İç Yıldırımlık. Dış Yıldırımlık. Topraklama. Eş Potansiyel. 2 CCTV Sistemlerin Yıldırımdan Korunması. 3 Nötr Toprak Arası Gerilim Nedenleri

Transkript

1

2 İç Yıldırımlık 1 Giriş 2 CCTV Sistemlerin Yıldırımdan Korunması 3 Nötr Toprak Arası Gerilim Nedenleri 4 Gemilerin Yıldırımdan Korunması Dış Yıldırımlık 5 Cıngıllı PV Santral Koruması 6 Cıngıllı PV Santral Koruması 7 Cıngıllı PV Santral Koruması 8 Cıngıllı PV Santral Koruması Topraklama 9 İş Güvenliğinde Yıldırımdan Korunma 10 4lü Korumanın Önemi Eş Potansiyel 11 Veri Merkezlerinin Aşırı Gerilimden Korunması 12 Veri Merkezlerinin Aşırı Gerilimen Korunması 13 Güncel Haberler

3 Giriş Sayın Yıldırımdan Korunma Dergisi Okuyucuları; Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak sektörün bilinçlenmesi mal ve can güvenliğimizi,yatırımlarımızı ve sürdürülebilir üretimi çok yakından ilgilendiren yıldırımdan korunma sistemlerinin standartlara uygun olarak kurulması adına gerek web sitemizde gerekse düzenlediğimiz seminerlerle sürekli bilgi paylaşımı yapmayayız. Yıldırımdan Korunma YILKOMER Dergi projesi ile de bu bilinçlendirme hareketinin daha geniş kitlelere ulaşmasını hedeflemekteyiz. İlk sayısını okuyacağınız yıldırımdan korunma dergisi güncel YILDIRIMDAN makalelerden KORUNMA MERKEZİ örnek projelere ve sektör haberlerine yer vererek konu ile ilgili farkındalık oluşturmayı hedeflemektedir. Mühendislik ve teknik ilkelerden ödün vermemek ve uzmanı olduğumuz aşırı gerilim koruma sistemlerinde yatırımları doğru yönlendirmek adına bilgi paylaşımına farklı yollarla devam edeceğiz. Hepinize dergimizi okuduğunuz için teşekkür ederiz. 1

4 CCTV Sistemlerin Yıldırımdan Koruması Zayıf akım sistemleri; gündelik hayatımızda mal ve can güvenliğimizi teslim ettiğimiz, sürdürülebilir ve kesintisiz çalışmalarının çok önemli oldu- 1 ğu sistemlerdir. CCTV kamera, güvenlik sistemleri yıldırım ve şebeke darbeleri karşısında da en sık devre dışı kalan sistemlerdir. Örnek olarak şehrin her yerini saran MOBESE sistemlerinin ne kadar sık arıza yaptığını biliyor musunuz? Ekonomik açıdan oldukça pahalı sistemler ani aşırı gerilim darbeleri nedeniyle defalarca devre dışı kalıp, yenilenmek zorunda kalıyor. Ekonomik boyutunu bir kenara bırakırsak insanların can, tesis ve iş güvenliği penceresinden durumu değerlendirdiğimizde bu sistemlerin sürdürülebilir olması kesinlikle sağlanmalıdır. Kamera sistemini ele alırsak, ilk başta kamera sisteminin enerji aldığı panoya (genellikle monofaze sistemlerdir) Class /350+8/20 Eğrilerinde koruma sağlayan Spark Gap teknolojili min. 50 ka koruma kapasiteli ürünleri kamera ana enerji panosuna yerleştirmeliyiz. Bu noktadaki bağlantımızı min. 16 mm2 kesitli kablo ile gerçekleştireceğiz. Daha sonra kamera yanında bulunan kamera son nokta kutusunda hassas enerji koruma yapmamız gerekmekte ve buraya VF 230 özellikli Class 3 enerji koruma ürünün yerleştirmeliyiz. Enerji korumasından sonra kameranın cinsine göre CAT ya da BNC girişlerine uygun koruma ürününü adapte edip seri bağlantı sağlayarak kameramızı koruma altına almalıyız. Ayrıca tüm kartlı geçiş sistemleri, haberleşme modülleri, DVR sistemleri, görüntü izleme merkezleri aşırı gerilim ve yıldırıma karşı korunabilmektedir. 2

5 Nötr Toprak Arası Gerilim Nedenleri Dengesiz Yüklenme Enerji şebekemizde L1,L2 ve L3 fazlarından çekilen güçler arasında çok fark olmasından dolayı kaynaklanmaktadır. Topraklama Kablosu Koruma iletkenin yanında uzun mesafelerde yüksek akımlar taşırsak koruma iletkeni üzerinde endükleme yapabilmektedir. Statik kuvvetler Hava sürkülasyonu, mekanik titreşim v.s gibi etkilerden dolayı statik gerilim oluşması söz konusu olabilir. Endüktif yükler Endüktif yüklerin çokluğu ve bir fazda yoğunlaşması nötr torprak gerilimi oluşmasına sebebiyet verebilir. Eş Potansiyel Dengesizlik Sistemimiz genelindeki direnç değerleri arasındaki fark 1 Ohm un üzerinde çıkmışsa bu Eşpotansiyel dengesizlik olduğunu gösterir bu durumda nötr toprak arası gerilim okunabilir. Harmonikler Şebeke veya yük kaynaklı harmoniklerin yoğunluklu olması nötr üzerinde akacak harmonik akımlarından dolayı gerilim oluşmasına sebebiyet verebilir. İşletme Topraklaması İşleme topraklamasındaki yüksek dirençler veya kopukluk faz kaymasına sebep olmakta bu durumda nötr- toprak rası gerilim oluşmasına sebebiyet vermektedir. Topraklama elektrotları Topraklama elektrotlarının yakın mesafelerde çakılması veya bazik ortamlarda bulunması toprak gerilimi oluşmasına sebebiyet verebilir. 3

6 Gemilerin Yıldırımdan Korunması Öncelikli olarak darbeyi çekmek yerine gerçekten yıldırım tekneye yönelir ise devreye girmesi açısından paratoner yerine pasif yakalama uçları ile koruma açısı oluşturulmalıdır. Yakalama ucu dizayn ve hesapları neticesinde tekne boyut ve deniz üzeri yükseklikleri göz önünde bulundurularak yakalama uçları ile koruma açılarının kapsama alanları belirlenmelidir. Ancak seçilen yalaka uçları yalıtımlı tipte olmalıdır. Daha sonra iniş iletken sistemi devreye girecektir. Burada kesinlikle önerimiz izolasyonlu yıldırım iniş iletkenlerinin kullanılmasıdır. Çıplak iletkenler yıldırımın ısı, elektriksel ve manyetik etkilerini doğrudan sisteme yansıtır burada özel testlerden geçmiş izoleli yıldırım iniş iletkenlerinin kullanılması gerekmektedir. Metal yüzeylerde dokunma gerilimi açısından da çıplak iletken risk oluşturmaktadır. İnsan sağlığı açısından da izoleli iletken kullanımını öneriyoruz. Burada yuvarlanan küre ve koruma açısı metodu tüm hesaplarıyla uygulanarak tasarım yapılmalıdır. Olayın diğer boyutu ise yıldırım direk tekneye düşmese de elektriksel anlamda sisteme zarar verebilir. 2 km açıklıkta bir noktada yıldırım darbesi düşmesi gemi donanımını yok edebilir. IEC standartı ışığında elektriksel sürekli gerilimler göz önünde bulundurularak DC-AC ayırtmaksızın enerji data ve koaksiyel hatlar ag parafudr sistemleri ile koruma altına alınmalıdır. Burada telsiz haberleşme girişleri (BNC-N-F Konnektor), DC zayıf akım sistemleri, motor çıkışları ag parafudr sistemleri ile koruma altına alınmalıdır. Seçim gemi özelliklerine göre uzman mühendisler tarafından yapılabilir.

7 AYIN PROJESİ Sayın Yıldırımdan Korunma dergisi okuyucuları, ilk sayımızda örnek proje nusunda Yılkomer tarafından proje ve uygulaması gerçekleştirilen ve Tedaş ba projelerini ele almak istedik. Solar yatırımlar gün geçtikçe ivmelenmekte çıkmaktadır. Solar yatırımların açık arazi de ve çatı üzerlerinde olması da yıl kan sağlamaktadır. Milyon dolarlık yatırımlar bir yıldırım darbesi sonucu de ca elektriksel anlamda ayakta kalabilmesi adına topraklama projesinin kusur koruma için projelendirme, uygulama ve kullanılan ürün kalitesi büyük önem üzere oyunun tüm oyuncuları sigortacılar, banka, Tedaş bu konuda zarar gör sistemlerin olmazsa olmazıdır. Solar sistemle dislik çalışma tiğimiz günle rımdan Koru sizlere aktarm lardan olan Y gerçekleştirile Öncelikli olar ri, risk analiz bizlere sağlam ürün ve yanlı payına yer ve Kehruba, Leb sında olduğu ramı üzerine hedefimiz vardı. Masa ayaklarından ölçtüğünüz, panellerden ölçtüğünüz ve ç darbelerin etkilerini ortadan kaldırmak adına önemliydi.bu nedenle seçilen olarak dizayn edildi. Paslanmaz çelik ürünler,korozyon bandları ve sönümley taj sağladı. 3 tesiste yaklaşık 3,5 km antikorozif iletken kullanıldı ve tüm iletk tem yakalama uçları ile irtibatlıydı. Trafo koruma ve işletme topraklama hesa 5

8 Cıngıllı, Leben, Kehruba GES Yıldırım ve Aşırı Gerilimden Koruma Projesi olarak Solar Yatırımların yıldırımdan korunması ve topraklaması kotarafından geçtiğimiz günlerde onayı yapılan Cıngıllı, Leben ve Kehrusektör teknik ve ticari açıdan belli bir standartın üzerine her geçen gün dırımın fiziksel ve elektriksel etkilerinden çok kolay etkilenmelerine imvre dışı kalabilir. Bunun yanında tesisi 20 yıl gibi uzun bir süre boyunsuz tasarlanması gerekmektedir. Korozyon riskleri ve uzun süreli etkin arz etmektedir. Olumsuz bir sonuç doğduğunda başta yatırımcı olmak ecektir. Bu nedenle yatırımların elektriksel korunmasının sağlanması bu rin topraklaması ve yıldırımdan korunması konusunda önemli mühenlarını gerçekleştiren Yılkomer (Yıldırımdan Korunma Merkezi) nin geçrde onayını alarak enerji üretimi için hazır olan son projelerinin Yıldınma-Topraklama ve AG Parafudr konularında içerdikleri teknik detayları ak istedik. Bu noktada IEC normlarına uygun hareket eden ender firmaılkomer firmasından Elektrik Mühendisi Serdar AKSOY ilgili projelerde n çalışmaları aşağıdaki şekilde özetlemektedir. ak teknik hesaplar, tasarım, saha toprak özgül ve rüzgar şiddeti ölçümlei ve ürün keşfi tasarım ve projelendirme aşamasında gerekli olan verileri aktadır. Bu nedenle standart dışı bir sistem, teknik açıdan sorunlu bir ş uygulama şansımız bulunmamaktadır. Yaptığımız uygulamalarda 0 hata rerek tüm adımları hedefler doğrultusunda yapmak zorundayız. en ve Cıngıllı tesisleri Bor kasabasında çok büyük bir açık arazinin ortaiçin risk her zamankinden fazlaydı. Tesiste temel olarak eşpotansiyel kavçalışmalarımızı yürüttük. 3 Tesisin her noktasında tek bir direnç değeri itlerden ölçtüğünüz dirençlerin eş değerde olması korozyon ve elektriksel tüm malzemeler Almanya dan getirildi ve IEC Standartına uygun ici parafudrlarla eşpotansiyel bağlantılar bu noktada bize büyük bir avanenler toprağın 80 cm derinliğine çakılan totalde 200 adet eklenebilir sisplarında 120 mm 2,150 mm 2 gibi farklı kesitlerde kablolar kullanıldı. 6

9 Tesiste ayrıca DC, AC leri kullanılarak korum birşekilde kurulması s mıştır. Yıldırımdan Ko yatırımcılarını yağmur mızla devam etmektey AYIN PROJESİ Dış yıldırımlık sistemine gelirsek IEC normlarında 3 boyutlu tasarım progr ğımız tripod pasif yakalama ucu sistemi kullanıldı. Her zaman belirttiğimiz g Israrla kullanılmasına rağmen biz mühendislik temellerine dayanan pasif yak yiz. Bor projesinde de tüm teknik koruma alanları 3 boyutlu olarka hesaplan yakalama uçlarının tesislerin zıt yönünde akım akış yolları oluşturulduktan s rulumu öncesi gölge faktörü,rüzgar şiddeti ve risk analizi ürün seçim ve tasa sistemlerinde IEC Ek 5 temel kuralları gözetilmekte ve saha tecrübeler 7

10 Cıngıllı, Leben, Kehruba GES Yıldırım ve Aşırı Gerilimden Koruma Projesi amlarımız ile hesapladığımız ve Alman partnertimizin sistemlerini kullandıibi solar sistemlerde ve açık arazilerde paratoner kullanımı uygun değildir. alama uçlarıyla sistem kurulumu noktasında çalışmalarımızı sürdürmektearak yakalama uçları dizaynı sahada kusursuz şekilde gerçekleştirildi. Tüm onra sönümleyici parafudrlar ile eşpotansiyele alınması sağlandı.sistem kurımında en önemli etkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dış Yıldırımlık imiz ön plana çıkmaktadır. ve data hatları sistem özelliklerine uygun olarak Fransız Partnerimizin ürüna altına alınmıştır. 3 tesis yaklaşık 3 haftalık bir süreçte 4 sistemin entere onucunda özellikle kurduğumuz sistem açısından büyük övgü ve beğeni alrunma Merkezi olarak toplamda koruma altına aldığımız 49 MW projenin lu havalarda huzur içerisinde uyutmanın huzur ile çalışmalarımıza tüm hızıiz. 8

11 Fabrika ve tesislerin iş güvenliği uzmanları tesisin yıldırım kaynaklı yangına maruz kalması,yıldırım darbesi sonucu oluşan ani aşırı gerilimden insanların elektriksel anlamda etkilenmesi, panolara yönelen darbenin ark oluşturarak yangın çıkarması ve tüm tesiste bulunan elektriksel sistem ve makinaların yanmasından sorumludurlar Bu nedenle tesiste sık yaşanabilecek tüm bu olumsuz durumlara karşı önlem almaları gerekmektedir. Maalesef ülkemizde iş güvenliği uzmanları bu konuda teknik anlamda kendilerini geliştiremiyorlar ve yıldırımdan korunmayı sadece paratoner sistemi olarak algılıyorlar. Paratoner tesisatı da çoğu tesiste hatalı ve yanlış kuruluyor. Oysa ki bu konuda ülkemizde kabul edilen ve uluslararası arena da da açık ve net olan IEC standartında tüm detaylar belirtilmiştir. Yıldırım darbesi celcius sıcaklığa kadar çıkabilmekte ve tutuşturucu özelliklere sahiptir bu nedele ezbere heryere paratoner sistemi dikmek yerine tesisin özelliğine ve elektriksel yapısına göre IEC Standartı kapsamında mutlaka bir tasarım yapılmalı ve panolara yine tesisin elektriksel özelliklerine göre ag parafudr sistemi kurulmalıdır. Organize sanayi bölgelerinde bulunan yüzlerce tesis eş 9 potansiyel farklılık nedeniyle sürekli birbirlerine zarar vermektedir. Bir fabrikaya yönelen bir yıldırım darbesi çevredeki birçok fabrikayı etkiyebilir, ya da bir fabrika da oluşan ani aşırı gerilim nanosaniyeler mertebesinde komşusuna zarar verebilir. Ayrıca konu ile ilgili olarak Yıldırımdan Korunma Merkezi ekibinden destek ve keşif talep edebilirsiniz.

12 Yıldrımdan korunmayla ilgili sorularınız için ücretsiz canlı destekhattımızı arayabilir ya da yilkomer.com adresine mail gönderebilirsiniz. 10

13 Veri Merkezlerinin Y Bulut teknolojine geçtiğimiz bu yıllarda hem firmasal hem de ticari anlamda gü kalar, gsm firmaları başta olmak üzere devasa veri merkezi projeleri ardı ardına rinin ani aşırı gerilim ve yıldırım darbelerine karşı korunma durumlarını dosy da ön olma ne ya yanıy lerin ce fir dışın tedir UPS sistem pano tali p dem malı mert tedir POE hattı seçimi yapılması ve montajı önemlidir. Olayı AG Parafudr penceresinden bir datacenter da büyük önem taşımaktadır. Tesiste kabinler spark gap sönümle melidir. Paratoner yerine izoleli dış yıldırımlık sistemleri kullanılmalıdır. 11

14 ıldırımdan Koruması venli veri saklamak ve yönetmek büyük önem taşımaktadır. Günümüzde bangerçekleşmektedir. Yıldırımdan Korunma Merkezi olarak data center projelea konusu olarak değerlendirmek istedik. Milyonlarca liralık yatırımlarda daha emlisi milyarlarca liralık bilgi depoları 25 nanosaniye içerisinde yok olabilir ve ktadır da. Günümüzde her orta ölçekli firmanın bir server odası bulunuyor ve zık ki tarafımıza ulaşan şikayetlerde serverlar ani aşırı gerilim darbeleri sonucu orlar. Ekonomik kaybın yanında giden bilgiler ve zaman kaybı koruma önlemin ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor. Bulut teknolojisinde binlermanın verilerini saklayan ticari kuruluşlar ise daha büyük risk altında yıldırım da şebeke kaynaklı switching darbelerinden tüm hat girişleri zarar görebilmek-. Genellikle bilgi işlem sorumluların koruma yapmamalarının bahanesi olarak ten sistemimiz besleniyor yanıtı alınmaktadır. Ancak UPS lerinde AG Parafudr leri ile giriş ve çıkışlarında korunmaları son derece önem arz etmektedir. Ana da kullanılan ürün gelen darbe türüne göre 100 nanosaniye devreye girerken anoda kullanılan ürün 25 nanosaniyede devreye girmektedir. Bu nedenle kae ve koordinasyon prensiplerinden vazgeçmeden etkin koruma önlemleri alyız. Maliyet açısından ele aldığımızda D sınıfı koruyucu fiyatları Euro ebelerinde değişmekte bu kadar ufak maliyetle çok önemli işler gerçekleştirmekler. Burada en önemli konu doğru noktaya doğru ürün seçmektedir. Cat 6 ya da hattı koruması seçmekten ziyade doğru gerilim seviyesinde Cat 6 ya da POE ele aldık ancak tabiki topraklama, eşpotansiyel ve dış yıldırımlık kademeleri de yiciler ile mutlaka eş potansiyele alınmalı, tesiste tüm topraklamalar birleştiril- 12

15 Güncel Haberler Yeni iphone Eylül de Çıkıyor Her yıl Eylül ayında düzenlediği etkinliklerle yeni telefon model ya da modellerini tanıtan Apple, bu yıl da geleneği bozmuyor. Son yıllarda birçok üreticinin yaptığı gibi her yıl yeni telefon çıkaran Apple, bu telefonların tasarımını 2-3 yılda bir yeniliyor. Muhtemel ismi iphone 6s olması beklenen telefonun iphone 6 ile benzer bir tasarıma sahip olacağı tahmin ediliyor. Telefonda Apple ın Force Touch adını verdiği dokunma şiddetini algılama özelliği, daha gelişmiş kamera ve daha hızlı A9 işlemci bulunması bekleniyor. Resmi bir açıklama yapılmasa da iphone 6s in önceki modelde olduğu gibi daha büyük ekranlı Plus sürümünün de bulunacağı tahmin ediliyor MARS Yüzeyinde Gezinebilirsiniz NASA, Kızıl Gezegen in yüzeyini inceleme fırsatı veren Mars Trek uygulamasının ardından şimdi de yüzeyinde gezinme imkanı veren simülator hazırladı. Curiosity nin Mars taki üçüncü yıldönümünde sunulan Experience Curiosity adlı simülatör, keşif aracının yanı sıra Mars Yörünge Kaşifi nin (MRO) verileriyle derlenen 3D görüntüler içeriyor. NASA, Mars yüzeyini 2 ve 3 boyutlu inceleme fırsatı sunan Mars Trek uygulaması aracılığıyla 2020 de gezegene gönderilmesi planlanan Mars 2020 uzay aracı için en ideal iniş yerini tespit etmek istediklerini belirtti.mars Trek, NASA arşivlerindeki yıllık görüntüleri kapsayan bir harita sunarken, Experience Curiosity ile keşif robotunun bilimsel donanımlarına göz atmak, mekanizmalarını komutla yönlendirmek de mümkün. Dahası, Curiosity nin farklı kameralarından Mars ı inceleme imkanı da bulunuyor.

16