

2

3

4

5 Bu kitabın sahibi:...

6 Süleyman Bulut Ben küçükken büyükler hep aynı soruyu sorardı: Büyüyünce ne olmak istiyorsun? İlkokulda, Öğretmen olmak istiyorum, derdim... Ortaokuldayken, pilot! Lisede tiyatro oyuncusu! İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi nde okurken anladım ki ben aslında harfleri seviyorum, başka şeyi değil! İstanbul Radyosu na, özellikle çocuk programlarına radyo oyunları yazmaya başladım. İlk kitabım Kar Tanesi ni de o yıllarda yazdım. Heyecan içinde Arkadaş Kitaplar ı yöneten Erdal Öz e gittim. Kendimi tanıtıp dosyayı uzattım. Erdal Abi, On beş gün sonra gel, dedi. Benim için on beş yıl kadar uzun süren on beş günün sonunda Erdal Abi ye gittiğimde, Resimlemeye bile verdim, demesin mi? Uçarak döndüm eve, yeni kitaplarımı yazmaya başladım... Yazarın yayınevimizden çıkan diğer kitapları: ASLAN KRAL KORK, ATATÜRK HANGİ TAKIMI TUTUYORDU?, BİL BENİ BİLEYİM SENİ, BİLENLER BİLMEYENLERE ANLATSIN, BİNBİR GECE MASALLARI / GEMİCİ SİNDBAD, BÜYÜK ATATÜRK TEN KÜÇÜK ÖYKÜLER 1, BÜYÜK ATATÜRK TEN KÜÇÜK ÖYKÜLER 2, BÜYÜK ATATÜRK TEN KÜÇÜK ÖYKÜLER 3, GÜNAYDIN! GÜNAYDIN!, KAR TANESİ, KARDEŞLİK ÇEMBERİ ÇOCUKLARIN HAKLARI VAR 1, ANNE BEN YAPABİLİRİM ÇOCUKLARIN HAKLARI VAR 2, SİHİRLİ ÇAYDANLIK ÇOCUKLARIN HAKLARI VAR 3, HEY KÜÇÜK! ÇOCUKLARIN HAKLARI VAR 4, İNSAN OKUR ÇOCUKLARIN HAKLARI VAR 5, YEŞİL YÜREK KAYABEYİ, KOCAMAN KÜÇÜK DENİZ, MAVİŞ, MOR BENEKLİ, OKLU KİRPİ İLE KONAKLI KAPLUMBAĞA, ORMANDAKİ DEV, PALAVRACILAR KRALI, PENCEREDEKİ KUŞ, SARITAY, SU KARDEŞLER, ŞAKA, ALAY VE HAZIRCEVAPLARIYLA YAHYA KEMAL, ŞİPŞAK BİLMECELER 1, ŞİPŞAK BİLMECELER 2, ŞİPŞAK BİLMECELER 3, TOPARLACIK NOKTA VE ARKADAŞLARI, YILDIZLI ALFABE

7 İçindekiler Annelerin Beşik Türküsü 9 1 Adana 13 2 Adıyaman 14 3 Afyon 15 4 Afyon - Sandıklı 16 5 Ağrı 17 6 Amasya 18 7 Amasya - Merzifon 20 8 Ankara 21 9 Ankara Ankara - Ayaş Ankara - Beypazarı Antalya Antalya - Alanya Ardahan Artvin Aydın Aydın - Nazilli 32

8 18 Balıkesir Balıkesir - Bandırma Bartın Bayburt Bilecik Bingöl Bolu Bolu - Gerede Burdur Bursa Bursa - İznik Çanakkale Çanakkale - Gelibolu Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Elazığ - Harput Erzincan Erzincan - Otlukbeli Erzurum Erzurum Eskişehir Eskişehir - Bozüyük Gaziantep Gaziantep - Kilis Giresun Gümüşhane Hakkari 70

9 51 Hatay Iğdır Iğdır Isparta İçel İçel - Silifke İstanbul İstanbul İstanbul İzmir İzmir - Bergama Karabük - Safranbolu Karaman - Akçaşehir Kars Kars - Kağızman Kastamonu Kayseri Kırklareli Kırşehir Kocaeli Konya Konya - Akşehir Konya - Beyşehir Kütahya Malatya Manisa Kahramanmaraş Mardin Muğla Muş Nevşehir Ordu Osmaniye 107

10 84 Rize Rize Sakarya Samsun Sinop Sivas Sivas Şanlıurfa Şanlıurfa Tekirdağ Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yozgat Zonguldak 127 Kaynakça 129

11 Annelerin Beşik Türküsü... Ninniler, beşik türküleridir Bebekleri sakinleştirmek, uyutmak, susturmak, eğlendirmek için anneler tarafından söylenir. Anne, ninni söylerken bebek, beşikte ya da salıncakta olabildiği gibi, annesinin kollarında ya da dizlerinin üstünde de olabilir. Söylenen ninninin nağmesini ve ritmini anne belirler. Bebeğin durumuna göre sesini alçaltır, yükseltir; söyleyişini hızlandırır ya da yavaşlatır. Böylece bebek anadiliyle tanışırken müzik zevkini de tatmaya başlar. Güfteleri de besteleri de annelere ait olan ninniler bölgelere göre değişen adlar alabilir: nenni, nennen, nen, ninni söylemek, ninni çalmak, nennen demek gibi. Ninniler genellikle mani tarzının biraz değiştirilmiş şeklidir. Dörtlük şeklinde olabildikleri gibi, 6, 7, 8 lik dizelere kadar uzayabilir. Kars, Iğdır, Rize yörelerinin ninnileri ise daha uzun, daha ayrıksıdır. Masalların tekerlemeyle başlaması gibi ninniler de çoğu kere, doğrudan bir anlamı 9

12 olmayan kalıp sözlerle başlar: Dandini dandini dastana / Dandini dandini danadan / Dandini dandini danaylı / Dandini dandini danadan / Dandini dandini dan ister Hoppala yavrum hoppala / Hopudu kızlar hopudu / Hayya hayya hayası / Hapasına hupasına / Ha killi ha mişki gibi. Konuları açısında çok çeşitli öbeklere ayrılabilen ninnilerden, ben bu çalışmamda, özellikle bebeklere yönelik olan uyutma, sakinleştirme, dilek, eğlence ninnilerine yer vermeyi tercih ettim. Birçok bölgede küçük değişikliklerle söylenen benzer ninnilere ise tekrara düşmemek için yer vermemeye çalıştım. Binlerce Teşekkür Ülkemizin pek çok il ve ilçesinde, söylenmiş ve söylenmeye devam edilen birbirinden ilginç 396 ninniyi, 101 bölümde bir araya getirirken, kaynakçada görüleceği üzere, ağırlıklı olarak yazılı kaynaklardan yararlandım. Ninni dinleyerek büyümüş şanslı biri olarak, üç dört yıldır, okul etkinlikleri için gittiğim şehirlerde özellikle öğretmenlerimiz aracılığıyla ulaştığım nine ve annelerden az da olsa sözlü derlemeler de yaptım. Toplumsal yapımızdaki değişmelerin doğal sonucu olarak bu sözlü kaynakların çok azaldığını gördüğümüzde, 1930 lardan başlayarak yaptığı ya da yaptırdığı derlemelerle sözlü kültürümüzün bugün artık kaybolmaya yüz tutmuş bu örneklerinin yitip gitmesini önleyen tüm derlemecilerimize borcumuz büyük Hepsine binlerce teşekkür! 10

13

14

15 1 ADANA Uğrun uğrun: Gizli gizli. Nen çalmak: Ninni söylemek. Nenni, neni: Ninni. a b c d Dandini dandini dansun bu, Kırmızı güllere baksın bu, Kırmızı güller dururken, Kınalı keklik tutsun bu, ninni! Eee eee eeeee Eee bebeğim eee Gül dalını yatak ettim, Sallar iken sabah ettim, Bülbüllere haber ettim, Uyu yavrum uyu, ninni, Ninni benim yavrum, ninni! Nen çalarım nennin gelsin, Ala göze uyku gelsin, Benim uyku senin olsun, Nen bebeğim nen! Nen çalar da uyuturum, Yaylalarda büyütürüm, Uğrun uğrun sevinirim, Nen bebeğim nen, Uyutayım seni, Uyutayım da büyüteyim seni. 13

16 2 ADIYAMAN a b c Bebeğin beşiği bakır, Sallıyorum takır tukur, İçimdeki Mulla Bekir, Nenni, nenni, Nenni bebek, uy! Nen çalsam uyur musun? Bebek olsan büyür müsün? Nenni beni, nenni beni, Koy beşiğe salla beni. Nenni, nenni, Nenni bebek, uy! Nen çaldım uyusun, Uyusun da büyüsün deyi, Küçüksün de, büyüsün deyi! Nenni, nenni, Nenni bebek uy! 14 Nen çalmak: Ninni söylemek.

17 3 AFYON a b c d Dağa vardım dağ ıssız, Eve geldim testim susuz, Benim yavrum pek uykusuz Nenni yavrum nenni, Uyusun da büyüsün, nenni, Kuzularla büyüsün, nenni! Nenniler senin olsun, Yeşil de billur testin olsun, Yavrum, bir Allah da senin dostun olsun, Nenni nenni uyu yavrum, huu! Nenni neni neni, elden, Baban da gelecek gurbet elden, Nenni neni, uyu yavrum huu Nenni neni, uyutayım, Nennilerle büyüteyim. Dandini dandini dastana, Danalar girmiş bostana, Al bostancı danayı, Benim oğlum uyudu. Hu: Ey, hey, baksana gibi seslenme sözü. Nenni, neni: Ninni. 15

18 4 Afyon - SANDIKLI a b c d Ninni deyem yatıram, Allah deyem kaldıram, Hu Hu Hu Hu kuşu, hu kuşu, Ben çıkamam yokuşu, Hu Hu Hu Nenni neni nestanesi, Benim kızım anasının bir tanesi, Annesinin şeker kuzusu, Babasına çeker kuzusu, Nenni yavrum, hu! Beşikleri çamdan, Yuvarlandı damdan, Anası pilav pişirmiş, Oğlu durmaz aşırmış, Ninni yavrum, huu! 16 Hu: Ey, hey, baksana gibi seslenme sözü.

19 5 AĞRI Bala: Küçük çocuk, yavru, bebek. Laylay: Ninni (Azeri Türkçesi). a b c d Balam gelir ellerden, Göynü dolu güllerlen, Allah balamı sakla, Yaman gözden dillerden, A dilim balam, A gülüm balam, Layla balam a laylay, Layla gülüm a laylay. Hoşdur özü balamın, Tokdur gözü balamın, Yüreyimde arzun var, Geçsin sözü balamın. A sözlü balam, A duzlu balam, Layla balam a laylay, Canım celalım laylay. Gözlerin akıp gidiyor, Uykulara gül seriyor, Rüyalar seni bekliyor, Uyu ninni Uyu ninni Kovan kovan balın olsun, Bin çiçekli dalın olsun, Denizlerde salın olsun, Uyu ninni Uyu ninni 17

20

21 ISBN