FASIL 27: ÇEVRE VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

Transkript

1 FASIL 27: ÇEVRE VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 27.A. Avrupa Birliği ndeki Genel Sektörel Durum Analizi 27.A. Avrupa Birliği ndeki Genel Sektörel Durum Analizi Avrupa Birliği nin çevre politikası, insan faaliyetlerinden kaynaklanan kirliliğin ortadan kaldırılmasını, azaltılmasını ve önlenmesini, doğal kaynakların ekolojik dengeyi bozmadan kullanılmasının temin edilerek sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesini, kirliliğin kaynağında önlenmesini, çevre politikasının diğer sektörel politikalarla (enerji, ulaştırma v.b.) entegre edilmesini güvence altına almayı hedeflemektedir. Yıllar içerisinde değişen iklim şartları, azalan doğal kaynaklar ve çevre alanındaki yasal mevzuatın geliştirilmesine duyulan gerekliliklerden dolayı Birlik bünyesinde daha bütünleşmiş ve gelecek odaklı çevre stratejilerinin yaratılması ihtiyacı zorunlu kılınmıştır. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından 20 Kasım 2013 tarihli kararıyla kabul edilen AB Çevre Uygulama Programı 2020 değişen bu ihtiyaçları karşılamak için bir araç niteliğinde olup, temel hedefleri arasında doğal kaynakların korumansı ve artırılması, kaynakların verimli kullanılmasının daha fazla teşvik edilmesi, düşük-karbon ekonomisine geçişin hızlandırılmasının yanı sıra çevresel nedenlerden kaynaklı felaketlerle mücadele edilmesi yer almaktadır. Bu hedeflerin yerine getirilmesiyle, sürdürülebilir kalkınma sağlanacağı ve yeni iş olanaklarının artırılacağı, bununla birlikte Birliğin daha iyi ve daha sağlıklı bir yer olmasına katkı sağlanacağı inancı yer almaktadır. Yeni stratejinin hedefe ulaşabilmesi için AB kurumlarının ve üye devletlerin sorumluluklarının yerine getirmesi bağlamında yeni altyapı yatırımların ve mevzuatın uygulamaya konmasının zorunluluğu büyük önem taşımaktadır. Sürdürülebilir bir çevre ve daha kaliteli bir yaşamın sağlanması açısından aşağıda yer alan temel unsurların öncelikli hedef olarak benimsenmesi gerekmektedir: Doğanın korunması ve ekolojik dengenin güçlendirilmesi, Düşük-karbonlu kaynak-verimliliği ile sürdürülebilir büyümenin artırılması, Sağlığı etkileyen çevresel kaynaklı tehditlerin etkili bir şekilde ele alınması, Çevre alanındaki AB mevzuatının uygulanmasına daha iyi katkı sağlanması, Çevre politikalarının bilimden faydalanmasının sağlanması, Çevre ve iklim değişikliği politikasını destekleyen yatırımların korunmasının sağlanması, Diğer politika alanlarına da çevresel önceliklerin entegre edilmesinin sağlanması, AB şehirlerinin sürdürülebilirliğinin artırılması, ve Çevre ve iklim değişikliği açısından bölgesel ve küresel mücadelede AB nin etkinliğinin artırılması

2 Amsterdam Antlaşması ile çevre konusunda Birlik düzeyinde ciddi bir yasal düzenleme getirilmiştir. Buna göre, üye devletlerin genel AB çevre politikası yükümlülüklerine entegre etmeleri gereken ve mevzuatın yorumlanmasında yardımcı olacak aşağıdaki ilkeler temel olarak alınmaktadır: Bütünleyicilik İlkesi; çevrenin korunması Birliğin diğer politikaları içine entegre edilmesidir. Yüksek Seviyede Koruma İlkesi; bütün kurumlar tarafından Birliğin farklı bölgelerindeki çevre koşullarını da hesaba katarak yüksek seviyede çevre korumasının sağlanmasını amaçlamaktır. İhtiyatlılık İlkesi; belli bir hareketin çevre açısından olumsuz ve zararlı sonuçlar doğuracağına ilişkin ciddi bir şüphe mevcutsa, bilimsel kanıtın ortaya çıkmasına kadar beklemeden ve çok geç olmadan önlem alınması anlamına gelmektedir. Önleme İlkesi; zararın tam olarak ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınması gereğinin altını çizmektedir. Yerine getirilmesi gereken koşullar; bilginin tüm karar vericiler için kullanılabilir olması, gerçek durumunun ve karar alma süreçlerinde kabul edilmiş olan önlemlerin üye devlet iç hukuklarına aktarılıp aktarılmadığının izlenmesidir. Kaynakta Önleme İlkesi; çevresel zararın, öncelikli olarak kaynağında önlenmesine dayanmaktadır. Çevre alanındaki AB mevzuatı bu ilkeyi özellikle emisyon standartlarının çevre kalite ölçütlerini aştığı su ve atık alanına uygulamaktadır. Atık alanında, atık nakillerinin sınırlandırılması amacıyla mümkün olduğunca üretim yerine yakın bir yerde yok edilmesi gerekmektedir. Kirleten Öder İlkesi; çevreyi kirletenlere, sebep oldukları kirlilik ile mücadelenin bedelinin ödettirilmesi, onları kirliliği azaltmaya ve çevreyi daha az kirleten ürün ve teknolojiler bulmaya teşvik etmektedir. Bu ilke, kirleticilerin uyması gereken çevre standartları konularak da uygulanabilmektedir. Birlik düzeyinde ortak bir çevre politikası oluşturma amacıyla çevre alanındaki yeni yasal düzenlemeler ve değişen ihtiyaçlara yönelik yapılan son değişikliklerle ana politikalarda yeni oluşumlar gerçekleşmiştir: Hava Kalitesi: Artan endüstriyel faaliyetler ve fosil yakıt tüketimi ile kötüleşen hava kalitesini insan sağlığını tehdit etmeyecek sınırlara çekmek için AB kurumlarını yasal düzenlemeler hazırlatmaya yöneltmiştir. Kimyasallar: Günlük yaşamımızda her an karşılaştığımız kimyasalların sağlığımıza ve çevreye en az seviyede zarar verecek şekilde üretilmesi ve kullanılmasını düzenleyen yasal mevzuatlar bulunmaktadır. Endüstri: Eko-etiket, Eko-yönetim ve Denetim (EMAS), Entegre Ürün Politikası (IPP), Endüstriyel Emisyonlar (IED), Yeşilci Kamu İhaleleri gibi politikaların uygulanmasına dair mevzuatlar bu konu altında yer almaktadır. Uluslararası Konular: Uluslararası konuların arasında Birleşmiş Milletler tarafından alınan çevresel kararların ülkeler tarafından uygulanması ve bunların Çok Taraflı Çevresel Antlaşmalar, Uluslararası Konular ve Yeşil Diplomasi şeklinde adlandırılması yer almaktadır. Arazi Kullanımı: Arazi kullanımı dört ayrı başlık altında toplanmış olup, bu başlıklar Coğrafik Bilgi Sistemleri, Bütünleştirilmiş Kıyı Bölgeleri Yönetimi, Kentsel Çevre ve Çevresel Değerlendirme şeklinde adlandırılmaktadır. Çevresel Değerlendirme ise kendi içinde üç kısma ayrılmaktadır. Bunlar, Çevresel Etki Değerlendirme, Stratejik Çevresel Değerlendirme ve Uygun Değerlendirmedir. Kıyılar ve Denizler: İnsan faaliyetleri, kıyı ve deniz ekosistemlerine zarar vermektedir. Balıkçılık, turizm ve kıyılardaki şehirleşmeden kaynaklanan kirlenmeden dolayı, değerli habitatların kaybolması ve bozulması söz konusudur. AB kurumları bu endişelere karşılık mevzuat ve uygulamaya yönelik kriterler ortaya koymaktadır.

3 Doğa Koruma: Dünyadaki yaşamı oluşturan gen, tür ve ekosistem çeşitlerini içermektedir. Günümüzde biyolojik çeşitliliğin sürekli bir kaybına tanık olmaktayız ve bunun doğal yaşam ile insan refahı üzerinde kökten etkileri bulunmaktadır. AB, hazırladığı mevzuatlar yanında Avrupa nın birçok yerinde doğa koruma alanları oluşturmaktadır. Gürültü: Artan trafik, inşaat ve sanayi faaliyetleri nedeniyle AB kurumları gerek yasal gerekse de uygulama yöntemleri ile önlemler alıp AB vatandaşlarının huzurlu ortamlarda yaşayabilmesine çalışmaktadır. Kaynakların Verimliliği: AB, ülkelerin limitli kaynaklarından doğaya zarar vermeden yararlanmayı ve düşük-karbon ekonomisine geçişi teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Birlik, bu politikayı gerçekleştirebilmek için 2020 ye kadar yapılmasını öngören bir yol haritası sunmaktadır. Toprak: Toprak ile ilgili olarak Komisyon tarafından hazırlanmış olan bir Tematik Strateji Belgesi bulunmaktadır. Yasal mevzuatın üye devletler tarafından tartışılmasına devam edilmektedir. Sürdürülebilir Kalkınma: Bu politika alanında bağlayıcı bir mevzuat olmamakla birlikte Komisyon tarafından hazırlanan bir strateji belgesi mevcuttur. Sektör politikası dört ana başlıktan oluşmaktadır. Bunlar; kaynak verimliliği, sürdürülebilir tüketim ve üretim, sürdürülebilir şehirler ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı olarak sıralanmaktadır. Atık: Artan tüketim ve gelişmekte olan ekonomi daha büyük miktarlarda atıkların ortaya çıkmasına yol açmakta ve bu atıkların azaltılması ve önlenmesi için her geçen gün daha fazla çaba gerekmektedir. Bu alanda, ambalajlardan hurda araçlara, elektrik ve elektronik ekipmandan akülere kadar birçok atık grubuna yönelik mevzuat yer almaktadır. Su: Su kaynaklarının korunması ve entegre bir politikanın sağlanabilmesi için AB seviyesinde bir çok mevzuat ve strateji belgeleri mevcuttur. Çevre alanındaki AB Müktesebatına uyumda yatırımın yanı sıra, ulusal ve yerel düzeyde güçlü ve iyi donanımlı etkin ve etkili bir yönetim ile toplumun her düzeyinde farkındalık, mevzuatın yürürlüğe konması ve uygulanması için vazgeçilmez unsurlardır. 27.A.1. Uyum Sağlanacak AB Mevzuatı Su Kalitesi Hayatın en temel gereği olan su kaynaklarının, geleceğe yeterli su bırakılması için korunması ve muhafazası, su arz ve talebinin etkin bir şekilde yönetilmesini içeren sürdürülebilir ve bütünleştirilmiş bir su politikası oluşturulmasını kapsamaktadır. AB su kalitesi mevzuatı gereklilikleri, su kaynaklarının ve su kalitesinin korunmasını, suyun sürdürülebilir kullanımının sağlanmasını, içme ve yüzme suları için sağlık esaslı standartların oluşturulmasını, endüstriyel kirlilik kontrollerini, doğa, insan sağlığı ve çevrenin korunmasını içermektedir. AB Çevre Faslının on sekiz ayrı mevzuattan oluşan su kalitesi sektörü kapsamında, ilk aşamada öncelikle sekiz mevzuatın uyumlaştırılması öngörülmektedir. Bu direktifler şu şekildedir: 1991/271/AET sayılı Kentsel Atıksu Direktifi, yerleşim birimlerinde atık su toplama ve arıtma tesislerinin kurulması ile ilgili şartları ve arıtılmış atık su deşarjları ile ilgili standartları düzenlemektedir. 1991/676/AET sayılı Nitrat Direktifi, tarımsal kaynaklı nitratın neden olduğu kirlenmeye karşı yüzey ve yer altı sularının korunması ile ilgili standartları düzenlemektedir.

4 1998/83/AT sayılı İçme Suyu Direktifi, içme suyu nitelikli suların standartlarını ve tüketiciye ulaşıncaya kadar gözetilmesi ve uygulanması gereken işlem, parametre ve tahlil yöntemlerini düzenlemektedir. 2000/60/AT sayılı Su Çerçeve Direktifi, tüm yeraltı ve yüzey sularının, geçiş sularının ve kıyı sularının, belli kıstaslar çerçevesinde (kimyasal ve ekolojik kalite ve miktar açısından) bütünsel olarak korunması ve iyileştirilmesini düzenlemektedir. 2006/7/AT sayılı Yüzme Suları Direktifi, insanların yüzmek için kullandıkları sularla ilgili standartları belirleyip, kirliliğin önlenmesi amacıyla yapılan tahlillerin, yöntem ve parametrelerini düzenlemektedir. 2006/118/AT sayılı Yeraltı Suyu Direktifi, yeraltı sularının korunması ve iyileştirilmesini düzenlemektedir 2007/60/AT sayılı Taşkın Riskleri Değerlendirme ve Yönetimi Direktifi, taşkın riski değerlendirmesi ve yönetimini ilgilendiren su taşkınlarının insan sağlığı, çevre, kültürel miras ve ekonomik faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasını düzenlemektedir. 2008/56/AT sayılı Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi, Su Çerçeve Direktifine uygun olarak kıyı ve geçiş sularının kalite durumlarının belirlenmesi ve sınıflandırılması, kıyılarda iyi çevre durumuna ulaşmasını sağlayacak hedefleri düzenlemektedir. Atık Yönetimi Avrupa Birliği nin atık yönetim gereklilikleri, atık önleme girişimleri, kaynakların daha iyi kullanılması ve sürdürülebilir bir tüketim alışkanlığının teşvik edilmesi sonucu ortaya çıkan atığı önemli ölçüde azaltarak bu atığın geri dönüşümünü amaçlamaktadır. AB nin atık yönetimi politikası Atık Yönetimi Stratejisinde ortaya konulmuştur. Buna göre atık yönetimi konusunda yedi üst ilke belirlenmektedir: Atık yönetimi hiyerarşisi (önleme, geri kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım, güvenli bertaraf) Birlik seviyesinde kendine yeterlilik Aşırı masraflara neden olmayan En İyi Mevcut Tekniklerin kullanımı Yakınlık ilkesi (atıkların üretildiği yere yakın bir yerde işlenmesi) İhtiyatlılık ilkesi Üreticinin sorumluluğu (tasfiyenin çevresel etkisini en aza indirmek amacıyla ürünlerin faydalı ömürlerinin sonunda ürünlere yönelik yükümlülük) Kirleten öder ilkesi Çevre alanındaki AB müktesebatının on yedi temel mevzuattan oluşan Atık Yönetimi kapsamında, ilk aşamada öncelikli olarak on mevzuatın uyumlaştırılması öngörülmektedir. Bu alandaki ilgili mevzuat aşağıdaki gibidir: (AT) 1013/2006 sayılı Atıkların Taşınması Tüzüğü, atıkların gerek yerel, gerekse AB içerisinde taşınması ile ilgili ilkeleri ve kuralları ortaya koymaktadır. Atıkların nakledilmesini kontrol edecek sistemi kurmak amacıyla hazırlanmış ve atıkların AB ye girmesi ve çıkması sırasında ve AB içerisindeki taşınması sırasında gözetleme ve denetleme şartlarını düzenlemek üzere yürürlüğe konmuştur. Tüzük, tehlikeli ve tehlikeli olmayan atıkları da kapsamaktadır.

5 1994/62/AT sayılı Ambalaj & Ambalaj Atıkları Direktifi, ambalaj atıklarının çevre üzerindeki etkilerini azaltmak, bu tip atıkların üretimini azaltıp geri kazanım olanaklarını artırarak atık hiyerarşisini bu tip atıklar üzerinde uygulanması hakkındadır. 1996/59/AT sayılı PCB ler & PCT ler Direktifi, çevreye ve halk sağlığına olumsuz etkiler yaratabilecek, yapımlarında poliklorlu bifenil ve poliklorlu terfenil içeren atıkların yönetilmesini içermektedir. PCB ve PCT içeren aletlerin atılma yöntemlerini ve kullanılmış PCB ve PCT lerin bu maddelerden arındırılarak bertaraf edilme yöntemlerini belirlemektedir. 1999/31/AT sayılı Düzenli Depolama Direktifi, atık bertaraf metotlarından biri olan düzenli depolama ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Çevrede özellikle yüzey ve yeraltı sularında, toprak, hava ve insan sağlığı üzerinde meydana gelebilecek olumsuz etkileri önleme ve azaltma amacı benimsenmiştir. Düzenli depolama tesislerini atık türlerine göre tehlikeli olmayan, tehlikeli ve inert (fiziki değişmeye müsait olmayan durağan atıklar) olarak sınıflandırmakta ve her sınıf için teknik ölçütler vermektedir. 2000/53/AT sayılı Ömrünü Tamamlamış Araçlar Direktifi, ömrünü tamamlamış araçların çevreye zararının en aza indirilmesini amaçlamaktadır. Direktif ayrıca ömrünü tamamlamış araçların bertaraf edilmesini azaltmayı ve bu konuda faaliyet gösteren işletmelerin çevresel performansını artırmayı hedeflemektedir. Üretici sorumluluğu ilkeleri de bu direktif içerisinde yer almaktadır. 2006/21/AT sayılı Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Direktifi, Atık Çerçeve Direktifi nin ilkelerine göre, maden endüstrisinden kaynaklanan atıkların çevreye olan etkilerinin önlenmesi ve azaltılması amaçlamaktadır. Direktif, işletmecilerin uygulanabilir en iyi teknikleri kullanarak çevreye verilen zararları önleme/azaltma için gerekli önlemleri almalarını, işletmeleri için atık yönetim planı hazırlamalarını, kazalara karşı politika ve acil önlem planları hazırlamalarını, izinlendirmelerini ve izinlendirme sırasında halkın katılımını içermektedir. 2006/66/AT sayılı Atık Piller & Akümülatörler Direktifi, bazı tehlikeli maddeler içeren pil ve akümülatör atıklarının iyileştirilmesini ve bertaraf yöntemlerini belirlemektedir. Üye devletler, bu malzemelerdeki ağır metal miktarını azaltmak için plan ve program yapmalıdır. 2008/98/AT sayılı Atık Çerçeve Direktifi, geçmiş dönemde üç ayrı Direktif olan Atık Çerçeve Direktifi, Tehlikeli Atıklar Direktifi ve Atık Yağlar Direktifinin birleştirilmesi ve geliştirilmesi ile ortaya çıkmıştır. Direktif, atıkların yönetimi ile ilgili genel ilkeleri ve kuralları ortaya koyan temel bir direktiftir. Direktif, atıkların çevre ve insan sağlığına en düşük seviyede etki ederek yönetilmesini öngörmektedir. 2011/65/AB sayılı Tehlikeli Maddelerin Elektrik ve Elektronik Ekipmanlarda Kullanımının Kısıtlanması Direktifi, elektrik ve elektronik eşyalardaki ağır metaller ve diğer tehlikeli maddelerin daha geniş ürün çeşidi içinde yasaklanmasına ilişkin yeni kuralları ortaya koyan bir direktiftir. 2012/19/AB sayılı Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıkları Direktifi, elektrikli ve elektronik ekipmanlar kapsamında spesifik olarak büyük ve küçük ev aletleri (bilgisayar, televizyon, buzdolabı, tıbbi aletler vb) dahil 6 kategoriyi kapsamaktadır. Üretici sorumluluğu ilkeleri içerisinde finansal sorumluluk, bilgilendirme ve etiketlendirme ile ilgili bilgiler içermektedir. Ayrıca atık sektörü mevzuatının diğer alanlardaki mevzuatla önemli bağlantıları vardır. 2010/75/AB sayılı Endüstriyel Emisyon Direktifi, su kalitesi alanından bazı direktifler ve yatay konulardan Çevresel Etki Değerlendirme Direktifi ve Stratejik Çevresel Değerlendirme Direktifi, düzenli depolama alanları ve yakma tesisleri gibi atık yönetimi seçenekleri üzerindeki etkileri nedeniyle konuyla en çok ilgili olanlardır.

6 Doğa Koruma AB nin doğa koruma mevzuatı, üye devletlerin doğal ve kültürel mirası ile birlikte eko-sistemlerini koruma amacını taşımaktadır. Çevre alanındaki AB müktesebatının dokuz ana direktiften oluşan Doğa Koruma kapsamındaki üç mevzuata uyum sağlanması öngörülmektedir. Bu mevzuat şu şekildedir: (AT) 338/97 sayılı Flora ve Faunanın Düzenleyici Ticaret ile Korunması Hakkında Konsey Tüzüğü, Yaşam Ortamları Direktifi ve Yaban Kuşlar Direktifi, Avrupa Vahşi Yaşam ve Doğal Yaşam Ortamlarının Korunması Konvansiyonu (Bern Konvansiyonu) ve Göçmen Türler Konvansiyonu nda (Bonn Konvansiyonu) belirtilen uluslararası yükümlülükleri yerine getirmektedir. Tüzük ayrıca BM Soyu Tehlikedeki Türlerin Uluslararası Ticareti Konvansiyonunun (CITES) uygulanması hakkındadır. 1979/409/AET sayılı Yaban Kuşlar Direktifi, doğada üreyen kuşların ve düzenli olarak göçen türlerin doğal durumlarında, yumurtaları, yuvaları ve yaşam ortamları ile birlikte korunmasını, yönetimini ve kontrolünü içermektedir. Yaban Kuşlar Direktifi kapsamında belirlenen Özel Koruma Alanları, Natura 2000 şebekesini oluşturacak şekilde Yaşam Ortamları Direktifi kapsamında yaşam ortamlarının korunmasını tamamlayacaktır. Sulak alanların ve özellikle de uluslararası öneme sahip sulak alanların korunmasına önem verilmektedir. 1992/43/AET sayılı Yaşam Ortamı (Habitat) Direktifi nin hedefi, doğal yaşam ortamı ve yaban flora ve faunanın korunması suretiyle biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesine katkıda bulunmaktır. Seçili yaşam ortamları ve türlerinin aynı düzeyde korunduğu ya da uygun bir koruma durumuna getirildiği Natura 2000 olarak bilinen ve Birlik açısından önemi olan tutarlı bir Avrupa ekolojik bölgeleri ağı kurmayı amaçlamaktadır. Yatay Konular Bu başlık altında yaygın olarak bilinen su, atık, doğa koruma, endüstriyel kirlilik kontrolü, hava kirliliği kontrolü, gürültü ve benzeri tüm alanlarda çevresel politika ve uygulamalara ilişkin hususlar yer almaktadır. Burada prosedürle ilgili metotlarının ve mekanizmalarının çevresel karar almada, sektörler arası bir çerçeve oluşturduğu ve böylece çevresel sorumluluğu yüksek bir mekansal gelişmeyi güçlendirdiği için özel önemi vardır. Yatay konularda, AB gerekliliklerinin yerine getirilmesi için ilgili alanların mekansal gelişme ve planlamaya entegre edilmesi, farkındalık, anlayış, sahiplilik, karşılıklı çıkara ve paylaşılan sorumluluğa dayanan daha katılımcı bir yaklaşımı ve paydaşların çevresel koruma, planlama ve gelişme kararları hakkında bilgilendirilmelerini ve sürece dahil edilmelerini amaçlanmaktadır. Çevre alanındaki AB müktesebatında, on üç temel mevzuattan oluşan yatay konular kapsamında, ilk aşamada, öncelikle altı mevzuatın ve gereklerinin uyumlaştırılması öngörülmektedir. Bu mevzuat aşağıdaki gibidir: 2001/42/AT sayılı Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) Direktifi, diğer çevre sektörlerindeki AB gereklilikleriyle bağlantılıdır. Bunlar; politika, strateji, plan ve program hazırlanmasını gerektiren sektörlerdir. Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/AT) kapsamındaki atık yönetim planları ve tehlikeli atık planları ile Su Çerçeve Direktifi (2000/60/AT) kapsamındaki nehir havzası yönetim planları stratejik çevresel değerlendirmeye tabidir. 2001/331/AT sayılı Çevresel Denetime İlişkin Komisyon Tavsiye Kararı, üye devletlerdeki çevresel denetimlerin daha etkin ve sistemli sağlanması için usul ve esasları belirtmektedir. 2003/4/AT sayılı Çevresel Bilgiye Erişim (ÇBE) Direktifi, her türlü kamu otoritesi elindeki çevreyle ilgili bilgiye halkın erişim hakkını kullanabilmesini sağlamaya yönelik düzenlemeleri kapsamaktadır. 2004/35/AT sayılı Çevresel Yükümlülük Direktifi, çevresel zararların önlenmesi ve telafi edilmesinde kirleten öder prensibini göz önünde bulundurularak çevresel yükümlülüğün çerçevesini oluşturan direktiftir.

7 2007/2/AT sayılı Mekansal Bilgi için Altyapı (INSPIRE) Direktifi, üye devletler arasında birbirine uyumlu ve kullanılabilir mekansal veri tabanı altyapılarının sağlanması için ortak uygulama kurallarının gereklerini içeren direktiftir. 2011/92/AB sayılı Çevresel Etki Değerlendirme Direktifi, herhangi bir yatırıma izin verilmeden önce olası çevresel etkilerini ve alınaması gereken önlemlerle ilgili üye devletlerin uyması gereken kuralları düzenler. Yukarıdaki mevzuata ek olarak, çevre konularına ilişkin bilgiye erişim, karar alma süreçlerine katılım ve hak arama hakkına ilişkin BM Aarhus Konvansiyonun AB tarafından kabulüne yönelik 17 Şubat 2005 tarih ve 2005/370/AT sayılı Komisyon Kararı da yer almaktadır. Hava Kalitesi Artan trafik, endüstri faaliyetleri ve enerji kaynağı üretimi nedeniyle çevre ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen emisyonların kontrol altına alınabilmesi için AB, hava kalitesi alanında bir dizi mevzuat ve strateji geliştirmektedir. Bunlar arasında, akaryakıt kalitesinin artırılmasının yanı sıra hava kalitesi gerekliliklerinin mekansal planlama, enerji ve ulaştırma politikalarına entegre edilmesi de yer almaktadır. Komisyon son olarak, daha katı ulusal emisyon tavan değerleri ve yeni hava kalitesi hedefleri belirleyerek güncellenen Avrupa için Temiz Hava Programını 2030 yılına kadar uygulamayı hedeflemektedir. AB Çevre Faslının yedi ayrı mevzuattan oluşan hava kalitesi kapsamında tüm mevzuatın uyumlaştırılması öngörülmektedir: 1994/63/AT sayılı Petrolün Depolanması ile Terminallerden Servis İstasyonlarına Dağıtılmasından Kaynaklanan Uçucu Organik Bileşik (VOC) Emisyonlarının Kontrolü ile İlgili Direktifi, petrolün bir terminalden diğer terminale veya bir terminalden bir servis istasyonuna aktarılması, depolanması, yüklenmesi ve taşınması için kullanılan yöntemleri ve yapılan işlemleri, tesisleri, nakil araçlarını ve gemilere ilişkin uygulamaları düzenlemektedir. 1998/70/AT sayılı Benzin ve Dizel Yakıtların Kalitesine ilişkin Konsey Direktifi, benzin ve diğer akaryakıt kalitesinin kontrolü ve standartların oluşumunu düzenleyen direktiftir. 1999/32/AT sayılı Konsey Direktifi, bazı sıvı yakıtların yakılmasından kaynaklanan kükürt dioksit emisyonunu ve bu emisyonların insan ve çevre üzerindeki zararlı etkilerini azaltmayı amaçlamaktadır. 2004/107/AT Konsey Direktifi (4. kardeş direktif), dış ortam havasındaki arsenik, kadmiyum, nikel, cıva ve poliaromatik hidrokarbon (PAH) konsantrasyonlarını tayin etmeyi ve bunların konsantrasyonları için limit değerler oluşturmayı amaçlamaktadır. 2008/50/AT sayılı Dış Ortam Hava Kalitesi ve Avrupa için Temiz Havaya Dair Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (CAFE), hava kalitesinin tayini ve yönetimi ile ilgili prosedürleri ve havadaki temel kirleticiler için standartları belirlemektedir. Bu direktif, genel yöntemler ve kriterler bazında dış ortam hava kalitesinin tayinini, hava kalitesi ölçüm değerlerini halkın bilgisine getirmeyi ve hava kalitesinin iyi olduğu yerlerde bu durumu muhafaza etmeyi, aksi durumda iyileştirmeyi amaçlamaktadır. 2009/28/AT Konsey Direktifi, biyo-yakıt ve biyo-sıvılar gibi yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjinin kullanımının teşvik edilmesi ve kalitesinin kontrolünün sağlanması ile ilgili direktiftir. 2009/126/AT Konsey Direktifi, akaryakıt istasyonlarında motorlu taşıtların yakıt ikmalinden kaynaklanan yakıt buharları emisyonlarının kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.

8 Kimyasallar AB de, kimyasallara ilişkin mevzuat kapsamlı olup REACH ve GHS (CLP) tüzükleri temelinde yüksek seviyede insan sağlığını ve çevreyi korumayı amaçlayan önlemler içermektedir. Bunlar, yetkili kuruma ön bildirimleri ve yetkili kurumdan alınan izinleri, risk değerlendirmesi prosedürlerini, kayıt altına alınan maddelerin sınıflandırılmasını, ambalajlanmasını ve etiketlenmesini, kullanım ve teminine ilişkin kısıtlamaları, kontrol ve piyasa gözetimini/denetimini kapsamaktadır. AB Çevre Faslında Kimyasallar kapsamında mevzuatın tümünün uyumlaştırılması öngörülmektedir. Bu mevzuat aşağıda belirtilmektedir: (AT) 304/2003 sayılı Tehlikeli Kimyasalların İthalat ve İhracatına İlişkin Konsey Tüzüğü, bazı kimyasalların ön bildirimli kabul sistemine göre ithal ve ihracatına ilişkindir. (AT) 2006/1907 sayılı REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals/ Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni) Tüzüğü, AB nin kimyasalların yönetimine ilişkin yeni stratejilerin uygulanmasını öngörmekte ve kimyasal maddelerin kayıt edilmesi, değerlendirilmesi, üretim ve ithalatı ile ilgili izinlerin alınması ve sınırlanması ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. (AT) 1272/2008 sayılı Kürsel Uyumlaştırma Sistemi Tüzüğü, kürsel uyumlaştırılmış sınıflandırma ve etiketleme sistemiyle uyumlu Kimyasalların sınıflandırılması, paketlenmesi, etiketlenmesi ve reklamlarının yapılması konularının düzenlenmesi ile ilgilidir. 1967/548/AET sayılı Tehlikeli Maddelerin Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi ile ilgili Konsey Direktifi, tehlikeli maddelerin sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi ile ilgilidir. 1998/8/AT sayılı Biyosidal Ürünlerin Piyasaya Çıkartılması ile ilgili Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi, biyosidal ürünlerin piyasaya sürülmesi ile ilgilidir. 1999/45/AT sayılı Tehlikeli Karışımların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesine İlişkin Konsey Direktifi, tehlikeli karışımların sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi ile ilgilidir. Endüstriyel Kirlilik Kontrol Endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan emisyonların kontrol edilmesi ayrıca atık üreten, hava ve su gibi kaynakların temel kirletici ya da risk tehdidi haline gelme potansiyeli olan endüstriyel kuruluşlar ve diğer kuruluşların risk yönetimini kapsamaktadır. Endüstriyel Kirlilik Kontrolü ile ilgili temel mevzuat 2010 yılında kabul edilen ve bir dizi mevzuatı yürürlükten kaldıracak olan 2010/75/AB sayılı Endüstriyel Emisyon Direktifidir. AB Çevre Faslının, on bir ayrı mevzuattan oluşan Endüstriyel Kirlilik Kontrolü (EKK) kapsamında ilk aşamada altı mevzuatın uyumlaştırılması öngörülmektedir. Bu mevzuatlar aşağıda yer almaktadır: (AT) 1980/2000 sayılı Eko-Etiket Tüzüğü, çevre dostu ürünleri yaygınlaştırarak kaynakların daha etkin kullanımının sağlanması, tüketicilere bu ürünler hakkında rehberlik ederek doğru ve bilimsel bilgilerin sunulmasını hedeflemektedir. (AT) 1221/2009 sayılı Endüstri Sektöründeki Şirketlerin Bir Topluluk Eko-Yönetim ve Hesap-Denetimi Sistemine Gönüllü Olarak Katılımlarına İzin Veren Konsey (EMAS) Tüzüğü, çevresel etkiye sahip kuruluşların çevre performansında sürekli bir ilerlemeyi desteklemek amacıyla gönüllü bir eko-yönetim ve kontrol programı kurmaktadır. Bu tüzük ile kuruluşların çevresel performanslarının değerlendirilmesi ve iyileştirilmesini hedeflemektedir. 2000/76/AT sayılı Atıkların Yakılması Direktifi, ülke genelinde toplanacak olan atıkların yakılarak enerjiye dönüştürülmesi ve emisyonların kontrol altına alınması için gerekli olan usul ve esasların sağlanmasını içermektedir.

9 2001/80/AT sayılı Büyük Yakma Tesisleri Direktifi, enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonların kontrol altına alınması, insanın ve çevresinin hava alıcı ortamındaki kirlenmelerinden doğacak tehlikelerden korunmasını hedeflemektedir. Direktif, SO 2, NO x ve toz emisyonu standartlarını belirlemektedir. Aynı zamanda, kullanılan yakıtın türü ne olursa olsun (katı, sıvı ve gaz) 50 MW ya da daha fazla nominal termal girdiye sahip her yakma tesisine uygulanmaktadır. 2010/75/AB sayılı Endüstriyel Emisyon Direktifi, sanayiden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesine yöneliktir. Bu direktifle, Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi, Büyük Yakma Tesisleri Direktifi ve Atık Yakma Direktifleri birleştirilmiş ve geliştirilmiştir. Entegre kirlilik önleme ve kontrolünü sağlamak, çevreyi bir bütün olarak üst düzeyde korumak amacıyla, çeşitli endüstriyel tesisler için oluşturulacak ulusal izin sistemi ile ilgili gereklilikleri ortaya koymaktadır. Aynı zamanda, hava, su ve karaya endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan emisyonların (atıklar dâhil) engellenmesi ya da azaltılması için gerekli standartları belirlemektedir. Endüstriyel kuruluşların, ilgili endüstriyel süreçlere yönelik Mevcut En İyi Teknikler uygulaması suretiyle kirliliğe karşı tüm uygun önlemleri alarak faaliyet göstermesini gerektirmektedir. Bu sayede ciddi kirlilikler önlenecek, atık üretimi engellenecek, enerji etkin bir şekilde kullanılacak ve kazaları engellemek ve sonuçlarını sınırlamak için gerekli önlemler alınacaktır. Büyük Yakma Tesislerinde ise, enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonların kontrol altına alınması, insanın ve çevresinin hava alıcı ortamındaki kirlenmelerinden doğacak tehlikelerden korunmasını hedeflemektedir. Direktif, SO 2, NO x ve toz emisyonu standartlarını belirlemektedir. Aynı zamanda, kullanılan yakıtın türü ne olursa olsun (katı, sıvı ve gaz) 50 MW ya da daha fazla nominal termal girdiye sahip her yakma tesisine uygulanmaktadır. Atık yakma konusunda ise atıkların hangi standartlarda yakılacağı ve yakma işlemi sırasında çevreye olan etkilerinin en aza indirilmesi için ne gibi önlemler alınacağı belirtilmektedir. 2012/18/AB sayılı Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında (Seveso III) Direktif, tehlikeli maddeler bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve muhtemel kazaların, insanlara ve çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi amacıyla yüksek seviyede, etkili ve sürekli korumayı sağlamak için alınması gerekli önlemlerin belirlenmesidir da İtalya da gerçekleşen büyük çaplı bir endüstriden adını alan bu direktif belirtilen miktarda tehlikeli maddeye sahip tesislerin engelleyici önlemler almasını ve kaza durumları için acil durum planları geliştirmelerini gerektirmektedir. Gürültü Belirli bir eşiğin üzerindeki gürültü vatandaşların sağlığını etkilemektedir. AB gürültü alanındaki gereklilikler, AB vatandaşlarının sağlığını olumsuz yönde etkileyen gürültü seviyelerinden korunmasını hedeflemektedir. Bu amaç, AB ulusal ve yerel seviyede paylaşılan sorumluluğa dayandırılmakta ve farklı eylemlerin tutarlılığına ve iyileştirilmesine yardımcı olacak önlemleri içermektedir. Yapılaşmış alanlarda, yerleşim alanlarında, halka açık parklarda ve diğer gürültüsüz alanlarda, okul, hastane ve diğer gürültüye hassas alanların yakınlarında, insanların algıladığı gürültüyü kontrol etme amacını taşıyan yasal çerçeve, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetilmesi Direktifi (2002/49/AT) ile belirlenmektedir. Yetkili makamların uyumlaştırılmış göstergeler bazında stratejik gürültü haritalarını üretmeleri, gürültüye maruz kalma ve etkileri hakkında kamuyu bilgilendirmeleri ve gürültü konularını çözecek eylem planlarını hazırlamaları gerekmektedir. AB Çevre Faslının Gürültü Sektörü kapsamında aşağıda belirtilen mevzuata uyumlaştırılması öngörülmektedir. 2002/49/AT sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetilmesi Direktifi, çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükûnetinin beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli önlemlerin alınmasını öngörmektedir. Bu bağlamda, değerlendirme yöntemleri kullanılarak çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesi, çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu sonuçları esas alınarak; özellikle çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere yol açmasının mümkün olduğu ve çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların uygulanması, kademeli olarak uygulamaya konulması ve gürültü haritası ve akustik rapor hazırlanması zorunlu olmayan diğer gürültü kaynaklarından yayılan çevresel gürültüyü azaltmaya yönelik kontrol önlemlerinin alınmasını amaçlamaktadır.

10 İklim Değişikliği İklim değişikliği gezegenimizin karşı karşıya olduğu en büyük çevresel, sosyal ve ekonomik tehditlerden birisi olmakla beraber, AB için en önemli çevresel öncelikler arasındadır. Sera gazı emisyonlarını azaltma yönünde önlem alınmaması halinde bu yüzyılda küresel ortalama yüzey ısısının C daha artması beklenmektedir. Sera gazları önemli ölçüde azaltılmadıkça aşırı hava olaylarının daha sıkça olması, sahilleri ve küçük adaları tehlikeye sokacak şekilde su seviyelerinde artış gibi geri dönüşsüz değişikliklerin gerçekleşmesi beklenmektedir. AB, iklim değişikliğine neden olan hava kirletici emisyonların azaltılmasını hedefleyen 1992 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Konvansiyonu (UNFCCC) ve 1997 Kyoto Protokolü gibi uluslararası alandaki anlaşmalara öncülük etmiştir. Kyoto Protokolü kapsamında, 2004 öncesi on beş AB üye devletin ve daha sonra üye olan devletlerin 2012 ye kadar sera gazı emisyonlarını 1990 yılı miktarlarının %8 i oranında azaltmaya ya da sınırlamaya çalışacaklarını taahhüt ettiler. AB üye devletleri protokol yükümlülüklerini yerine getirebilmek için bir yük paylaşımı anlayışı olan Emisyonların Ticareti Direktifi ni (2003/87/AT) kendi ulusal mevzuatlarına aktarmışlardır. Bununla birlikte, AB liderleri 2050 ye kadar bir dizi stratejiyi uygulama kararı aldı. Kısa vadede AB üye devletleri 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 yılı miktarlarının %20 si ve 2050 ye kadar ise bu miktarın %80-90 oranında azatlamayı hedeflemektedir. Bu hedefler, AB yi daha çevre dostu teknolojilerin kullanıldığı ve düşük enerji tüketen ekonomik bir güç haline getirmeyi amaçlamaktadır. AB Çevre Faslının iklim değişikliği ile ilgili iki direktifin uyumlaştırılması öngörülmektedir: 1999/94/AT sayılı Yolcu Araçlarının Enerji Etkinliği Etiketleri Direktifi, üye devletlerde satışa sunulan veya kiralanan yeni yolcu araçlarının yakıt tüketimi verimliliğine ve karbondioksit emisyonuna dair bilgileri içeren etiketlendirmeye ilişkin üye devletlerin uyması gereken düzenlemeleri içermektedir 2002/91/AT sayılı Binaların Enerji Performansı Direktifi, mevcut ve yeni binaların enerji verimliliğinin artırılması için üye devletlerin uymaları gereken minimum gereklilikleri belirlemektedir ve binaların sertifikalandırılmasına ilişkin düzenlemeleri içermektedir.

11 27.A.2. Avrupa Birliği Müktesebatının Uygulanması İçin Gerekli İdari Yapılanma AB müktesebatının uygulanmasından ülke düzeyinde en az bir makamın yetki ve sorumluluk yüklenmesi gerekmektedir. Yetkili makamlar, Direktifler gereği izinlendirme ve yaptırım yetkilerine sahip olduklarından, normal olarak kamusal kurumlar veya çevre ajanslar şeklinde olmalıdırlar. Yetki ve sorumluklar aynı veya farklı düzeydeki birden fazla farklı kamular arasında paylaştırabilmektedir. Yerel veya ülkesel düzeydeki makamlar, havaya suya veya toprağa emisyonların izinlendirilmesinde yetkili ve sorumlu olabilmektedirler. İzleme ve yaptırım kısmen veya tamamen yerel veya bölgesel makamlara devredilebilmektedir. Ancak farklı kurumlar ve makamlar arasında yetkilerin paylaşımı, yetki ve sorumlulukların dağılımı, idari prosedürler ve mekanizmalar çok açık ve anlaşılır olmalıdır. Çevre müktesebatının kapsamının geniş olması nedeniyle, birçok alanda birçok kuruma büyük yük ve sorumluluk düşmektedir. Etkin ve verimli çalışma için ise kurumlararası kesin ve mutlak işbirliği ve koordinasyona dayalı bir sisteme gerek vardır. Çevre müktesebatı birçok alanı etkileyen özel yapısı dolayısıyla, her düzeyde çevre hukukçuların, çevre bilimcilerinin, ekologların, plancıların, mühendislerin, biyologların ve çevre ve doğal kaynaklarla ilgili farklı meslek ve bilim alanlarından, mesleki uzmanlık, bilgi ve beceri sahibi meslek insanlarının bulunduğu bir kurumsal yapının oluşmasını gerektirmektedir. Ayrıca, yeterli kaynağa sahip, yasalara aykırı hareket edenlere karşı etkili ve caydırıcı cezai sistemler çerçevesinde, merkezi ve bölgesel düzeyde etkili olarak çalışacak, görevine bağlı, kararlı ve güçlü çevre müfettişlerine ihtiyaç bulunmaktadır. Çevreye karşı ciddi suçlara karşı cezai müeyyideler ile ilgili yasal düzenlemeler de gerekmektedir. Çeşitli alanlarda yetkili olan kurumlar, görev ve sorumluklarını yerine getirebilmeleri için gerek özel, gerekse de kamusal kaynaklardan gerekli bilgilerin elde edebilme olanaklarına sahip olmalıdırlar. Gerektiği taktirde bu yetkili makamlar Komisyona rapor verebilmelidir. Çevre sektörünün tümü için yerine getirilmesi gereken anahtar idari görevler ve bunların uygulanabilmesi için gerekli kurumsal yapılar aşağıda özet olarak verilmektedir. Yatay Mevzuat (a) ÇED (Çevre Etki Değerlendirme) Direktifine uygun olarak halkın katılımını düzenlemelerini içerecek şekilde, izinlendirme ve değerlendirme prosedürlerine uygulamak için yetkili makam ve makamları oluşturmak, (b) SÇD (Stratejik Çevresel Değerlendirmesi) Direktifin hangi özel plan ve programlara uygulanacağına karar verecek olan makam veya makamları belirlemek, (c) Çevresel Bilgiye Erişim Direktifinin gereklerini yerine getirmek için, personel alımı, veri tabanı oluşturma, veriye ve bilgiye erişim, raporlama ve yayınlama ile ilgili hizmetleri sağlayacak kurumların gerekli organizasyonunu sağlamak ve Çevrenin Durumu Raporunun hazırlanması ve yayını için gerekli düzenlemenin yapılmasını sağlamak, (d) Halkın Katılımı Direktifi plan, program ve projelerin hazırlanma aşamasında, bunların çevresel değerlendirme, karar verme, izinlendirme ve izleme süreçlerine ilgili paydaşların ve halkın dahil edilmesini, bunlarla ilgili prosedürel önlemlerin, yetkili makam veya makamların hakkında bilgi verilmesini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, (e) (f) Raporlama Direktifinin gereklerinin yerine getirilmesi için ilgili yetkili makam veya makamları belirlemek, Komisyona raporlama için gerekli bilgi ve verinin toplanması için gerekli idari prosedürleri oluşturmak, Avrupa Çevre Ajansı Tüzüğü uygulaması için, Avrupa Çevresel Bilgi ve Gözlem Ağı (EIONET) ile işbirliği için uygun kurum ve kuruluşları belirlemek, (g) LIFE (Çevre için AB Parasal Enstrümanı) Programı hakkında Tüzük bağlamında Komisyon ile iletişim sağlayacak makamı belirlemek,

12 (h) Çevre Yükümlülük Direktifi kapsamında çevresel zararların önlenmesi ve iyileştirilmesi ile ilişkili direktifin gereklerinin yerine getirilmesinden sorumlu olacak ve çevresel zararlara neden olan veya tehdit olan veya yetkili makamlardan gerekli önlemleri almasını talep etme hakkına sahip olan, çevre sivil toplum örgütleri dahil, ilgili üçüncü tarafların da temas halinde olacağı bir veya birden fazla yetkili makamı belirlemek. Hava kalitesi Hava kalitesi konusunda teknik uzmanlığa haiz hükümet ve sivil toplum örgütleri arasındaki ilişkileri yürütecek, yaptırım güçleri olan ve Komisyona raporlama yetkisine uygun yetkili makamı belirlemek. Atık yönetimi Atık mevzuatını uygulamak için uygun yetkili makam veya makamları belirlemek ve merkezi yönetim, merkezi yönetime bağlı çevre ajansları, bölgesel ve yerel makamlar, belediyeler, atık yönetim şirketleri, endüstriyel/ ticari atık üreticiler, kamu araştırma kurumları gibi değişik makamlar arasındaki yetki paylaşımını net bir şekilde oluşturmak. Su Kalitesi Yetkili makamlar olarak çalışacak kaynakları ve uzmanları olan kurumları oluşturmak, su numune alma programlarını yürütebilecek kurumları belirlemek, akredite olmuş ve standart metotları tanımlanmış yöntemlere uygun olan su ve atık su analizlerini yapabilecek laboratuvarları oluşturmak. Doğa Koruma AB politikaları ve mevzuatına uyumlaştırma sürecinin gerçekleştirilmesine yönelik planlama ve yönetim yetki ve sorumluluğu tek bir ulusal merkezi makama vermek. Endüstriyel Kirlilik Kontrol Bu alandaki kurumsal çerçevenin bütünlüklü bir temelde çalışabileceğinin garanti eden yetkili makamı belirlemek. Kimyasallar Yetkili bir makamı veya makamları belirlemek, belirlenen makamın ilgili paydaşlarla danışman yönünde adımları atmak ve paydaşlar için kılavuz belgenin hazırlanıp basıldığını garanti etmek. Gürültü Gürültü ile ilgili teknik uzmanlığı, hükümet ve sivil toplum örgütleri ile ilişkileri, yaptırım güçleri ve Komisyon raporlama yetkisine uygun yetkili makamı tayin etmek.

13 27.B. İç Hukuka Yansıtma Öncelikleri 27.B.1. Günümüze Kadar Kaydedilen İlerleme Halkımızın ekonomik refahı ve sosyal bütünleşmesini sağlamak için, 15 Şubat 2006 da Bakanlar Kurulu kararı ile bir Çevre Politikası Bildirgesini onaylanmıştır. Bu bildirge ile KKTC mevzuatının AB çevre mevzuatıyla ve politikalarıyla uyumlaştırma yönündeki kararlılıkları teyit edilmiş ve çevre politikasının temel ilkeleri belirlenmiştir. Çevre Politikası aşağıdaki üç temel ilkeye dayanmaktadır: Sürdürülebilir Kalkınma: Kuzey Kıbrıs ın doğal ve kültürel mirasını ve kaynaklarını koruyacak şekilde sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlama. AB Çevre Standartlarıyla Uyumlaştırma: Bu şekilde çevreyi ve KKTC vatandaşlarının yaşamlarını ve sağlıklarını koruma ve muhafaza etme. Ortaklaşa Çevre Yönetimi: Ekonominin tüm sektörleri ve vatandaşlar arasında, ana paydaşları bilgilendirecek ve onları çevresel karar verme sürecine dahil edecek ortaklık modelini oluşturma. Bu politika çerçevesinde, eşsiz doğal ve kültürel varlıkları korunan, çevresel riskleri minimum seviyelerde tutan, çevresel altyapılara sahip, çevre kirliliği en aza indirilmiş, sosyal ve ekonomik gelişme ile çevresel korumanın, mekansal gelişmenin bütünleştirildiği, ekonominin her bir sektörünün gelişmesini ve tüm vatandaşların yaşam kalitesini artıran, sağlıklı bir çevrede yaşamasını, sosyal ve ekonomik refahını, sosyal bütünlüğünü sağlayan, kurumsal yapıları ve yönetim mekanizmaları etkin ve etkili çalışan, toplumun tüm kurumları ve kesimlerinin ortaklaşa çevre yönetimine ve sorumluluğuna dayanan, AB standartlarında, sürdürülebilir gelişmeyi yakalamış bir gelecek hedeflenmektedir. Bu geleceği gerçekleştirmek ve belirtilen hedeflere ulaşmak amacı ile çevre ile ilgili tüm sektörleri kapsayan Bütünleştirilmiş Çevre Uyumlaştırma Stratejisi (BÇUS) hazırlama çalışmaları Kasım 2007 de tamamlanmıştır. Kıbrıs Türk Halkı nın AB çevresel gerekliliklere uyması için, gerçekleştirilmesi gereken faaliyetlerin belirlendiği ve kısa, orta ve uzun vadeli hedefleri kapsayan BÇUS, 2006 Çevre Politikası Bildirgesi nde belirtilen hedeflerine ulaşılması ve AB çevre standartlarına uyumlaştırmanın sağlanmasında yönlendirici bir yol haritası görevini görmektedir. BÇUS, hazırlandığı tarihteki AB çevre müktesebatının gerekliliklerinin düzenlendiği, Su ve Atık Su, Katı Atık, Doğa Koruma, Yatay Konular, Hava Kalitesi, Endüstriyel Kirlilik Kontrolü, Kimyasallar ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Gürültü ve İklim Değişikliği alanlarındaki dokuz ayrı çevre alt sektörünü kapsamakta ve bu sektörlerin her biri ile ilgili Sektörel Uyum Stratejisine dayanmaktadır. BÇUS, AB müktesebatının KKTC mevzuatına yansıtılması ve uyumlaştırma yapılması, uygulamanın geliştirilmesi, AB standartlarına uyum için yatırımların gerçekleştirilmesi, kurumsal kapasitenin geliştirilmesi ve toplumsal düzeyde farkındalığın yaratılması olmak üzere dört ana alanda değişimi öngörmektedir. Bütünleştirilmiş Çevre Uyumlaştırma Stratejisi, Sektörlerin ve Mekansal Boyutlarının Uyumlaştırılması çerçevesindeki, Yansıtma Öncelikleri kapsamında, farklılık analizi ve yansıtma faaliyetleri altında, KKTC deki mevzuatın, idari yapıların ve teknik standartların mevcut durumunun AB gerekliliklerine göre farklılıklarının boşluklarının belirlenmesi, değerlendirilmesi ve bu farklılıkların giderilerek AB gereklilikleriyle uyumlu hale getirilebilmesi için gerekli düzenlemelerin aşama aşama yapılması öngörülmektedir. Uygulama Öncelikleri kapsamında, izinlendirme, izleme, teftiş ve yaptırım ile veri yönetimi ve benzeri konularda kurumsal kapasitenin oluşturulması ve alınacak idari önlemleri, uygulanması gerekli yaklaşımı ele almakta ve mevzuatın etkin bir şekilde uygulanması için gerçekleştirilmesi gerekli Strateji ve Planlamaya, Program/Sistem Uygulamasına ve Kapasite Oluşturulmasına ve Kurumsal Güçlendirmeye yönelik faaliyetler düzenlemektedir. Yatırım Öncelikleri kapsamında, AB standartlarına tam uyum için gerekli olan ve KKTC deki gerek kamu, gerekse özel sektör tarafından yapılması gerekli yatırımların öncelikleri belirlenmektedir.

14 BÇUS kapsamındaki dördüncü ana unsur olan Çevresel Açıdan Halkın Farkındalığı ve İletişim çerçevesinde, Avrupa Birliği ne tam uyumun gerçekleştirilmesi için, KKTC düzeyinde her kesimde ve her düzeyde gerekli olan, çevresel farklındalığın ve iletişimin sağlanmasına, daha geniş çapta ortak anlayış geliştirilmesine, ortaklıklar oluşturulmasına ve çevresel alanlarda uzmanlığın geliştirilmesine yönelik stratejileri düzenlenmektedir. AB Çevre Faslı nın yukarıda belirtilen dokuz sektörün her biri ile ilgili, AB Tüzüğü, Direktifi ve Kararından oluşan 300 den fazla mevzuatı arasından, yukarıda belirtilen stratejiler çerçevesinde KKTC ye en uygun olan 70 ayrı ve farklı konudaki mevzuata uyum sağlanması öngörülmektedir. Ancak, tüm sektörlerde öngörülen işlemlerin ayni anda gerçekleştirilmesi mümkün olmadığından, belirli bir takvim çerçevesinde sektörel öncelikler belirlenmiştir yılından itibaren sürdürülen çevre alanındaki AB mevzuatı çalışmaları kapsamında 2009 yılında hazırlanan ve Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmış olan MUP çerçevesinde öncelikli yasalardan biri olan 18/2012 sayılı Çevre Yasası 2012 yılında yürürlüğe girmiştir. Çerçeve yasa niteliğindeki Çevre Yasası, birçok konuyu kapsayan alanlarda tüzük yapma yetkisi vermektedir. Değişen şartlar ve günümüzün ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırlanan Yasa, çevrenin korunması, iyileştirilmesi, doğal kaynakların sürdürebilirliliğinin sağlanması, insan sağlığını olumsuz etkileyen, su, toprak, hava kirliliğinin ve gürültünün önlenmesini amaçlamaktadır. Ayrıca, ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak gelecek kuşakların sağlık, kültür, yaşam düzeylerinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri, alınacak önlemlerle birlikte ekonomik-sosyal kalkınma hedeflerini temel ilkeler çerçevesinde düzenlemesini de hedeflemektedir. Yasanın etkin ve verimli şekilde uygulanması açısından en önemli unsur ikincil mevzuatların hazırlanmasıdır. Bu nedenle, yasa çalışmalarına paralel olarak tüzük çalışmaları da sürdürülmektedir. Yasa altında çıkarılan ilk tüzük özelliği taşıyan Ekolojik Etki Değerlendirme Tüzüğü, Özel Çevre Koruma Bölgeleri (ÖÇKB) içerisindeki tüm faaliyetlerin plan ve projelerinin etkilerinin değerlendirmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmeyi amaçlamaktadır. Bir başka değişle, ÖÇKB ler içerisinde yapılması planlanan herhangi bir faaliyet Çevre nin izni alındıktan sonra gerçekleşebilecektir. Bu önemli adımla özel koruma bölgesi ilan edilen alanlardaki ekolojik dengenin korunması üst düzeye çıkarılmış olacaktır. Bir diğer onaylanan tüzük ise Motorlu Taşıt Egzoz Emisyon Tüzüğü dür. Bu ikincil mevzuatın temel amacı, trafikte seyreden motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazlarının neden olduğu hava kirliliği etkilerinden canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak, denetimler yaparak kontrol etmek ve kirliliğe karşı gerekli yaptırımları uygulamak üzere gerekli usul ve esasları belirlemektir. Tüzükle birlikte motorlu taşıtların belirlenen standartlara uyup uymadıklarını düzenli olarak denetlenip daha sağlıklı bir çevre ortamında yaşanılması sağlanacaktır AB Müktesebatına Uyum Programında yer alan Kimyasallar Yasa Taslağı Bakanlar Kurulu tarafından onaylanarak Meclis AB Komitesine sevk edilmiştir. Bu yasanın amacı, kimyasal maddelerin imalatı, ithal edilmesi ve kullanılması sonucu oluşabilecek insan ve çevre için potansiyel zararları ve riskleri kontrol etmek ve yönetmektir. Yasa yürürlüğe girdiği zaman ülkemizde kimyasallar kapsamındaki sanayi faaliyetlerine ve buna bağlı olarak kimyasal maddelerin üretimine, ithal edilmesine ve kullanılmasına ilişkin AB standartlarına uyum sağlanarak insan ve çevre için oluşabilecek potansiyel zararların ve risklerin kontrol edilmesi ve yönetilmesi mümkün olacaktır.

15 27.B.2. Öncelikler Listesi Öncelik 27.1 Su kalitesine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.2 Atık yönetimine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.3 Doğa korumaya ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.4 Yatay konulara ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.5 Hava kalitesine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.6 Kimyasallara ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.7 Endüstriyel kirlilik kontrolüne ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.8 Gürültüye ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması Öncelik 27.9 İklim değişikliğine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması

16 27.B.3. Mevzuat Uyum Takvimi ve İdari Düzenleme Tabloları Öncelik 27.1 Su kalitesine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması a) Mevzuat Uyum Takvimi Tablosu Tablo 27.1-a Değiştirilecek / Yeni Çıkarılacak Yasal Düzenlemenin Adı 1 Su Kaynakları Yönetimi Yasa Tasarısı 2 Atıksu Yönetimi (Arıtma, Boşaltımlar ve Yeniden Kullanım) ve Arıtma Çamuru Yönetimi Tüzüğü Amaç / Kapsam Su kaynaklarının korunup daha iyi yönetiminin sağlanması Kentsel atık suların ve endüstriyel atık suların deşarjının olumsuz etkilerine karşı çevrenin korunması, arıtılmış olan atık suların bertaraf edilmesinde kullanılan metotların çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin en aza indirgenmesi ve dolayısıyla geri kazanılmış suların yeniden kullanımının sağlanması amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük Uyum Sağlanması Öngörülen AB Mevzuatı 23 Ekim 2000 tarih ve 2000/60/AT Konsey Direktifi (Su Çerçeve 21 Mayıs 1991 tarih ve 91/271/AET sayılı Konsey Direktifi (Kentsel Atıksu Arıtma Meclise / Bakanlar Kuruluna Sevk Tarihi 2015 yılını birinci 2015 yılının birinci Düzenlemenin Hazırlanmasından Sorumlu Kurum/lar Su, tarım, jeoloji ve maden işlerinden sorumlu Bakanlık/lar/ Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Tarım Dairesi, Çevreden Sorumlu, Planlama ve Yerel Yönetimlerden Sorumlu Bakanlık/ Şehir Planlama Dairesi, Kaymakamlıklar, Tarımdan ve Su İşlerinden sorumlu Bakanlık/lar/ Tarım Dairesi ve Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi

17 Tablo 27.1-a (Devamı) Değiştirilecek / Yeni Çıkarılacak Yasal Düzenlemenin Adı Amaç / Kapsam 3 İçme Suyu Standartları Tüzüğü İçme Sularının kalitesinin iyi kalitede olmasının sağlanması amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 4 Yüzme Suyu Standartları Tüzüğü Yüzme sularının kalitesinin iyi olmasını sağlayacak standartların düzenlenmesi amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 5 Yeraltı Su Kaynaklarının Korunması ve Yönetimi Tüzüğü Yeraltı sularının miktar ve kalitesinin korunmasının sağlanması amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük Uyum Sağlanması Öngörülen AB Mevzuatı 3 Kasım 1998 tarih ve 98/83/AT sayılı Konsey Direktifi (İçme Suyu 15 Şubat 2006 tarih ve 2006/7/AT Konsey Direktifi (Yüzme Suları 12 Aralık 2006 tarih ve 2006/118/AT Konsey Direktifi (Yeraltı Suyu Meclise / Bakanlar Kuruluna Sevk Tarihi 2015 yılının ikinci 2015 yılının ikinci 2015 yılının ikinci Düzenlemenin Hazırlanmasından Sorumlu Kurum/lar Sağlıktan sorumlu Bakanlık/ Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, Su, Jeoloji ve Maden işlerinden sorumlu Bakanlık/ Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Sağlıktan sorumlu Bakanlık/ Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, Su işlerinden Sorumlu Bakanlık/ Su İşleri Dairesi, Çevreden Sorumlu Su işlerinden Sorumlu Bakanlık Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi,, Planlamadan ve Yerel Yönetimlerden sorumlu Bakanlık/lar/ Şehir Planlama Dairesi, Kaymakamlıklar

18 Tablo 27.1-a (Devamı) Değiştirilecek / Yeni Çıkarılacak Yasal Düzenlemenin Adı Amaç / Kapsam 6 Nitrat Tüzüğü Tarımsal amaçlı kullanılan nitratın yeraltı ve yüzey sularında yaratacağı kirlenmelere karşı gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük Uyum Sağlanması Öngörülen AB Mevzuatı 12 Aralık 1991 tarih ve 91/676/AET sayılı Konsey Direktifi (Nitrat Meclise / Bakanlar Kuruluna Sevk Tarihi 2016 yılının birinci Düzenlemenin Hazırlanmasından Sorumlu Kurum/lar Su ve tarımdan sorumlu Bakanlık/lar/ Su İşleri Dairesi, Tarım Dairesi, Çevreden Sorumlu 7 Su Kuyusu Açma ve Su Çekimleri Standartları Tüzüğü Ülkemizdeki kıt su kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılmasına ilişkin usul ve esasların düzenlenmesi amacıyla Su Kaynakları Yönetimi Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 23 Ekim 2000 tarih ve 2000/60/AT Konsey Direktifi (Su Çerçeve 2016 yılının ikinci Su, jeoloji ve maden işlerinden sorumlu Bakanlık/lar/ Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi b) İdari Düzenleme Tablosu Tablo 27.1-b Yapılması Gerekenler Uygulama Tarihi Ortak Çalışmalar (Çevre, Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Tarım Dairesi, Şehir Planlama Dairesi, Temel Sağlık Dairesi, Belediyeler, Kaymakamlıklar) 1 Yetkili ve ilgili kurumlara gerekli personel istihdamının sağlanması Su kaynakları yönetiminde kurumlararası yetki ve sorumlukların ve AB gerekliliklerinin belirlenmesine yönelik yasal, idari ve uygulama farklılık analizi çalışmalarını yapmak üzere su yönetimi ile ilgili Bakanlıklar ve kurumlar arasında koordinasyon grubunun oluşturulması Su kalitesi alanında AB mevzuatına uyum amacıyla orta vadeli danışmanlık hizmeti alınması Nehir havzaları yönetim planı hazırlanması ve bunların ilgili mekansal planlama karaları ve enstrümanlarına entegre edilmesi Yetkili ve ilgili kurumların personelinin su yönetimi, planlama izinlendirme ve izleme konusunda eğitimi

19 Tablo 27.1-b (Devamı) Yapılması Gerekenler Çevre, Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Tarım Dairesi, Şehir Planlama Dairesi 1 Özel koruma gerektiren alanların (yüzey suları ve yeraltı sularının) belirlenip kayıt altına alınması ve bunların mekansal planlama enstrümanına entegre edilmesi Çevre, Belediyeler Uygulama Tarihi Ülke genelinde kanalizasyon ve atık su arıtma sisteminin iyileştirilmesi için plan hazırlanması Kurulacak yeni altyapı ve tesislerin işletilmesi ve yönetimi için ilgili dairelerin personelinin eğitimi Çevre 1 Endüstriyel atık sular ve atık çamuruna ilişkin yönetim planı hazırlanması ve pilot proje hazırlanması Çevre, Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi 1 Su arz ve talebi envanterinin hazırlanması Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi ile Çevre nin altyapılarının güçlendirilmesi (atık sular, kuyular, göletler, dereler, su havzaları) ile ilgili GIS sistemi ve veritabanı oluşturulması Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi Kuyu envanterinin hazırlanması Su fiyatlandırma sistemi için seçeneklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi Su çekim ve kullanımının yönetimini sağlayacak bir sistemin kurulması Su İşleri Dairesi 1 Ülke genelinde içme suyu altyapısının iyileştirilmesi projesinin hazırlanması ve uygulamaya konması Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Temel Sağlık Dairesi 1 Yüzme amaçlı kullanılan sahillerin düzenli izlenmesi ve halkın bilgilendirilmesi için bir sistem oluşturulması Çevre, Su İşleri Dairesi, Jeoloji ve Maden Dairesi, Belediyeler 1 Su tasarrufu ve arıtılmış atık su kullanımı konularında kamuoyunun bilinçlendirilmesi

20 Öncelik 27.2 Atık yönetimine ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanması a) Mevzuat Uyum Takvimi Tablosu Tablo 27.2-a Değiştirilecek / Yeni Çıkarılacak Yasal Düzenlemenin Adı Amaç / Kapsam 1 Atık Listesi Tüzüğü Atık listesinin oluşturulması amacıyla Çevre Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 2 Tıbbi Atıkların Kontrolü ve imhası Tüzüğü Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması amacıyla Çevre Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 3 Atık Yönetim Tüzüğü Atık yönetiminin insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden gerçekleşebilmesi için genel çerçeveyi belirleme ve genel ilkelerin ve prensiplerin ortaya konulması amacıyla Çevre Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 4 Düzenli Depolama Tüzüğü Atık bertaraf yöntemlerinden düzenli depolama ile ilgili gerekli standartların ortaya konulması amacıyla Çevre Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük 5 Ömrünü Tamamlamış Araçlar Tüzüğü Ömrünü tamamlamış araçların çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden yönetilmesi ve kontrolü ile ilgili düzenlemelerin yapılması amacıyla Çevre Yasası altında çıkarılacak yeni tüzük Uyum Sağlanması Öngörülen AB Mevzuatı 3 Mayıs 2000 tarih ve 2000/532/AT sayılı Konsey Kararı (Atık Listesi Kararı) 12 Aralık 1991 tarih ve 91/689/AET sayılı Konsey Direktifi (Tehlikeli Atıklar 19 Kasım 2008 tarih ve 2008/98/AT Konsey Direktifi (Atık Çerçeve 26 Nisan 1999 tarih ve 99/31/AT sayılı Konsey Direktifi (Düzenli Depolama 18 Eylül 2000 tarih ve 2000/53/AT Konsey Direktifi (Hurda Araçlar Meclise / Bakanlar Kuruluna Sevk Tarihi 2014 yılının birinci 2014 yılının birinci 2014 yılının ikinci 2014 yılının ikinci 2015 yılının birinci Düzenlemenin Hazırlanmasından Sorumlu Kurum/lar Bakanlık /Çevre