Bütün tayyarelerimizin ve motorlarının memleketimizde yapılması ve hava harp sanayinin de bu esasa göre inkişaf ettirilmesi icap eder.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bütün tayyarelerimizin ve motorlarının memleketimizde yapılması ve hava harp sanayinin de bu esasa göre inkişaf ettirilmesi icap eder."

Transkript

1 Bütün tayyarelerimizin ve motorlarının memleketimizde yapılması ve hava harp sanayinin de bu esasa göre inkişaf ettirilmesi icap eder.

2

3 YAYIN KURULUNDAN Değerli okuyucular, Dergimizin, ana teması Hava Araçlarının Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu olan yeni sayısı ile sizlerle birlikteyiz. Sivil ve askeri havacılık alanında pek çok gelişmenin ve teknolojik ilerlemenin yaşandığı bir dönemden geçiyoruz. Bu nedenle, sivil havacılıkta kaydedilen ilerlemeleri ve milli havacılık sektörümüzün askeri-sivil birlikte gelişmesine yönelik çıkarımları sizlerle paylaşmak amacıyla bu sayımızda hava araçlarında uçuşa elverişlilik ve sertifikasyon konusunu ele almaya çalıştık. Türk savunma sanayinin göz bebeği olan havacılık sektörünün mevcut durumunu ortaya koyarak, uçuşa elverişlilik sertifikasyonu süreçlerindeki yenilikleri sizlerle paylaşmaya çalıştık. Öte yandan sivil havacılığın Türkiye deki ilerlemesini, uçuşa elverişlilik sertifikalarını, milli hava araçları tasarımını, uluslararası havacılık otoriteleri ile yürütülen çalışmaları ve milli paydaşların havacılık sektörüne yönelik uğraşlarını masaya yatırarak sektörün geleceğine yönelik fikir vermeyi amaçladık. Bu çerçevede, askeri ve sivil havacılığın senkronizasyonuna ilişkin bilgiler içeren, Sivil Havacılık Genel Müdürü Sn. Bilal Ekşi ile yaptığımız söyleşiyi dergimizin bu sayısında bulabileceksiniz. Yine bu sayımızda milli havacılığımızın farklı perspektiflerden görünümünü işleyen pek çok makale ve araştırmaya da yer vermiş bulunmaktayız. Uluslararası standartları, hava araçları tasarım ve üretimi, uçuşa elverişlilik analizleri ve gelecekte kurulması olası bir milli askeri havacılık otoritesinin görev ve yetkileri gibi merak uyandıracağını düşündüğümüz pek çok konuyu dergimizin ilerleyen sayfalarında bulabilirsiniz. Ayrıca önemli gördüğümüz bir diğer konu olan Müsteşarlığımızda gerçekleştirilen ve tüm paydaşlarımızdan pozitif yönde geribildirimler aldığımız Tedarik Lojistiği Çalıştayına da bu sayımızda yer verdik. Çalıştay neticesinde alınan kararları savunma sanayi perspektifinde ele almaya çalıştık. Tedarik Lojistiği Çalıştayına ilişkin daha ayrıntılı bilgiyi bu yıl içerisinde ele alacağımız Savunma Sanayinde Lojistik Destek temalı sayımızda sizlerle paylaşmaya çalışacağız. Neticede yine savunma sanayimiz için öneme sahip olduğunu düşündüğümüz uçuşa elverişlilik sertifikasyonu konusunda kapsamlı bilgiler içeren bir sayı ile karşınızdayız. İlgi ile takip edilen dergimizin; savunma sanayi için önemli bir kavram haline gelen Sanayileşme ve Offset ana temalı bir sonraki sayısında tekrar birlikte olmak dileğiyle

4 Bu sayımızda Bir Konuk Bir Söyleşi 06 Sn. Bilal EKŞİ Sivil Havacılık Genel Müdürü Uçuşa Elverişlilik ve Yayın Sahibi Savunma Sanayii Müsteşarlığı Adına Murad BAYAR 10 Sertifikasyon Danışma Kurulu Dr. Veysel YAYAN Ömer İNAK Ünal ÖNSİPAHİOĞLU Prof. Dr. Mehmet AKŞİT Necip BERKMAN Mehmet AKÇAY Turgut ŞENOL Hüseyin BAYSAK 15 Uçuş Emniyeti Açısından Tip Sertifikası ve Sürekliliğinin Sağlanması Yayın Kurulu M. Levent ŞENEL (Başkan) Ahmet Raci YALÇIN (Başkan Yardımcısı) Füsun KAYAALP Fatih SARITAŞ M. Sami ULUKAVAK Esra A. ÇAVUŞ Oğuzcan SAMSUN Jale KARAKAŞ Harun BODUR 21 Hava Aracı Tasarımında Emniyet Gereksinimlerine Uyumun Önemi G. Nil NOYAN Çağlar BALCI Sinan DAL Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Fotoğraflar Necmi KOLDAŞ Veli YILDIRIM 29 Parçalar ve Cihazların Hava Aracına Emniyetli Entegrasyonu Yayın İdare Adresi T.C. M.S.B. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Nasuh Akar Mah. Ziyabey Caddesi Sokak No: 4 (06520) Balgat / ANKARA Tel: Faks: yk@ssm.gov.tr Yayın Türü Ulusal Süreli Yayın 33 C-130 E/B Aviyonik Modernizasyonu (ERCİYES) Projesi Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonu Faaliyetleri Yayın Şekli Yılda 3 kez - Türkçe Yayın Tarihi Temmuz 2012 Tasarım ve Baskı Art Tanıtım Hilal Mah Sokak No: 27 Çankaya / ANKARA Tel: Faks: art@arttanitim.com.tr "Tüm yayın hakkı Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na ait olup, ücretsizdir. Parayla satın alınmaz. Yazıların sorumluluğu yazarına aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

5 Sistem Emniyeti Yaklaşımı Hava Platformlarında 37 ve Türk Havacılığında İlk Uygulaması T-38M Aviyonik 73 Donanım Ömür Testleri Modernizasyon Programı Yıldırımın Uçuşa Elverişlilik 43 HÜRKUŞ Projesi Sertifikasyon Faaliyetleri 77 Kapsamında Etkileri, Alınan Önlemler ve Doğrulama Faaliyetleri 48 DO-178B Standartları ve Savunma Sanayiinde Uygulamaları 84 İnsansız Hava Araçları ve Sertifikasyon Çalışmaları STANAG 4671 ve STANAG 4702 Emniyet Kritik Havacılık Savunma Sanayii 55 Projelerinde Yazılım Emniyetinin Güvencesinin Sağlanması 88 Müsteşarlığı nın Türkiye Askeri Havacılık Otoritesi (TAHO) Önerisi 58 Bir Tasarım Organizasyonu Onayı Hikayesi 95 GÜNDEM Ziyaretler, İmza Törenleri ve Fuarlar 61 Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonunda Tasarım ve Üretim Organizasyon Onayları 106 Haberler Hava Araçlarında Tasarımın 67 Uçuşa Elverişliliği için Ömür Analiz ve Testleri

6 Bir Konuk Bir Söyleşi Sn. Bilal EKŞİ Sivil Havacılık Genel Müdürü beklentileri doğrultusunda uçak bakımı, yedek parça imalatı ve modifikasyon gibi alanlarda çok önemli adımlar atılmıştır. Gerek özel sektör işletmelerimizin gerekse ilgili kurum ve kuruluşlarımızın yaptığı çalışmalar neticesinde bugün ülkemizin hava aracı tasarımı ve üretimi yapabilecek bir seviyeye ulaştığına inanıyorum. Bu kapsamda; 2009 yılı Ekim ayında gerçekleştirilen Ulaştırma Şurası nda, Bakanlığımızın havayoluna ilişkin 2023 hedefleri arasında havacılık teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik olarak da iki önemli hedef yer almıştır. Birincisi, hava aracı ve/veya parçasının sertifikasyonunun Türkiye tarafından sağlanabilir hale getirilmesi, İkincisi, yerli imalat olarak en az 2 tip uluslararası bilinirliği olan tek/çift motor pervaneli ve çift motorlu hafif jet uçağı üretiminin gerçekleştirmesi, 1. Türkiye nin yeni sivil hava aracı tasarımı ve üretimi ile hava araçlarının modifikasyonu alanlarında mevcut çalışmaları ve hedefleri nelerdir? Hepimizin bildiği gibi ülkemizde son yıllarda sivil havacılık sektöründe yaşanan büyüme, havacılık altyapımızın ve havacılık teknolojilerimizin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Hızla gelişen havacılık sektörünün ihtiyaç ve olarak belirlenen hedefler çerçevesinde çalışmalara başlanılmış ve özgün bir eğitim uçağı prototipinin tasarlanması, geliştirilmesi, test ve doğrulamasının yapılması, üretiminin ve sertifikasyonunun gerçekleştirilmesi amacıyla Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından Hürkuş Eğitim Uçağı Projesi hayata geçirilmiştir. Bilindiği üzere, tasarım ve üretim aşamaları TUSAŞ / TAI tarafından gerçekleştirilen Hürkuş Eğitim Uçağı Projesi nin; Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) CS 23 kurallarına göre tasarlanarak sertifiye edilmesi ve bu süreçlerde EASA ile birlikte gerçekleştirilecek faaliyetlerin SHGM tarafından yürütülmesi

7 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 07 gerekmektedir. Bu kapsamda; HÜRKUŞ uçağının sertifikasyon çalışmalarına EASA ile birlikte başlanılmış olup gerekli uzman ihtiyacını karşılamak ve bilgi akışını sağlamak üzere SSM ile Genel Müdürlüğümüz arasında bir protokol imzalanmıştır. Bununla birlikte; Genel Müdürlüğümüz tarafından hava aracı tasarımı ve üretimi konusundaki mevzuat çalışmalarına devam edilmekte olup, SHT-21U ve SHT-21T talimatları yayımlanmıştır. İlave olarak; 2012 sonuna kadar uluslararası mevzuatlarla uyumlu Hava Aracı/Parçası Üretim ve Tasarımına yönelik yeni bir yönetmelik yayımlamayı planlamaktayız. Ayrıca, mevcut hava araçlarının modifikasyonlarına yönelik olarak ülkemizde sayıları az olmakla beraber çeşitli kuruluşlarımız EASA dan yetki almıştır. Hava aracı üzerinde modifikasyon yapma yetkisi ancak Tip Sertifikası ve ilgili otorite izni ile gerçekleştirilebildiğinden Genel Müdürlüğümüz bu konuda da sektör kuruluşları ile gerekli adımları atacaktır. Bu tasarım ve üretim faaliyetlerinin gerektirdiği uçuşa elverişlilik sertifikasyonu konusunda, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü nün sorumluluğu nedir? Yayımlanması gereken sertifikalar nelerdir? Bu sertifikaların uluslararası geçerliliği nasıl sağlanır? Türkiye nin hava aracı sayısındaki hızlı artışa, filodaki büyümeye ve artan ihtiyaca paralel olarak uçak bakım ve onarım sektöründe de büyük bir atılım gerçekleştiğini biraz önce ifade etmiştim. Uçak bakım, onarım ve yenileme sektöründeki kuruluş sayımız 19 dan 35 e yükselmiştir. Bu kuruluşlar içinde THY Teknik, MNG Teknik ve My Teknik; sözkonusu akreditasyon çerçevesinde yabancı hava araçlarına da üs bakım yapma yetkisine sahiptir. Ayrıca işletmeler çeşitli tiplerdeki motor ve komponentler üzerinde de atölye seviyesinde ağır bakımlar yapmak üzere yetkilendirilmiştir. Avrupa Sivil Havacılık Örgütü tarafından verilen akreditasyon çerçevesinde ülkemizde faaliyet gösteren ve EASA Part-145 konusunda yetkilendirilmek isteyen hava aracı bakım kuruluşlarının tüm denetlemelerini EASA adına Genel Müdürlüğümüz gerçekleştirmektedir. EASA ile 2009 yılında imzalanmış olan Working Arrangement kapsamında hava aracı tasarımı ve üretimine yönelik çalışmalar beraber yürütülecektir. Uçuşa Elverişlilik verilmesi ve bunun devam ettirilmesi uluslararası alanda Genel Müdürlüğümüzün sorumluluğundadır. Uluslararası sertifikasyon geçerliliği ise EASA nın tip sertifikasını yayımlamasıyla yürürlüğe girecektir. Türkiye nin 2023 vizyonunda yer alan yeni tasarım/üretim sivil hava araçlarının uçuşa elverişliliğini sağlamak için SHGM nin vizyonu ve hedefleri nelerdir? Havacılık sektörümüzde uluslararası örgütlerin koyduğu standartların en üst düzeyde uygulamasını sağlamak amacıyla Genel Müdürlüğümüz, AB uyum çalışmaları da dahil çok sayıda yasal düzenlemeyi hayata geçirmiştir yılı hedefleri arasında yer alan yerli üretim sivil hava araçlarının uçuşa elverişliliği ile ilgili olarak da, ulusal mevzuatımızın uyumlu hale getirilmesini, bilgi birikiminin artırılmasını ve Türkiye nin hava aracı tasarım/üretim konusunda dünyada sayılı ülkelerden biri olmasını sağlama hedefimiz sadece bizim değil tüm sektörümüzün hedefidir.. SHGM olarak; Türkiye'de üretilen sivil hava araçlarının üretim tip sertifikasının verilmesi ve devamında bu sertifikaya bağlı uçuşa elverişliliklerinin sürdürülmesi yeni yapılanmada bizim görevlerimiz olacaktır. Bununla birlikte, geçtiğimiz yıl Bakanlığımızın ismini ve teşkilat yapısını değiştiren yasal düzenleme ile, Bakanlık bünyesinde Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu Genel Müdürlüğümüzün faaliyet alanları içinde; havacılık sanayi ve uzay teknolojilerinin geliştirilmesi, kurulması, kurdurulması, işletilmesi ve işlettirilmesi, havacılık sanayi ve uzay biliminin geliştirilmesi ile uzaya yönelik yeteneklerin kazanılması hususlarında ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde gerekli politika, strateji ve hedeflerini belirlenmesi ve uygulanması yer almaktadır. Yeni kurulan Genel Müdürlüğün yapılandırılmasına ilişkin çalışmaların tamamlanması ile birlikte, bu alandaki eksikliklerin büyük oranda giderilmesi ve uçak imalatına yönelik projelerimiz kapsamında çok daha hızlı bir gelişme yaşanması beklenmektedir. SHGM olarak; Türkiye'de üretilen sivil hava araçlarının üretim tip sertifikasının verilmesi ve devamında bu sertifikaya bağlı uçuşa elverişliliklerinin sürdürülmesi yeni yapılanmada bizim görevlerimiz olacaktır. EASA, FAA ve diğer ulusal havacılık otoriteleri ile birlikte yürüttüğünüz çalışmalar var mı? Türkiye nin bu çalışmalardan elde ettiği kazanımlar ve SHGM ye sağladığı katkılar nelerdir? Üyesi olduğumuz uluslar arası havacılık örgütlerinin yönetim kademelerinde bulunduğumuz görevler ve uluslararası toplantıların aktif bir şeklide takip edilmesi, ülkemize havacılık politikalarında etkin rol alma ve bilgiye ulaşım konusunda önemli avantajlar sağlamaktadır. Türkiye bugün itibariyle Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC) Koordinasyon Kurulu Üyeliği, EUROCONTROL Yönetim Kurulu Üyeliği ve Başkan Yardımcılığının yanı sıra D-8 ülkeleri Sivil Havacılık Grubu Başkanlığını yürütmektedir. Ülkemizin üyesi olduğu ve başkanlığını yürüttüğü bu uluslararası organizasyonların toplantılarının yanı sıra EASA ile sürekli işbirliği içinde çalışmalarımızı yürütmekteyiz. EASA, FAA ve diğer havacılık otoriteleri ile birlikte çeşitli toplantı ve çalıştaylar düzenlenmiş olup bu kapsamda; uzman değişimi, eğitim ve ortak panel düzenlenmesi, emniyet ve kalitenin artırılması gibi konularda görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca HÜRKUŞ Projesi kapsamında EASA ile birlikte test ve sertifikasyon çalışmalarına katılım sağlanarak bu konudaki birikimin artırılmasına yönelik adımlar atılmıştır. Özellikle tasarım, üretim ve organizasyon konularında EASA, FAA ve diğer havacılık otoriteleriyle karşılıklı anlaşmalar yapılması düşünülüyor mu? EASA ile hava aracı tasarımı ve üretimi konusunda Working Arrangement yaptığımıza biraz önce değinmiştim. Bu anlaşmanın kapsamının Türkiye'nin Avrupa Birliği havacılık sektöründeki tüm karar mekanizmalarına tam üyeliğini de içerecek şekilde güncellenmesi düşünülmektedir. Kısa zaman önce İstanbul'da

8 Bir Konuk Bir Söyleşi yaptığımız Avrupa Birliği - Sivil Havacılık Diyaloğunda alınan prensip kararı ile EASA ile tüm alanlarda karşılıklı tanımayı beraberinde getirecek geniş çerçeveli bir anlaşma üzerinde çalışılması kararı aldık. Bunun gerçekleşmesi halinde tam üye olmadan EASA'nın tüm organlarına katılan bir Sivil Havacılık Kurumu haline gelmiş olacağız. Türkiye de üniversiteler ve havacılık konusunda çalışan kurum ve kuruluşlarla sivil havacılığın geliştirilmesine yönelik işbirliği çalışmaları yürütülüyor mu? Bildiğiniz gibi uçak imalatı; siyasi irade, havacılık sektörü, üniversiteler ve ilgili kurumların işbirliği içinde kolektif bir işbirliğinin ürünüdür. Sivil havacılıktaki mevcut potansiyelimizin kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm ile birleştirilmesi ve sürdürülebilir büyümeye katkı sağlayacak projelerin hayata geçirilmesi büyük önem arz etmektedir. Dolayısı ile bu eşgüdümün muhakkak efektif bir şekilde sağlanmasında fayda var. Tek tek kurumlarımıza baktığımızda her birinde lokal alanlarda büyük bir bilgi birikimi var. Bazen aynı kabiliyetlerin birden fazla kurumumuzda olduğunu görüyoruz. Bu alanlarda köklü bir kurumumuzu ziyaret ettiğimde gördüğüm kabiliyet adacıkları üzerine kendilerine Siz ebru sanatını bilir misiniz? diye sormuştum. Bildiğiniz gibi Ebru sanatında ilk önce oluşturacağınız esere yönelik olarak farklı renklerdeki damlaları suya atarsınız. Bu çok şeydir ama netice değildir. Sanatkar bu renkli damlacıkları kendi vizyonu doğrultusunda elindeki çubukla birleştirir. Kimini çeker, kimini diğerine birleştirir. Aynen buradaki gibi Türkiye'de mevcut kabiliyet adacıklarının vizyon doğrultusunda birleştirilmesi gerekir. Sivil havacılık alanında üretim ve tasarımda mevcut ülke kabiliyetlerinin bu vizyon doğrultusunda Bakanlığımızın yeni Genel Müdürlüğü tarafından hayata geçirileceğine inanıyorum. TUSAŞ tarafından özgün olarak geliştirilen eğitim uçağı HÜRKUŞ Projesinde SSM ve EASA ile yaptığınız ortak çalışmanın SHGM gözüyle değerlendirmesini yapabilir misiniz? HÜRKUŞ Projesi, ülkemiz için sertifikasyon alanında ilk olması nedeniyle büyük öneme sahiptir. Projenin EASA ile birlikte uluslararası bir geçerliliğinin sağlanacak olması da ülkemiz sivil havacılığın geldiği noktayı gösteren gurur verici bir gelişmedir. Hem hava aracının tasarım ve üretiminde hem de üretiminden sonraki uçuşa elverişliliğin devam ettirilmesinde Genel Müdürlüğümüzün etkin rol alacak olması, daha sonraki projeler açısından da önemli tecrübe ve bilgi birikimine imkan sağlaması bakımından ayrıca önem taşımaktadır. Bu projede SSM ile birlikte yer almış olmaktan duyduğum memnuniyeti de bu vesile ile ifade etmek istiyorum. Türkiye bugün itibariyle Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC) Koordinasyon Kurulu Üyeliği, EUROCONTROL Yönetim Kurulu Üyeliği ve Başkan Yardımcılığının yanı sıra D-8 ülkeleri Sivil Havacılık Grubu Başkanlığını yürütmektedir. Sivil Havacılık Kanunu nda kapsam dışı bırakılan devlet hava araçlarının (Askeri, Gümrük, Polis Hava Araçları) uçuşa elverişliliğinin yine kanunla tanımlanmış bir otorite tarafından değerlendirilmesi sizce neden önemlidir? Hava araçlarının uçuşa elverişliliğin sağlanması açısından bir denetim mekanizmasının olması son derece önemlidir. Hem ulusal mevzuatın oluşturulması, emniyetin sağlanması, kalitenin artırılması, hem de kaza ve kırım olaylarının önüne geçilmesi için bir otoritenin bulunması gerektiği inancıdayız. Diğer ülkelerde gördüğümüz, Sivil Otorite- Askeri Otorite işbirliği konusunda görüşleriniz nelerdir? Ülkemizde Türkiye Askeri Havacılık Otoritesi (TAHO) kurulmasını müteakip bu tür bir işbirliğine bakışınız nasıl olur? Özellikle destekleyebileceğiniz ya da destek almak istediğiniz alanlar neler olur? Hemen hemen tüm ülkelerde sivil ve askeri kuruluşlar ortak çalışmaktadır. Teknolojinin öncelikli kullanıldığı alanlar olması bakımında belki de bu işbirliğinin en yüksek olduğu / olması gerektiği bir alan havacılıktır. Askeri havacılık ile sivil havacılığın ayrıldığı noktalar olmakla birlikte benzer noktalarda işbirliği içinde hareket edilmesi mümkündür. Kanaatimce kurulacak olan yapının sadece Askeri Havacılık Otoritesi olması yerine ICAO tanımındaki devlet hava araçlarını kapsaması, bunun altında gerekir ise ayrı bölümlere gidilmesi daha uygun olacaktır. Böylelikle Sivil Hava araçları dışındaki tüm yapılar bu organizasyonun altında yer alır. Böyle bir yapıya her türlü teknik desteği vereceğimiz şüphesizdir. Bakanlığınızın altında hizmet birimi olarak yeni kurulacak olan Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğüne havacılık ve sertifikasyona yönelik görevlerin verilmesi nedeniyle, SHGM nin ülkemizdeki sivil havacılık ve sertifikasyon otoritesi kapsamındaki görevleri nasıl etkilenecektir? Söz konusu Genel Müdürlük biraz önce de belirttiğim gibi, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde, milli havacılık sanayi ve uzay teknolojileri ile uzay politika, strateji ve hedeflerini belirlemek ve uygulamak için kurulmuştur. Hava aracının üretilmesi ile Uçuşa Elverişlilik süreci bitmemekte, üretimden sonra Uçuşa Elverişlilik konusunda sürekliliğin sağlanması da gerekmektedir. Bu kapsamda; Genel Müdürlüğümüzün görevleri devam edecektir. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü ile üretim ve uçuşa elverişlilik konularında ortak çalışmalarımız olacaktır.

9 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 09 Bilal EKŞİ Sivil Havacılık Genel Müdürü 1968 yılı doğumlu olan Bilal Ekşi, Lisans Eğitimini 1989 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği bölümünde tamamlamıştır. İş hayatına Devlet Demiryollarında (TCDD) Elektronik ve Haberleşme Mühendisi olarak başlayan Bilal Ekşi, daha sonra İstanbul Ulaşım A.Ş. de Atölye Müdürlüğü görevine getirilerek, metro ve tramvay araçlarının alımı ve atölyelerin kurulumu projelerini yürüterek önemli ulaşım projelerinin hayata geçirilmesinde etkin rol almıştır. Genel Müdürlük, döneminde, THY Teknik ve Amerikan motor üreticisi Pratt Whitney in ortak kuruluşu Turkish Engine Center da Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulunan Ekşi, 2011 yılının Nisan ayında atandığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü görevini halen sürdürmektedir yılında THY Revizyon Atölyeleri Başkanlığı na getirilen Bilal Ekşi, uçak motoru, iniş takımları ve tüm komponentlerinin bakımlarını yapan bir organizasyona liderlik etmiştir yılında THY A.O 'da Yer İşletmeden sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevine atanan Sayın Ekşi, özellikle zamanında kalkış performansının iyileştirilmesine yönelik önemli çalışmalarda bulunmuştur yılları arasında THY Teknik A.Ş.'de üretimden sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı, yıllarında Kıbrıs Türk Havayollarının yeniden yapılandırılması projesi kapsamında

10 Uçuşa Elverişlilik ve Sertifikasyon Giriş 1903 yılında Wright kardeşler büyük bir cesaret göstererek ilk motorlu uçuş için hazırlıklarını tamamladıklarında uçağın düşme riskini de göze almışlardı. O günden itibaren yaklaşık yüz yıllık havacılık tarihinde defalarca bu risk alınmış ve bazen kazalar gerçekleşmiştir. İlk zamanlarda kaza ihtimali yüksekken, günümüzde sivil hava taşımacılığında bu ihtimal 10 (bir milyon uçuşta bir) seviyesinin altına inmiştir. Kaza ihtimalinin düşürülmesi için harcanan çabalar önceleri büyük fayda sağlamış ancak zamanla alınabilecek önlemlerin kaza ihtimalini düşürmedeki etkisi azalırken önlemi uygulamanın maliyeti de oldukça artmıştır. Günümüzde bu alanda belirli bir olgunluğa ulaşılmış olduğundan kaza riskleri için kabul edilebilir seviyeler oldukça yüksek tutulmakta, uçakların bu seviyeleri tutturacak şekilde tasarlanarak üretilmesi şart koşulmaktadır. Benzer şekilde, üretim sonrasında ulaşılan düşük risk seviyesinin uçağın kullanım ömrü boyunca yükselmemesi için alınması gereken önlemler de tanımlanmaktadır. Araba kazalarından farklı olarak, uçak kazaları doğaları gereği genellikle ölümle sonuçlanmaktadır. Bu nedenle gerçekleşen her uçak kazası sonrasında, kazanın sebepleri büyük bir ciddiyetle ayrıntılı olarak araştırılmış ve aynı sebepten tekrar bir kaza yaşanmaması için gerekli önlemler yürürlüğe koyulmuştur. Bu bakımdan havacılığın gelişiminde uçak kazalarının payı büyüktür diyebiliriz. Kazalar önemli ölçüde teknik sorunlardan ve kullanıma ilişkin hatalardan kaynaklanmaktadır. Teknik bir sorununun kaynağı tasarımda verilen yanlış bir -6 karar olabildiği gibi, arızalanan bir parçanın uygulanan bakımlar esnasında sağlam olanla değiştirilmemesi de olabilmektedir. Kullanıma ilişkin hatalara örnek olarak ise uçuş sırasında pilotun yanlış bir kumanda vermesi veya hava trafik kontrolörünün uçağı yanlış yönlendirmesini verilebiliriz. Şekil 1: 25 Temmuz 2000 tarihinde Paris te gerçekleşen Concorde uçağı kazası Uçuşa Elverişlilik Otoriteleri: Uçuşa emniyetine yönelik ilk düzenlemeler sivil havacılıkta yapılmıştır yılında 55 ülkenin imzaladığı Uluslararası Sivil Havacılık Konvansiyonu (Chicago Konvansiyonu) bu anlamda atılan önemli bir adımdır. Konvansiyona imza atan ülkeler, uluslararası sivil havacılığın emniyetli ve sistemli olarak gelişmesini, hava taşımacılığının fırsat eşitliği üzerine tesis edilmesini, sağlıklı ve ekonomik olarak işletilmesini sağlayacak ilkeler üzerinde anlaşmışlar ve bu konularda çalışmak üzere Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü nü (ICAO) oluşturmuşlardır. ICAO, günümüzde üyesi olan 190 ülke için uçuşa elverişliliğin sağlanması, sürdürülmesi ve uçuş emniyeti seviyesinin ilerletilmesi için gereken standartları ve düzenlemeleri oluşturmaya devam etmektedir. Üye

11 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 11 ülkeler ise ICAO nun söz konusu kurallarını temel alarak, kendi ulusal düzenlemelerini oluşturmak ve uygulamak üzere kendi ulusal sivil havacılık otoritelerini yetkili kılmışlardır. Bu otoritelerden en çok bilinen ve oluşturdukları standart ve düzenlemeler diğer ülke otoriteleri tarafından da kullanılanlar Amerika Birleşik Devletleri nin sivil havacılık otoritesi FAA (Federal Aviation Administration) ile Avrupa Birliği bünyesinde görev yapan EASA dır (European Aviation Safety Agency). Ülkemizin sivil havacılıkta yetkili otoritesi ise Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü dür (SHGM). Şekil 2: Sırasıyla ICAO, SHGM, FAA ve EASA nın logoları Askeri havacılık söz konusu olduğunda ise dünyada ICAO benzeri merkezi bir örgüt bulunmamakta, ülkeler kendi askeri sertifikasyon otoriteleri eliyle ulusal standart ve düzenlemelerini hem oluşturmakta hem de uygulamaktadır. Bununla birlikte Avrupa Birliği üyesi ülkelerin askeri otoriteleri bir süredir merkezi bir organizasyon kurma ve ortak standartlar oluşturma çabası içerisindedir. Askeri otorite görevini kimi ülkelerde Silahlı Kuvvetler (örneğin ABD ve Avustralya), kimisinde ise Savunma Bakanlıkları (örneğin İngiltere, Fransa, Almanya ve Güney Kore) yürütmektedir. Ülkemizde henüz bu anlamda bir otorite mevcut olmamakla birlikte 2004 yılından beri bu alanda çalışmalar yürütülmektedir. Şekil 3: Sırasıyla İngiltere askeri havacılık otoritesi MAA (Military Aviation Authority) ve ABD Hava Kuvvetleri askeri sertifikasyon otoritesi ASC nin (Aeronautical Systems Center) logoları kavramsal tasarımından envanterden çıkarılmasına kadar sürekli olarak gözetilmesi gereken bir kavramdır. Bir hava aracının uçuşa elverişli olması için uygun teknik özelliklere sahip olması gerekli ancak yeterli değildir. Uçağın çevresindeki öğeler de uçuşa elverişliliğini doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Örneğin, pilotun doğru eğitimlerden geçmiş olması, fiziksel ve zihinsel yeterliliği çok önemli bir etkendir. Uçağın bakımlarının zamanında, yetkili bir organizasyon tarafından ve doğru olarak yapılması da uçuşa elverişliliğin sürekliliğini sağlamak için elzemdir. Diğer taraftan havaalanlarının özellikle uçuşta en çok dikkat edilmesi gereken iniş ve kalkış sırasında uçağa gerekli desteği verecek personel ve teçhizatla donatılmış olması da kritik önemdedir. Bunlar gibi, uçuşa elverişliliği etkileyebilecek olan birçok çevresel unsurun da düzenlenmesi havacılık otoritelerinin yetki ve sorumluluğu altındadır. Sertifikasyon: Günlük hayatımızda zaman zaman rastladığımız sertifikasyon kelimesi ise genel anlamıyla kişilerin, süreçlerin, ürünlerin, hizmetlerin uygunluğunun onaylanması ve belgelendirilmesi anlamına gelmektedir. Ancak, bu kelime havacılık alanında kullanıldığı zaman, uçuşa elverişlilik sertifikasyonuna işaret etmektedir. Bu anlamda kullanıldığında sertifikasyon; hava aracının uçuşa elverişliliğinin belirlenmesi amacıyla baştan tasarlanıp geliştirilmesi veya modifikasyona tabi tutulması süresince, belirli uçuşa elverişlilik gereksinimlerine uyumluluğunun yetkili bir otorite tarafından değerlendirildiği süreçtir. Sertifikasyon süreci özet olarak aşağıdaki adımlarda gerçekleştirilmektedir: 1. Öncelikle sertifikasyona tabi tutulacak hava aracının tipi, teknik özellikleri ve kullanım alanı belirlenerek hava aracını geliştirecek firma tarafından sertifikasyon otoritesine başvuruda bulunulur. 2. Başvurunun otorite tarafından kabul edilmesinin ardından, otorite ve firma sertifikasyon sürecini detaylı olarak birlikte planlar ve bu planı yürürlüğe koyar. 3. Sonraki aşama ise hava aracının uyması gereken uçuşa elverişlilik gereksinimlerinin belirlenmesidir. Hava aracı türüne özel mevcut teknik standartlar, ilgili hava aracına has tasarım ve kullanım özellikleri de dikkate alınarak yorumlanır ve sertifikasyon temeli adı verilen gereksinimler bütünü oluşturulur. Hava aracının yanı sıra, bir motor veya pervanenin geliştirilmesi söz konusu olduğunda ise bunlara özel ayrı teknik standartlar kullanılmaktadır. Söz konusu standartlardan sivil olanlara örnek olarak, FAA nın yayımladığı FAR (Federal Acquisition Regulation), EASA nın yayımladığı CS (Certification Specification) verilebilir. Genelde askeri amaçla kullanılan insansız hava araçları için ise bir sivil standart bulunmamakta olup, NATO tarafından askeri sertifikasyon standartları yayımlanmaktadır. Bahse konu standartlar Tablo 1 de yer almaktadır. 4. Sertifikasyon temelinin belirlenmesinin ardından, bu temelde yer alan gereksinimlerin nasıl karşılanacağını tanımlayan uyum kontrol yöntemleri otorite ve firma tarafından birlikte belirlenir. Tasarım çizimlerinin incelenmesi, ekipmanların laboratuvar testleri ve uçuş testleri bu yöntemlerden bazıları olup, her bir gereksinim için bir veya birden fazla yöntem belirlenebilir. Sivil Askeri Uçuşa Elverişlilik: Uçuşa elverişlilik; bir hava aracının, uçuş ekibi, yer ekibi, varsa içindeki yolcular, üzerinde uçtuğu halk ve uçuş yapan diğer hava araçlarına zarar verebilecek bir tehlike oluşturmadan, onaylanmış kullanım sınırları dâhilinde, uçuşunu başlatma, sürdürme ve tamamlama yeteneğidir. Bir hava aracı emniyetle uçabilme yeteneğine sahip olarak üretilmeli ve hizmet ömrü boyunca bu yeteneğini hiç kaybetmemelidir. Diğer bir deyişle, uçuşa elverişlilik, hava aracının Sivil Sertifikasyon Standartları Çok Hafif Küçük Büyük İnsanlı İnsansız Sabit Kanat Hava Araçları Döner Kanat Hava Araçları Motor Pervane CS-VLA CS-23 CS-25 CS-VLR CS-27 FAR-27 CS-E FAR-33 CS-P FAR-35 Tablo 1: Hava aracı türüne göre sivil ve askeri teknik sertifikasyon standartları CS-29 FAR-29 MIL-HDBK- 516B (ABD) DEF STAN (İngiltere) AAP (Avustralya) STANAG 4671 STANAG 4702

12 Hava Araçlarında Sertifikasyon 5. Uyum kontrol yöntemlerine uygun olarak firma tarafından ilgili faaliyetler gerçekleştirilerek uyumun gösterildiğine dair kanıt dokümanları yayımlandıkça bu dokümanlar otoriteye sağlanır. Ayrıca otorite katılmayı uygun gördüğü inceleme, muayene ve test gibi uyum gösterim faaliyetlerine katılır. Gereksinimlerin doğrulanmasının son ve en önemli adımı olan uçuş testleri bu süreçte ayrı bir öneme sahiptir. Bu nedenle prototip hava aracı ile yapılacak ilk test uçuşunun emniyetli olarak yapılabilmesini temin etmek için firma tarafından otoriteye destekleyici dokümanlar sunulur ve otorite tarafından ilk uçuş izni verilir. Şekil 5: Örnek sertifikalar (H.F.Dorna firması web sitesi) Şekil 4: T-38 Modernizasyonu Projesi kapsamında gerçekleştirilen ilk uçuş 6. Tasarımı yapan firmanın organizasyon yapısı, tecrübesi, olanakları/kaynakları ve personel özellikleri uygun ve yeterli olmalıdır. Önceki adımlara paralel olarak, otorite tarafından ilgili firmanın tasarım yapabilmek için gerekli şartlara sahip olup olmadığı değerlendirilerek uygun görüldüğünde firmaya Tasarım Organizasyonu Yeterlilik Onayı (TOYO) verilir. Bu onay firmaya verilen genel bir onay olmayıp, sertifikasyona konu her bir hava aracı tipine özel olarak verilmektedir. Otorite, onayı verdikten sonra tasarım süresince organizasyonun yapısını ve çalışmasını denetlemeye devam eder. 7. Sertifikasyon temelinde yer alan uçuşa elverişlilik gereksinimlerine uyumun ilgili uyum kontrol yöntemleri uyarınca gösterilmesi ve otorite tarafından TOYO belgesi yayımlanmasının ardından, hava aracına tip sertifikası verilir. Tip sertifikası birbirinin aynı olan hava araçlarının her birine değil, o hava aracı tipini tanımlayan tip tasarımına verilmektedir. 8. TOYO ya benzer şekilde firmanın üretim organizasyonunun yeterliliği otorite tarafından değerlendirilir ve firmaya Üretim Organizasyonu Yeterlilik Onayı (ÜROYO) verilir. 9. Üretilen her bir hava aracının, tip tasarımına ve tip tasarımına sonradan gelen, onaylanmış mühendislik değişikliklerine uygunluğunun doğrulanmasının ardından ilgili hava aracına uçuşa elverişlilik sertifikası verilir. Askeri Sertifikasyonda Sivil Yaklaşımlar: Askeri sertifikasyon otoriteleri, özellikle son on yıldır sivil otoriteler tarafından kullanılan sivil sertifikasyon standartları ve düzenlemelerini artan oranda benimsemekte ve kullanmaktadır. Bunun bir nedeni, askeri standartlara göre daha düzenli ve bütünleşik yapıda olan sivil standartların, sivil havacılık alanında kaydedilen birçok uçuş saati boyunca elde edilen engin deneyimlerle güncellenmekte ve iyileştirilmekte olmasıdır. Diğer bir sebep ise sivil uçaklar için sivil standartlara göre geliştirilmiş cihazların askeri uçaklardaki kullanım oranının artmasıdır. Dolayısıyla, sivil standarttaki gereksinimler ilgili askeri standarttaki gereksinimlere eşdeğer olduğu sürece sivil standartların kullanımı tercih edilmektedir. Bunun yanında, askeri uçak sertifikasyonunda askeri otoritelerin sivil otoritelerle beraber çalışmasıyla daha sık karşılaşılmaktadır. Örneğin, ABD Hava Kuvvetleri askeri sertifikasyon otoritesi sivil bir yolcu uçağının modifikasyonla askeri bir gözetleme uçağına dönüştürülmesi projesinde FAA ile birlikte çalışmakta ve FAA yı belirli oranda yetkilendirmektedir. Böyle bir işbirliğine diğer bir örnek ise AMSL (Airbus Military Sociedad Limitada) firması tarafından geliştirilmekte olan A400M Ulaştırma Uçağının sertifikasyonunda yaşanmaktadır. Askeri nakliye uçaklarının sivil yolcu ve kargo uçaklarına önemli ölçüde benzemesi ve AMSL ortaklarından Airbus firmasının uzun yılardır sivil havacılık alanında faaliyet göstermekte olması nedenleriyle, mümkün olduğunca sivil standartlardan oluşan ve askeri gereksinimlerin eklenmesiyle ortaya çıkan bir sertifikasyon temeli kullanılmaktadır. Bu kapsamda, A400M Projesini yürüten altı katılımcı ülkenin uzman personelinden oluşan Sertifikasyon Kalifikasyon Organizasyonu (CQO), sertifikasyon faaliyetlerini EASA ile birlikte yürütmektedir. Şekil 6: 1- İngiltere nin E-3 Sentry erken ihbar uçağı. 2- A400M Ulaştırma Uçağı Türkiye de Askeri Sertifikasyon Ülkemizde sertifikasyonun hayatımıza girmesi 2007 yılında milli imkanlarımızla askeri hava araçları geliştirmeye ve modernize etmeye

13 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 13 başlamamızla birlikte olmuştur. Ülkemizde askeri hava aracı tedariki geçmişte yurtdışından hazır alım veya yabancı bir firmanın lisansı altında ortak üretim yoluyla yapılmış, dolayısıyla tasarım ve geliştirme süreçleri yaşanmamıştır. TSK envanterinde bulunan ve modernizasyonu yabancı firmalar tarafından yapılan bazı hava araçlarının sertifikasyonu ise bu firmaların yerleşik olduğu ülkenin sertifikasyon otoriteleri tarafından yürütülmüştür. Buna karşın, son yıllarda modernizasyon projeleri sözleşmeleri yerli ana yüklenici firmalarla imzalanmakta, yine yerli firmaların ana yüklenici olduğu özgün hava aracı tasarım ve geliştirme projeleri başlatılmaktadır. Devletin sertifikasyon sürecini ulusal kaynaklarla yürütmesi ihtiyacı ise bu gelişmelerle birlikte ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla, Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından yürütülen projelerde ihtiyaç duyulan sertifikasyon faaliyetlerinin, Türkiye de bir askeri otorite kurulana kadar SSM ve ilgili TSK personelinin ortak çabasıyla gerçekleştirilmesi çözümü 2007 yılından itibaren uygulanmaktadır. Nakliye uçağı ve eğitim uçağı modernizasyonu, helikopter ve eğitim uçağı tasarımı ve geliştirilmesi gibi geniş bir yelpazede yer alan projelerden bazıları bu derginin içerisindeki makalelerde ele alınmaktadır. başladığı 2007 yılı ve izleyen yıllarda önemli miktarda sertifikasyon uzmanı ihtiyacıyla karşı karşıya kalınmıştır. Ülkemizde bu alandaki insan kaynağının yetersizliğine karşın, söz konusu uzmanlık ihtiyacı kısa zamanda, tasarım alanında deneyim sahibi mühendisleri bünyesine kazandırmış olan Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. (STM) firmasının desteği ile karşılanmıştır. Çok sayıda ve büyük güçlükler içeren projeler ile geçtiğimiz yıllar boyunca, gerek SSM ve TSK gerekse birçok projenin ana yüklenicisi olan TUSAŞ firması başta olmak üzere yerli firmalarımız, sertifikasyonu hem öğrenmiş hem de uygulamıştır. Uçuşa elverişlilik konusunda kısa sürede büyük deneyimler kazanmış olan uzmanlarımız bugün Türk havacılığı için önemli değerler haline gelmiştir. YAPISAL Hidromekanik Sistemler Çevresel Kontrol Sistemleri ve Buz Önleme / Giderme Sistemleri İnsan Faktörleri Silah Sistemleri ve Harici Yük Sertifikasyonu Aviyonik Elektirik Sistemi rekli bir gelişim içerisindedir. Sivil otoritelerin süreçleri giderek birbirine benzemekte, askeri otoriteler ise sivil süreçleri daha çok benimsemektedir. Avrupa Birliği ülkeleri askeri havacılık otoriteleri bir adım daha ileri giderek birlikte ortak standartlar yazmakta, hatta EASA benzeri bir yapılanmaya gitmeyi hedeflemektedir. Ülkemiz sertifikasyonla çok yeni olarak tanışmış, ancak ihtiyacın büyüklüğü ve yoğunluğu dolayısıyla son beş yılda önemli aşamalar kaydedilerek gerek devlet gerekse firmalar tarafında büyük tecrübe kazanılmıştır. Sertifikasyon uzmanlarımızın gelecekte yürüteceğimiz hava aracı geliştirme projelerinde göver alması ile sertifikasyon alanındaki etkinliğimiz ve yetkinliğimiz artacaktır. Bununla birlikte, uçuşa elverişliliğin YAZILIM Güç Gurubu ve Yakıt Sistemi Uçuş / Performans Kabin Emniyeti Sürekli Uçuşa Elverişlilik Süreç Emniyet EMI / EMC Organizasyon Onayları Tablo 2: SSM Sertifikasyon Uzmanlığı Disiplinleri Şekil 7: 1- Hürkuş Temel Eğitim Uçağı. 2- C-130 Nakliye Uçağı. Sertifikasyon sürecinin yürütülebilmesi ancak çeşitli teknik disiplinlerde uzmanlaşmış insan kaynağı sayesinde mümkün olmaktadır. Türkiye de sertifikasyonun uygulanmaya Sonuç: Havacılık tarihinin ilk zamanlarından bu yana uçuş emniyeti en önemli konu olarak gündemdeki yerini sürekli korumuştur. Zira bir hava aracının görevini yerine getirebilmesi için emniyetli olarak uçabilmesi ön şarttır. Uçuş emniyeti kısa zamanda bir uzmanlık alanı haline gelmiş, emniyeti sağlamak amacıyla teknik gereksinimler yazılmış ve idari düzenlemeler yapılmıştır. Karşılaşılan arızalar ve yaşanan kazalardan alınan derslerle söz konusu mevzuat güncellenmiştir. Her dönemde öğrenilecek bir ders çıkabildiği için bu çevrim günümüzde de devam etmektedir. Uçuşa elverişliliğin sağlanmasını temin etmek amacıyla devletler tarafından sivil ve askeri otoriteler kurulmuştur. Bu otoriteler gerek yapılanmaları gerekse süreçleri yönüyle halen sü- uçağın tasarımından kullanım ömrünün sonuna kadar sağlanması ve korunması prensibinden hareketle, sadece sertifikasyon ile sınırlı kalmayarak tüm bu süreci birlikte ele alan bir Türkiye Askeri Havacılık Otoritesi ni hayata geçirmek ülkemiz için bir gerekliliktir. Böyle bir otoritenin yapılanmasına yönelik olarak SSM tarafından kapsamlı çalışmalar yapılarak bir öneri oluşturulmuştur. SSM tarafından ilgili paydaşlara da sunulmuş olan söz konusu öneri bu dergide yer alan bir makalede ayrıca ele alınmaktadır.

14 Hava Araçlarında Sertifikasyon Mehmet Yetiş UYSAL Uzman Savunma Sanayii Müsteşarlığı Mehmet Yetiş UYSAL 1977 yılında Eskişehir'de doğdu yılında ODTÜ Makina Mühendisliği'nde lisans, 2005 yılında ise ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği'nde yüksek lisans öğrenimini tamamladı ile 2010 yılları arasında SSM Hava Araçları Dairesi nde görevlendirilerek ulusal ve uluslararası birçok farklı özellikte hava aracı tedarik projesinin yönetiminde görev aldı yılında, "Askeri Hava Araçları Sertifikasyonu ve Kalifikasyonu" başlıklı teziyle Uzman unvanına sahip oldu ve 2010 yılında ise SSM Sertifikasyon Müdürlüğü'nde görevlendirildi. Halen SSM Sertifikasyon Müdürlüğü görev kapsamındaki projelerin Sertifikasyon ve Uçuşa Uygunluk Değerlendirme Kurullarında başkanlık veya üyelik görevlerini sürdürmekte olan Mehmet Yetiş UYSAL iyi derecede İngilizce bilmektedir.

15 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 15 Uçuş Emniyeti Açısından Tip Sertifikası ve Sürekliliğinin Sağlanması Başlık; anlatılması ve yazılması kitapları dolduracak büyüklüğü muhteva etse de, bu makale en genel tanımları ve bu tanımların sorumlularının süreçteki işleyiş ve görevlerinden detaya girmeden kısaca bahsetmeyi amaçlamıştır. Havacılık Sektöründe emniyet denince akla ilk gelen terim Uçuşa Elverişliliktir. Uçuşa Elverişliliği yetkin bir otorite tarafından ispatlanan tüm uçaklar, belirlenmiş sınırlar içinde emniyetli sayılmaktadır. Bu ispat ise her uçak için verilen Uçuşa Elverişlilik Sertifikaları ile her bir uçak tipi için verilen Tip Sertifikalarıdır. Uçuşa Elverişlilik Sertifikası her bir uçak için Sivil Havacılık Otoritesi tarafından belirlenen kurallara göre bakımlarının yapıldığı yani Sürekli Uçuşa Elverişliliğinin sağlandığı süre boyunca verilir. Tip Sertifikası,HavaAracının Tip Tasarımının, Otorite tarafından belirlenen tüm gereksinimlere uygun olarak yapıldığını kanıtlayan bir belgedir. Tip Tasarımı ise hava aracına ait tüm teknik veri paketidir. Başka bir ifade ile Tip Tasarımı, nihai ürün konfigürasyonu ile birlikte üretim metotlarının da otorite tarafından onaylanarak dondurulmasını garanti altına alır. Dolayısı ile Tip Tasarımında yapılan her türlü sapma Değişiklik olarak algılanır ve buda Otorite Onayına tabi olur. Uçuşa elverişlilik direktifleri de bu kapsamda değerlendirilir. Yani her bir uçuşa elverişlilik direktifi aslında Tip tasarımından sapma anlamına gelir. Giriş Kara, deniz ve havacılık emniyetinin tarihsel gelişimine baktığımızda, bu gelişimin temel nedeninin sosyal güvenlik prensiplerinden değil de ekonomik nedenlerden dolayı olduğu görülmektedir. 17. yy da Londra da bir nehir kıyısında bar sahibi olan Edward Lloyd müşterilerinden gemiler ile ilgili olarak edindiği bilgileri not alarak her bir gemi ve işletmeye ait bir nevi bir veri bankası oluşturmaya başlar. Bu bilgilerin içinde en önemli başlık olarak kazalar yer almaktadır. Lloyd bu bilgilerin özellikle sigorta firmaları için ne kadar değerli olduğunu da bildiği için bu oluşturduğu veri bankasını sigorta firmalarına satmaya başlar ve bu veri bankasını kitaba dönüştürerek her yıl yeniden yayımlar. Bu kitap, sigorta firmalarının kendilerine başvuran işletme sahiplerine ve gemilerine bu geçmiş istatistiki bilgiye dayanarak sigorta bedeli belirlemesinde oldukça kolaylık sağlamıştır. Dolayısı ile ticari işletmeler daha az sigorta poliçesi bedeli ödeyebilmek veya nihai durumda sigortalanamama riskinin önüne geçmek için filolarında ki gemilerin emniyetli bir şekilde seyrüsefer yapabilmeleri için gerekli tedbirleri almaya başlamışlardır. Havacılık alanında, denizcilikten gelen ve öğrenilmiş bilgi olarak devşirilen emniyet yaklaşımları kullanılmaya başlanmış ve ticari işletmeler aynı şekilde önlemlerini almaya zorlanmışlardır.

16 Hava Araçlarında Sertifikasyon Zaman içinde ticari hava yolu işletmelerinin artması ve seferlerin sıklaşması ile birlikte bunların sicil kayıtlarının tutulduğu ve havayolu trafiğini düzenlemek için görevlendirilen ve zaman içinde sorumlulukları ve kapsamı genişletilen otoriteler kurulmaya başlanılmıştır. Günümüzde temel olarak bir otorite; Uçuşa elverişlilik gereksinim ve prosedürlerini tanımlamak, Sektörü gereksinimler, prosedürler ve uçuş emniyetini ilgilendiren konularda bilgilendirmek, Kontroller ve denetimler yaparak uygunsuzlukları tespit etmek ve gereken yaptırımları uygulamak, Gereken sertifikaları onaylamak ve yayımlamak, fonksiyonlarını yerine getirmektedir. Tip Sertifikasyon Süreci ve Tip Sertifikasının Yayınlanması Tip Sertifikası almak için Otoriteye başvuru yapılır ve Otorite nin başvuruyu kabul etmesi ile birlikte Tip Sertifikasyonu süreci başlar. Hem EASA hem de FAA bu süreci yönetir iken izledikleri yol benimsedikleri felsefe ve mantık genelde benzer olmak ile birlikte işleyişte ve uygulamada değişiklikler görülmektedir. Bu değişiklikler teknik değil daha çok idari boyuttadır. Çok az istisna olsa da, aynı uçak tipi için her iki otorite de benzer emniyet / güvenilirlik sınırları içinde sertifika vermeyi amaçlamışlardır. Boeing için birincil (primary / certifying) otorite FAA iken EASA onaylayıcı (validating) otorite olarak görev yapar, Airbus için ise birincil (primary / certifying) otorite EASA iken FAA onaylayıcı (validating) otoritedir. Onaylayıcı otorite, onaylama sürecini, Birincil Otoritenin Tip Sertifikasyon süreci ile eş zamanlı yürüterek aynı zamanda veya çok yakın zamanlarda Tip Sertifikası yayınlamayı amaçlar. Firma Otoriteye; 1- Yeni bir uçak, 2- Mevcut bir uçağın türevi, 3- Uçağa gelecek küçük veya büyük değişiklikler, olmak üzere 3 farklı tip sertifikası için başvuru yapabilir. 1- Yeni bir uçak için Firma tarafından başvurunun yapılması ve Otorite tarafından bu başvurunun kabul edilmesi ile birlikte Otorite tarafından bir proje sertifikasyon müdürü ve her bir uzmanlık paneli için uzmanlar atanır. Gereksinimlerin tanımlandığı Sertifikasyon Temeli ve bunlara her bir ATA bazında uyum metotlarının belirlenmesi ile oluşturulan sistem sertifikasyon planları ile süreç devam eder. Buraya kadar ve buradan sonraki tüm süreçte firma kurduğu sistem ile otoritenin güvenini kazanmayı da amaç edinmiştir. Tasarım ve üretim sisteminin otorite tarafından yeterli bulunması ile ki bu sayede firma tasarım yapabilme, sertifikalandırabilme ve ürünün sürekli uçuşa elverişliliğini sağlayabilme gibi özelliklere yetkin olduğunu otoriteye ispatlamış olur. Tip Sertifikası ön koşulu olan Tasarım Organizasyon Onayı, otoritenin firmaya olan güven derecesini gösteren bir belgedir. 2- Firma mevcut bir uçağın türevi için otoriteye başvuruda bulunmuş ise otorite yapılacak revizyona bakar. Eğer firma tarafından yapılan öneri, Tip Tasarımında önemli değişiklik getiriyor ise, otorite yeni bir Tip Sertifikası Identify proposed change YES Substantial? NO başvurusu olarak başvuruyu kabul eder. Aksi takdirde Tip Sertifikasına bir değişiklik olarak süreç başvurusunu değerlendirir ve süreci yönetir. Bu tür başvurular uçak servise verilmesinden yıllar sonrada oluşabildiği için, ilk Tip Sertifikası başvurusu esnasında ki gereksinimlerin geçerli olup olmayacağı, gereksinimlere gelen değişiklikler ve eklemelerin bu yeni başvuruda değerlendirilip değerlendirilmeyeceğine karar verilmesi zor bir aşamadır. Bu kapsamda Tablo 1 kısmi olarak referans olarak kullanılabilir. 3- Eğer Tip Sertifikası sahibi firma, bir değişiklik için otoriteye başvuru yapmış ise bu değişikliğin büyük olup olmadığına bakılır. Eğer değişiklik büyük ise otorite Tip Sertifikasına Değişiklik kapsamında firmanın başvurusunu değerlendirir ve sürecini ona göre işletir. Eğer küçük ise firma Tasarım Organizasyon Onayı kapsamında edindiği imtiyaza bağlı olarak kendi sürecini yönetir ve otoriteye bilgi verir. Değişikliğin büyük olması ve başka bir firma tarafından yapılması durumunda "Tamamlayıcı Tip Sertifikası" başvurusu olarak değerlendirilir. Otorite veya firma tarafından zor olan konu, değişikliğin büyük veya küçük olmasını belirleyen unsurların kesin çizgiler ile ayrılmamış olması ve dolayısı ile değişikliğin Büyük veya Küçük olmasına karar verilmesinde yaşanan sürecin zorluğudur. Bu kapsamda Tablo 2 referans olarak kullanılabilir. Significant? NO YES New Type Certificate Requirements in effect on the date of applications Requirements in effect on the date of applications unless further exceptions are used Earlier requirements may be used (but not preceding the applicable certification basis of reference TC) Tablo 1: Mevcut bir uçağın türevi için yapılan başvuruda değişiklik büyüklüğünün belirlenmesi

17 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 17 No Minor Change in type design Classification of design change acc. 21A.91 Goals:- Determine approval route - Assess effect on airworthiness Any of 21A.91 criteria met? - Appreciable effect on weight - Appreciable effect on balance - Appreciable effect on structural strength - Appreciable effect on relaibility - Appreciable effect on operational characteristics... of the product Any of following criteria met? i. ii. iii. iv. v. vi. vii. Agency decides classification Adjusment of certification basis New interpretation of the requirements used for the TC basis Aspects of compliance demonstration not previously accepted Extent of new substantiation data and degree of reassessment and re-evaluation considerable Alters the limitations directly approved by the agency Mandated by AD or terminating action of AD Introduces or affects function where failure condition is catastrophic or hazardous See also Appendix A. Examples: 1. Structure 2. Cabin safety 4. Systems 5. Propellers 7. Rotors and drive systems 9. Powerplant installation Tablo 2: Değişikliğin büyük veya küçük olarak sınıflandırılmasında izlenen yol No Request for reclassifcation 3. Flight 6. Engines 8. Environment Yes Yes Yes Any good reason to reclassify minor? Major Wherever there is a doubt as to the classification of a change, the Agency should be consulted for clarification Nihai durumda Tip Sertifikası aşağıdaki maddelerin yerine getirilmesi ile otorite tarafından yayınlanır. Tüm açık işlem maddelerinin ve sorunların kapatılması ve çözülmesi veya otorite ile anlaşılması Otoritenin uyum dokümanları ile ilgili herhangi bir çekincesi kalmaması Otoritenin Tip Sertifikası eki olan Tip Sertifikası veri sayfasındaki bilgiler, limitasyonlar ve teknik özellikleri ile ilgili olarak firma ile aynı fikirde olması Tasarım Organizasyon Onayının yayımlanması Aşağıdaki el kitaplarının tamamının veya bir bölümünün otorite tarafından onaylanacak olgunluğa sahip olması Uçuş El Kitabı Master Minimum Equipment List- MMEL Uçuşa Elverişlilik Limitleri Bakım Konfigürasyon ve Prosedürleri Bakım Planlama Dokümanı (Bakım Planı) Yapısal Tamir El Kitabı Ağırlık ve Denge-Balans El Kitabı Otoritenin Katılım Seviyesi Otoritenin katılım seviyesi geliştirme safhasında tanımlanan ve Sertifikasyon planında da yer alan sınıflandırma sütunu ile belirlenir. Sınıflandırma 3 kategoride yapılır; 1- Cat 1: Otoriteye onaya gönderilen dokümanlar 2- Cat 2: Otoriteye bilgi amaçlı gönderilen dokümanlar 3- Cat 3: Otoriteye talep edildiğinde / edildiği zaman /talebi üzerine gönderilenler Bu aşamada otoritenin bir kısım işlerini kendi adına yapması için organizasyona veya organizasyon içinde kişilere verdiği delegasyon konusu gündeme gelmektedir. FAA de Designated Engineer Representative (DER), Designated Airworthiness Representative (DAR) gibi, EASA sisteminde ise Certification Verification Engineer veya Designated Certification Specialist gibi otorite adına görevlendirilen ve otoritenin iş yükünü azaltan ve otorite adına onay makamında bulunan temsilciler görevlendirilmektedir. Bunların seçim, çalışma ve atanma plan ve prosedürleri, otoriteler tarafından belirlenmiş olup bağımsız ve baskı altında olmadan rahatça çalışabilecekleri ortam hem firma hem de otorite tarafından garanti edilir. Bu sayede otoriteler hem sorumluluğu paylaşmış hem de iş yüklerini azatmış olurlar. Burada vurgulanması gereken konu hem otorite personelinin hem de temsilcilerin asıl ve nihai görevi gereksinimlere uyumun sağlandığını göstermektir ama farklı bir tasarım dikte ettirmemektir. Tip Sertifikasının yayınlanması sürecine kadar yapısal, aviyonik, yazılım, emniyet, hidromekanik gibi alt disiplinler olarak adlandırılan ve uzmanlardan oluşmuş olan panel toplantıları aracılığı ile sertifikasyon faaliyetleri takip edilir ve uyum doğrulamaları yapılmaya çalışılır. Ara dönemlerde tüm panel koordinatörleri ve proje sertifikasyon müdürlerinin bir araya geldiği kısmı olarak başvuru sahibi firmanın da katılım sağladığı sürecin gidişatı ile ilgili bilgilerin verildiği tip kurul toplantıları yapılır. Tasarımın başındaki kişi tarafından uyum beyan dokümanın imzalanarak otoriteye sunulması Sürekli Uçuşa Elverişlilik Uçuşa Elverişlilik Sertifikası için yeni tasarımı yapılmış bir uçak için ilk şartın tip sertifikasının alınması olduğu yukarda bahsedilmişti. Sürekli Uçuşa Elverişlilik ise uçağın servise verilmesi ile başlayan ve servis dışı kalana kadar geçen sürede uçuşa elverişliliğini ve otorite tarafından belirlenen emniyet koşullarını sağladığını tanımlayan sürece verilen isimdir. Sürekli Uçuşa Elverişlilik yıllık düzenli denetimler sonucu her bir uçak için verilen Uçuşa Elverişlilik Gözden Geçirme sertifikası ile belgelendirilir. Bu süreçte Uçuş Emniyeti ise; onaylı bakım kuruluşları tarafından lisanslı personeller aracılığı ile tanımlı ve onaylanmış prosedürlere göre önleyici/düzenli bakımların, servis bülteni ve uçuşa elverişlilik direktiflerinin uygulanması, gereken tamirlerin ve değişikliklerin yapılması ile sağlanır.

18 Hava Araçlarında Sertifikasyon Sürekli Uçuşa Elverişlilikte sorumluluk paylaşımı 1- Operatörler: Uçağın uçuşa elverişliliğinin sürekliliğinden sorumludur. Ayrıca kazaları, bulguları ve arızaları gerekli yerlere bildirmekle yükümlüdür. 2- Otoriteler: Kurallara uygunluğu durumunda sertifikalandırmaktan ve kuralların düzgün olarak işlemesi için gerekli önlemleri denetimleri ve yaptırımları yapmaktan sorumludur. 3- İmalatçılar-Tasarımcılar: Tasarımını sürekli olarak iyileştirmek ve desteklemekten, üretimini denetlemekten, kendisine bildirilen olaylar konusunda gerekli çalışmaları yapmaktan ve gereken tedbirleri alarak operatörleri bilgilendirmekten sorumludur. 4- Bakım Organizasyonları: Bakımları yapmaktan servis bültenleri ve Uçuşa Elverişlilik direktiflerini yayınlamaktan sorumludur. Ayrıca bakım esnasında karşılaştığı farklılıkları ve bulguları ilgili kısımları haberdar etmek ve raporlamaktan sorumludur. Bu bölümde, EASA 'nın kural ve düzemelerinden bahsedilerek örneklendirme yapılacaktır. Havacılık sektöründe A'dan Z'ye tüm faaliyetlerde standardizasyon amaçlanarak bu sayede insan hatasını sistem içinde minimize etmeye yönelik düzenlemeler getirilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda toplam kalite yönetimine benzer şekilde, uçağa ömrü boyunca yapılan her türlü girdinin sistematize edildiği tüm çıktıların raporlandığı ve değerlendirildiği Sürekli Uçuşa Elverişlilik faaliyetleri 4 ana başlıkta takip edilmektedir. 1- EASA Part-M (Sürekli Uçuşa Elverişlilik İşletme Organizasyon Onayı) 2- EASA Part-145 (Bakım Organizasyon Onayı) 3- EASA Part-66 (Teknisyen Mühendis, Hava Trafik Kontrolörleri ve Pilotların Sertifikalandırılması ) 4- EASA Part-147 (Eğitim Kuruluşlarının Sertifikalandırılması) Part-M sahibi bir kuruluş, tüm Sürekli Uçuşa Elverişlilik talimatlarını (düzenli bakımlar, uçuşa elverişlilik direktifler, servis bültenleri, tanımlı tamir ve tanımsız tamirler gibi) takip edip planlamasını yapmaktan ve bunları Part- 145 onaylı bir kuruluşa yaptırmaktan, Part-145 onaylı bir bakım kuruluşu da, çalışanlarının lisans sahibi olmasından ve takibinden, lisanslı eğitim kuruluşlarında alınan eğitimler ile yenilenmesi gibi konularda otoriteye sorumludur. Uçuş İzinleri (Permit to Flight) Sürekli Uçuşa Elverişlilik kapsamında Uçuş İzinleri Uçak sertifikasyon temelindeki gereksinimlerden birine uymadığı zaman otoriteye belirlitanımlı şartlar altında uçma izni için başvuruda bulunur. Bu durumda uçağın artık Uçuşa Elverişli değil ama emniyetli olduğunun kanıtlanması gerekir. Airbus firması bu gibi durumlar için Flight Conditions Data (FCD) adı verilen ve otoritenin karar verme sürecinde teknik olarak onu destekleyen bir doküman üretir. Havayolu şirketi veya uçak işleticisi bu doküman ile birlikte otoriteye başvuruda bulunur. Burada söz konusu olan uçuş izni kapsamı Part 21 subpart P 21A de belirlenmiştir. Bu maddeye göre uçuş izni, uçağın bakım-tamir yapılacağı veya Uçuşa Elverişlilik denetiminin yapılacağı yere veya saklanacağı hangara kadar ile sınırlıdır. FCD, uçuşun amacı ve özellikleri doğrultusunda ilave operasyonel ve bakım prosedürleri tanımlar. Bir takım başlangıçtaki tasarım kriterleri yeniden belirlenebilir. Havacılık sektöründe A'dan Z'ye tüm faaliyetlerde standardizasyon amaçlanarak bu sayede insan hatasını sistem içinde minimize etmeye yönelik düzenlemeler getirilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda toplam kalite yönetimine benzer şekilde, uçağa ömrü boyunca yapılan her türlü girdinin sistematize edildiği tüm çıktıların raporlandığı ve değerlendirildiği Sürekli Uçuşa Elverişlilik faaliyetleri 4 ana başlıkta takip edilmektedir. Örneğin; Hava aracı tasarımında kullanılan ve uçağın ömrü boyunca maruz kalacağı en yüksek yük anlamına gelen limit yük altında uçağın yapısal elemanlarının plastik deformasyona uğramasına izin verilmez iken bu tür uçuş izinlerinde yapısal elemanların limit yük altında plastik bölgeye girmesine izin verilebilir ama kırılmasına izin verilmeyecek şekilde bir kriter tanımlanabilir. Sistemler için ise ölümcül ve tehlikeli hata durum oranları artırılarak duruma göre yeniden belirlenebilir. Havayolu işletmeleri, bir Uçuşa Elverişlilik direktifinden kısmı süreli olarak feragat etme veya onaylı bakım el kitabındaki bir maddeye uymadan geçici olarak otoriteye uçuş izni talebinde bulunabilir. Airbus bu iki durum içinde otoriteye gereken teknik desteği yayımladığı Airbus Statement of Airworthiness Compliance (ASAC) ile sağlar. Tasarım esnasında Uçuş İzinleri Uçuş izinleri ayrıca geliştirme testlerinde veya gereksinimlerin doğrulanması amacına hizmet etmek içinde otorite tarafından verilebilir. Bu kapsamda gerçekleşen tip sertifikasyon sürecindeki uçuş testleri için alınacak izinlerde sivil otorite tarafından aşağıdakiler istenir. Önerilen uçuş şartları Bu uçuş şartlarını destekleyen doküman ve analizler Belirlenen şartlar altında uçuşun emniyetli gerçekleşeceğine dair teminat mektubu Bu gibi durumlarda kullanılan uçuşun emniyetli gerçekleşmesi ifadesinden genel olarak üzerinden uçulan üçüncü partilerin ve mürettebatın uçuş boyunca ve inişte emniyetinin sağlandığı anlamı çıkar. Sürekli Uçuşa Elverişlilik Kayıtları Bir uçak sahibi veya operatörün uçağa ait tüm bakım kayıtlarını tutması gerekir. Düzgün bir şekilde tutulan kayıtlar sayesinde bakımcı ve uçak işletmecisi veya sahibi en son bakımların

19 SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 19 ve incelemelerin ne zaman yapıldığı bir sonrakinin ne zaman yapılacağı bilgilerine sahip olur. Düzenli ve sorunsuz bir uçuş operasyon yönetimi iyi bir bakım kayıt sistemi ile başlar. Bu kayıtlar uçak üzerinde tamamlanan işin tanımını ve zamanını, işi yapan teknisyenin imzasını, otorite sertifikasını ve numarasını ve servise dönmesi için izin veren personelin imzasını içerir. Bu kayıtlar genel olarak; Uçağın, motorun ve pervanenin serviste geçen toplam zamanını, Uçak, motor, pervane ve ekipmanlara ait parçaların veya kendilerine ait kullanım sürelerinin ne kadar kaldığı ile ilgili nihai durumlarını, Belli sürelerde ağır bakımları yapılması gereken ekipmanların son ağır bakımdan beri geçen süreleri ve sonraki ağır bakım zamanlarını, Uçağa ait son yapılan incelemeler ve bu sırada çıkan bulgular bunlar için yapılan düzeltici faaliyetleri ve zamanlarını, Uçuşa Elverişlilik ve servis bülteni durumlarını, Uçağa, motora, pervaneye ve ekipmanlara gelen majör değişikliklerin bir kopyasını içerir. Log-Books, servis bültenleri, Uçuşa Elverişlilik direktifleri belli başlı bakım kayıtlarındandır. 1- Log-Books (Uçak Sicil Kayıtları) Uçak üzerinde yapılan bakım faaliyetlerinin çoğu uçak Log-Book una kaydedilir. Uçak sahipleri/operatörler bu Log-Book un sürekli olarak güncel tutulmasından sorumludur. Bu Log-Book lar uçağın bakım geçmişi hakkında bilgi verirler. Otorite denetçilerinin ilk baktığı dokümanlardan birisi olan Log-Book lar, uçağın bir bakım hangarına götürüldüğü zamanda oradaki bakımcılara da uçak üzerinde daha önce ne tür işlemler yapıldığı hakkında bilgi verir. 2- Uçuşa Elverişlilik Direktifleri Uçak sahipleri EASA, FAA veya diğer Sivil Havacılık Otoriteleri tarafından yayımlanan Uçuşa Elverişlilik direktiflerine uymak zorundadır. Otoriteler, emniyetli uçuşu riske sokan durumlar ile ilgili olarak uçak sahiplerini ve ilgili tüm kurum ve kişileri bilgilendirmek ve bu uçuş emniyetine mani olan durumu önleyici ve düzeltici işlemlerin belirtildiği Uçuşa Elverişlilik direktiflerini yayımlarlar. Uçak bakım kayıtları Uçuşa Elverişlilik direktiflerine yönelik nihai durumları göstermek durumundadırlar. Bu kapsamda Uçuşa Elverişlilik direktifleri: Uçuşa Elverişlilik direktif numarasını, Uyum metodunu, Revizyon tarihi, Varsa iyileştirici-giderici bir sonraki yapılması gereken faaliyete ilişkin zamanı kapsar. Tüm işlem ve çalışmaların kayıtlarının tutulduğu ve belgelendirildiği, çalışanların gerekli eğitimleri almadan ve yeterliliğe sahip olmadan belirlenen işte görevlendirilmediği, tasarımların ve analizlerin farklı metotlar ile birden fazla kez doğrulandığı, sistemin ve süreçlerin insan hatasını engellemeye yönelik kurulduğu toplam bir emniyet yaklaşımı uçuş emniyetinin devamlılığının garantisidir. 3- Servis Bültenleri Servis bültenleri, tasarımcı firma tarafından uçuş emniyetini iyileştirici veya devamlılığını sağlamak amacıyla yayımlanan ve uçak sahibi veya operatörün duruma göre belirlenen zaman dilimi içinde uymasını beklenen belgelerdir. Genel olarak tip sertifikasına gelen bir değişikliği veya yapılması ve akabinde raporlanması istenilen bir inceleme/kontröl (inspection) konularında servis bültenleri yayınlanabilir. Servis bültenleri hangi uçaklara uygulanıp uygulanmayacağı ve detaylı olarak işin nasıl yapılacağı ile ilgili olarak bilgileri içerirler. Servis bültenleri 3 sınıfta toplanabilir. 1- Zorunlu Servis Bültenleri Bir Uçuşa Elverişlilik direktifi ile ilişkilendirilen servis bültenleri uyulması zorunlu olan bültenlerdir. Zorunlu Servis Bültenlerinde, hangi Uçuşa Elverişlilik direktifine referans verildiği ve uygulama zaman aralığı esnekliğe yol açmadan kesin çizgilerle belirtilir 2- Tavsiye Niteliğinde Servis Bültenleri Operasyon esnasında arızalanması durumunda uçuş emniyetini riske sokacak olan sistemlerin/ekipmanların emniyet seviyesini artıracak bir iyileştirme veya maliyeti yüksek bir bakımı veya zorunlu bir kontrol periyodunu artırıcı uçağa ait büyük iyileştirme getirebilecek konuları kapsar. Uygulanma süresi esnek bırakılmıştır. 3- İsteğe Bağlı Servis Bültenleri Bunlar adından da anlaşılacağı üzere, uygulanması tamamı ile operatöre veya uçak sahibine bırakılan yapılmasında bir zamansal ve maliyet açısından avantajlar sağlayan bültenlerdir. Sonuç Havacılık sektöründe, her ne kadar Tip Sertifikası öncesi ve sonrası olarak adlandırılsa da, Tip Sertifikası ile bunun devamlılığının veya iyileştirmesine yönelik çalışmaların bir uçağın ömür devri boyunca devam ettiği Sürekli Uçuşa Elverişlilik faaliyetleri birbirinden ayrılamaz ve bir bütün olarak görülür. Tüm işlem ve çalışmaların kayıtlarının tutulduğu ve belgelendirildiği, çalışanların gerekli eğitimleri almadan ve yeterliliğe sahip olmadan belirlenen işte görevlendirilmediği, tasarımların ve analizlerin farklı metotlar ile birden fazla kez doğrulandığı, sistemin ve süreçlerin insan hatasını engellemeye yönelik kurulduğu toplam bir emniyet yaklaşımı uçuş emniyetinin devamlılığının garantisidir.

20 Hava Araçlarında Sertifikasyon KAYNAKLAR 1. K. Duanne., Aircraft System Safety, Cambridge, İngiltere, Airbus, Memorandum, Airbus Airworthiness Data For In Service Aircraft, 13 Eylül Fillippo de Floria, Airworthiness An Inroduction To Aircraft Certification, 2. baskı, Elsevier, Civil Aviation Publicatıon, Cap 29, Permit To Fly, Bahreyn Krallığı, Conrow, E. Effective Risk Management: Some Keys To Success, American Institute Of Aeronautics And Astronautics, ABD, CAP 712, Safety Management Systems For Commercial Air Transport Operations, UK CAA Safety Regulation Group, 2001, http.// 7. FAA, Plane Sense General Aviation Information, FAA-H A, Vaşington, 2008 Erkan AKAY Kalite-Test ve Sertifikasyon Uzmanı Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2000 yılında İTÜ Uçak Mühendisliği bölümünde lisans öğrenimini tamamladı. Türk Traktör fabrikasında Ar-Ge Mühendisi olarak traktör parçalarının yapısal analizleri, yorulma ömürlerinin hesaplanması, titreşim giderme ve kabin için gürültü seviyesi düşürme konularında çalışmalar yaptı. Ardından TUSAŞ firmasında yapısal analiz mühendisi olarak paraşütçü kapısı stres sorumlusu olarak çalıştı. TUSAŞ tan sonra kısa bir dönem, SHGM de uçakların uçuşa elverişliliği ve bakımı konularında denetçi olarak görev yaptı. Halen SSM Sertifikasyon Müdürlüğü görev kapsamındaki projelerin Sertifikasyon ve Uçuşa Uygunluk Değerlendirme Kurullarında başkanlık veya üyelik görevlerini sürdürmekte olan Erkan AKAY iyi derecede İngilizce bilmektedir.

TASARIM ORGANİZASYON ONAYI VE OTORİTE KATILIM SEVİYESİ (LOI)

TASARIM ORGANİZASYON ONAYI VE OTORİTE KATILIM SEVİYESİ (LOI) TUSAŞ TÜRK HAVACILIK ve UZAY SANAYİİ A.Ş. TASARIM ORGANİZASYON ONAYI VE OTORİTE KATILIM SEVİYESİ (LOI) Segah ÖZDEMİR / Yusuf Cansu BARAN 05.05.2017 TMMOB Makina Mühendisleri Odası IX. Ulusal Uçak, Havacılık

Detaylı

Değişiklik Sonrası Mevcut Hali Değişiklik Nedeni 1 SHY-21 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi. a) Tip Sertifikası, tahditli tip sertifikası,

Değişiklik Sonrası Mevcut Hali Değişiklik Nedeni 1 SHY-21 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi. a) Tip Sertifikası, tahditli tip sertifikası, SHY-21 DEĞİŞİKLİK TABLOSU Değişiklik Sonrası Mevcut Hali Değişiklik Nedeni 1 SHY-21 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi a) Tip Sertifikası, tahditli tip sertifikası, ilave tip sertifikası ve bu

Detaylı

Türkiye Havacılık Sektöründe Uçuş Simülatörü Kullanımı ve Simülatör Sertifikasyonu Çalışmaları

Türkiye Havacılık Sektöründe Uçuş Simülatörü Kullanımı ve Simülatör Sertifikasyonu Çalışmaları Türkiye Havacılık Sektöründe Uçuş Simülatörü Kullanımı ve Simülatör Sertifikasyonu Çalışmaları Tuğba ÜNLÜ TİMURKAYNAK Havacılık ve Uzay Yüksek Mühendisi Kıdemli Sertifikasyon Mühendisi tugba.unlu@stm.com.tr

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden: HAVA ARACI VE İLGİLİ ÜRÜN, PARÇA VE CİHAZIN UÇUŞA ELVERİŞLİLİK VE ÇEVRESEL SERTİFİKASYONU YÖNETMELİĞİ (SHY-21) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç

Detaylı

Sivil Havacılıkta Ürün Sertifikasyonu ve Sertifikasyon Testleri Nazan Gözay Gürbüz TAOS Sertifikasyon ve Mühendislik, Kurucu - Uzman Danışman

Sivil Havacılıkta Ürün Sertifikasyonu ve Sertifikasyon Testleri Nazan Gözay Gürbüz TAOS Sertifikasyon ve Mühendislik, Kurucu - Uzman Danışman Sivil Havacılıkta Ürün Sertifikasyonu ve Sertifikasyon Testleri Nazan Gözay Gürbüz TAOS Sertifikasyon ve Mühendislik, Kurucu - Uzman Danışman Türkiye de sivil havacılık alanında belirlenen hedefler ve

Detaylı

Sayın Büyükelçi, Değerli Konuklar, Kıymetli Basın Mensupları,

Sayın Büyükelçi, Değerli Konuklar, Kıymetli Basın Mensupları, Sayın Büyükelçi, Değerli Konuklar, Kıymetli Basın Mensupları, Bugün, ulusal savunmamızın güvencesi ve bölge barışı için en önemli denge ve istikrâr unsuru olan Türk Silahlı Kuvvetleri nin etkinliğini ve

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr

Detaylı

THY Teknik EASA DOA Tecrübesi ve POA Başvurusu

THY Teknik EASA DOA Tecrübesi ve POA Başvurusu 18 Eylül 2013 THY Teknik EASA DOA Tecrübesi ve POA Başvurusu Uğur ÇELİKYAY ONAYLI TASARIM ORGANİZASYONU TASARIM GÜVENCE SİSTEMİ El Kitabı Yetkin ve yeterli sayıda personelin olması, Tesislerin ve Çalışma

Detaylı

SHT MED. Dr. Kadir EREN Hava Sağlık Birim Sorumlusu Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü

SHT MED. Dr. Kadir EREN Hava Sağlık Birim Sorumlusu Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHT MED Dr. Kadir EREN Hava Sağlık Birim Sorumlusu Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Türk Sivil Havacılığında KURAL KOYMA DENETLEME YAPTIRIM UYGULAMA görevini yürütmektedir.

Detaylı

TEI DE TASARIM DOĞRULAMA VE MOTOR SERTİFİKASYON ÇALIŞMALARI

TEI DE TASARIM DOĞRULAMA VE MOTOR SERTİFİKASYON ÇALIŞMALARI TEI DE TASARIM DOĞRULAMA VE MOTOR SERTİFİKASYON ÇALIŞMALARI 18.09.2013 Uzay YILDIZ Bu doküman ve ekleri sadece yollanan kişinin kullanımı içindir ve TEI ye ait gizli ve/veya özel bilgi içerebilir. Herhangi

Detaylı

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN İÇERİK Hava İşletici Sertifikaları Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY-6A), Havacılık Teknik Denetleme Yönetmeliği (SHY 21), Ticari Hava Taşıma İşletmeleri

Detaylı

İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu

İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu Havacılıkta Mutlak Güvenlik Kaynak: F. Banal EASA (Fmr) Director, Approvals and Standardisation Makine Ürün GÜVENLİK ZİNCİRİ Kullanıcı İnsan Destek

Detaylı

HAVACILIK SEKTÖRÜNDEKİ TAHRİBATSIZ MUAYENE UYGULAMALARI

HAVACILIK SEKTÖRÜNDEKİ TAHRİBATSIZ MUAYENE UYGULAMALARI HAVACILIK SEKTÖRÜNDEKİ TAHRİBATSIZ MUAYENE UYGULAMALARI Buket TOPEL Kurulu Üyesi TEI, Tusaş Motor Sanayi A.Ş 21 Aralık 2012 Dünyada Havacılığın Seyri Kaynak: Dünya Bankası, OECD, ICAO, Boeing, Airbus ve

Detaylı

Havacılık Emniyeti. 1. Hafta. Öğr. Gör. Tevfik Uyar, Uçak Müh. & MBA

Havacılık Emniyeti. 1. Hafta. Öğr. Gör. Tevfik Uyar, Uçak Müh. & MBA Havacılık Emniyeti 1. Hafta Öğr. Gör. Tevfik Uyar, Uçak Müh. & MBA İstanbul Kültür Üniversitesi Hava Lojistiği ve Sivil Havacılık Yer Hizmetleri Bölümleri Tanışma Tevfik UYAR, Uçak Mühendisi & MBA E-posta

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1- (1) Bu Yönerge, Çukurova Üniversitesi nin eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri

Detaylı

İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu

İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu İstanbul Havacılık Sektörü Yenilikçi İşbirliği Platformu Sivil Havacılıkta Çalışma Alanları, Fırsatlar ve Başarı Örnekleri Hava Aracı ve Komponent Üretimi İtki Sistemleri Talaşlı imalat Hassas döküm Kimyasal

Detaylı

HAVACILIK GENEL HAVACILIK

HAVACILIK GENEL HAVACILIK HAVACILIK KURALLARI BU SUNUMUN İÇERİĞİ Havacılık faaliyetleri kaça ayrılır? Nasıl Sınıflanır? Kuralar neden koyulmaktadır? Havacılık kurallarını kim koyar? Havacılık kurallarında rol alan havacılık organizasyonları

Detaylı

HAVACILIK GENEL HAVACILIK

HAVACILIK GENEL HAVACILIK HAVACILIK KURALLARI BU SUNUMUN İÇERİĞİ Havacılık faaliyetleri kaça ayrılır? Nasıl Sınıflanır? Kuralar neden koyulmaktadır? Havacılık kurallarını kim koyar? Havacılık kurallarında rol alan havacılık organizasyonları

Detaylı

Yerli İnsansız Hava Aracı Projelerinde Sertifikasyon ve Uluslararası Rekabete Katkısı

Yerli İnsansız Hava Aracı Projelerinde Sertifikasyon ve Uluslararası Rekabete Katkısı Yerli İnsansız Hava Aracı Projelerinde Sertifikasyon ve Uluslararası Rekabete Katkısı Göker AKINCI Uçak Yüksek Mühendisi goakinci@stm.com.tr Hülya TATAS Elektrik ve Elektronik Mühendisi htatas@stm.com.tr

Detaylı

TÜRK HAVA YOLLARI-THY TEKNİK AŞ.

TÜRK HAVA YOLLARI-THY TEKNİK AŞ. Sivil Havacılığın en büyük destekçisi TÜRK HAVA YOLLARI-THY TEKNİK AŞ. Yalnızca Türkiye nin sivil havacılık alanında gururu, Avrupa nın imrenerek izlediği havayolu şirketi THY nin değil, bölgenin öncü

Detaylı

T. C. KAMU İHALE KURUMU

T. C. KAMU İHALE KURUMU T. C. KAMU İHALE KURUMU Elektronik İhale Dairesi KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ BT Strateji Yönetimi BT Hizmet Yönetim Politikası Sürüm No: 6.0 Yayın Tarihi: 26.02.2015 444 0 545 2012 Kamu İhale Kurumu Tüm hakları

Detaylı

BU SUNUMUN İÇERİĞİ EASA (EUROPEAN AVIATION SAFETY AGENCY) 216/2008 Sayılı Regülasyon (EC) 1702/2003 (EC) Sayılı Regülasyon

BU SUNUMUN İÇERİĞİ EASA (EUROPEAN AVIATION SAFETY AGENCY) 216/2008 Sayılı Regülasyon (EC) 1702/2003 (EC) Sayılı Regülasyon HAVACILIK KURALLARI BU SUNUMUN İÇERİĞİ ICAO Annex ler EASA (EUROPEAN AVIATION SAFETY AGENCY) 216/2008 Sayılı Regülasyon (EC) 1702/2003 (EC) Sayılı Regülasyon 2042/2003 (EC) Sayılı Regülasyonları ICAO (International

Detaylı

Ayşe Temiz Hadi Tolga Göksidan Mehmet Erdem Çorapçıoğlu

Ayşe Temiz Hadi Tolga Göksidan Mehmet Erdem Çorapçıoğlu Ayşe Temiz Hadi Tolga Göksidan Mehmet Erdem Çorapçıoğlu IX. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı Nazım Hikmet Kongre ve Sanat Merkezi/ANKARA 05 Mayıs 2017 1 TASNİF DIŞI TUSAŞ, TSKGV nın

Detaylı

İSG Hizmet Yönetim Rehberi

İSG Hizmet Yönetim Rehberi İSG Hizmet Yönetim Rehberi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 0. TEMEL YAKLAŞIM 2 0.1. GENEL 2 0.2. PROSES YAKLAŞIMI 2 0.3. RİSK TEMELLİ (BAZLI) YAKLAŞIM 2 0.4.

Detaylı

SHY-M KAPSAMINA GİRMEYEN HAVA ARAÇLARININ SÜREKLİ UÇUŞA ELVERİŞLİLİĞİ TALİMATI (SHT-MD) BİRİNCİ BÖLÜM

SHY-M KAPSAMINA GİRMEYEN HAVA ARAÇLARININ SÜREKLİ UÇUŞA ELVERİŞLİLİĞİ TALİMATI (SHT-MD) BİRİNCİ BÖLÜM Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden: SHY-M KAPSAMINA GİRMEYEN HAVA ARAÇLARININ SÜREKLİ UÇUŞA ELVERİŞLİLİĞİ TALİMATI (SHT-MD) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Kısıtlamalar Amaç MADDE 1 (1)

Detaylı

BU SUNUMUN İÇERİĞİ. Havacılıkta EASA nın Rolü. JAA dan EASA ya Geçiş. SHGM ve JAA EASA ile İlişkiler

BU SUNUMUN İÇERİĞİ. Havacılıkta EASA nın Rolü. JAA dan EASA ya Geçiş. SHGM ve JAA EASA ile İlişkiler HAVACILIK KURALLARI BU SUNUMUN İÇERİĞİ Havacılıkta JAA nın Rolü Havacılıkta EASA nın Rolü JAA dan EASA ya Geçiş SHGM ve JAA EASA ile İlişkiler AB Üye Ülkelerinin ve Ulusal Havacılık Otoritelerinin Rolü

Detaylı

UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5

UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5 UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5 1. AMAÇ Türksat İnternet ve İnteraktif Hizmetler Direktörlüğü nün bilgi güvenliğini yönetmekteki amacı; bilginin gizlilik, bütünlük ve erişilebilirlik kapsamında

Detaylı

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci Nihan Ocak 1, Feride Erdal 2, Prof. Dr. Kürşat Çağıltay 3 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilişim Sistemleri Bölümü, Ankara 2

Detaylı

DEMİRYOLU EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ EMNİYET ÇALIŞTAYI 2016

DEMİRYOLU EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ EMNİYET ÇALIŞTAYI 2016 DEMİRYOLU DÜZENLEME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DEMİRYOLU EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ EMNİYET ÇALIŞTAYI 2016 İLKSEN TAVŞANOĞLU EMNİYET ŞUBE MÜDÜRÜ V. 1 AB NİN DEMİRYOLLARI İLE İLGİLİ ÖNCELİKLERİ Ulusal sınırlardan bağımsız,

Detaylı

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar Amaç MADDE 1- (1) Bu

Detaylı

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Muayene Kuruluşu Akreditasyonu

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Muayene Kuruluşu Akreditasyonu TÜRK AKREDİTASYON KURUMU Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Muayene Kuruluşu Akreditasyonu Muayene Kuruluşu Akreditasyonu Akreditasyon, Muayene, Belgelendirme ve Yeterlilik Deneyi Sağlayıcı

Detaylı

ÜLKEMİZDE SİBER GÜVENLİK

ÜLKEMİZDE SİBER GÜVENLİK ÜLKEMİZDE SİBER GÜVENLİK Emine YAZICI ALTINTAŞ Siber Güvenlik Daire Başkanı HABERLEŞME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MEVZUAT SİBER GÜVENLİK Click to edit Master title style Çalışmaları konusundaki çalışmalar 2012 yılında

Detaylı

Kapsam MADDE 2- (1) Bu yönerge, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilatı ile bu teşkilatta görevli personeli kapsar.

Kapsam MADDE 2- (1) Bu yönerge, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilatı ile bu teşkilatta görevli personeli kapsar. SAĞLIK ARAŞTIRMALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DAİRE BAŞKANLIKLARI YÖNERGESİ Amaç MADDE 1- (1) Bu yönerge, Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilat yapısını, görevlerini, yetkilerini ve

Detaylı

HAVA ARACI BAKIM PROGRAMI PERİYOTLARININ BELİRLENMESİ VE KISA SÜRELİ UZATILMASI TALİMATI (SHT-BPU) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

HAVA ARACI BAKIM PROGRAMI PERİYOTLARININ BELİRLENMESİ VE KISA SÜRELİ UZATILMASI TALİMATI (SHT-BPU) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar HAVA ARACI BAKIM PROGRAMI PERİYOTLARININ BELİRLENMESİ VE KISA SÜRELİ UZATILMASI TALİMATI (SHT-BPU) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE1 - (1) Bu Talimatın amacı, Ticari Hava Taşıma

Detaylı

HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam MADDE 1-(1) Bu Usul ve Esasların amacı, Hitit Üniversitesi Kalite Komisyonunun eğitimöğretim

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI UYGULAMA REHBERİ

SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI UYGULAMA REHBERİ SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI UYGULAMA REHBERİ Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2015 Araştırmacı TANIMLAR Üniversite deki ilgili lisansüstü programda (yüksek lisans, doktora ya da bütünleşik

Detaylı

İSTANBUL MEDENİYET ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI

İSTANBUL MEDENİYET ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI İSTANBUL MEDENİYET ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Usul ve Esasların amacı, İstanbul Medeniyet Üniversitesi bünyesinde

Detaylı

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN İÇERİK Havacılıkta Personel Lisansları EASA, PART-66 SHGM, SHY-66 PERSONEL LİSANSLARI ICAO Annex 1, Personnel Licensing" ICAO Annex 1, Personel Lisansları, havacılık

Detaylı

ÖĞRENME FAALİYETİ 49

ÖĞRENME FAALİYETİ 49 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 49 UÇAK BAKIM TEKNOLOJİSİ Bu faaliyet sonucunda, ulusal ve uluslararası anlaşmaların belirlediği standartlarda Uçak Bakım alanındaki meslekleri tanıyacaksınız. A. ALANIN MEVCUT DURUMU

Detaylı

delivers tailored solutions

delivers tailored solutions delivers tailored solutions H A K K I M I Z D A Türkiye ve bölgemizdeki havacılık şirketlerine modifikasyon/tamir, uçuşa elverişlilik ve organizasyon konularında ilgili havacılık kurallarına uygun anahtar

Detaylı

Bu dokümanla BGYS rollerinin ve sorumluluklarının tanımlanarak BGYS sürecinin efektif şekilde yönetilmesi hedeflenmektedir.

Bu dokümanla BGYS rollerinin ve sorumluluklarının tanımlanarak BGYS sürecinin efektif şekilde yönetilmesi hedeflenmektedir. 1.AMAÇ ve KAPSAM Bu dokümanla BGYS rollerinin ve sorumluluklarının tanımlanarak BGYS sürecinin efektif şekilde yönetilmesi hedeflenmektedir. BGYS kapsam dokümanındaki tüm personeli, varlıkları ve ilişki

Detaylı

ÖĞRENME FAALİYETİ 49

ÖĞRENME FAALİYETİ 49 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 49 UÇAK BAKIM TEKNOLOJİSİ Bu faaliyet sonucunda, ulusal ve uluslararası anlaşmaların belirlediği standartlarda Uçak Bakım alanındaki meslekleri tanıyacaksınız. A. ALANIN MEVCUT DURUMU

Detaylı

Tüm Raylı Sistem İşletmecileri Derneği. Aysun DURNA TÜRSİD Genel Sekreteri Elektrikli Raylı Ulaşım Sistemleri Sempozyumu erusis 2015, Eskişehir

Tüm Raylı Sistem İşletmecileri Derneği. Aysun DURNA TÜRSİD Genel Sekreteri Elektrikli Raylı Ulaşım Sistemleri Sempozyumu erusis 2015, Eskişehir Tüm Raylı Sistem İşletmecileri Derneği Aysun DURNA TÜRSİD Genel Sekreteri Elektrikli Raylı Ulaşım Sistemleri Sempozyumu erusis 2015, Eskişehir Kent İçi Raylı Sistemler TÜRSİD Hakkında Sunum Özeti Meslek

Detaylı

T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü TÜM HAVAYOLU İŞLETMELERİNE

T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü TÜM HAVAYOLU İŞLETMELERİNE T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Sayı : B.11.1.SHG.0.14.03-010.06.02/2821 13/11/2012 Konu : Filoya Hava Aracı İlave Etme Usul ve Esasları Genelgesi TÜM

Detaylı

AR-GE VİZYON SAVUNMA SANAYİİNDE GELİŞMELER (2002-2012)

AR-GE VİZYON SAVUNMA SANAYİİNDE GELİŞMELER (2002-2012) Mayıs 2013 Sayı 3 SAVUNMA GEViZYON AK PARTi Ar-Ge Başkanlığı AR-GE VİZYON AK PARTi Ar-Ge Başkanlığı SAVUNMA İNDE GELİŞMELER (2002-2012) SAVUNMA İNDE GELİŞMELER (2002-2012) Milli sanayimizle güçlenen milli

Detaylı

ORGANİZASYON DENETİMİ KONTROL FORMU

ORGANİZASYON DENETİMİ KONTROL FORMU M19(a)(2) M19(1)(a)(1), SHT OPS 1 Ek 2(b)(1) M19(1) Denetleme İle İlgili Bilgiler Görev Onayı Tarih ve Sayısı Denetlenen İşletmenin Unvanı Denetlemeyi Gerçekleştiren Denetleme Tarihi Denetleme Yeri Denetleme

Detaylı

SANAYİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI (SİP) (SANAYİ KATILIMI/OFFSET)

SANAYİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI (SİP) (SANAYİ KATILIMI/OFFSET) T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI SANAYİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI (SİP) (SANAYİ KATILIMI/OFFSET) Bilal AKTAŞ Sanayileşme Daire Başkanı GÜNDEM 1) OFFSET KAVRAMI 2) TÜRKİYE DE SAVUNMA ALANINDA

Detaylı

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHT-1G Revizyon 4 DEVLET HAVA ARAÇLARINDA GÖREV YAPAN PİLOTLARIN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI. (SHT-1G Revizyon 4)

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHT-1G Revizyon 4 DEVLET HAVA ARAÇLARINDA GÖREV YAPAN PİLOTLARIN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI. (SHT-1G Revizyon 4) DEVLET HAVA ARAÇLARINDA GÖREV YAPAN PİLOTLARIN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI (SHT-1G Revizyon 4) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanım ve Kısaltmalar, Amaç MADDE 1 (1) Bu talimatın amacı; TSK

Detaylı

SİVİL HAVACILIKTA EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ (SHY-SMS) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

SİVİL HAVACILIKTA EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ (SHY-SMS) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar 13 Ocak 2012 CUMA Resmî Gazete Sayı : 28172 YÖNETMELİK Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden: SİVİL HAVACILIKTA EMNİYET YÖNETİM SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ Amaç (SHY-SMS) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Detaylı

UÇAK MÜHENDİSİ TANIM A- GÖREVLER

UÇAK MÜHENDİSİ TANIM A- GÖREVLER TANIM Uçak mühendisi, uçakların tasarlanması ve yapım projelerinin hazırlanması, üretilmesi, geliştirilmesi, bakım-onarımı ve işletilmesi konularında çalışan kişidir. A- GÖREVLER KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ

Detaylı

Savunma Sanayii İhracat Kanunu Çalışmaları. Sektör Ortak Görüş Notu

Savunma Sanayii İhracat Kanunu Çalışmaları. Sektör Ortak Görüş Notu Savunma Sanayii İhracat Kanunu Çalışmaları Sektör Ortak Görüş Notu 20.4.2015 SaSaD HAKKINDA Savunma Sanayii İmalatçılar Derneği, Milli Savunma Bakanlığı nın desteği ve yönlendirmesi ile 1990 yılında savunma

Detaylı

Misyonumuz. Vizyonumuz

Misyonumuz. Vizyonumuz Temelleri 2001 yılında atılan PUSULA, son olarak 2007 yılında yeni ünvanıyla birlikte Çevre Teknolojileri, Arıtma Sistemleri ve Danışmanlık hizmet konularında son sürat faaliyetine devam etmektedir. PUSULA

Detaylı

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Ürün Belgelendirme Akreditasyonu

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Ürün Belgelendirme Akreditasyonu TÜRK AKREDİTASYON KURUMU Ürün Hizmet ve Muayene Akreditasyon Başkanlığı Ürün Belgelendirme Akreditasyonu Ürün Belgelendirme Akreditasyonu Akreditasyon, Muayene, Belgelendirme ve Yeterlilik Deneyi Sağlayıcı

Detaylı

Bakım Onarım Alanında Süpervizör Becerilerinin Sertifikalandırılması Sertifikasyon Prosedürüne İlişkin Kurallar Son Revizyon: 12.09.

Bakım Onarım Alanında Süpervizör Becerilerinin Sertifikalandırılması Sertifikasyon Prosedürüne İlişkin Kurallar Son Revizyon: 12.09. Bakım Onarım Alanında Süpervizör Becerilerinin Sertifikalandırılması Sertifikasyon Prosedürüne İlişkin Kurallar Son Revizyon: 12.09.2013 http://www.main-cert.eu/ 1 İçindekiler 1. MAIN-CERT Sertifikasyonu...

Detaylı

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN İÇERİK Operatörlerin Sorumlulukları SHY-6A Yönetmeliği Her işletmecinin ana amacı kar etmektir. Ancak bu amacını gerçekleştirirken yaptığı işin özelliğine göre

Detaylı

BARTIN ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

BARTIN ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar BARTIN ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1- (1) Bu Usul ve Esasların amacı; Bartın Üniversitesi nde Yükseköğretim Kalite

Detaylı

DEMİRYOLU SEKTÖRÜNDE ÜRÜN BELGELENDİRME SÜREÇLERİ

DEMİRYOLU SEKTÖRÜNDE ÜRÜN BELGELENDİRME SÜREÇLERİ DEMİRYOLU SEKTÖRÜNDE ÜRÜN BELGELENDİRME SÜREÇLERİ Güven KANDEMİR Mayıs 2015, Eskişehir 1 İÇİNDEKİLER TANIMLAR ÜRÜN BELGELENDİRME Tanımlar Akreditasyon Uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen

Detaylı

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1. (1) Bu Yönergenin amacı İstanbul Teknik Üniversitesinin eğitim-öğretim ve araştırma

Detaylı

ULUSAL KLİNİK ARAŞTIRMA ALTYAPI AĞI (TUCRIN) UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ULUSAL KLİNİK ARAŞTIRMA ALTYAPI AĞI (TUCRIN) UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ULUSAL KLİNİK ARAŞTIRMA ALTYAPI AĞI (TUCRIN) UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ FAALİYET RAPORU 2012 SUNUŞ Bilimsel araştırmaların günümüzdeki haliyle daha karmaşık ve zorlu sorulara cevap arandıkça, daha fazla

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI (SAYP)

SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI (SAYP) SAVUNMA SANAYİİ İÇİN ARAŞTIRMACI YETİŞTİRME PROGRAMI (SAYP) DENİZ DEMİRCİ TEKNOLOJİ YÖNETİMİ GRUP MÜDÜRÜ SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ODTÜ, 25 Kasım 2013 SSM AR-GE VE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ Türk Silahlı Kuvvetlerinin

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİ REHBERLİK VE KARİYER MERKEZİ (ÖRKAM) YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİ REHBERLİK VE KARİYER MERKEZİ (ÖRKAM) YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİ REHBERLİK VE KARİYER MERKEZİ (ÖRKAM) YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1- Bu yönergenin amacı, Yıldız Teknik Üniversitesi Sağlık, Kültür

Detaylı

Havacılıkta Mevzuatlar ve Rehber Standartların Kullanımı

Havacılıkta Mevzuatlar ve Rehber Standartların Kullanımı Havacılıkta Mevzuatlar ve Rehber Standartların Kullanımı SAE-ARP-4754 / SAE-ARP-4761 RTCA-DO-178 / RTCA-DO-254 Havacılık olmadan bir dünya nasıl düşünülemez ise, emniyet mevzuatları olmadan da havacılık

Detaylı

TİCARİ HAVA TAŞIMA İŞLETMELERİNİN FİNANSAL VE MALİ KONULARDA DENETLENMESİNE İLİŞKİN TALİMAT SHT-6AF. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar

TİCARİ HAVA TAŞIMA İŞLETMELERİNİN FİNANSAL VE MALİ KONULARDA DENETLENMESİNE İLİŞKİN TALİMAT SHT-6AF. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar TİCARİ HAVA TAŞIMA İŞLETMELERİNİN FİNANSAL VE MALİ KONULARDA DENETLENMESİNE İLİŞKİN TALİMAT SHT-6AF BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar Amaç MADDE 1 - (1) Bu Talimatın amacı, Ticari Hava Taşıma

Detaylı

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHT-1G Revizyon 3 DEVLET UÇUCU PERSONELİNİN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI. (SHT-1G Revizyon 3)

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHT-1G Revizyon 3 DEVLET UÇUCU PERSONELİNİN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI. (SHT-1G Revizyon 3) DEVLET UÇUCU PERSONELİNİN KREDİLENDİRİLMESİ TALİMATI (SHT-1G Revizyon 3) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanım ve Kısaltmalar, Amaç MADDE 1 (1) Bu talimatın amacı; TSK da veya EGM de uçucu

Detaylı

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Personel Akreditasyon Başkanlığı

TÜRK AKREDİTASYON KURUMU. Personel Akreditasyon Başkanlığı TÜRK AKREDİTASYON KURUMU Personel Akreditasyon Başkanlığı Personel Belgelendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu Uygunluk Değerlendirmesi; Ürünlerin veya hizmetlerin istenilen şartlara uygunluğunu göstermek

Detaylı

Laboratuvar Akreditasyonu

Laboratuvar Akreditasyonu Laboratuvar Akreditasyonu Akreditasyon, Laboratuvarların, Muayene Belgelendirme ve Yeterlilik Deneyi Sağlayıcı Kuruluşlarının Ulusal ve Uluslararası Kabul Görmüş Teknik Kriterlere Göre Değerlendirilmesi,

Detaylı

TASLAK ÇOK HAFİF HAVA ARAÇLARININ UÇUŞA ELVERİŞLİLİK SERTİFİKASI VERİLME VE/VEYA TEMDİT EDİLME KURALLARINA İLİŞKİN TALİMAT (SHT- ÇHHA U.

TASLAK ÇOK HAFİF HAVA ARAÇLARININ UÇUŞA ELVERİŞLİLİK SERTİFİKASI VERİLME VE/VEYA TEMDİT EDİLME KURALLARINA İLİŞKİN TALİMAT (SHT- ÇHHA U. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden: TASLAK ÇOK HAFİF HAVA ARAÇLARININ UÇUŞA ELVERİŞLİLİK SERTİFİKASI VERİLME VE/VEYA TEMDİT EDİLME KURALLARINA İLİŞKİN TALİMAT (SHT- ÇHHA U.E) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN İÇERİK Havacılık Operasyonları EASA - Regulation (EU) NO 965/2012 HAVACILIK OPERASYONLARI ICAO Annex 6: Operation of Aircraft ICAO üyesi olan ülkelerde sivil hava

Detaylı

Türk Akreditasyon Kurumu TÜRKAK PERSONELİNİN EĞİTİM İHTİYACININ BELİRLENMESİ TALİMATI. Doküman Adı: Doküman No.: T601-02 Revizyon No: 02

Türk Akreditasyon Kurumu TÜRKAK PERSONELİNİN EĞİTİM İHTİYACININ BELİRLENMESİ TALİMATI. Doküman Adı: Doküman No.: T601-02 Revizyon No: 02 Doküman Adı: TÜRKAK PERSONELİNİN EĞİTİM İHTİYACININ BELİRLENMESİ TALİMATI Doküman No.: T601-02 Revizyon No: 02 5 2 Yetki ve sorumluluklarda düzenlemeler yapıldı. 2 2 Tanımlar çıkarılarak T501-04 Talimatına

Detaylı

HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI

HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HİTİT ÜNİVERSİTESİ KALİTE KOMİSYONU ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam MADDE 1-(1) Bu Usul ve Esasların amacı, Hitit Üniversitesi Kalite Komisyonunun

Detaylı

BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI

BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI BAKANLIĞIMIZ İÇ KONTROL SİSTEMİ ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI OCAK 2015 Sunum Planı İç Kontrol ün Tanımı ve Amaçları Birimlerin Sorumlulukları İç Kontrol Standartları Bakanlıkta

Detaylı

STRATEJİK YÖNETİM VE YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ PROSEDÜRÜ

STRATEJİK YÖNETİM VE YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ PROSEDÜRÜ Sayfa 1/5 Revizyon Takip Tablosu REVİZYON NO TARİH AÇIKLAMA 00 01.03.2012 İlk Yayın 1. AMAÇ Bu prosedürün amacı, YTÜ nde KYS politika ve hedeflerinin belirlenmesi ve üniversite içerisinde yayılımı ilgili

Detaylı

4.0 KURULUŞUN BAĞLAMI

4.0 KURULUŞUN BAĞLAMI 4.0 KURULUŞUN BAĞLAMI 4.1 KURULUŞ VE BAĞLAMININ ANLAŞILMASI Tersanemiz Hakkında Anadolu Deniz İnşaat Kızakları Sanayi ve Ticaret A.Ş. (A.D.İ.K) 1981 yılında Tuzla Tersaneler bölgesine taşınmış olup burada

Detaylı

2014 yılı Durumu Neden 2015 yılı Durumu Neden

2014 yılı Durumu Neden 2015 yılı Durumu Neden 1.KURUMSALLAŞMA DÖNGÜSÜNÜN HIZLANDIRILMASI 1.1. Akreditasyon, Yönetim Sistemlerinin revize edilmesi ve yeni yönetim sistemlerinin kurulması 1.1.1. Yönetim sistemi konusunda danışmanlık hizmeti alınması

Detaylı

SAVUNMA SANAYİNDE SANAYİLEŞME FAALİYETLERİ VE DESTEKLER

SAVUNMA SANAYİNDE SANAYİLEŞME FAALİYETLERİ VE DESTEKLER SAVUNMA SANAYİNDE SANAYİLEŞME FAALİYETLERİ VE DESTEKLER GÜNDEM SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI SANAYİLEŞME FAALİYETLERİ SEKTÖR STRATEJİK YÖNETİMİ SEKTÖR DESTEKLERİ SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI SSM NİN GÖREVLERİ

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU

YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE KURULU BİLGİ NOTU Yükseköğretim Kalite Kurulunun Kurulma Nedeni Yükseköğretimde yapısal değişikliği gerçekleştirecek ilk husus Kalite Kuruludur. Yükseköğretim Kurulu girdi ile ilgili

Detaylı

İç Kontrol Uzmanı Pozisyonu İçin Doğru Kriterlere Sahip Olduğunuzdan Emin misiniz?

İç Kontrol Uzmanı Pozisyonu İçin Doğru Kriterlere Sahip Olduğunuzdan Emin misiniz? Türkiye nin en popüler iş arama ve işe alma platformları olan yenibiriş.com da 1500, kariyer.net te ise 2000 e yakın İç Kontrol başlıklı ilan bulunmaktadır. İç Kontrol Uzmanı Pozisyonu İçin Doğru Kriterlere

Detaylı

T.C. TUNCELİ ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNERGESİ

T.C. TUNCELİ ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNERGESİ T.C. TUNCELİ ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNERGESİ Amaç ve Kapsam MADDE 1- (1) Bu Yönerge nin amacı ve kapsamı, Rektörlüğe bağlı olarak görev yapan Tunceli Üniversitesi Uluslararası

Detaylı

(2) Havaalanları ile ilgili teknik yenilikleri izlemek ve mevcut sistemlerin geliştirilmesi için planlar hazırlamak ve uygulamak;

(2) Havaalanları ile ilgili teknik yenilikleri izlemek ve mevcut sistemlerin geliştirilmesi için planlar hazırlamak ve uygulamak; TEKNİK İŞLER ŞUBE AMİRİ KADROSU : Teknik İşler Şube Amiri : Yöneticilik Hizmetleri Sınıfı (Üst Kademe Yöneticisi Sayılmayan Diğer Yöneticiler) : III (İlk Atanma ve Yükselme Yeri) Kadro Sayısı : 1 Maaşı

Detaylı

TURKLAB Bülten Ocak-Şubat-Mart. Metot Validasyonu Eğitimi Şubat 2018

TURKLAB Bülten Ocak-Şubat-Mart. Metot Validasyonu Eğitimi Şubat 2018 TURKLAB Bülten 2018 Ocak-Şubat-Mart Metot Validasyonu Eğitimi 13-14 Şubat 2018 13-14 Şubat 2018 tarihlerinde Metot Validasyonu konulu eğitim gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara, TS EN ISO/IEC 17025 standardı

Detaylı

Avrupa Birliği Taşkın Direktifi ve Ülkemizde Taşkın Direktifi Hususunda Yapılan Çalışmalar

Avrupa Birliği Taşkın Direktifi ve Ülkemizde Taşkın Direktifi Hususunda Yapılan Çalışmalar ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetim Planlaması Dairesi Başkanlığı Avrupa Birliği Taşkın Direktifi ve Ülkemizde Taşkın Direktifi Hususunda Yapılan Çalışmalar

Detaylı

HAVA ULAŞIM DAİRESİ EĞİTİM TALİMATI (SHT-Eğitim/HUD)

HAVA ULAŞIM DAİRESİ EĞİTİM TALİMATI (SHT-Eğitim/HUD) HAVA ULAŞIM DAİRESİ EĞİTİM TALİMATI (SHT-Eğitim/HUD) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Talimatın amacı, havaalanlarını kullanan her türlü sivil hava aracının uçuş

Detaylı

SİVİL HAVACILIK DAİRESİ MÜDÜR MUAVİNİ KADROSU HİZMET ŞEMASI

SİVİL HAVACILIK DAİRESİ MÜDÜR MUAVİNİ KADROSU HİZMET ŞEMASI MÜDÜR MUAVİNİ KADROSU : Müdür Muavini : Yöneticilik Hizmetleri Sınıfı (Üst Kademe Yöneticisi Sayılmayan Diğer Yöneticiler) : II (İlk Atanma ve Yükselme Yeri) Maaşı : Barem 17 A (1) Hava liman ve meydanlar

Detaylı

BANKALARDA OPERASYONEL RİSK DENETİMİ

BANKALARDA OPERASYONEL RİSK DENETİMİ BANKALARDA OPERASYONEL RİSK DENETİMİ Dr. Korcan Demircioğlu T. Garanti Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı Operasyonel Risk Yönetiminin Önemi Amaçları ve Hedefleri Nelerdir? Hedefler Amaçlar Daha

Detaylı

T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI YAN SANAYİ BÜTÜNLEŞTİRME ESASLARI

T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI YAN SANAYİ BÜTÜNLEŞTİRME ESASLARI T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI YAN SANAYİ BÜTÜNLEŞTİRME ESASLARI ARALIK 2009 İÇİNDEKİLER TANIMLAR VE KISALTMALAR... 2 1. AMAÇ... 4 2. KAPSAM... 4 3. HEDEFLER... 4 4. GENEL ESASLAR...

Detaylı

Gökhan AYYILDIZ 1 ÖZET

Gökhan AYYILDIZ 1 ÖZET Gemi Mühendisliği ve Sanayimiz Sempozyumu, 24-25 Aralık 2004 15.03.2004 Tarih ve 25403 Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren GEMİ ve DENİZ ARAÇLARININ İNŞASI, TADİLATI, BAKIM ONARIMLARINDA

Detaylı

BAŞARAN NAS BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

BAŞARAN NAS BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. Başaran Nas Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş. tarafından 31 Aralık 2011 tarihi itibariyle hazırlanan işbu Kalite Güvence Raporu, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından

Detaylı

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar YÖNETMELİK 1 BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Bursa Teknik Üniversitesi

Detaylı

Resmî Gazete YÖNETMELİK

Resmî Gazete YÖNETMELİK 27 Ağustos 2014 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 29101 YÖNETMELİK Kalkınma Bakanlığından: KALKINMA AJANSLARI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin

Detaylı

BAŞVURU FORMU ÖRNEK DÖKÜMAN

BAŞVURU FORMU ÖRNEK DÖKÜMAN BAŞVURU FORMU ÖRNEK DÖKÜMAN YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ TEKNOPARK A.Ş YTÜ TEKNOPARK BİLGİ FORMU Bu formu, YTÜ- TEKNOPARK bünyesinde oluşturmayı düşündüğünüz birim için doldurunuz.

Detaylı

ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı, Acil Sağlık Hizmetleri

Detaylı

KALKINMA AJANSLARI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Genel Hükümler. Amaç ve kapsam

KALKINMA AJANSLARI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Genel Hükümler. Amaç ve kapsam KALKINMA AJANSLARI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, kalkınma ajansları bünyesinde kurulan yatırım destek ofislerinin görev

Detaylı

MerSis. Bilgi Teknolojileri Bağımsız Denetim Hizmetleri

MerSis. Bilgi Teknolojileri Bağımsız Denetim Hizmetleri MerSis Bağımsız Denetim Hizmetleri risklerinizin farkında mısınız? bağımsız denetim hizmetlerimiz, kuruluşların Bilgi Teknolojileri ile ilgili risk düzeylerini yansıtan raporların sunulması amacıyla geliştirilmiştir.

Detaylı

FASIL 5 KAMU ALIMLARI

FASIL 5 KAMU ALIMLARI FASIL 5 KAMU ALIMLARI Öncelik 5.1 Kamu alımları konusunda tutarlı bir politika oluşturulması ve bu politikanın uygulanmasının izlenmesi görevinin bir kuruma verilmesi 1 Mevzuat uyum takvimi Tablo 5.1.1

Detaylı

İzleme, Raporlama ve Doğrulama (İRD) Çimento Pilot Çalışmaları

İzleme, Raporlama ve Doğrulama (İRD) Çimento Pilot Çalışmaları İzleme, Raporlama ve Doğrulama (İRD) Çimento Pilot Çalışmaları 19 Şubat 2016, Anemon Otel, Ankara Engin Mert Karbon Yönetim Müdürü İçerik Yapılan Çalışmalar İzleme Planı Süreci İzleme ve Emisyon Raporu

Detaylı

TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP)

TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP) TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP) 1. Bölgesel Eğitim Merkezi (RTP) Bilindiği üzere; Avrupa Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü Kurumsal Yapılanma Birimi tarafından uygulanan Bölgesel Eğitim

Detaylı

KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İş Sürekliliği

KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İş Sürekliliği T. C. KAMU İHALE KURUMU Elektronik İhale Dairesi KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İş Sürekliliği İş Sürekliliği Yönetim Sistemi Politikası Sürüm No: 5.0 Yayın Tarihi: 11.05.2014 444 0 545 2012 Kamu İhale Kurumu

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCE YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 (1) Bu Yönergenin amacı; Erciyes Üniversitesi'nin eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile

Detaylı

T.C. ANKARA SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ İÇ DENETİM BİRİMİ KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI

T.C. ANKARA SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ İÇ DENETİM BİRİMİ KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI T.C. ANKARA SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ İÇ DENETİM BİRİMİ KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI ANKARA-2017 İÇİNDEKİLER 1. GENEL HÜKÜMLER... 3 2. İÇ DEĞERLENDİRMELER... 3 2.1. SÜREKLİ İZLEME... 3 2.2.

Detaylı