Pratik Gönüllü Rehberi

Transkript

1 I. Pratik Gönüllü Rehberi

2 MÜŞAHİTLİK (GÖZLEMCİLİK) HAKKINDA 1. Müşahit kime denir? Müşahidin görevleri nelerdir? Sandık kurulunun oluşturulması, oy kullanma, tasnif ve tutanakların tutulması işlemlerini takip eden yetkiliye müşahit veya gözlemci denir. Müşahit, seçimin tarafsız bir şekilde yürütülüp yürütülmediği, sandık kurulunun görevini gerektiği şekilde yapıp yapmadığı gibi hususları denetler. Gerekirse şikâyet hakkını kullanır ve bu şikâyetini sandık kurulu tutanak defterine işletir ve bir suretini alır. Şikâyetin kabul edilmemesi durumunda, İlçe Seçim Kurullarına itirazda da bulunabilir. Gözlemciler, sandık başında yasalara ve genelgelere uygun yapılmayan tüm işlemlerle ilgili şikâyet başvurularını sandık kuruluna yaparlar. Gözlemci sürekli sandık başında bulunarak, aşağıdakileri kontrol etmelidir: Sandık kurulunun oy kullanılması hazırlıklarını doğru yapıp yapmadığı Oy zarfının üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührünün olup olmadığı Oy pusulasının arkasında sandık kurulu mührünün olup olmadığı Seçmenlerin kabine cep telefonu veya elektronik eşyalarla girip girmediği Engellilere ve okuma yazma bilmeyenlere nasıl oy kullandırıldığı Binada görevli diğer seçim görevlilerinin kendi sandığında oy kullanıp kullanmadığı Oy kullanmaya gelen seçmenlerin kimliklerinin oy kullanmaya uygun olup olmadığı Oy kullanan seçmenin, listede sadece adının karşısını imzalayıp imzalamadığı Oy kullanma saatinin bittiği saatte sandık başında kaç kişi bulunduğu Bu kişilerin kimliklerinin toplanıp toplanmadığı Oy kullanma saatinin bitmesinden sonra gelen kişilere oy kullandırılıp kullandırılmadığı Sandıkların açılmasından sonra geçersiz zarfların geçersizlik nedeninin yazılıp yazılmadığı Zarf sayısı ile oy kullanan seçmen sayısının birbirini tutup tutmadığı Oy pusulalarının doğru sayılıp sayılmadığı Çıkan oyların doğru adaya yazılıp yazılmadığı Geçersiz oy pusulalarının ve zarfların ayrı paketlenip paketlenmediği Geçersiz oy pusulalarının geçersizlik nedeninin yazılıp yazılmadığı Yırtılan, çizilen, üzerine işaret konulan, birden fazla adaya mühür basılan oy pusulalarının geçersiz sayılıp sayılmadığı Sandık sonuç tutanaklarının toplam oy sayılarını gösterir kısmının doğru doldurulup doldurulmadığını ve bu kısmın, adayların aldığı oy toplamı ile tutup tutmadığı Sandık sonuç tutanaklarının ıslak imza ile imzalanıp mühürlenip mühürlenmediği Gözlemci, sandık başında herhangi bir aksaklıkla karşılaşırsa MUTLAKA şikâyet yöntemi ile başvuruda bulunmalı ve bu şikâyetin sonucunu sandık tutanak defterine işleterek, sandık kurulu kararının bir örneğini almalıdır. (138 sayılı Genelge/Madde 48 vd.) 1

3 2. Müşahidin sandık başında bulunma ve tutanak alma hakkı Oy vermenin başlangıcından itibaren müşahitlerin, tüm işlemleri takip etmek ve denetlemek, tutanağa geçirmek ve gerektiği yerlerde itiraz etmek üzere sürekli sandık çevresinde kalma hakkı vardır. Bu yasal hak, hiçbir şekilde engellenemez. (298 sayılı Kanun/Madde 72 ve 138 sayılı Genelge/Madde 19) Sandık çevresinde, sandık kurulu başkan ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve o sandıkta görevli müşahitler ile bina sorumluları ve çağrı üzerine gelen görevli kolluk güçlerinden başka kimse bulunamaz. (298 sayılı Kanun/Madde 82 ve 138 sayılı Genelge/Madde 19) Parti müşahitleri, oyların sayımı esnasında, sayım masası başında yer alabilir ve oy pusulalarını görebilirler. Ancak, parti müşahitlerinin sayısı beşten fazla ise, hazır bulunanlar arasından başkan tarafından kurul önünde ad çekme suretiyle, sandık başında kalacak beş parti müşahidi her biri ayrı partiden olmak üzere tespit edilir. Diğer müşahitler için sayım işlemini yakından takip edebilecekleri bir yer ayrılır. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve Genelge 138/Madde 20) Sandık sonuç tutanağının birer sureti, o seçim çevresinde seçime katılan ve talep eden siyasi parti müşahitlerine, yeteri kadar hazırlanarak sandık kurulu başkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra verilir. Bu tutanaklar, talep halinde öncelikle sandık kurulunun siyasi partili üyelerine imza karşılığı verilir. Ancak bu halde, o partinin müşahidine ayrıca tutanak verilmez. Müşahitlere verilecek sandık sonuç tutanakları, çok yapraklı kopyalı suret biçiminde hazırlanır. (298 sayılı Kanun/Madde 105) SEÇİM GÜNÜNDEN ÖNCE YAPILMASI GEREKENLER Bir siyasi parti tarafından onaylanmış Gözlemci (Müşahit) Belgesi nin tarafınıza verildiğinden emin olunuz. Okul ve ilçe sorumlunuzun adını ve telefonunu kaydediniz. Oy ve Ötesi tarafından size iletilen tutanak örneklerinden birkaç kopya basarak yanınızda bulundurunuz. Bu dokümanı basarak yanınızda bulundurunuz. Bu dokümanın ekinde yer alan örnek şikayet ve itiraz dilekçelerinden yeter sayıda kopya yanınıza alınız. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun u ve 138 sayılı Genelge yi yanınıza alınız. Yanınıza kalem ve bolca kağıt alınız. Ayrıca, telefonunuzun pilinin bitmesi ihtimale karşın bir şarj cihazı bulundurunuz. Sabah Okul Sorumlunuzu bulamama ihtimaline karşılık, sandık numaranızı öncesinde kendisinden öğreniniz ve not ediniz. SEÇİM SABAHINA İLİŞKİN ÖNEMLİ NOTLAR Sandık Kurulu Başkanı, İlçe Seçim Kurulu'ndan aldığı oy pusulası, sandık, torba, seçmen listesi, mühür vs. gibi oy verme araçlarını, oy verme zamanı başlamadan bir saat önce, yerel saatle 07:00'da sandığın konulacağı yerde hazır bulundurmak zorundadır. 2

4 Bu yüzden, sandık kurulu üyelerimiz ve gözlemcilerimiz (müşahitlerimiz) de, seçim günü oy kullanma başlamadan en geç bir saat önce, yani saat 07:00'da oy verme yerine gelmiş olmalıdırlar. Sandığınıza yerleşmeden önce muhakkak Okul Sorumlunuz ile yüz yüze görüşünüz. Müşahit kartınızı daha önce edindiyseniz ve kaybettiyseniz, Okul Sorumlunuz ile görüşünüz. Unutmayınız: Müşahitlik hakkı yasalarla verilmiş bir haktır. (298 sayılı Kanun/Madde 82 ve Genelge 138/Madde 19) Herhangi bir şekilde bu hakkınız engellenmeye çalışılır ve sandık başına alınmazsınız, durumu derhal Okul Sorumlunuza bildiriniz. Sorunun çözülmemesi durumunda itiraz sürecini başlatın ve tutanak altına alın. Sabah sınıfa girdiğinizde, müşahit kartınızı sandık başkanına gösterin ve sandık kurulunda eksiklik olması halinde sandık kuruluna girmeye gönüllü olun. Sandık kurulu için minimum sayı 3 olmakla birlikte, yardımsever bir tavırla, seçimin yorucu olduğu ve destek olmak istediğinizi belirtirseniz, kurula girme şansınız artar. Aynı zamanda kurulda temsil hakkı bulunduğu halde görevlisi gelmemiş parti müşahit kartları ile de görev alma ihtimaliniz artmaktadır. Görev aldığınız sandıktan başka bir yerde oy verecekseniz, sandık kuruluna girmeden bunu belirtiniz ve gün içerisinde oy kullanmak için görevinize ara vermeniz gerektiğini mutlaka vurgulayınız. Müşahit kartınızı cebinizde veya çantanızda tutmanız, istendiğinde göstermeniz beklenir. Bunun dışında parti, amblem, rozet gibi siyasi içerikli aksesuarlardan kaçınmanız gerekir. SANDIK KURULU KİMLERDEN OLUŞUR? Sandık kurulu, bir başkan ve bir memur üye ile son milletvekili seçiminde en çok oy alan beş partinin belirleyeceği birer üyeden oluşan, 7 kişilik bir kuruldur. Sandık kurulu bir başkan ile 6 asıl ve 6 yedek üyeden kurulur. Bu kurul, asıl üyeleriyle toplanır. Eğer sandık kurulu üyelerinden eksik varsa, gelmeyen üye yerine, aynı partinin gönderdiği yedek üye geçer. Ancak 7 kişi toplanamazsa da 1 başkan ve 3 üyenin toplanmasıyla kurul kurulmuş olur ve çalışmaya başlar. Diğer üyelerin tamamlanması beklenmez. Sandık kurulu, yedek üyelerden de tamamlanamaz ve kurul üyeleri sayısı başkan dâhil 4 kişinin altına düşerse bu konu tutanağa geçirilir ve eksiklikler, o sandık alanında seçme yeterliliğine sahip, okur-yazar olanlar arasından başkanın seçeceği kimselerle doldurulur. Böyle bir durumda müşahidin sandık kuruluna girme imkânını kullanması yerinde ve önemli olacaktır. Başkan, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun a uygun biçimde hazırlanmış ve mühürlenmiş oy zarfı ile birleşik oy pusulasını, hiçbir tarafında herhangi bir işaret bulunmadığını ve arkasının sandık kurulu mührü ile mühürlü olduğunu, kurul üyelerine, müşahitlere ve seçmene gösterdikten sonra TERCİH veya EVET mührünü seçmene vererek kapalı oy verme yerini gösterir. Sandık kurulu tarafından hazırlanan mühürlü torba ve sandık kurulu mührü, sandık kurulu başkanı ile ad çekme yoluyla belli edilecek en az 2 üye tarafından hiçbir gecikmeye meydan verilmeksizin ve 3

5 hiçbir yere uğranmaksızın en kısa zamanda, ilçe seçim kurulu başkanına veya görevli geçici ilçe seçim kurulu başkanına teslim edilir. (138 sayılı Genelge/Madde 45) Bu maddeye aykırı hareket edenler hakkında cezai kovuşturma yapılır. Kurulun diğer üyeleri ile müşahitler de isterlerse ve taşıtta yer varsa veya taşıt kendileri tarafından sağlanırsa başkanla birlikte gidebilirler. (138 sayılı Genelge/Madde 45) SEÇİM ÖNCESİ SANDIK KURULU TARAFINDAN YAPILMASI GEREKENLER Aşağıda belirtilen seçim öncesi süreçlerin sandık kurulu tarafından doğru işletildiğini kontrol ediniz. (Genelge 138/Madde 21) 1. And içilir. 2. Mühür torbası, üyelerin önünde açılır. 3. Torba içinden çıkan sandık seçmen listesi giriş kapısına asılır. 4. Seçim sandığının şeffaf ve boş olduğu gösterilir. 5. Sandık kapatılır ve mumla mühürlenir. 6. Oy pusulaları açılır, sayılır ve arka tarafı mühürlenir. 7. Zarflar sayılır ve zarf üzerinde zaten önceden vurulmuş olan ilçe seçim kurulu mührü ne ek olarak seçim sandık mührü (ikinci mühür) vurulur. 8. Yapılan bu işlem sonunda sayılar tutanağa geçirilir. Boş oy pusulaları ve zarfları ile çuval hiçbir gerekçe ile önceden açılamaz ve işlem yapılmış, mühürlenmiş, hazırlanmış olarak seçim günü sandığa getirilemez. Boş oy pusulası ve zarfları ile çuvalların açılmasından başlanarak tüm işlemler, sandık kurulu ve müşahitler kontrolünde yapılmalıdır. (Genelge 138/Madde 19 ve 21) Bu işler tamamlandığında ve saati geldiğinde, oy verme işlemine geçilir. Oy pusulalarında "Cumhurbaşkanı Adayları ibaresi ile Yüksek Seçim Kurulu tarafından çekilen kuraya göre sırası belirlenen adayların adı ve soyadı yer alır. SEÇİM ESNASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Yanınızda telefon bulundurabilirsiniz. Ancak, sandık çevresinde Sandık Kurulu Başkanı ve Üyeleri dışında (yalnızca görevleri ile ilgili olarak) telefonla görüşülmesi yasaktır. (298 sayılı Kanun/ Madde 82-8 ve 138 sayılı Genelge/Madde 23) Lütfen telefon görüşmelerinizi sandık çevresinden uzaklaşarak yapınız. Acil herhangi bir durumda çıkmanız gerekirse, durumu Okul Sorumlunuza bildiriniz. Aşağıda belirtilen seçim esnasındaki süreçlerin sandık kurulu tarafından doğru işletildiğini kontrol ediniz: 1. Gelen seçmenin adı listeden bulunup kimlik kontrolü yapılır. Sadece sandık seçmen listesinde adı bulunan seçmenler, fotoğraf ve T.C. Kimlik numaralı bir kimlik ibraz ederek oy kullanabilirler. Fotoğraflı ve T.C. Kimlik numaralı olarak belirtilen kimlik tiplerinden biri ile kimlik tespiti yapılamayanlar oy kullanamazlar. Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası 4

6 olmayan resimli ve resmî bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için, bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kâğıdını veya nüfus müdürlüklerince verilmiş nüfus kayıt örneğinin ibraz edilmesi şarttır. Bu belgelerden birini ibraz etmeyen seçmen oy kullanamaz! (138 sayılı Genelge/Madde 29) 2. Sandık seçmen listesinde kayıtlı olmayan seçmenlerin oy kullanmasına ancak 142 belgesine sahiplerse (sandık kurulu üyeleri görevli kolluk kuvvetleri ilçe seçim kurulu görevlileri) izin verilir. 142 belgesi ibraz etmeden oy kullanılmasına kesinlikle müsaade etmeyiniz ve bu kişiler oy kullandıklarından sonra 142 belgesinin Sandık Başkanı tarafından alınmasını söyleyiniz. (298 sayılı Kanun/Madde 94 ve 138 sayılı Genelge/Madde 34) Bu şekilde oy kullanan görevlilerin kimlik numaralarını not ederek okul sorumlularınıza bildiriniz. 3. Oy kullanan seçmen sandığa oyunu attıktan sonra, seçmen listesinde adının karşısını imzalar. İmza atamayanların sol elinin başparmağının izinin alınmasıyla yetinilir. Bu parmağı olmayan seçmenin hangi parmağı bastığı yazılır, hiç parmağı olmayan seçmenin durumu adı karşısına yazılıp başkan tarafından imzalanır. Kişinin sadece adının karşısını imzaladığı kontrol edilmelidir. Aksi durum varsa şikayet yöntemine başvurulmalıdır. (298 sayılı Kanun/Madde 93 ve 138 sayılı Genelge/Madde 30) 4. Seçmenlerin yanlarında telefon, fotoğraf makinesi, herhangi bir kayıt cihazı var ise, oy vermeden önce sandık görevlilerine bu cihazların tümünü bırakmaları gerekir. Sandık Kurulu nu bu konuda uyarınız ve seçmenin, oy kullanma kabinine yanında çanta ya da cep telefonuyla girmesini, mümkün olduğu ölçüde engelleyiniz. Bu durumu engellemek için, müşahitlerin Sandık Kurulu nu kibarca uyarmaları gerekmektedir. Sandık Kurulu nun bu görevi yerine getirmemesi halinde, müşahitlerin Sandık Kurulu nun mevzuata aykırı davranışlarından ve görevi ihmal ettiklerinden bahisle şikayet ve sonrasında itiraz yoluna başvurmaları mümkündür. (298 sayılı Kanun/Madde 92) Ancak Sandık Kurulu, bu uyarıyı yapmanın ötesine geçemez, çünkü üst araması yetkisi yoktur. Sandık Kurulu nun yetkisi ve görevi, bu konuda seçmeni uyarmaktan ibarettir. Dolayısıyla, bu uyarının yapılmaması halinde şikayet ve itiraz yoluna başvurmayı değerlendiriniz, fakat uyarı ötesinde bir beklentiye girmeyiniz. 5. Sandık başında seçmene, vereceği oy hakkında hiç kimse müdahale, telkin ve tavsiyede bulunamaz. Hiçbir seçmen oyunu kullandıktan sonra sandık başında kalamaz. (298 sayılı Kanun/Madde 88) 6. Görme engelli, felçli, elleri eksik olan veya bu gibi bedeni engelleri açıkça belli olan seçmene, bir yakını ya da bir seçmen yardım edebilir. Yardım eden seçmen, en fazla bir kişiye yardım edebilir. Sandık başkanı da sadece bir kişiye kapalı oy verme yerinde yardımcı olabilir. Bu nedenle, sandık başkanı birden fazla kişiye kapalı oy verme yerinde yardımcı olmak isterse, şikayet hakkınızı kullanmanız gerekir. (298 sayılı Kanun/Madde 93) 7. Okuma-yazma bilmeyene, sandık alanında başkan da dahil başkaları yardımda bulunamaz. Okuma-yazma bilmeyen kimselere, sadece başkan, oy kullanma alanına seçmenle birlikte girmeksizin, sadece aday isimlerinin başkan tarafından pusula üzerinde ve kabin dışında tanıtılması ile açıklama yapılır. (298 sayılı Kanun/Madde 93 ve 138 sayılı Genelge/Madde 33) 8. Seçmen, kapalı oy verme yerinden çıkmadıkça, hiç kimse oraya giremez. Oy pusulasını hazırlamak için gerekli normal süreden fazla kapalı oy verme yerinde kalan seçmenler kurul başkanı tarafından uyarılır. Bu uyarıya rağmen, kapalı oy verme yerinden çıkmayan seçmen oradan görevlilerce çıkartılır. (298 sayılı Kanun/Madde 92) 9. Zihinsel engelli kişilerin, bu tıbbi durumunun mahkeme kararı ile teyit edilip, bu kişilerin hukuken kısıtlı ilan edilmiş olmaları durumunda, seçmen listesinde bulunmamaları gerekir. (298 sayılı Kanun/Madde 8) Buna rağmen, eğer isimleri listede bulunuyorsa, oy kullanmalarını 5

7 engelleme hakkımız bulunmamakta ve engellediğimiz durumda suç işlemiş oluruz. Zira, onaylı sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen, oy verme yetkisine sahiptir. (298 sayılı Kanun/Madde 86) Ancak, bu kişiler kesinlikle tek başlarına ve yardım almadan oy kullanmalıdır (Genelge 138/Madde 32 bedensel engelliler içindir, zihinsel engelliler için değil). Refakatçi ile oy kullanmak isteyenleri kesinlikle engellemeli ve refakatçinin sadece bedensel engellerde yardım edebileceğini belirtmeliyiz. Zihinsel engelli olduğu iddiası ile refaketçi ile oy kullanma talebi olduğu durumları, bu kişilerin T.C. kimlik numalarını da belirten bir tutanak ile tespit etmeliyiz. 10. Oy verme, saat 17:00 da biter. Eğer 17:00 dan önce sınıfın önüne gelmiş ama oy verme işlemini saat 17:00 dan önce tamamlayamamış kişiler varsa, sandık başkanı bu kişilerin kimliklerini toplar. Bu kişilerin oy kullanmalarına izin verir. Saat 17:00 dan sonra gelen hiç kimse alınmaz. (298 sayılı Kanun/Madde 89 ve 138 sayılı Genelge/Madde 27) SAYIM SÜRECİNE İLİŞKİN ÖNEMLİ NOTLAR 1. Oylama biter bitmez Sandık seçmen listesindeki bütün seçmenlerin Yüksek Seçim Kurulu tarafından başka bir süre öngörülmemiş ise saat 17.00'den önce oylarını kullanmış olmaları halinde dahi sandık zamanından önce açılmayacaktır. (298 sayılı Kanun/Madde 96 ve 138 sayılı Genelge/Madde 35 ) Sayıma geçilmeden önce, tutanağın ıslak imzalı kopyasını istediğinizi belirtiniz. Tüm tutanak kopyalarının birbirinin aynısı olması için karbon kağıdı ile çoğaltılması önemli. Aksi takdirde, tutanaklar arası farklılıklar oluşabilmekte. Bunu vurgulayarak, sandık başkanına karbon kağıt verdiğiniz takdirde, kuvvetle muhtemel bu öneriyi geri çevirmeyecektir. (298 sayılı Kanun/Madde 105) Oy verme yerinde hazır bulunanlar, sayım ve dökümü izleyebilirler. Sandık kurulu başkanı sayımın rahatça yürütülebilmesi için belli bir mesafe belirleyerek gerekli tedbirleri (ip germe vb.) alır. (138 sayılı Genelge/Madde 36) Masa üzerinde sandıktan başka ne varsa kaldırılır. Seçmen listesi üzerinde oy kullanarak imza atmış seçmen sayısı tespit edilir ve tutanağa geçirilir. Oy kullanmamış seçmenlerin isminin yanındaki imza bölümüne çizgi çekilir. Bu sayıya liste sonuna yazılan ve sandık seçmen listesinde kayıtlı bulunmasa da, o sandıkta oy kullanmış olan görevli seçmenler de ilave edilecektir. 2. Oylar sayılmadan önce Önce, kullanılmayan oy pusulaları ve zarflar sayılır, oy kullanan seçmen sayısıyla toplanır ve ilk teslim alınan pusula ve zarf sayısıyla karşılaştırılıp, rakamların birbirini tutup tutmadığı denetlenir. Daha sonra, kullanılmayan oy pusulaları ve zarflar ayrı ayrı paket haline getirilerek mühürlenir, üzerlerine sayıları yazılır. (298 sayılı Kanun/Madde 97 ve 138 sayılı Genelge/Madde 38) Evet mühürleri bir zarfa konup, mühürlenir. Kullanılmayan poşetlenmiş oy pusulası, zarflar ve mühürler torbaya koyulur, torbanın ağzı iple bağlanır. Bu işlemin amacı, sayım sırasında herhangi bir müdahale yapılmasının önüne geçilmesidir. (298 sayılı Kanun/Madde 97 ve 138 sayılı Genelge/Madde 38) 6

8 3. Sandıkların açılması Sandık açılarak, zarfların hepsi çıkartılmalı. Bu işlem sonunda sandıkta hiçbir zarf kalmadığına emin olunmalıdır. Çıkarılan zarflar 2 kere sayılmalı, sayımın doğru yapıldığından emin olunduktan sonra tutanağa geçirilmelidir. Eğer sonuçlar tutuyorsa 3. defa sayılmasına gerek yoktur. Eğer sonuçlar tutmaz ise 3. defa sayım yapılır ve bu son sayımın sonucuna göre çıkan zarf sayısı tutanağa geçirilir. (298 sayılı Kanun/Madde 98 ve 138 sayılı Genelge/Madde 39) Geçersiz zarfların tespit edilerek ayrılması, ancak kesinlikle imha edilmemesi gerekmektedir. Geçersiz zarflar şu şekildedir: (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve Genelge 138/Madde 40) Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan Üzerinde "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranı olmayan kâğıttan imal edilmiş olan Üzerinde Yüksek Seçim Kurulu amblemi olmayan Üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan Tamamı yırtılmış olan Üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü dışında, herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya işaret taşıyan zarflar 4. Zarfların ayrılması Zarflar geçerli ve geçersiz olarak ikiye ayrılır. Bu işlem yapılırken itiraza uğrayan zarflar, bir kenara konulur. (298 sayılı Kanun/Madde 98 ve 138 sayılı Genelge/Madde 39) İtiraza konu zarflar, tek tek kontrol edilir ve geçerliliğine sandık kurulu karar verir. Böylece geçerli ve geçersiz zarflar ikiye ayrılmış olur ve sayıları ayrı ayrı tespit edilerek, tutanağa işlenir. Geçersiz zarfların ayrılarak saklanması zorunludur, yakılamaz. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve 138 sayılı Genelge/Madde 40) Geçersiz zarflar paketlenir, paketin üzeri mühürlenerek zarf sayısı üzerine yazılır. (298 sayılı Kanun /Madde 98) İmza atmış seçmen sayısının geçerli ve geçersiz zarf sayısının toplamına eşit olması gerekmektedir. (138 sayılı Genelge/Madde 39) Geçerli ve geçersiz zarfların toplam sayısının imza atanlardan fazla olması durumunda önce geçersiz zarf sayısı bu rakamdan düşülür. Geçersiz sarf sayısı düşüldükten sonra, hala zarf sayısı oy veren seçmen sayısından fazla çıkarsa, Sandık Kurulu Başkanı, eşitliği sağlayacak sayıda zarfı geçerli zarfların arasından gelişigüzel çekerek, imha eder. Bu zarflar kesinlikle açılmaz ve yakılarak imha edilir. Bu durum mutlaka tutanak altına alınmalıdır. (298 sayılı Kanun/Madde 98 ve 138 sayılı Genelge/Madde 39) 5. Zarfların açılması Zarf sayısı ile imza sayısı eşitlendikten sonra, geçerli oy zarfları tekrar sandığın içine atılır. Başkan, zarfların sandıktan çıkarılıp kendisine verilmesi için bir üye, okunan oy pusulalarını sayım döküm cetveline geçirmesi için iki üye, oy pusulalarını masa üzerinde düzenli bir biçimde yerleştirmek ve korumak için de bir üye görevlendirir. 7

9 Görev dağılımı yapıldıktan sonra, ilk olarak başkan cetvellerin ve oy pusulalarının konulacağı torbanın boş olduğunu gösterir ve zarfların açılmasına geçilir. Oyların sayımı esnasında, sandık başkanı oy pusulasını herkesin göreceği şekilde kaldırmalı ve oyun hangi adaya yazıldığını yüksek sesle okumalıdır. Bu esnada, oy pusulası dikkatli takip edilerek doğru adayın adının okunduğuna emin olunmalıdır. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve 138 sayılı Genelge/Madde 40) Geçersiz olabileceğinden tereddüt edilen oy pusulaları, bir kenara ayrılır bu sırada sayıma ara verilmez. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve 138 sayılı Genelge/Madde 40) Sayım işlemenin uzamaması adına her 20 pusulada bir toplam sayının, tüm görevli ve müşahitlerce teyid edilerek ilerlenmesinde fayda bulunmaktadır. Aksi takdirde, çok sandıkta geçerli oy toplamı yakalanamamakta ve en baştan sayım yapılması gerekmektedir. 2 kere sayım kesinlikle yapılmalıdır. Eğer sonuçlar tutmazsa, 3. kez sayım yapılmalı ve üçüncüdeki sonuç geçerli sayılmalıdır. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve 138 sayılı Genelge/Madde 40) Tutanağa girilen rakamlar çok kritiktir. Tüm zarflar açıldıktan ve oylar sayıldıktan sonra, tereddütlü veya itiraza uğrayan oy pusulaları ele alınır ve geçerliliğine sandık kurulu karar verir. Geçerli ve geçersiz oy pusulalarının sayısı da tutanak defterine işlenir. Sandık kurulunun kararına katılmayan kurul üyesi, muhalefet şerhini tutanak defterine yazar ve imzalar. (298 sayılı Kanun/Madde 100 ve 138 sayılı Genelge/Madde 40) 6. Hangi pusulalar geçersizdir? Zarftan çıkmaması gereken şekilde, fazla pusula veya kağıt olması durumunda bu zarftaki tüm pusulalar geçersiz sayılır: (298 sayılı Kanun/Madde 101,102) YSK nın belirlediği biçim ve renkte olmayan T.C. Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunmayan Arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan Hiçbir yerine EVET veya TERCİH mührü basılmamış olan Adaylara ayrılmış alanlardan birden fazlasına mühür basılmış olan Başka adaya ait alana taşmış EVET veya TERCİH mührü bulunan Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış ve kopartılmış olan Üzerinde EVET mührü dışında veya yerine herhangi bir özel işaret, isim, imza, parmak izi vb. olan Üzerinde yer alan adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş olan Üzerinde yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar veya harfler veya sayılar olan Zarfın içinde el ilanı, herhangi bir kağıt veya madde bulunan veya aynı seçime ilişkin birden fazla oy pusulası bulunan zarftaki oylar Aşağıdaki haller, oy pusulalarını geçersiz kılmaz: (298 sayılı Kanun/Madde 101 ve 138 sayılı Genelge/Madde 41) 8

10 Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması Bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması Herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığı anlaşılamayan Birleşik oy pusulasının katlanarak zarfa konulması sebebiyle "EVET" veya "TERCİH" mührü ile oy pusulasının arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi Bir Cumhurbaşkanı adayının alanına basılan "EVET" veya "TERCİH" mührünün sadece iki aday alanını ayıran çift çizgili bölgeye taşmış olması Başka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla, bir siyasi partinin alanına birden çok "EVET" veya "TERCİH" mührü basılması (298 sayılı Kanun/Madde 101) 9

11 Geçerli oy örneği: 10

12 SAYIM SÜRECİNİN SONUNDA, SAYIM TUTANAĞI HAZIRLANMASI SONRASINDA SANDIK KURULU NUN YAPMASI GEREKENLER Aşağıda belirtilen sayım tutanağı hazırlanması sonrası süreçlerin sandık kurulu tarafından doğru işletildiğini kontrol ediniz: (298 sayılı Kanun/Madde 105 ve 138 sayılı Genelge/Madde 43) Sayım sonucu tutanağı kurulun tüm üyelerine imzalatılır ve mühür basılır. Tutanak sınıf dışına asılır. Tüm bilgilerin tutanağa doğru girildiği kontrol edildikten sonra, ıslak imzalı ve mühürlü kopyayı almaya çalışınız. Eğer müşahidi olduğunuz partiden görevli başka bir kişiye ıslak imzalı kopya verilmişse, size ıslak imzalı kopya vermeme hakları mevcuttur. Bu tür bir durumda ıslak imzalı kopyayı edinen herhangi bir kurul üyesinden kopyanın fotoğrafını çekiniz/fotokopisini alınız. Bunu yapamadığınız takdirde, kapıya asılan tutanağın fotoğrafını çekiniz. Tutanak kopyası/fotoğrafı ile beraber okul sorumlunuzun yanına gidiniz ve teslim ediniz. Sandık sonuç tutanağı müşahitlere dağıtıldıktan sonra, geçerli ve geçersiz pusulalar, zarflar ve tüm seçim araçları ayrı ayrı paketlenir, başkan ve üyeler tarafından imzalanıp mühürlenmiş bir torbaya konulur ve ilçe seçim kuruluna götürülür. Torbayı götürme ve teslim etme görevi, sandık kurulu başkanı ve en az iki sandık kurulu üyesine (kura ile belirlenir) aittir. Adı kura da çıkmasa da diğer üyeler ve müşahitler de bu teslimata refakat edebilir. Bu kanunun verdiği bir haktır. (298 sayılı Kanun/Madde 107) İlçe seçim kuruluna teslimata gidilirken, hiçbir yere uğranılamaz veya yolda durulamaz. HANGİ DURUMLARDA İTİRAZ EDEBİLİRİM? Sandık kurulu başkanı müdahale etmediği takdirde, itiraz edebileceğimiz durumlar: 1. Seçim öncesinde: Sandıkların şeffaf olmaması Seçim öncesi sandık içlerinin boş olup olmadığının kontrol edilmemesi Sandıkların dolu olması Sandığın hatalı yerde durması 2. Seçim süresince: Oy kullanma aşamasında kimlik kontrolü yapılmaması TC Kimlik numarasız kimliklerin kabul edilmesi Fotoğrafsız kimliklerin kabul edilmesi Seçmen listesinde ismi olmayan kişilerin oy kullanması Aynı kişi(ler)in birden fazla kez oy kullanması Kurul üyeleri tarafından oy kullanımı konusunda manipülasyon yapılması Engellilere sürekli olarak aynı kişi(ler)in refakat etmesi Sandık başına fotoğraf makinası veya cep telefonu ile girilmesi Sandık başına birden fazla kişi ile girilmesi Kavga ve kargaşa durumlarında asayişin sağlanamaması 11

13 Şiddet/Tehdit edilme durumlarında güvenliğin sağlanamaması 3. Sayım süresince: Sandıklardan damgasız / sahte damgalı oy pusulaları çıkması Sandıklardan lekeli oy pusulaları çıkması Geçersiz oyların geçerli sayılması Geçerli oyların geçersiz sayılması Elektriklerin kesilmesi ve bu esnada sayıma devam edilmesi/sayımın tamamlanması Sayım kayıtlarının hatalı tutulması; rakam ekleme, çıkarma vs. Sayım tutanağının sınıf dışına asılmaması MÜDAHELE EDEMEYECEĞİNİZ / ETMEMENİZ GEREKEN DURUMLAR NELERDİR? Aşağıda 3 başlık halinde sıralanan durumlara müdahale etme hakkınız yasal olarak bulunmamaktadır. Ancak gözlemlerinizi, seçim ertesinde dolduracağınız ankette belirtmenizi rica ederiz. 1. Seçim öncesinde: Sandık kurulunun seçimi Sandık kurulunda siyasi parti temsilcileri dağılımında eşitsizlik olması Sandık kurulunda hiç AKP / CHP / MHP vs. sorumlusu olmaması Kurul eksik kaldığında ve siz kurul üyesi olmak istediğinizde, elinizde parti kartı bulunmasına rağmen, parti kartı olmayan birinin kurula atanması 2. Seçim süresince: Sandık Kurulu Başkanı ve Üyelerinin sandık çevresinde konu ile ilgili telefon görüşmesi yapması Seçmen listesinde kaydı olan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğunu kanıtlayan resmi kimlik kartı ile gelen kişilerin yabancı uyruklu olduğundan şüphelenilmesi Seçmen listesinde kaydı olan kişilerin zihinsel becerisinin kısıtlı olmasından (zihinsel engelli, çok yaşlı, demans hastası vs.) şüphelenilmesi (ancak bu kişilerin refaketçi ile oy kullanmak istemeleri engellenmeli ve bu talepler tutanağa geçirilmeli) 3. Sayım süresince ve sonrasında: Herhangi bir partinin herhangi bir sorumlusuna ıslak imzalı tutanak verilmiş ise bunun yapılması zorunludur; diğerine ıslak imzalı tutanağın verilmemesi Sayımın tekrarlanması: Sayım zaten iki kez yapılır, iki sayım birbirini tutar ise sayım tamamlanır. Tutmaz ise, 3. ve son sayımın sonucu geçerli sayılır. İlçe Seçim Kuruluna gidilirken, araca binme talebinizin reddedilmesi 12

14 TUTANAK, ŞİKÂYET İTİRAZ 1. Tutanak: Herhangi bir usulsüzlüğün veya aykırılığın tespitini içeren belgeye, tutanak denir. Seçim sırasında veya öncesinde karşılaştığınız usulsüzlük veya aykırılıkların düzeltilmesi için, öncelikle kibarca sözlü olarak uyarıda bulununuz. Uyarınız dikkate alınmaz ise, söz konusu usul ve aykırılıkların daha sonradan ispatı bakımından, tutanak altına alınması önem arz etmektedir. Hazırlanan tutanak, aşağıda belirtilen şikayet dilekçesine ek yapılarak, iddialarımızı kuvvetlendirmektedir. Tutanağın müşahit olarak tarafınızca ve sandık kurulu başkanı veya en az 2 üyesi tarafından imzalanması faydalı olacaktır. Sandık kurulu başkanı veya üyeleri tutanağı imzalamaktan imtina eder ise, etraftaki seçmenlerden ikisinin imzasının alınması uygun olacaktır. Ancak, mevcut durumun aciliyeti söz konusu olduğunda tutanak düzenlenmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Bu gibi durumlarda, şikayet dilekçesinde olgular açıkça belirtilerek, tutanak tutulmasından vazgeçilebilir. 2. Şikâyet: Sandık kurulunun her türlü iş ve işlemlerine karşı, sandık kuruluna karşı şikâyet yoluna gidilebilir. Tüm olumsuz ve şüpheli durumlarda, öncelikle Sandık Kurulu Başkanını müdahale etmesi için kibarca uyarınız. Sandık Kurulu Başkanının sözlü itirazı kabul etmediği/dikkate almadığı durumda, şikayet yoluna başvurmak zorunda olduğunuzu kibarca belirtiniz. Bu noktada da olumsuz/şüpheli durum devam ediyorsa, size daha önce de iletilen ve web sitesinde yer alan şikayet dilekçesini iki kopya halinde doldurunuz. Bu şikayet dilekçesini kendiniz imzaladıktan sonra, Sandık Kurulu Başkanı ve diğer Kurul Üyelerine imzalatınız. İmza atmayı kabul etmeyen üyeler olduğu durumda, mümkün olduğu kadar imza alarak, dilekçenin bir kopyasını Sandık Kurulu Başkanına iletip, diğerini saklayınız ve Okul Sorumlunuza iletiniz. Sandık kurulu şikayeti, üyelerin oy çokluğu ile karara bağlar. Oy eşitliği halinde, başkanın oy kullandığı tarafın görüşü geçerli olur. Şikayet kabul edilirse, işlem düzeltilir. Fakat şikayet reddedilirse, Sandık Kurulu tarafından ret kararı yazılmalıdır. Ret kararının bir örneğinin, şikayet edene derhal verilmesi gereklidir. Müşahit, şikayet dilekçesi ile birlikte bu ret kararını İlçe başkanlığına iletilmek üzere Okul Sorumlusuna ulaştıracaktır. ÖNEMLİ: Cumhurbaşkanı seçiminde, sadece geçerli oyların salt çoğunluğu dikkate alınacağından, şikayet hakkının zamanında ve doğru kullanılması büyük önem taşımaktadır. Çünkü, oy pusulalarının ya da zarfların geçerli ya da geçersiz olduğuna ilişkin şikayetlerin sandık sonuç tutanağı düzenlenmeden önce sandık kuruluna yapılması zorunludur. Sandık kurullarının sonuç tutanaklarını imzalamasından sonra, şikayet başvurusu yapılamaz. Bu nedenle şikayetin, usulsüzlüğün olduğu anda yapılması gerekmektedir. (138 sayılı Genelge/Madde 52) Mevzuat uyarınca sandık başı iş ve işlemlerine karşı, ilçe seçim kuruluna da itirazda bulunulabileceği ve bunun için, sandık kuruluna önceden şikâyet veya itirazda bulunulmuş olması şartı aranmayacağı belirtilmektedir. (138 sayılı Genelge/Madde 54) Ancak, pratikte ilçe seçim kurulu, şikayet yoluna başvurulmadan yapılan itirazları kabul etmemektedir. Yerel seçimlerde bunu bizzat tecrübe ettik. 13

15 3. İtiraz: Bir şikayetin reddine ilişkin sandık kurulu kararları ile seçim sonuçlarını gösteren tutanakların sandık kurullarınca düzenlenmesi işlemlerine karşı, itiraz yoluna gidilebilir. Bunun yanında, sandık ve seçim kurulunun aldığı tedbirler ve yaptığı işlemlerin yasalara aykırılığı ileri sürülerek, bir üst seçim kuruluna itiraz yoluna başvurulabilir. Seçmenler, kendileriyle ilgili işlem ve kararlara, siyasi partiler ve adaylar ise tüm seçim iş ve işlemlerine karşı itiraz yoluna başvurabilirler. Sandık kurulunun şikayeti ret kararına karşı, ilçe seçim kuruluna itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz, seçimin yapıldığı günden sonraki 2. gün saat 15:00 a kadar ilçe seçim kuruluna yapılabilir. İtiraz, şikayet üzerine ret kararı veren sandık kurulu aracılığıyla ya da doğrudan ilçe seçim kuruluna bu süre içerisinde yapılabilir. Fakat sandık sonuç tutanaklarına ilişkin yapılacak itirazların, doğrudan ilçe seçim kuruluna yapılması gerekir. İtiraz yazılı yapılmalı ve itiraz dilekçesinde itiraz sebepleri ile bu sebeplerin dayandığı deliller tek tek yazılmalı, varsa dilekçeye eklenmelidir. İlçe seçim kurulu, yapılan itirazları en geç itirazın yapıldığı tarihten sonraki 2. gün saat 17:00 a kadar karara bağlar. 14

16 SANDIK KURULU İŞLEMLERİNE KARŞI ŞİKAYET DİLEKÇESİ... İlçe Seçim Kurulu...Sandık Kurulu Başkanlığına ŞİKAYET EDEN : Ağustos 2014 KONU : 10 Ağustos 2014 Günü yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Kurul İşlemlerine / Alınan Önlemlere Tutanak Düzenlenmesine Karşı şikayetimizin sunulmasıdır. AÇIKLAMALAR : Kurulunuzun, oy kullanılması / Sayım döküm / tutanak düzenlenmesi sırasında şeklinde yaptığı uygulama usule, yasaya, YSK karar ve genelgelerine aykırıdır. Bu nedenle yapılan işleme / sayıma / sonucu belirleyen tutanağa karşı şikayetimi sunuyorum. İşlemin düzeltilerek hukuka aykırılığın giderilmesini dilerim. Saygılarımla. Adres : Adı Soyadı : İmzası : Önemli not: Bunun dışında, sandık kurulu başkanı ve bir üyenin imzasını almalısınız ve sandık kurulu mührü basılmasını rica etmelisiniz. Eğer bu iki kişi imzalamayı reddederse, herhangi 2 seçmenin/müşahitin imzasını alabilirsiniz(sandık kurulu mührü olması şart değil). Bu tutanaktaki ifadelerin sandık kurulu defterine geçirildiğinden emin olunuz. 15

17 ÖRNEK DİLEKÇE (SABAH SANDIK BAŞINA MÜŞAHİT OLARAK ALINMAMA DURUMU) SANDIK KURULU İŞLEMLERİNE KARŞI ŞİKAYET DİLEKÇESİ. Sandık Kurulu Başkanlığına ŞİKAYET EDEN:.. 10 Ağustos 2014 KONU : 10 Ağustos 2014 Günü yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Kurul İşlemlerine / Alınan Önlemlere / Tutanak Düzenlenmesine Karşı şikayetimizin sunulmasıdır. AÇIKLAMALAR: Kurulunuzun, resmi siyasi partilerden birinden alınmış olan müşahit kartım olduğu ve 298 No.lu Kanun, Madde 82 ye göre müşahit olma hakkım olduğu halde, şahsımı sandıkta müşahit olarak sabah kabul etmemek şeklinde yaptığı uygulama usule, yasaya, YSK karar ve genelgelerine aykırıdır. Bu nedenle yapılan işleme / sayıma / sonucu belirleyen tutanağa karşı şikayetimi sunuyorum. İşlemin düzeltilerek hukuka aykırılığın giderilmesini dilerim. Saygılarımla. Adres : Adı Soyadı : Önemli not: Bunun dışında, sandık kurulu başkanı ve bir üyenin imzasını almalısınız ve sandık kurulu mührü basılmasını rica etmelisiniz. Eğer bu iki kişi imzalamayı reddederse, herhangi 2 seçmenin/müşahitin imzasını alabilirsiniz. (sandık kurulu mührü olması şart değil) Bu tutanaktaki ifadelerin sandık kurulu defterine geçirildiğinden emin olunuz. 16

18 ÖRNEK DİLEKÇE (ZİHİNSEL ENGELLİLERİN YARDIM ALARAK OY KULLANMASI) SANDIK KURULU İŞLEMLERİNE KARŞI ŞİKAYET DİLEKÇESİ Sandık Kurulu Başkanlığına ŞİKAYET EDEN:.. 10 Ağustos 2014 KONU: 10 Ağustos 2014 Günü yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Kurul İşlemlerine / Alınan Önlemlere / Tutanak Düzenlenmesine Karşı şikayetimizin sunulmasıdır. AÇIKLAMALAR: Kurulunuzun,.. TC no.lu.. isminde vatandaşın herhangi bir bedensel engeli olmadığı halde, yanında akrabasıyla birlikte kabine girerek ve yardım alarak oy kullanmasına izin vermek şeklinde yaptığı uygulama usule, yasaya, YSK karar ve genelgelerine aykırıdır. Bu uygulama, YSK 138 No.lu Genelgesi nin Madde 32 sinde tanımlanan, yardım alarak oy kullanma şartlarına aykırı bir uygulamadır. Bu nedenle yapılan işleme / sayıma / sonucu belirleyen tutanağa karşı şikayetimi sunuyorum. İşlemin düzeltilerek hukuka aykırılığın giderilmesini dilerim. Saygılarımla. Adres : Adı Soyadı : Önemli Not: Bunun dışında, sandık kurulu başkanı ve bir üyenin imzasını almalısınız ve sandık kurulu mührü basılmasını rica etmelisiniz. Eğer bu iki kişi imzalamayı reddederse, herhangi 2 seçmenin/müşahitin imzasını alabilirsiniz. (sandık kurulu mührü olması şart değil) Bu tutanaktaki ifadelerin sandık kurulu defterine geçirildiğinden emin olunuz. 17