TÜRKİYE RADYO-TELEVİZYON KURUMU (TRT) 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE RADYO-TELEVİZYON KURUMU (TRT) 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor; 6085 sayılı Kanun ve 2954 sayılı Kanun uyarınca hazırlanmıştır.

3 Kuruluşun unvanı :Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Merkezi :Ankara İlgili bakanlık :Başbakanlık (Başbakan Yardımcılığı) Esas sermayesi : TL Ödenmiş sermayesi : TL Ödenmemiş sermayesi : - Karar Organı (Yönetim Kurulu) Görevli Bulunduğu Süre Karar Organındaki Unvanı Adı ve Soyadı Kuruluştaki görevi veya mesleği Başlama Tarihi Bitiş Tarihi 1- Başkan İbrahim ŞAHİN Genel Müdür Devam ediyor 2- Başkan Yardımcısı Üye (Elektronik) İhsan Cafer ELHAN Elektronik Mühendisi Devam ediyor 3- Üye (Hukuk) Recep ŞAHİN TBMM 1.Hukuk Müş Devam ediyor 4-Üye (İşletme-İktisat-maliye) Prof.Dr.Coşkun ÇAKIR Öğretim Üyesi Devam ediyor 5- Üye (Kültür-Sanat) Yrd.Doç.Dr. İrfan ÇİFTÇİ Öğretim Üyesi Devam ediyor 6- Üye (Genel Müdür Yardımcısı) Dr.Zeynel KOÇ Genel Müdür Yrd Devam ediyor 7- Üye (Genel Müdür Yardımcısı) Ahmet KOYUNCU Genel Müdür Yrd Devam ediyor

4 Kısaltmalar 3G BSS CATV DTH DVB-T EUROVISION FM FSS GSM HDTV HF HOTBIRD INT INTELSAT IPTV ITU KW LF MF NSSK OECD QSL RDS RTÜK SDH SDTV TRT UHF VHF Üçüncü Nesil Mobil Telefon Hizmeti Yayın Uydu Hizmetleri Topluluk Antenli Televizyon Uydudan Evlere Doğrudan Yayın Karasal Vericilerle Yapısal Sayısal Televizyon Yayını Avrupa Yayın Birliği Frekans Modülasyonu Sabit Uydu Hizmeti Küresel Mobil Haberleşme Sistemi Yüksek Tanımlı Televizyon Yüksek Frekans Erkenci Uluslar arası Uluslar arası Haberleşme Uyduları Organizasyonu Internet Protokollü Televizyon Uluslar arası Telekomünikasyon Birliği Kilo Watt Düşük Frekans Orta Frekans New Sky Satellite Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Telsiz Yayınlarında alındı teyidi Radyo Veri Sistemi Radyo ve Televizyon Kurumu Eş Zamanlı Sayısal Düzen Standart Tanımlı Televizyon Yayını Türkiye Radyo-Televizyon Üst Kurulu Ultra Yüksek Frekans Çok Yüksek Frekans

5 İÇİNDEKİLER Sayfa I- TOPLU BAKIŞ... I A-Radyo ve Televizyon hizmetlerinin dünyadaki önemi ve kapsamı... B-Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun tarihçesi ve gelişimi... C-Öneriler... I II VIII II-İDARİ BÜNYE... 1 A-Mevzuat... 1 B-Teşkilat... 4 C-Personel Durumu... 8 III-MALİ BÜNYE A-Mali Durum B-Mali Sonuçlar IV-İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu B-Finansman C-Giderler D-Tedarik işleri E-Üretim ve maliyetler Üretim Maliyetler F-Pazarlama G-Sigorta işleri H-İşletme sonuçları I-Bağlı ortaklıklar ve iştirakler J-Kalkınma planı ve yıllık programlar V-BİLANÇO A-Aktif (Varlıklar) B-Pasif (Kaynaklar) VI-GELİR TABLOSU VII-EKLER

6 I. TOPLU BAKIŞ A-Radyo ve televizyon hizmetlerinin dünyadaki önemi ve kapsamı: Marconi tarafından 1901 yılında İngiltere ile Kanada arasında gerçekleştirilen ilk uzak mesafe telsiz telgraf haberleşmesi, telekomünikasyon alanında yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilmektedir yılında Fleming tarafından diod lambanın, 1906 yılında da Lee de Forest tarafından triod lambanın bulunuşu elektronik endüstrisinin ortaya çıkmasına ve telsiz teknolojisinin gelişmesine oldukça önemli katkı sağlamış, 1907 yılında ise Valdemar Poulsen tarafından 1 kw lık verici kullanılarak yapılan ilk müzik yayını 300 mil mesafeden işitilebilmiştir. Telsiz teknolojisinin kullanılmaya başlamasıyla birlikte ortaya çıkan radyo yayıncılığı önce evlerde kurulan verici ve alıcılarla karşılıklı haberleşme amacıyla kullanılmış, bugünkü anlamda ilk radyo yayıncılığı ise 1916 yılında ABD de Frank Conrad tarafından başlatılmıştır. Bu ortamın reklâm için kullanılabilecek uygun bir ortam olduğunun anlaşılması üzerine 1922 yılında düzenli olarak ilk ticari radyo yayınına başlanıldığı, ilk kıtalar arası radyo program iletiminin de 1923 yılında gerçekleştirildiği görülmektedir lu yıllara gelindiğinde ise dünyadaki radyo istasyonlarının sayısı 500 ü, alıcı sayısı ise 5 milyonu geçmiştir. Genlik modülasyonu ile yapılan bu yayınlar, 1940 yılında Edwin Armstrong tarafından geliştirilen frekans modülasyonu tekniği ile daha da yaygınlaşmış ve 20. yüzyılın sonuna gelindiğinde ise radyo yayıncılığı en yaygın kitle iletişim aracı olmuştur. Televizyon alıcılarının temel elemanı durumunda olan katod tüpleri 1905 yılından itibaren geliştirilmeye başlanmış olmasına karşılık, eksiksiz ilk televizyon alıcısı patentinin 1923 yılında alındığı göz önüne alındığında bu alandaki gelişmelerin radyo teknolojisine göre daha yavaş olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu gelişmeden sonra televizyon yayıncılığına ilişkin ilk deneylerin 1926 yılında A.B.D. de ve İngiltere de yapıldığı bilinmektedir yılında da BBC tarafından düzenli televizyon yayınlarına başlanılması, 1950 li yılların ortalarından itibaren de renkli yayınlara geçilmesi televizyon yayıncılığını daha popüler hale getirmiştir. Karasal vericilerle yapılan radyo ve televizyon yayınları için tahsis edilen frekans bandının sınırlı olmasından kaynaklanan sorunların çözümü amacıyla 1950 li yıllardan itibaren geliştirilen kablo-tv şebekeleri yayıncılığın gelişmesinde önemli rol oynamıştır lı yıllardan itibaren de fiber kablolarla oluşturulmaya başlanan bu şebekeler interaktif yayıncılığa uygun bir ortam yaratmış ve bu şebekeleri işleten operatörler İzle-Öde yöntemi ile önemli bir gelir kaynağına kavuşmuşlardır. I

7 Radyo ve televizyon yayıncılığının gelişmesinde önemli rol oynayan diğer bir teknolojik gelişme ise uydular üzerinden yapılan radyo ve televizyon yayınlarının evlerde kurulan antenlerle doğrudan alınabilir hale gelmesidir. Kapsama alanı sorununu ortadan kaldıran bu teknoloji özellikle kırsal alandaki izleyicilere çok sayıdaki kanalın iletilmesine olanak sağlamıştır. Bu gelişme sonucunda dünyadaki televizyon alıcı sayısını büyük oranda artırmış ve evlerin üçte ikisinden fazlasında televizyon izlenebilir hale gelmiştir. Yayıncılıkta yaşanılan en son gelişme ise sayısal yayıncılıktır li yıllardan itibaren geliştirilen sayısal yayıncılık teknikleri öncelikle uydu ve kablo-tv şebekelerinde uygulanmaya başlanmıştır. Çok sayıdaki sayısal kanalın tek bir buket içerisinden yayınlanmasına olanak sağlayan bu teknoloji oldukça ekonomik çözümler sunmuş ve yayın kalitesini artırmıştır. Özellikle küresel kapsama sağlayan sayısal uydu yayınlarının geniş bir izleyici kitlesi tarafından oldukça uygun bir ücretle alınabilmesi bu sektördeki gelişmenin en önemli itici gücü olmuştur. Merkezi A.B.D. de bulunan Uydu Endüstrisi Birliği (Satellite Industry Association) tarafından yayınlanan State of the Satellite Industry Report ta yer alan verilerde 2011 yılında evlere doğrudan yapılan televizyon ve radyo yayın (DTH) hizmetinden dünyada elde edilen gelirin 88,6 milyar dolar olduğu ve bu hizmete kayıtlı dünyadaki abone sayısının 154 milyona ulaştığı belirtilmektedir. Radyo ve televizyon yayın tekniklerinde yaşanılan bu gelişmeler yayın kuruluşlarının statülerini de etkilemiş, birçok ülkede kamu tekeli olan radyo ve televizyon yayıncılığının serbestleştirilmesine yol açmıştır. Bu değişimin bir diğer sonucu ise özel içerikli kanalların ortaya çıkmasıdır. Genellikle belli bir ücret karşılığı abone olunarak izlenebilen bu kanallar sadece yeni bir sektör oluşturmakla kalmamış, izleyici alışkanlıklarını da değiştirmiştir lı yıllardan itibaren bütün dünyada genişlemeye başlayan İnternet şebekesi, radyo ve televizyon yayınlarının iletilmesi ve alınmasında sınırlı da olsa alternatif bir ortam haline gelmiştir. Geniş bandlı İnternet erişimine izin veren sistemlerin kullanılmasıyla daha da yaygınlaşan ve IPTV olarak adlandırılan bu hizmetin yakın bir gelecekte geleneksel yayıncılığa önemli bir alternatif bir oluşturması beklenmektedir. B-Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun tarihçesi, yeri ve gelişimi: Türkiye de deneysel ilk radyo yayını İstanbul da 19 Mart 1923 tarihinde yapılmış, düzenli radyo yayınları ise tarihinde verilen lisans kapsamında Türk Telsiz Telefon A.Ş. tarafından tarihinde başlatılmıştır. Söz konusu Şirkete İstanbul-Osmaniye Telsiz Verici İstasyonunda 5 KW gücünde bir uzun dalga vericisi ve Sirkeci deki Büyük Postane de stüdyo tahsis edilmiş, aynı Şirket tarafından Kasım 1927 tarihinde başlatılan Ankara Radyosu yayınlarında da Babaharman daki II

8 telsiz vericisi ile Ulus ta PTT Genel Müdürlüğü olarak yapılan binanın bir odası stüdyo olarak kullanılmıştır. O günkü koşullarda sağlanan bütün desteklere rağmen ülkede bu yayınları alabilecek radyo alıcı sayısının istenilen oranda arttırılamaması ve kapsama alanının oldukça sınırlı olması yüzünden söz konusu Şirket beklenilen başarıyı sağlayamadığından, Türk Telsiz Telefon A.Ş. ye verilen radyo yayın imtiyazının süresi on yıl olmasına rağmen tarihli bir kararname ile yayın yapma görevinin PTT Genel Müdürlüğü ne devredilmesi kararlaştırılmıştır. Devralma işlemi lisans süresinin bitimine bir kaç gün kala tarihinde gerçekleşmiş, bu devir sonrası vericisi güçlendirilen ve yeni bir radyoevi binası kazandırılan Ankara Radyosu tarihinde işletmeye açılmış, yurtdışına yönelik kısa dalga radyo yayınlarına da başlanılmıştır. İkinci Dünya Savaşının getirdiği koşullarda yayıncılıkla ilgili yeni bir düzenleme yapılmış ve yayın yapma görevi 1940 yılında kabul edilen 3837 sayılı Kanun ile Matbuat Umum Müdürlüğü ne (Basın Yayın ve Turizm/Enformasyon Genel Müdürlüğü ne) verilmiştir. Bu düzenleme sonrasında radyo yayıncılığındaki en önemli gelişmenin 1949 yılında olduğu görülmektedir. İstanbul-Harbiye deki Radyoevi ve Ümraniye de kurulan 150 KW lık yeni vericisi ile İstanbul Radyosu hizmete girmiştir. Ayrıca, yurtdışına yönelik yayınlar Ankara-Çakırlar İstasyonunda kurulan 100 KW lık kısa dalga vericisi üzerinden yapılmaya başlanmış, 1950 yılında yayın hayatına İzmir Belediyesine bağlı olarak başlayan İzmir Radyosu da 1953 yılında Matbuat Umum Müdürlüğü bünyesine alınmıştır. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu, 1961 Anayasasının 121 inci Maddesine göre çıkarılan gün ve 359 sayılı Kanunla tüzel kişiliğe sahip özerk bir Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak tarihinde kurulmuştur. 359 sayılı Kanunla radyo ve televizyon hizmetleriyle ilgili bütün aktif, pasif ve diğer haklar TRT ye devredilmiştir yılından sonra sekiz ilde İl radyoları kurulmuş, bunun yanında Van, İzmir, Diyarbakır ve İskenderun da TMO nun vericilerinden yararlanılarak yerel radyo yayınları yapılmış, 1974 yılında ise TRT nin merkez ve bölge radyolarının birleştirilmesiyle TRT-1, TRT-2 ve TRT-3 radyo programları oluşturulmuştur. Daha sonraki aşamada da Radyo-1, Radyo-2 (TRT-FM), Radyo-3 ve Radyo-4 ile kesintisiz ulusal yayın, Antalya, Erzurum, Trabzon, Çukurova ve GAP-Diyarbakır Radyoları ile de bölgesel yayın yapılmaya başlanmıştır. Son dönemde ise TRT Türkü, TRT Nağme, TRT Radyo Haber, TRT Avrupa FM postaları hizmete verilmiştir. Televizyon yayınlarına ise Ocak 1968 tarihinde başlanılmış, Ankara dan yapılan ilk televizyon yayınından sonra 1970 yılında İzmir, 1971 yılında ise İstanbul Televizyonu faaliyete geçmiştir yılında Eurovision bağlantı merkezi hizmete girmiş, televizyon ikinci kanalı ise 1986 yılında hizmete açılmıştır yılında, TV3 ve GAP TV hizmete girmiş olup, kanal sayısı dörde çıkmıştır. TV4 ve TRT-INT ın yayına girdiği yıl ise 1990 dır. Günümüzde ise Kurum tarafından 15 farklı televizyon programı yayınlanmaktadır. Kurumun web sitesinden yapılan yayınlar da dikkate alındığında farklı mecralardan yapılan yayın sayısı 23 adede ulaşmaktadır. III

9 tarih ve 3517 sayılı Kanunla TRT ye ait verici istasyonlarının yatırım, işletme ve bakım görevi PTT Genel Müdürlüğü ne, PTT Genel Müdürlüğü nün 1995 yılında ikiye ayrılması sonucu ise 4000 sayılı Kanun ile Türk Telekomünikasyon A.Ş. ye devredilmiştir. Ancak Anayasa Mahkemesi nin tarihi ve E.1989/9, K.1990/8 sayılı kararıyla 3517 sayılı Kanun un bazı maddelerinin iptal edilmesi nedeniyle tarihli 4397 sayılı Kanun 10 Temmuz 1999 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Böylece daha önce TRT tarafından devredilen bütün radyo ve televizyon verici ve aktarıcı istasyonlarının tarihine kadar TRT ye devredilmesi öngörülmüştür. Devir işlemleri hazırlanan protokoller çerçevesinde tarihi itibariyle gerçekleşmiştir Anayasası nın 133 üncü maddesinde; radyo ve televizyon istasyonlarının ancak Devlet eli ile kurulabileceği ve idarelerin tarafsız bir kamu tüzel kişiliği halinde kanunla düzenleneceği öngörülmüştür. Anayasanın 133 üncü maddesi gereği düzenlenen tarih ve 2954 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kanunu ile tarafsız, kamu tüzel kişiliğine sahip Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu ile Radyo Televizyon Yüksek Kurulu nun kuruluşu, görev ve yetkileri düzenlenmiştir tarihinden itibaren yasal olmayan şekilde özel radyo ve televizyon yayınlarına başlanılması önemli mevzuat değişikliklerine neden olmuş ve tarih ve 3913 sayılı Kanun ile Anayasanın F-Radyo ve televizyon kuruluşları ve kamu ile ilişkili haber ajansları başlığı altında yer alan 133 üncü maddesi değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle Radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbesttir. Devletçe kamu tüzel kişiliği olarak kurulan tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tüzel kişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ve yayınlarının tarafsızlığı esastır. şeklini alan bu düzenleme sonrası tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun uyarınca ülkede özel radyo ve televizyon yayıncılığının önü açılmıştır. Bununla birlikte, söz konusu kanun hükümlerinin gelişen teknolojiye uygun yayıncılık yapılmasına izin vermemesi nedeniyle yeni bir düzenleme yapılacağı hususu yıllık programlarda yer almış olup, Resmi Gazete nin tarih ve sayılı sayısında yayımlanan 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile 3984 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılarak ülkedeki radyo ve televizyon yayıncılığında yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Diğer taraftan, 2954 sayılı Kanunda bazı kısmi değişiklikler yapılmış olup, son olarak tarih ve 5767 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler ise Kurum un organizasyonuna yönelik alanlarla sınırlı kalmıştır. IV

10 Yukarıda özetle tarihçesi belirtilen TRT nin son beş yıllık faaliyetlerine ilişkin toplu bilgiler, aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Toplu bilgiler Ölçü Son iki yılın farkı Artış veya azalış % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklar Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar birikmiş amort. Bin TL Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (42.036) (56) Yatırım gerçekleşme oranı (nakdi) % (36) (62) İştiraklere ödenen sermaye Bin TL Tüm alım tutarı Bin TL Bandrol gelirleri Bin TL Elektrik enerjisi hâsılat payı Bin TL (32.886) (6) Genel bütçeden katkı Bin TL (1.910) (33) İlan ve reklâm gelirleri Bin TL Diğer gelirler Bin TL Net satış tutarı Bin TL Satışların maliyeti Bin TL Stoklar Bin TL Sözleşmeli (ortalama) Kişi İşçi (ortalama) Kişi Toplam personel sayısı (ortalama) Kişi Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL Sözleşmeli başına aylık ortalama giderler TL Dönem kârına i.vergi ve diğer yas.yük. Bin TL Tahakkuk eden vergiler Bin TL (1.844) (17) GSYH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (17) GSYH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (16) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (29) Faaliyet kârlılığı (öz kaynak yönünden) % 9 12 (2) 12 3 (9) (75) Mali kârlılık (öz kaynak yönünden) % (13) (62) Ekonomik kârlılık % (13) (62) Zararlılık % Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (27.047) ( ) (69) Dönem kârı veya zararı Bin TL ( ) (56) Bilânço kârı veya zararı Bin TL ( ) (56) V

11 Sektörü düzenleyen ve 3984 sayılı kanunu yürürlükten kaldıran 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girerken, bir önceki yasal düzenleme olan 3984 sayılı yasaya benzer şekilde Ek Geçici 8. madde ile TRT Kurumu nun idari teşkilatlanmasına ilişkin bazı işlemlerin tekemmül etmesinin Üst Kurulun onayına bağlanması hususu düzenlenmiştir Diğer taraftan, elektrik enerjisi hasılat payları ve bandrol gelirleri, Kurum gelirlerinin yaklaşık %87 sini oluşturmakta olup, 3093 sayılı Kanuna göre Siyasal erk, söz konusu gelirlerin tutarlarını belirleyen oranları düzenleme konusunda yetkili bulunmaktadır. Kalkınma Planlarında ve bu doğrultuda çıkarılan yıllık programlarda TRT nin kamu hizmeti yayıncılığı kapsamındaki rolünün yeniden belirlenmesi ve yeniden yapılandırılması öngörülmektedir. Ayrıca Avrupa Birliği mevzuatında; kamu hizmeti yayın kuruluşlarının yayın bağımsızlığı, kurumsal özerkliği ve program politikaları ile sektördeki rekabet koşullarına zarar verilmeden kullanılacak finans kaynaklarının garanti altına alınması istenirken, yaratılan kamusal değerin ölçülmesini sağlayacak verimli bir kamu yayın işletmeciliğinin sağlanması öngörülmektedir Anayasanın 133 üncü maddesinde, Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesinde, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Tavsiye Kararı, Avrupa Birliği Amsterdam Sözleşmesi ve Kalkınma Planlarında öngörülen kamu hizmeti yayıncılığının tanımının ve kapsamının yapılması, TRT nin yayın bağımsızlığı ve kurumsal özerkliği ile garanti altında olan ve tartışılmayan finans kaynaklarına sahip olabilmesi için yeni bir düzenleme yapılması gerekmektedir. Kurum un taşra teşkilatında bazı birimlerde asli ve sürekli hizmetlerin yürütülmesinde hizmet alımı suretiyle temin edilen personel çalıştırılmaktadır.trt Genel Müdürlüğü nün doğrudan genel idare esaslarına göre yürüttüğü asli ve sürekli hizmetlerin, 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 49. maddesinde belirtilen personel ile yürütülmesi, mali ve idari sorumluluk gerektiren yerlerde hizmet alımı suretiyle temin edilen personel çalıştırılması uygulamasına son verilmesi, asli ve sürekli hizmetlerini yürüten birimlerin personel açığının giderilmesi gereklidir. Yayınlanan program sayısının artması ve yayın içeriklerinin geliştirilmesi amacıyla yapılmakta olan çalışmalarda Kurum kaynaklarının esas alınması ve performansın ölçümlenmesi, bunun yanında temini planlanan mal ve hizmetlerin tespitine esas verilerin sağlanması gereklidir. Mevcut prodüksiyon kaynaklarının daha etkin kullanılması amacıyla Kurum içinde bir düzenlemeye gidilmiş ve oluşturulan Prodüksiyon Kaynakları Koordinatörlüğü aracılığıyla mevcut stüdyoların, naklen yayın/up linklerin, dış çekim, VI

12 video kurgu/montaj, seslendirme, grafik animasyon imkanlarının ortaklaşa kullanımına yönelik uygulama başlatılmıştır. Bu uygulamanın Kurumsal Kaynak Planlaması kapsamına alınarak çalışmaların sürdürülmesi Kurum un sahip olduğu bütün kaynakların birlikte değerlendirilmesinde önemli bir ilerleme sağlayacaktır. Kurum tarafından gerçekleştirilen radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan altyapının yeterlilikleriyle kullanım sürelerinin izlenip ölçümlenebilmesi, yıllık yayın planlarında öngörülen hedeflere ulaşılmasında mevcut imkânlardan en fazla yararlanılabilmesi, ihtiyaçların gerçekçi verilere dayanılarak tespit edilebilmesi ve gereksiz alımların önlenebilmesi amacıyla yürütülen Kurumsal Kaynak Planlaması Projesinin gerçekleştirilmesi gereklidir. Diğer taraftan, Kurum un verici sayısını optimum bir seviyeye düşürüp kısa dalga radyo yayınlarında teknoloji kullanımında yeterli seviyede olmayan ülkelerde kullanılan dil ve lehçelere yönelik olanlarına ağırlık vermesi ve söz konusu yayınları olabildiğince yerinden yapmak üzere ilgili ülke idareleriyle işbirliğine gitmesi uygun olacaktır. Gelişen yayın teknolojileri ve genlik modülasyonlu vericilerin yüksek işletme giderleri dikkate alınarak, yüksek frekanstaki radyo yayınlarının ağırlıklı olarak yeni iletişim teknolojilerini kullanma imkanı sınırlı olan dinleyici kitlesinin bulunduğu ülkelere yönelik olarak yapılması, işbirliği yapma imkanı bulunan ülkelere yönelik radyo yayınlarının daha düşük maliyetle daha geniş dinleyici kitlesine ulaşacak şekilde yerinden yapılması konusunda başlatılan çalışmaların sürdürülmesi önemlidir. Verici işletmesinde göz önüne alınması gereken diğer önemli hususlar ise daha etkin bir yayıncılığın gerçekleştirilmesi ve sayısal yayıncılığa hazırlık amacıyla da yapılmakta olan istasyon yenileme çalışmalarının, 6112 sayılı Kanun kapsamında yapılacak uygulamalara aykırılık teşkil etmeyecek şekilde RTÜK ile yakın işbirliği içinde sürdürülmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından yapılan düzenlemeler kapsamında limitleri yeniden belirlenen Serbest Tüketici hakkından istifade edilip daha uygun koşullarda elektrik enerjisi temini yoluna gidilmesi, verici arızalarının önemli nedenlerinden biri durumundaki enerji kararsızlıklarının ve kesintilerinin azaltılması için Kurum un mülkiyetindeki branşman hattı ve müştemilatının izinsiz kullanılmaması konusunda Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tarihi itibariyle uygulamaya konulan Ortak Kullanım Haline Gelen Elektrik Dağıtım Tesislerinin Elektrik Dağıtım Şirketlerince Devralınmasına Dair Usul ve Esaslar çerçevesinde uygulama yapılmasının sağlanması uygun olacaktır. Karasal vericilerle yapılmakta olan analog radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili sorunların çözülebilmesi, günümüzün en değerli sanal malzemesi olan frekans spektrumunun daha etkin kullanılması ve sayısal teknoloji sayesinde yayınların daha kaliteli olarak izlenebilmesini sağlayacak olan yasal düzenleme yapılmıştır. VII

13 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun çerçevesinde, karasal vericilerle ülke geneline yapılacak televizyon kanal sayısının ve programlarının uzun vadeli bir plan çerçevesinde belirlenerek gerekli frekans tahsislerinin yapılmasının sağlanması, Kurum tarafından karasal vericilerle yapılan yayınların komşu ülkelere de yönelik olduğu, bunun yanı sıra uzun, orta ve kısa dalgadan da radyo yayınlarının sürdürüldüğü dikkate alınarak analog yayınların sürdürülmesi ve sayısal yayına geçiş konularında uygulanacak esasların açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Kurum un RTÜK tarafından uygulamaya konulacak plan çerçevesinde özel yayıncı kuruluşlara frekans tahsisi yapılana kadar Kurum yayınlarının maruz kaldığı enterferansın giderilmesi hususundaki girişimlerin yeni düzenlemede öngörülen esaslara göre sürdürülmesi gereklidir. Kurum tarafından son yıllarda gerçekleştirilen yatırımların önemli bir bölümünün stüdyo tesisleriyle ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan donanımına yönelik olduğu, yayına geçen her televizyon kanalı için ayrı bir stüdyo tahsis edildiği görüldüğünden, bu kapsamda gerçekleştirilen stüdyo yatırımlarının, kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlayacak şekilde planlanması ve atıl prodüksiyon kapasitesi oluşturulmamasına özen gösterilmesi gerekmektedir. Kurum gelirleri ile ilgili yaşanan diğer bir sorun ise bandrol alacaklarının tahsilatında yaşanmaktadır sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanununa göre bandrol alacakları ile tahakkuk edip tebliğ edilen para cezalarının, 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil ve takibi öngörülmüştür sayılı Kanunun alacakların takip ve tahsili için takibata salahiyetli tahsil dairesi şeklinde bir birimi öngörmesi ve TRT nin söz konusu birime sahip bulunmaması sonucu, Kurumca gönderilen ödeme emirleri mahkemelerce iptal edilmekte, bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde sorun yaşanmakta ve etkin bir takip ve tahsilat yapılamamaktadır. Bu durum, bandrol alacaklarının tahsili amacıyla Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı nca ödeme emirlerini düzenleme konusunda taşra birimlerini yetkilendirme yöntemiyle aşılmaya çalışılmakta, ancak devam eden davalardan bir kısmına ilişkin verilen kararlarda yasayla verilmeyen bir yetkinin yönetmelikle alınamayacağına karar verilmiş olup, bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde yetkilendirilen birimlerce düzenlenen ödeme emirleri konusunda gerekli yasal düzenlemenin yapılması için girişimlerde bulunulması gereklidir. C-Öneriler: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu nun, 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde, Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda tespit edilen öneriler aşağıdadır. VIII

14 1-Kurum tarafından gerçekleştirilen radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan altyapının yeterlilikleriyle kullanım sürelerinin izlenip ölçümlenebilmesi, yıllık yayın planlarında öngörülen hedeflere ulaşılmasında mevcut imkânlardan en fazla yararlanılabilmesi, ihtiyaçların gerçekçi verilere dayanılarak tespit edilebilmesi ve gereksiz alımların önlenebilmesi amacıyla yürütülen Kurumsal Kaynak Planlaması Projesinin bir an önce tamamlanması (Sayfa:54-57), 2- Gelişen yayın teknolojileri ve genlik modülasyonlu vericilerin yüksek işletme giderleri dikkate alınarak yapılan düzenlemelere devam edilip; -Yüksek frekanstaki radyo yayınlarının ağırlıklı olarak yeni iletişim teknolojilerini kullanma imkanı sınırlı olan dinleyici kitlesinin bulunduğu ülkelere yönelik olarak yapılması, - İşbirliği yapma imkanı bulunan komşu ülkelere yönelik radyo yayınlarının daha düşük maliyetle daha geniş dinleyici kitlesine ulaşacak şekilde yerinden yapılması konusunda başlatılan çalışmaların sürdürülmesi (Sayfa:63-66), 3-Kurum un temel görevleri arasında yer alan radyo ve televizyon vericilerinin işletilmesinde giderlerinin azaltılması ve daha etkin bir yayıncılığın gerçekleştirilmesi için; -Sayısal yayıncılığa hazırlık amacıyla yapılmakta olan istasyon yenileme çalışmalarının, 6112 sayılı Kanun kapsamında yapılacak uygulamalara aykırılık teşkil etmeyecek şekilde RTÜK ile yakın işbirliği içinde sürdürülmesi, -Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından yapılan düzenlemeler kapsamında Serbest Tüketici hakkından istifade edilip daha uygun koşullarda elektrik enerjisi temini konusundaki hazırlıkların bir an önce tamamlanması, -Verici arızalarının önemli nedenlerinden biri durumundaki enerji kararsızlıklarının ve kesintilerinin azaltılması için Kurum un mülkiyetindeki branşman hattı ve müştemilatının izinsiz kullanılmaması konusunda Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tarihi itibariyle uygulamaya konulan Ortak Kullanım Haline Gelen Elektrik Dağıtım Tesislerinin Elektrik Dağıtım Şirketlerince Devralınmasına Dair Usul ve Esaslar çerçevesinde uygulama yapılmasının sağlanması (Sayfa:67-72), 4- Karasal vericilerle yapılmakta olan analog radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili sorunların çözülebilmesi, günümüzün en değerli sanal malzemesi olan frekans spektrumunun daha etkin kullanılması ve sayısal teknoloji sayesinde yayınların daha kaliteli olarak izlenebilmesi amacıyla 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun çerçevesinde sürdürülen çalışmalar sırasında; IX

15 -Karasal vericilerle ülke geneline yapılacak televizyon kanal sayısının ve programlarının uzun vadeli bir plan çerçevesinde belirlenerek gerekli frekans tahsislerinin yapılmasının sağlanması, -TRT ile birlikte ulusal karasal televizyon yayını yapan özel kuruluşların katılımıyla tarihinde kurulan Anten Teknik Hizmetler ve Verici Tesis İşletme Anonim Şirketi ile işbirliği imkânlarının geliştirilip, yeniden kurulması öngörülen sayısal televizyon verici altyapısında Kurumun program iletim ve verici altyapısından makul bir ücret karşılığı faydalanılmasının sağlanarak mükerrer yatırımların önlenmesi, -Kurum tarafından karasal vericilerle yapılan yayınların komşu ülkelere de yönelik olduğu, bunun yanı sıra uzun, orta ve kısa dalgadan da radyo yayınlarının sürdürüldüğü dikkate alınarak analog yayınların sürdürülmesi ve sayısal yayına geçiş konularında uygulanacak esasların açıklığa kavuşturulması, -Kamu kuruluşlarına ait yayınların Kurum vericilerinden yapılmasında uygulanacak esasların ve alınacak ücretlerin belirlenmesi, -RTÜK tarafından uygulamaya konulacak plan çerçevesinde özel yayıncı kuruluşlara frekans tahsisi yapılana kadar Kurum yayınlarının maruz kaldığı enterferansın giderilmesine ilişkin girişimlerin yeni düzenlemede öngörülen esaslara göre sürdürülmesi (Sayfa:75-84), 5- TRT Genel Müdürlüğü nün doğrudan genel idare esaslarına göre yürüttüğü asli ve sürekli hizmetlerin; sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 49. maddesinde belirtilen personel ile yürütülmesi, mali ve idari sorumluluk gerektiren yerlerde hizmet alımı suretiyle temin edilen personel çalıştırılması uygulamasına son verilmesi, - Hizmet alımı yoluyla temin edilen personel, hangi hizmet için temin edildiyse o hizmetle sınırlı olarak çalıştırılması, - Kurumun asli ve sürekli hizmetlerini yürüten birimlerin personel açığının bir an önce giderilmesi, (Sayfa:12-14), 6- Yardımcı kalifiye personel teminine ilişkin hizmet alımlarında; çalıştırılacak işçilerde aranan kalifiye niteliğinin, mezun olunan bölüm, deneyim ve sertifika koşulları ve benzeri kriterlerle somut biçimde tanımlanarak bu kriterlerin ödenecek ücretlerin tespitinde de dikkate alınması (Sayfa: ), 7- Kurumun satın alma işlemlerinin rekabetçi bir ortamda gerçekleştirilmesine yönelik olarak; - Doğrudan teminle edinilebilecek satın alma konularının sınırlandırılması, X

16 - Tedarikçi (repertuar) listelerinin oluşturulması ve işleyişine ilişkin olarak saydamlık ve eşit muamele ilkelerine uygun usul ve esasların belirlenmesi, hususlarının TRT Yönetim Kurulu nca değerlendirilmesi (Sayfa:40-44 ), 8- TRT Yönetim Kurulu nca Kurum ve Kamu yararı gözetildiği gerekçesiyle iptal edilen merkez hizmet binaları ile diğer binaların, genel temizlik ve park-bahçe bakım hizmeti alımı ihalesi işleminin; Ankara 5. İdare Mahkemesi nin kararı ile iptal edilmesi sonucunda Mahkeme kararının uygulanması gerekçesiyle İş Ortaklığı ile imzalanan hizmet sözleşmesinin, ilgili mahkeme kararının Danıştay 13. Dairesince temyiz istemi kabul edilerek bozulmasına rağmen, Danıştay kararının uygulanmayarak Kurum menfaatine uygun olmayan hizmet sözleşmesinin iptal edilmeyip sürdürülmesi hususunun Maliye Bakanlığı nca soruşturulması (Sayfa: 44-49), 9- TRT ile Firma arasında imzalanan ve TRT ye ait reklam zamanlarının satışını düzenleyen Reklam Ortamları Satış Sözleşmesi kapsamında; Firma nın tahakkuk eden reklam ve sponsorlukların bedelini zamanında ödemediği, denetim tarihi itibariyle borcunun 89,2 milyon TL ye yükseldiği ve söz konusu borç tutarının 3,6 milyon TL lik kısmı hariç teminatsız olduğu dikkate alınarak, firma borcunun tahsili için gerekli girişimlerde bulunulması ve alacak birikimlerine yer verilmemesi (Sayfa: ), 10- TRT nin yayın altyapısının yayın yetkisine sahip kurum ve kuruluşlarca kullanılabilmesi ve alınacak ücretin miktarının belirlenmesi için Ülkede radyo ve televizyon yayıncılığını düzenleyen tarih ve 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile Kurum un yetki ve sorumluluklarını düzenleyen tarih ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanununun uyumlu hale getirilmesi hususundaki girişimlerin sürdürülmesi(sayfa: 88-90), 11- Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ünitelerince üretilen programlarda akitli olarak çalıştırılan kişilerle ilgili İstisna akdiyle sigortasız personel çalıştırmaktan dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu na ihtirazı kayıtla yatırılan sigorta primi, gecikme cezası ve idari para cezalarının, Kurum kaynaklarından karşılanması yada sorumlu personelin tespiti ve rucu edilmesi hususunda TRT Yönetim Kurulu tarafından gerekli kararların bir an önce alınması (Sayfa: ), 12- Bandrol alacaklarının tahsili amacıyla TRT Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı nca düzenlenen ödeme emirlerinin mahkemelerce, mahalli tahsil dairesince yapılmadığı, bu konuda yetkili olmayan birimlerce düzenlendiği, yasayla verilmeyen bir yetkinin yönetmelikle alınamayacağı gerekçesiyle iptal edildiği göz XI

17 önüne alınarak, Bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde yetkilendirilen birimlerce düzenlenen ödeme emirleri konusunda gerekli yasal düzenlemenin yapılması için girişimlerde bulunulması (Sayfa: ), 13- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde(ek:13) listelenen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun, 2011 yılı bilânçosu ve ,22 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. XII

18 II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu (TRT), 1961 Anayasası nın Radyo ve Televizyonun İdaresi ve Haber Ajansları başlıklı 121 inci maddesinde yer alan Radyo ve televizyon istasyonların idaresi özerk kamu tüzel kişiliği halinde kanunla düzenlenir. düzenlemesi paralelinde çıkarılan tarih ve 359 sayılı Kanunla, tüzel kişiliğe sahip özerk bir kamu iktisadi teşebbüsü olarak tarihinde kurulmuştur yılında kabul edilen yeni Anayasa nın 133. maddesinde de kamu yayıncılığı düzenlenmiş, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu yla da radyo ve televizyon yayınları ile Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu nun ve Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu nun kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir Anayasası nda tarih ve 3913 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle F-Radyo ve televizyon kuruluşları ve kamu ile ilişkili haber ajansları başlığı altında yer alan 133. maddesi, Radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbesttir. Devletçe kamu tüzel kişiliği olarak kurulan tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tüzel kişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ve yayınlarının tarafsızlığı esastır. şekilde değiştirilmiştir. Böylece TRT Anayasal bir kurum olmaktan çıkarılmış, kuruluş kaynağını Anayasa dan alan bir Kurum haline dönüşmüştür. Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma özgürlüğünün sağlanması, medya hizmet sağlayıcılarının idarî, malî ve teknik yapıları ve yükümlülükleri ile Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun kuruluşu, teşkilâtı, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirleyen 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve 3984 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye göre, TRT personelinin Başbakanlık Merkez Teşkilatında çalışan personelin aylık ücretleri dışında yararlandığı fazla 1

19 çalışma ücreti ve benzeri diğer mali haklardan Genel Müdürün teklifi ve Üst Kurulun onayı ile aynen yararlanmaktadır. Ayrıca, Kurumda çalıştırılan personelin kadro iptal ve ihdasları, sayısı, ücretleri, kadrolara uygulanacak ek göstergeler, personele sağlanacak sosyal yardımlar, Kurum Genel Müdürünün teklifi üzerine Üst Kurul tarafından belirlenmektedir. TRT Kurumu nun gelirleri ise tarih ve 3093 sayılı Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu ile düzenlenmiş, reklam gelirleri dışında elektrik enerjisi hâsılatından ayrılacak paylar ile radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlardan alınacak ücretler gelir kalemleri arasında sayılmıştır. Aynı Kanunda, Bakanlar Kurulu na oranları topluca veya ayrı ayrı iki katına kadar artırmaya veya kanuni oranı sıfıra kadar indirmeye yetkili kılınmıştır. TRT nin teşkilat yönünden merkezi idare dışında tutularak siyasi otoritenin baskılarından uzak kalması sağlanmaya çalışılmıştır. Anayasanın 133. maddesinde yer alan tarafsızlık ilkesi gereğince hükümet, siyasi partiler, iktisadi ve toplumsal baskı ve çıkar gruplarının dışında, herkese eşit mesafede, tarafsız, yalnızca kendisine verilen görevleri yerine getiren bir Kurum olması öngörülmüştür. Radyo ve televizyon yayıncılığını düzenleyen Anayasanın 133. maddesine karşılık, sektörü düzenleyen ve 3984 sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girerken, bir önceki yasal düzenleme olan 3984 sayılı yasaya benzer şekilde Ek Geçici 8. madde de TRT Kurumu nun idari teşkilatlanmasına ilişkin bazı işlemlerin tekemmül etmesinin Üst Kurul un onayına bağlanması hususu düzenlenmiştir Diğer taraftan, diğer gelirler başlığı altında toplanan elektrik enerjisi hasılat payları ve bandrol gelirleri, Kurum gelirlerinin yaklaşık %87 sini oluşturmaktadır sayılı Kanuna göre siyasal erkin söz konusu gelirlerin tutarlarını etkileyen oranların belirlenmesi konusunda yetkisi bulunmaktadır. Nitekim Bakanlar Kurulu nca 2003 yılında, gayri safi hâsılatın %3,5 oranında saptanan elektrik enerjisi hâsılat payı %2 ye indirilmiştir. Kamu hizmeti yayıncılığının finansmanı sadece mali bir nitelik taşımamakta, finansman kaynağı ve bunun temininde uygulanan yöntem, yayının içeriğini ve kuruluşların temel yapısını ve özerkliğini doğrudan etkilemektedir. TRT nin özerklik ve yayında tarafsızlık kriterlerine göre kamu yayıncılığı faaliyetlerini sürdürmesi için finansman kaynağının garanti altına alınması gereklidir. Bu bağlamda, gelir kaynakları tamamen reklâm gelirlerine dayanmayan siyasi erkten 2

20 bağımsız ve ekonomik gelişmeler karşısında etkilenmeyecek bir finansman yöntemini sağlayacak şekilde yasal bir düzenleme yapılması gerekmektedir. Öte yandan Türkiye, Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesinde yer alan televizyon yayıncılığı ile ilgili düzenleme ve kurallara uymak ve buna bağlı olarak da düzenleme ve denetim işlevlerini yerine getirmek durumundadır sayılı TRT Kanunu nda yayın esasları ve temel ilkeler gibi düzenlemeler hala bulunmamakta olup, Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesinde yer alan düzenlemeler çerçevesinde gerekli değişiklikler henüz yapılmamıştır. TRT nin Anayasanın 133. maddesinde, Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesinde, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Tavsiye Kararı, Avrupa Birliği Amsterdam Sözleşmesi ve Kalkınma Planlarında öngörülen Kamu hizmeti yayıncılığının tanımının ve kapsamının yapılması, yayın bağımsızlığı ve kurumsal özerkliği ile garanti altında olan ve tartışılmayan finans kaynaklarına sahip olabilmesi için yeni bir düzenleme yapması uygun olacaktır. Bu nedenle; Türkiye Radyo Televizyon Kurumu nun; Kamu hizmeti yayıncılığı kapsamındaki rolünün yeniden belirlenerek, uluslararası normlar doğrultusunda bir kamu yayın kuruluşu olmasını sağlayacak gerekli düzenlemelerin hazırlanarak kanunlaşması için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması faydalı olacaktır yılında doğrudan TRT ile ilgili yeni kanun çıkmamakla birlikte 2008 yılında çıkan 5767 sayılı TRT teşkilat yapısında değişiklik öngören Kanunla 2954 sayılı TRT Kanununun 11. Maddesinin değiştirilen birinci fıkrasında yer alan Bakanlar Kurulu tarafından genel müdür yardımcıları arasından atanan iki üye ve yine aynı maddenin birinci fıkrasının birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü cümlelerinin Anayasaya aykırı gerekçesiyle ile ilgili Anayasa Mahkemesine gidilmiş, Mahkeme söz konusu maddelerin Anayasaya aykırı olmadığına 30/03/2011 tarihinde karar vermiştir. 2-Bakanlar Kurulu Kararları: Faaliyet döneminde Bakanlar Kurulu nun tüm teşebbüsleri ilgilendiren kararlarından ayrı olarak, tarih ve sayı1ı Resmi Gazete de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile 3093 sayılı Kanun un 4. maddesine göre televizyon, video ve birleşik cihazlar ile bunların dışında kalan radyo televizyon yayını almaya yarayan her türlü cihazdan alınacak bandrol ücreti oranları tespit edilmiştir. 3

21 3-Yönetmelikler: 2954 sayılı Kanun un 62. maddesi gereğince yönetmelikle düzenlenmesi öngörülen konular, TRT Yönetim Kurulu nun onayı ve Resmi Gazete de yayınlandıktan sonra yürürlüğe girmektedir. TRT nin yönetmelikleri idari, mali, yapım ve yayın ile teknik konular olmak üzere 4 ana başlık altında toplanmaktadır yılında bu konulara ilişkin yönetmelik değişiklikleri yayınlanmıştır. B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Kurum un teşkilat yapısı 2954 sayılı Kanun un 10. maddesinde düzenlenmiş olup, Yönetim Kurulu, Genel Müdürlük ve ona bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. Türkiye Radyo - Televizyon Kurumunun her seviyedeki teşkilatlanma değişikliği (lağv, tensik, yeni kuruluş), Genel Müdürün teklifi, Yönetim Kurulunun tasvibi ve Radyo ve Televizyon Yüksek Kurulu nun onayı ile yapılmaktadır. Kurum unun taşra teşkilatı ise Genel Müdürlüğe bağlı müdürlükler ve haber bürolarından oluşmaktadır. Genel Müdürlüğe bağlı il müdürlükleri oluşturularak bölge müdürlükleri kaldırılmıştır. Kurum un İstanbul, İzmir, Antalya, Çukurova (Mersin), Diyarbakır, Erzurum ve Trabzon olmak üzere 7 adet il müdürlüğü bulunmaktadır. Kurum un, yurt dışında büro açabileceği ve bu bürolarda personel çalıştırabileceği hususu 2954 sayılı Kanunun 10. maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre Kurumun; Berlin, Aşkabat, Washington D.C., Brüksel, Bakü, Taşkent, Lefkoşa ve Kahire büroları olmak üzere 8 yurt dışı bürosu faaliyette bulunurken, bu bürolarda toplam 13 personel istihdam edilmektedir. Kurum ayrıca bünyesinde kurduğu TRT Türk Kanal Koordinatörlüğü için değişik haber ajansları aracılığı ile anlık yurtdışı haber temin edebilmektedir. 2-Karar organı: 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanun un 11. maddesine göre Kurumun en yüksek karar ve yönetim organı, yönetim kuruludur. Yönetim Kurulu Genel Müdür, Bakanlar Kurulu tarafından genel müdür yardımcıları arasından atanan iki üye ile elektronik veya kitle iletişimi alanlarında bir; hukuk alanından bir; işletme, iktisat veya maliye alanlarından bir ve sanat veya kültür alanlarından bir kişi olmak 4

22 üzere, bu alanlarda temayüz etmiş kişiler arasından seçilen ve atanan dört üyeden oluşmaktadır. Dışarıdan seçilen yönetim kurulu üyeleri; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından her bir alandan teklif edilen iki kat aday arasından Bakanlar Kurulu Kararı ile atanmaktadır. Yönetim Kurulu en az onbeş günde bir defa toplanmak üzere asgari 5 üyenin katılmasıyla toplanabilmekte, kararlarını ise en az dört üyenin oyu ile almaktadır. TRT Yönetim Kurulunca, 2011 yılında 28 adet toplantı yapılarak çeşitli konularda 407 adet karar alınmıştır. Yönetim Kurulu Başkan ve üyelerinin isimleri, unvanları ve görev sürelerini gösteren çizelge Raporun başlangıç kısmında yer almaktadır. 3-Yürütme organı: 2954 sayılı Kanun gereğince Kurumun yürütme organı Genel Müdürlüktür. Genel Müdürlük, 2954 sayılı Kanun un 16. maddesi yanında, kanun, tüzük, ve yönetmelik hükümleri ile Yönetim Kurulu kararları doğrultusunda yöneten ve temsil eden Genel Müdür ile yetkilerinin bir bölümünü devir ettiği ona bağlı dört genel müdür yardımcısından oluşmaktadır. TRT Kuruluş ve Görev Yönetmeliğinde yapılan düzenlemeyle teşkilat şemasında ana birimler, danışma ve denetim birimleri, yardımcı birimler ayrımına yer verilmiş ayrıca, taşra teşkilatı ile yurt dışı teşkilatı ayrımı yapılmıştır. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu; Genel Müdür, dört Genel Müdür Yardımcısı, Hukuk Müşavirliği, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Yayın Denetleme ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Genel Sekreterlik, Özel Kalem Müdürlüğü ile Televizyon, Radyo, Haber ve Spor Yayınları, Dış Yayınlar, Dış İlişkiler, Müzik, Arşiv, Strateji Geliştirme, Bilgi Teknolojileri, Stüdyolar ve Program İletim Sistemleri, Verici İşletmeleri, Muhasebe ve Finansman, Satınalma, İnsan Kaynakları, Eğitim, Reklam- Tasarım-Tanıtım ve Destek Hizmetleri daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Kurum un teşkilat şemasına Rapor ekleri (Ek:1) arasında yer verilmiştir. 4-Servisler: a)danışma servisleri: aa) Hukuk Müşavirliği: Kurumun hukuk işleri; Genel Müdüre doğrudan bağlı Hukuk Müşavirliği tarafından yürütülmektedir. Denetim tarihi (Ağustos/2012) itibariyle Hukuk Müşavirliğinde 1 Birinci Hukuk Müşaviri, 2 hukuk müşaviri, 17 avukat ve 9 büro 5

23 görevlisi olmak üzere toplam 29 kişi çalışmaktadır. Hukuk Müşavirliği faaliyetlerini, TRT birimlerinin görevleri ile çalışma usul ve esasları kapsamında yer alan Hukuk Müşavirliği görevleri çalışma usul ve esaslarına göre yürütmektedir. TRT Hukuk Müşavirliği nin takip ettiği kurum lehine veya aleyhine açılan dava dosyalarının 2011 yılı sonu itibariyle sayıları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. TRT'nin açtığı TRT'ye açılan Toplam Yıl Adet Adet Adet Toplam Çizelgede de görüleceği üzere önceki yıllardan devreden ve yıl içinde açılanlar olmak üzere toplam adet dava dosyasının takibinin yapıldığı görülmüştür. Kurumun hukuk işleri geçen dönem hukuk müşavirleri dahil 31 avukat ile yürütülürken, denetim tarihi (Ağustos/2012) itibariyle Hukuk Müşavirliğinde hukuk müşavirleri dahil 20 avukat ile yürütülmeye çalışıldığı görülmüştür. Yeni açılan kanallar Kurum faaliyetlerinde artış meydana getirmiş bunun yanında Kurum un 2010 yılından devreden ve 2011 yılında derdest olan davalarla birlikte iş yükünün arttığı ancak avukat sayısının geçen döneme göre %35 oranında azaldığı görülmüştür. Kuruma açılan davalar karşısında gerekli takiplerin yapılabilmesi için avukat ihtiyacının bir an önce karşılanması önerilir. ab) Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı: Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı; Strateji Geliştirmeden Sorumlu Müdürlük, Teknik Araştırma ve Geliştirmeden Sorumlu Müdürlük ile Mevzuat Müdürlüğü olarak teşkilatlanmış ve hizmetlerini 104 personel ile sürdürmektedir. Strateji Geliştirmeden Sorumlu Müdürlük, yatırım planlarını takip etmek ve Kurumun stratejik plan çalışmalarını yürütmekle sorumludur. Teknik Araştırma ve Geliştirmeden Sorumlu Müdürlük, yeni yayın teknolojileri ve servislerinin uygulanmaya konmasında Kurumun karar alma mekanizmalarına test, saha denemesi, ölçüm ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi ile stratejik planlama ve karar 6

24 süreçlerine etkin veri sağlamak yatırım programında da yer alan Ar-Ge Projeleri, Radyo ve Televizyon Yayın Teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmesi ve uygulamaya konmasında Kurumsal çözümler getirecek projeler üretmek, Kurumun teknolojik altyapısını yayıncılık sektöründeki gelişmelere uygun yapılandırılması için AR-GE çalışmaları yapmak vb. hizmetleri yürütmektedir. Kurumun mevzuat sistemini tek elden kontrol edip yürütmek Strateji Dairesi Başkanlığının görevidir. Yenilenen mevzuat sistemi Kurum internet sayfasına eklenmektedir sayılı Kanuna istinaden yeni teşkilat düzenlemeleri nedeniyle kaldırılan, birleştirilen, ismi veya yapısı değiştirilen birimlerde yönetici kademesindeki personel maaşları dondurulmak suretiyle Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde strateji uzmanı kadrolarına atanmışlardır sonu itibariyle 57 personel strateji uzmanı olarak çalışmaktadırlar. Başkanlıkta Strateji Uzmanı unvanında görev yapan personel Kurumca ihtiyaç duyulan hizmetlerde görevlendirilmektedir. Ancak, aktif görevde iken kendi isteğiyle veya Genel Müdürlükçe görevden alınan unvanlı personelin atandığı bu kadroların sayısının arttığı da görülmektedir. b)teftiş ve kontrol servisleri : ba)teftiş Kurulu Başkanlığı : Kurum un merkez ve taşra birimlerindeki inceleme, teftiş, kontrol ve soruşturma işleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan TRT Teftiş Kurulu Yönetmeliği hükümlerine göre TRT Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Kurum 2011 yılı çalışmalarını; 1 başkan, 11 başmüfettiş, 1 müfettiş, 31 müfettiş yardımcısı olmak üzere 44 denetim personeli ile yürütmüştür yılında 40 birimin teftişi programlanmış, denetim tarihi (Ağustos/2012) itibariyle 2011 yılı programının tamamlandığı görülmüştür. bb)yayın Denetleme ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı: Programların denetimi; Radyo-Televizyon Programlarının Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (c) fıkrasına göre Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 27 ve 30 ncu maddelerindeki hükümler saklı kalmak ve haberler ile spor yayınları hariç olmak üzere, yıllık genel yayın plânı, yapım 7

25 ve uygulama talimatları, genelge ve yazılı emirlerle belirlenen söz ve görüntü yayınlarını, haber programlarını, yerli ve yabancı kaynaklı sinema ve televizyon filmlerini, Kurum repertuarına alınacak müzik eserlerini, kliplerini, açıklamalı müzik yayınlarının söz bölümlerini, radyo ve televizyon reklâm programlarını kapsamaktadır. Buna göre Başkanlıkça haber ve spor yayınları ile canlı yayınlar hariç olmak üzere Kurum un yayın yaptığı tüm radyo ve televizyon programlarının ses, görüntü ve metinleri ile repertuara alınacak müzik eserlerinin sözleri, yerli ve yabancı sinema ile televizyon filmleri, müzik klipleri yayından önce genel müdür adına denetlemektedir Yayın Denetleme ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı nın 2011 yılındaki denetim faaliyet sonuçları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Değişim Denetimin türü Fark Adet Adet % Televizyon programları Radyo programları (1.084) (14) Reklâm programları Müzik programları (324) 12 Toplam yılında, Ankara, İstanbul ve İzmir de görev yapan 34 yayın denetim elemanı, metin, görüntü, bant-görüntü olmak üzere programı, mevzuata uygunluk yönünden denetime tabi tutmuştur. C-Personel durumu: 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Türkiye Radyo Televizyon Kurum unda istihdam şekilleri 2954 sayılı Kanun un 49 uncu maddesinde, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel ve geçici personel eliyle gördürülür. şeklinde düzenlenmiştir. Kurum personeli, aynı kanunun 50 nci maddesinde düzenlenen hükümler dışında kamu iktisadi kuruluşları personel rejimine tabidir. Kurum personeli ile ilgili kadro unvanları, sayısı, ücretler, ek gösterge ve sosyal haklar, fazla çalışma ücreti ve diğer mali haklar 3984 sayılı Kanunun Geçici 8 inci maddesinde "Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu personeli, Başbakanlık Merkez 8

26 Teşkilatında çalışan personelin aylık ücretleri dışında yararlandığı fazla çalışma ücreti ve benzeri diğer mali haklardan Genel Müdürün teklifi ve Üst Kurulun onayı ile aynen yararlanır. Ayrıca, Kurumda çalıştırılan personelin kadro iptal ve ihdasları, sayısı, ücretleri, kadrolara uygulanacak ek göstergeler, personele sağlanacak sosyal yardımlar, Kurum Genel Müdürünün teklifi üzerine Üst Kurul tarafından belirlenir" şeklinde düzenlenmiştir sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran tarihli 6112 sayılı Kanunda da aynı düzenlemeye yer verilmiştir. Bununla birlikte 631 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile TRT çalışanları dahil olmak üzere Kamu personelinin her türlü ücret ve mali hakları belirleme konusunda Kurumun yetkilerine sınırlama getirilmiş, RTÜK ün ise yetkileri kaldırılmıştır. TRT nin 2011 yılı faaliyet dönemi personel kadroları, program kadro sayısı ile çalışan personelin ortalama ve yılsonu sayıları, önceki yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. A-Memurlar B-Sözleşmeliler: Personel Çalışan personel Norm Çalışan personel Ortalama Yıl sonu Kadro Ortalama Yıl sonu Kişi kişi Sayı kişi kişi 1-Kadro karşılığı sözleşmeliler Diğer sözleşmeliler Toplam (B) Genel toplam (A+B) Yüklenici personel TRT nin merkez ve taşra birimleri için belirlenen kadro karşılığı personel ile diğer sözleşmeli personelin program kadro sayısı geçen yıla göre değişmeyerek olarak gerçekleşmiştir. Yıl içerisinde 1036 adet kadro iptal edilirken, aynı sayıda kadronun da ihdas edildiği görülmüştür. Kurum da 2011 yılsonu itibariyle kişi kadro karşılığı sözleşmeli personel, 826 kişi de sözleşmeli olmak üzere kişi istihdam edilmiştir. 9

27 Yıl içerisinde kadro karşılığı sözleşmeli personel kadrosuna 250 kişi yapılan sınavlar sonucu açıktan, 88 kişi başka kuruluşlardan naklen 2 kişinin de göreve iadesiyle 340 personel katılmıştır yılı sözleşmeli personel kadrosuna ise yapılan sınavlar sonucunda 22 sözleşmeli personel girişi görülmüştür yılı içinde çıkan KHK kapsamında çalışma sürelerine göre emekli olmaları halinde personele %25, %30, %40 oranlarında artırımlı olarak emekli ikramiyesi verilmesi neticesinde yılsonu itibariyle 695 kişi emekli olmuş, 10 kişi başka kuruluşlara nakil, 4 kişi sözleşmenin yenilenmemesi, 14 kişi istifa, 6 kişi ölüm olmak üzere toplam 729 kişi kadro karşılığı sözleşmeli personel kadrosundan ayrılmıştır. Bu dönemde ayrılan sözleşmeli personel sayısı ise 4 kişi sözleşmenin yenilenmemesi, 21 kişi istifa ve 2 kişi de ölüm olmak üzere 27 personeldir. Yılsonu itibariyle çalışan personelin; kişisi kadro karşılığı sözleşmeli personel, 826 kişisi de sözleşmeli personeldir. Kadro karşılığı sözleşmeli ve diğer sözleşmeli personelin teşkilat içindeki dağılımı ve yıl içindeki hareketleri rapor ekinde yer alan Ek: 2 ve 3 sayılı çizelgelerde gösterilmiştir. TRT personel alımlarını genel duyurulu yarışma veya yeterlik sınavı yöntemi ile gerçekleştirmektedir. Kadro karşılığı sözleşmeli personel alımı, Kamu görevlerine Kurum bünyesinde başlayanların açıktan ilk defa atamaları, 18/3/2002 tarihli ve 2002/3975 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik" hükümleri çerçevesinde yapılacak sınavlarda Kurum tarafından belirlenecek asgari puanı almış olanlar arasından, Kurumca yapılan giriş sınavı sonucuna göre yapılmaktadır. Sözleşmeli personel alımı ise, pozisyonlarının unvanı ve sayısı, 2954 sayılı Kanunda belirtilen toplam sözleşmeli personel sayısı aşılmamak, kurum tarafından yazılı ve/veya sözlü-mülakat yoluyla yapılmaktadır sayılı Kanunla getirilmiş bulunan özel hükümler; işe giriş, yükselme, mahrumiyet yeri zammı, başka iş ve hizmet yasağı, istisnai memuriyet, zam ve tazminatlar, ek göstergeler, atama ve görevden alma, yurt içinde ve yurt dışında görevlendirme, öğrenim ve eğitim, asli görev dışında ücretli çalışma, mesken yapımı ve kiralama konularına ilişkindir. Kanun, bu özel hükümlerden; ek gösterge, tazminat ve kadro karşılığı sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilişkin uygulamaların, Bakanlar Kurulu kararıyla yapılacak tespite göre yürütülmesini öngörmüştür sayılı Kanunun Geçici 8 inci maddesi ile Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan ücret, ek gösterge, kadro sayısı, sağlanacak sosyal yardımların tespiti, Kurum 10

28 Genel Müdürünün teklifi ve RTÜK ün onayı ile yapılabilir hale getirilmiştir. Yine 3984 sayılı Kanunun Geçici 8 inci maddesi ile TRT personeline, Başbakanlık Merkez Teşkilatında çalışan personelin aylık ücretleri dışında yararlandığı fazla çalışma ücreti ve diğer mali haklardan yararlanma olanağı sağlanmıştır sayılı kanun, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak, 6112 sayılı kanunda da, 3984 sayılı kanunda yer alan geçici 8 inci madde aynen korunmuştur. TRT personeli için yapılan bu özel düzenleme sonucunda, yüksek ek gösterge, ücret ve mali haklar nedeniyle zaman içerisinde tüm personel kadro karşılığı sözleşmeli personel statüsüne geçmiştir. Sözleşmeli personel istihdamı 2954 sayılı TRT Kanun un 49 uncu maddesinde, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel ve geçici personel eliyle gördürülür. şeklinde düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun un 50 inci maddesinde ise Sözleşmeli personel; Kurumda radyo-televizyon yayın, yapım, teknik ve bilişim hizmetlerini yürütmek ve sayısı 300 ü geçmemek üzere Kurumca yapılacak sınavla istihdam edilen, istihdama ve sözleşmeye ilişkin usul ve esasları Yönetim Kurulunca belirlenen personeldir. şeklinde tanımlanmıştır. Bu şekilde çalıştırılacak olanların ücretlerinin, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilenlere uygulanan sözleşme ücreti tavanının dört katını geçemeyeceği ve bu fıkrada belirtilen ücret dışında herhangi bir ödeme yapılamayacağı hususu düzenlenmiştir. Yabancı uyrukluların da sözleşmeli olarak istihdam edilebileceği ve bu personelin istihdam, sözleşme usul ve esasları ile ücret miktarı ve her çeşit ödemelerinin Yönetim Kurulunca tespit edileceği madde metninde yer almıştır. Bakanlar Kurulu nun tarih ve 1231 sayılı Kararı ile Devlet Memurlarının Görevde Yükselme Esaslarına Dair Yönetmelikte değişiklik yapılmıştır. Kurumu da kapsayan söz konusu yönetmeliğin geçici 4 üncü maddesine göre Kurumların 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi personel ile sözleşmeli personeline ilişkin görevde yükselme yönetmeliklerini Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınarak en geç iki ay içinde çıkarması öngörülmüştür. Söz konusu Yönetmeliğin adı Bakanlar Kurulunun tarih ve 8246 sayılı kararı ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik olarak değiştirilmiş ve kapsamı da genişletilmiştir. 11

29 Kurumda uygulanmakta olan TRT Hizmetlerinin Tanımı ve Bu Hizmetlere Atanacak Personel Yönetmeliği nin 5 inci maddesinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan değişikle, Asli ve sürekli hizmet kadrolarında görevli personele yönelik yeterlik, unvan değişikliği ve görevde yükselme sınavlarına tabi kadro unvanları, sınavlara ilişkin usul ve esaslar ile sınav şekli/şekilleri Yönetim Kurulu tarafından belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda hazırlanan Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Personelinin Görevde Yükselme ve Unvan değişikliği Sınavlarına İlişkin Usul ve Esaslar, Yönetim Kurulu nun tarih ve 2011/196 sayılı kararı ile kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Kurumda hizmetin gereği olarak yabancı uyruklu personel de çalıştırılmaktadır. Bu kapsamda tarih ve sayılı Resmî Gazete de Türkiye Radyo- Televizyon Kurumunda İstihdam Edilecek Yabancı Uyruklu Personel Yönetmeliği yayınlanmıştır. Yönetmeliğin Kurumda, sözleşmeli olarak istihdam edilecek yabancı uyruklu personelin; hizmete alınmalarına, niteliklerine, görevlerine, sorumluluklarına, ücretlerine ve diğer sosyal haklarına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanmış olan ücret yönünden 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (B) bendine göre çalışanlara uygulanan tavan ücretin 4 katını aşmamak üzere Yönetim Kurulunca belirleneceği hüküm altına alınmıştır. TRT Teftiş Kurulu nun tarihli Müzik Kanal Koordinatörlüğüne ait, evraklara sayı ve tarih vermek suretiyle düzenlenen çok sayıda gerçeğe aykırı belge ve faturalarla bir firmaya haksız ödemede bulunulması ile ilgili olarak düzenlenen Raporda; İstanbul Televizyon Müdürünün sekreteri olarak görev yapan ve Kurum personeli olmayan (temizlik şirketinde çalışan) kişinin, Müzik Kanal Koordinatörü ve İstanbul Televizyon Müdürünün kaşelerini kullanarak ve imzalarını taklit ederek çok sayıda fatura düzenlediği, Aynı şekilde gerek Müzik Kanal Koordinatörlüğünde gerekse İstanbul TV Müdürlüğü bürolarında görev yapan kişilerin Kurum personeli olmamalarına rağmen, evrak takip sistemine kendi oturumları ile girmek suretiyle evrak işlemlerini yürütmekte oluşlarının, bunun yanı sıra prodüksiyon ve yapım koordinatörlüğü ile Muhasebe Müdürlüğünde, Kurumun bölgede temizlik işlerini yürüten firma ile çeşitli yapımcı şirketler üzerinden çok sayıda kişinin çalıştırılmakta oluşunun, hem

30 sayılı TRT Kanunu nda belirtilen istihdam şekillerine aykırılık hem de önemli bir risk oluşturduğu, Düzenlenen sahte ödeme yazılarının, evrak takip sisteminden gerekli kontrol yapılmadan işleme tabi tutulmasının, evrak işlemlerinin yürütülmesinde önemli bir aksaklığın bulunduğunu gösterdiği belirtilerek, Evrak takip sistemine, Kurum personeli olmayan kişilerin hiçbir şekilde girmemeleri, Muhasebe biriminde temizlik firması elemanlarının çalıştırılmaması ve personel ihtiyacı var ise, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre personel temin edilerek açığın giderilmesi önerilmiştir. TRT İstanbul İl Müdürlüğü nde yapılan incelemelerde Muhasebe Müdürlüğü, Yapım Koordinatörlüğü, Prodüksiyon Koordinatörlüğü vb. birimlerde asli ve sürekli hizmetlerin yürütülmesinde hizmet alımı suretiyle temin edilen personelin çalıştığı tespit edilmiştir. T.C. Anayasası nın 133. Maddesinde; Radyo ve Televizyon istasyonları kurmak ve işletmek kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbesttir Devletçe kamu tüzelkişiliği olarak kurulan tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tüzelkişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ve yayınlarının tarafsızlığı esastır. şeklinde düzenlenirken, 128 inci maddesinde de; Devletin kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle gördürülür. hükmüne yer verilmiştir. Anayasa nın ilgili hükümleri yanında, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nda (DMK) istihdam şekilleri, Anayasanın 128. maddesinin anılan hükmüne paralel biçimde düzenlenmiş; DMK nın 4. maddesinin 1 inci fıkrasında Kamu hizmetleri, memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle görülür. hükmünün devamında yer alan 5 inci maddesinde de, Bu Kanuna tabi kurumlar, dördüncü maddede yazılı dört istihdam şekli dışında personel çalıştıramazlar. hükmüyle dört istihdam şekli dışında personel çalıştırılması yasaklanmıştır. Diğer taraftan, 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 49. Maddesinde de bir kamu tüzel kişisi olan Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun hizmetlerinin memurlar, işçi sayılmayan sözleşmeli personel ve geçici personel eliyle gördürüleceği hükme bağlanmıştır. 13

31 TRT Genel Müdürlüğü nün doğrudan genel idare esaslarına göre yürüttüğü asli ve sürekli hizmetlerin; sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 49. maddesinde belirtilen personel ile yürütülmesi, mali ve idari sorumluluk gerektiren yerlerde hizmet alımı suretiyle temin edilen personel çalıştırılması uygulamasına son verilmesi, - Hizmet alımı yoluyla temin edilen personel, hangi hizmet için temin edildiyse o hizmetle sınırlı olarak çalıştırılması, - Kurumun asli ve sürekli hizmetlerini yürüten birimlerin personel açığının bir an önce giderilmesi, önerilir. TRT Genel Müdürlüğü nün doğrudan genel idare esaslarına göre yürüttüğü asli ve sürekli hizmetlerin; sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 49. maddesinde belirtilen personel ile yürütülmesi, mali ve idari sorumluluk gerektiren yerlerde hizmet alımı suretiyle temin edilen personel çalıştırılması uygulamasına son verilmesi, - Kurumun asli ve sürekli hizmetlerini yürüten birimlerin personel açığının bir an önce giderilmesi, önerilir. 2- Personele yapılan harcamalar : TRT nin merkez ve taşra teşkilatı personeline 2011 yılı faaliyet döneminde yapılan harcamalar, önceki yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 14

32 Personele yapılan harcamalar A-Yönetim Kurulu Üyeleri (Kuruluş Dışı) ve Denetçiler Harcanan Toplam harcanma Bin TL Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Harcanan Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL B-Memurlar C-Sözleşmeliler Toplam Geçen Yıl Toplamı Fark

33 Kurum çalışanlarına 2011 yılında yapılan harcamaların cari yıl toplam tutarı, önceki yıla göre %9 oranında artarak 398 milyon TL olmuştur. Personele yapılan harcamaların %55 si esas ücretlere, %22 si ek ödemelere, %23 ü de sosyal giderlere ait bulunmaktadır. Artışlar, genel olarak memur maaş katsayısı, sözleşme ücretleri, sosyal giderlere konu girdilerdeki fiyat artışları ile özel hizmet tazminatındaki artışlardan kaynaklanmıştır. Personelin maaş ve ücretleri, 2954 sayılı Kanun un 50 nci maddesi ve Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda Kadro Karşılık Gösterilmek Suretiyle Sözleşmeli olarak Çalıştırılacakların Sözleşme Usul ve Esasların 7 nci maddesinde belirtilen ve Kurumda uygulanmakta olan I ve II sayılı cetvellerde yer alanlara uygulanacak ücretler ile 2954 sayılı Kanunun 50 nci maddesi uyarınca İşçi Sayılmayan Sözleşmeli Personele uygulanacak ücretler; Bakanlar Kurulunun 97/10498 sayılı kararına dayanılarak belirlenmekte ve uygulanmaktadır. Söz konusu personelin sözleşme ücreti, Bakanlar Kurulu kararı ile 2011 yılının ilk altı ayı için % 4,22, ikinci altı ayı için %4 oranında artırılmıştır. TRT personelinin derecelerine göre ek göstergelerinde zaman içerisinde Yönetim Kurulu kararı ve RTÜK onayı ile değişiklikler yapılmaktadır. Söz konusu uygulama ile TRT Genel Müdürü için 8000, genel müdür yardımcısı için 7600, daire başkanı için 6400 olmak üzere, görevin önemi ve unvana göre hiyerarşik sıralama içinde diğer personel için 6200 den aşağı doğru inmek üzere ek göstergeler tespit edilmiştir. TRT de istihdam edilen sözleşmeli personele 3984 sayılı Kanunun geçici 8 inci maddesi doğrultusunda belirlenen sözleşme ücreti dışında fazla çalışma ücreti ve özel hizmet tazminatı adı altında ilave ödemeler yapılmaktadır yılında istihdam edilen kadro karşılığı sözleşmeli personele derecelerine göre, en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) % 20 ile % 35 oranları arasında aylık fazla çalışma ücreti ödenmiştir. Başbakanlık merkez teşkilatında istihdam edilen kadro karşılığı sözleşmeli personele verilen özel hizmet tazminatı, 3984 sayılı Kanunun Geçici 8 inci maddesinde, TRT personeli Başbakanlık merkez teşkilatında çalışan personelin yararlandığı ücretleri dışında her türlü mali haklarından yararlanacağı öngörüldüğünden, TRT personeli için de geçerli olmaktadır. Kurumda kadro karşılığı sözleşmeli olarak istihdam edilen personele derece ve unvanlarına göre, en yüksek 16

34 devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) % 50 ile % 345 oranları arasında belirlenen oranların yarısı tutarında özel hizmet tazminatı ödenmektedir. 3- Sosyal konular ve giderleri: Kurum personeline 2011 yılında yapılan sosyal nitelikli harcamalar, geçen yıl rakamlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Sosyal giderler Harcanan Bin TL Fark A-Cari Yılla İlgili 1-Aile ve çocuk yardımı Evlenme, doğum ve ölüm yardımı (3) 3-Sosyal yardım zammı 4-Barındırma giderleri Yedirme yardımı Giydirme yardımı 29 9 (20) 7-Taşıma giderleri T.C.Emekli Sand.Ku.Karş.ve Ek Karş Emekli ikram..işten ayrılma tazm SGK primi işveren payı işsizlik sigortası primi işveren payı Sağlık giderleri (16.640) 13-Eğitim giderleri Spor giderleri 15-dinl. Kamplarına yap. Harcamalar Pers. Dernek ve vakıflara yard. 17-Ayni ve nakdi başka sosyal giderler Toplam (A) B-Geçmiş yılla ilgili; 1-Emekliler için öd.sos.yard.zammı Emekli ikram.işten ayrılma tazm Diğer Ödemeler Toplam (B) Genel toplam (A+B)

35 Kurum personeli için 2011 yılı faaliyet döneminde yapılan sosyal nitelikli harcamaların toplam tutarı, önceki yıla göre % 26 oranında artarak 94 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Harcamalarda meydana gelen artışın sebebi, %112 oranında artan sosyal güvenlik giderleridir. TRT de kamu konutlarıyla ilgili olarak, konut türünün belirlenmesi, tahsis şekli, kira ve yakıt bedellerinin tespiti ve tahsili ile ilgili hususlar 2946 sayılı Kamu Konutları Kanunu, Kamu Konutları Yönetmeliği ve Milli Emlak tebliğ hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır. Ayrıca Kurum tarafından düzenlenmiş bir konut yönetmeliği bulunmamaktadır. Diğer taraftan, 2954 sayılı Kanunu nun 55 inci maddesinde "Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu personeline kira karşılığında lojman olarak tahsis edilmek üzere yatırım programları dahilinde mesken yaptırmaya ve satın almaya, kalkınmada öncelikli yörelerde Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine mesken kiralamaya yetkilidir." düzenlemesi yer almaktadır tarihi itibariyle, TRT nin merkez ve taşra birimlerinde 799 adet kamu konutu bulunmaktadır. Mevcut konutların 63 adeti görev tahsisli, 310 adeti hizmet tahsisli, 426 adeti ise sıra tahsislidir. Kurum konutlarının 397 adetinin boş olduğu görülmektedir. Boş lojmanlar genellikle radyo verici istasyonları mahallinde bulunmaktadır. Verici istasyonlarının bir kısmı kapatılmış, bir kısmının yayınları durdurulmuş sadece bakım ve işletme müdürlükleri çalışmakta, faal olan istasyonların çoğu da meskûn yerlerden, eğitim ve öğretim kurumlarından ve sosyal yaşam alanlarından uzak olması sebebiyle personel tarafından tercih edilmemektedir. Ayrıca istasyonlarda fiili çalışan personel sayısının az olması da lojmanların boş kalmasına sebep olmaktadır. 18

36 III. MALİ BÜNYE Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun faaliyet sonuçlarının bir bütün olarak değerlendirilmesi, gelir-gider ve varlık-kaynak kalemleri arasındaki oransal ilişkilerin belirlenmesi, mali yapısı, karlılık-zararlılık durumu ile varlık ve kaynakların kullanım verimliliklerini belirlemek amacıyla hazırlanan ve rapor ekleri (Ek:4-5) arasına alınan 2011 yılı varlık ve kaynakların ayrıntılarını gösteren çizelgelere göre düzenlenen mali durum çizelgesi, önceki dönem verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıda gösterilmiştir. Mali durum Fark Bin TL % Bin TL % Bin TL Varlıklar ( Aktif ): 1-Dönen varlıklar a) Hazır değerler , ,4 ( 3.529) b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değ , , Toplam (I) , , Duran varlıklar a) Uzun sürede paraya çevrilebilir değer , , b) Bağlı değerler , ,8 ( 7.174) Toplam (II) , , Varlıklar toplamı Kaynaklar (Pasif): 1- Yabancı kaynaklar a) Kısa vadeli , , b) Uzun vadeli , , Toplam (I) , , Öz kaynaklar toplamı , , Kaynaklar toplamı A-Mali durum: Kurum un mali bünye incelemesine esas olmak üzere 2011 yılı füzyon bilançosu; aynı mahiyetteki rakamların aktif ve pasiften karşılıklı düşülmesi suretiyle sadeleştirilmiştir. Bilanço nun sadeleştirilmesinde; -Aktifte diğer dönen varlıklar hesabı içinde yer alan ve Kurum un 2011 yılını mali zarar ile kapatması sonucunda mahsup işlemi yapılamayan 5,1 milyon TL tutarındaki peşin ödenen vergi ve fonlar, pasifte kayıtlı ödenecek vergi ve yükümlülükler hesaplarından, -Pasifte diğer avanslar hesabında yer alan ve Evrensel Hizmet Fonundan oluşan 6,9 milyon TL, aktifte Bankalar hesabından karşılıklı olarak düşülmüştür. 19

37 Sonuç itibariyle toplam 12 milyon TL aktif ve pasiften karşılıklı olarak tenzil edilmiş, böylelikle bilanço büyüklüğünü fiktif olarak artıran hesaplar birbirlerine mahsup edilerek bilanço sadeleştirilmiş ve mali analize uygun hale getirilmiştir. Kurumun mali bünyesinin incelenmesi amacıyla sadeleştirilmiş bilanço ve gelir tablosu kalemleri arasında kurulan rasyo değerleri aşağıda incelenmiştir. a) Mali kaldıraç: % % Yabancı kaynaklar x 100 = x 100 = 4,8 4,4 Varlıklar toplamı Kurum un varlıklarının hangi oranda yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösteren mali kaldıraç rasyosu geçen döneme göre 0,4 puan artarak % 4,8 oranına yükselmiştir. Bu oran Kurum için olumlu seviyesini korumaktadır. b) Mali yeterlilik (finansman) : % % Öz Kaynaklar x x 100 = = 1.994, ,3 Yabancı kaynaklar Rasyo sonucuna bakıldığında, Kurum un sahip olduğu öz kaynakların yabancı kaynakların yaklaşık 20 katı olduğu görülmektedir. Diğer taraftan öz kaynak yapısı incelendiğinde, ödenmiş sermayenin öz kaynakların % 13 ünü oluşturduğu, kalan % 87 lik kısmının ise işletme faaliyetleri sonucu oluşan gelir fazlalarından oluştuğu anlaşılmıştır. Kurum un mali yapısı kuvvetli olup, cari giderleri ve yatırımlarını finanse etmekte zorluk yaşamamakta, kaynak açığı bulunmamaktadır. Kurum un yıl içerisindeki fon hareketlerini gösteren fon akım tablosu ile nakit kaynakları ve nakit kullanımlarını gösteren nakit akım tablosu Rapor ekleri (Ek:6, 7) arasına alınmıştır yılı faaliyet döneminde 224 milyon TL fon kaynağı sağlanmış olup, fonların büyük bir kısmı dönen ve duran varlık artışında kullanılmıştır. Diğer taraftan cari yılda sağlanan nakit, kullanım yerlerinde oluşan ödemeleri karşılamış olup faize tabi kaynak kullanılmamıştır. Kurum un 3093 sayılı TRT Gelirleri Kanunu ile belirlenen gelir kaynakları; işletme faaliyetleri dışında oluşan ve toplam gelirlerin % 86,5 ini oluşturan enerji hasılatından alınan paylar ile radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlardan tahsil 20

38 edilen bandrol gelirleri ile sübvansiyonlardan oluşan kamusal katkı payları yanında, işletme faaliyetleri sonucu oluşan ilan ve reklam gelirleri, film, plak, kitap vb. yayın ve yapımların satışından sağlanan gelirlerden oluşmaktadır. Kurumun gelir kaynaklarının büyük kısmının işletme faaliyetleri dışında belirlendiği göz önüne alındığında gerek fon kaynakların oluşumu gerekse nakit kaynaklarının sağlanması açısından kurum faaliyetlerinin etken olmadığı, bunun yanında fon kullanımları ve nakit çıkışlarının kurum faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olduğu görülmektedir. c) Oto finansman (iç kaynaklar): % % Yedekler x 100 = x 100 = 785,6 712,0 Ödenmiş sermaye Kurumun oto finansman rasyosu bir önceki yıla göre 73,6 puan artarak % 785,6 oranında gerçekleşmiştir. Söz konusu rasyo sonuçlarının önceki döneme göre nispi artış göstermesinde 2011 yılına ait dönem karı etkili olmuştur yılı dönem karı üzerinden 2954 sayılı TRT Kanunu gereğince hesaplanan yasal yedekler de rasyonun tespitinde dikkate alınmıştır. Dönem net karının tamamı, ilgili kanun gereğince ayrılması gereken I. ve II. Yedek akçe sınırı tamamlanmış olması sebebiyle özel yedek akçe hesabına nakledilmiştir. Kurum un son yıllardaki faaliyet sonuçlarının karlı olması, ayırmış olduğu yedeklerin sürekli artmasını sağlamıştır. d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: Bağlı değerler X x 100 Öz kaynaklar = % % = 27,1 30,0 Bağlı değerlerin ne kadarının öz kaynaklarla edinildiğini gösteren yukarıdaki rasyo sonucu, bir önceki yıla göre 2,9 puan azalmıştır. Rasyo, bağlı değerlerin tamamının öz kaynaklarla karşılandığını göstermektedir. Kurum un öz kaynakları bağlı değerlerin tamamını karşıladıktan sonra, aktifin diğer kısmının önemli bir bölümünü de finanse etmiştir. Dönem içerisinde 21

39 gerçekleştirilen 65,6 milyon TL tutarındaki yatırım harcamalarının tamamı öz kaynaklardan sağlanmıştır Bağlı değerler X x 100 Varlıklar toplamı = % % = 25,8 28,7 Diğer taraftan, varlık toplamında gerçekleşen artışın maddi duran varlıklara net girişten daha yüksek tutarda gerçekleşmesi nedeniyle, bağlı değerlerin varlıklar toplamı içerisindeki payı % 25,8 oranına düşmüştür Maddi duran varlıklar (net) X x 100 Öz kaynaklar = % % = 26,3 29,2 Maddi duran varlıklar (net) X x 100 Varlıklar toplamı = = 25,1 27,9 Rasyo sonuçlarından da görüleceği üzere; Kurum maddi duran varlıklarının gerek öz kaynaklara oranı ve gerekse toplam varlıklar içerisindeki payı, bir önceki yıla göre azalmıştır. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri: Paraya çevrilebilir ve hazır değerler X 100 = x 100 Varlıklar toplamı % % = 74,2 71,3 Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin toplam varlıklar içerisindeki payı bir önceki döneme göre 2,9 puan artarak % 74,2 oranına yükselmiştir. Rasyodaki yükselişte, toplam varlıkların bir önceki döneme göre % 9,5 oranında artışına rağmen, paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin % 14,0 oranında artışından kaynaklanmıştır. Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin yapısı incelendiğinde; toplam tutarın % 31,5 inin hazır değerlerden oluştuğu, hazır değerler ile kısa sürede paraya çevrilebilir değerler toplamı esas alındığında bu oranın % 68,5 e yükseldiği görülmektedir. 22

40 Ancak, TRT tarafından satışı yapılan mal ve hizmet tutarının düşük olması ve kurum gelirlerinin önemli bir kısmının herhangi bir mal teslimi veya hizmet ifası karşılığı elde edilen gelir olmaması nedeniyle, mal ve hizmet alımı esnasında üstlenilen KDV sonraki mükelleflere yansıtılamamaktadır yılı sonu itibariyle devreden KDV hesabı bakiyesi 456,2 milyon TL ye yükselmiştir. Bu tutar, Kurum bilançosunda diğer duran varlıklar içerisinde yer almakla birlikte paraya çevrilebilme imkanı bulunmamaktadır. 2- Likidite: % % Dönen varlıklar x x 100 Cari oran = Kısa vadeli yabancı kaynaklar = = 1.746, ,3 Likidite oranı = Disponibilite = (Dönen varlıklar -stoklar) X 100 Kısa vadeli yabancı kaynaklar Hazır değerler X 100 Kısa vadeli yabancı kaynaklar x 100 = = 1.636, ,80 = x = 872, ,3 Yukarıda hesaplanan likitide rasyolarında görüldüğü üzere tüm kısa vadeli yabancı kaynakları karşılayacak likitide mevcuttur. Sadece hazır değerleri ile dahi, kısa süreli borçlarının tamamını karşılayabilmekte olup, ek finansman ihtiyacı bulunmamaktadır. 3-Varlık ve kaynakların net satışlara göre devir hızları: Yayın ve yapım hizmeti üreten bir kuruluş olan TRT nin gelirlerinin yaklaşık % 86,5 ini elektrik enerjisi hasılat payları, bandrol ücretleri ve sübvansiyonlar oluşturmakta, söz konusu kamusal payların dışında, faaliyetleri sonucunda ilan ve reklam gelirleri ile haber ve program satış gelirleri elde etmektedir. Ancak, haber ve 23

41 program satışlarından sağlanan gelir önemli meblağlara ulaşamadığından, varlık ve kaynakların net satışlara göre devir hızları, bu yıl da hesaplanamamıştır. B-Mali sonuçlar: 1-Karlılık (Rantabilite): a)mali karlılık (Mali rantabilite): Dönem karı X x 100 = Ödenmiş sermaye Dönem karı X % 2010 % = 73,6 167,3 = = 8,3 20,6 Öz kaynaklar TRT nin; ödenmiş sermayesi aynı kalırken, 2011 yılı dönem karının 2010 yılına göre % 56,0 oranında 170,6 milyon TL azalarak 134 milyon TL tutarında gerçekleşmiş olması nedeniyle, mali karlılığın bir önceki yıla oranla azaldığı görülmektedir. b) Ekonomik karlılık (Ekonomik rantabilite): (Dönem karı + (Finansman giderleri-yatırım maliyetine verilen faizler)x 100 Kullanılan sermaye-işletmeye açılmayan yatırımlarda kullanılan sermaye = x x % 2011 % 2010 % 2010 % = 8,1 20,5 Kurum un cari dönemde yatırımlarını yabancı kaynak kullanmadan gerçekleştirdiğinden, finansman gideri bulunmamaktadır. Ekonomik karlılığı, kullanmış olduğu sermayenin %8,1 i oranında gerçekleşmiş olup, 2010 yılına göre azalış görülmektedir. 2- Mali sonucu ilgilendiren etkenler: Dönem sonucunun oluşumunda başlıca etkenlerden biri olan satış hâsılatı üzerindeki incelemelere; raporun VI-Gelir Tablosu bölümünde, satış sonuçlarına ilişkin değerlendirmelere de, İşletme sonuçları alt bölümünde yer verilmiştir. Gelirlerinin yaklaşık % 86,5 ini kamusal katkı payları olarak da adlandırılan diğer gelirlerden (elektrik enerjisinden alınan pay ve bandrol gelirleri) oluşan 24

42 Kurumun mali yapısı yukarıdaki rasyolar aracılığıyla incelenmiş, finansman darboğazının söz konusu olmadığı görülmüştür. Ancak, kurum gelirlerinin büyük bir kısmını oluşturan kamusal katkı paylarının elektrik enerjisi tüketimi ile görsel ve işitsel cihazların satışına bağlı bir tüketim vergisi niteliğinde olması ekonomik faaliyetlerden doğrudan etkilenmesine yol açmaktadır. Olası ekonomik daralmalarda kurum gelirlerinde büyük düşüşler görülebilecektir. Bir kamu yayın kuruluşu olan TRT nin; gelişen radyo ve televizyon yayın teknolojisine uyum sağlayabilmesi ve çağdaş kamu yayıncılığı hizmetini ulusal ve uluslar arası alanda yerine getirebilmesi gereklidir. Bu amaçla kullanabileceği Kurum gelirlerinde yasal düzenlemeler yanında ülke ekonomisinin büyümesine paralel olarak büyük artışlar yaşanmıştır. Diğer taraftan, gerek kanal sayısında yaşanan hızlı artış, gerekse teknoloji yatırımlarındaki artış nedeniyle kurum harcamaları da hızla artmaktadır. Özellikle dışarıya yaptırılan programlarda yaşanan artış dikkat çekicidir. Giderlerinin % 36 sını personel giderleri, % 53 ünü ise dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler oluşturmakta olup, büyük ölçüde sabit gider niteliğindedir. 25

43 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu: TRT nin 2011 yılı Bütçe ve Finansman programı 2954 sayılı Türkiye Radyo- Televizyon Kanunu nun 36 ncı maddesi hükmü gereğince TRT Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/381 sayılı kararıyla kabul edilerek uygulamaya konulmuştur. TRT nin 2011 yılı gelir bütçesinde; 540 milyon TL si elektrik enerjisi hasılat payı, 444 milyon TL si bandrol gelirleri, 75,6 milyon TL si reklam gelirleri olmak üzere diğer gelir kalemleri ile birlikte toplam milyon TL gelir elde edileceği, karşılığında 443 milyon TL si personel giderleri, 539 milyon TL si de dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler olmak üzere diğer gider kalemleri ile birlikte toplam milyon TL gider yapılacağı ve 2011 yılının 81 milyon TL gelir fazlası ile kapanacağı tahmin edilmiştir. Ayrıca 2011 yılı Yatırım Programı, 80 milyon TL olarak öngörülmüştür yılı bütçesinin, yıl içerisindeki gelişmeler neticesinde ihtiyacı karşılayamayacağının anlaşılması üzerine, bütçe üzerinde değişiklik yapma ihtiyacı doğmuş, hazırlanan revize bütçe vize edilmesi amacıyla Hazine Müsteşarlığı na gönderilmiş ve yazı tarih ve sayılı yazı ile Kuruma gelmiştir. Vize edilen bütçe TRT Yönetim Kurulu nda tarihinde (2011/385 sayılı Karar) kabul edilerek uygulamaya konulmuştur. TRT nin 2011 faaliyet yılına ait bütçe hedefleri, revize tutarları ve son iki yıl gerçekleşmeleri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 26

44 Bütçeye ilişkin toplu bilgiler Ölçü Gerçekleşen Bütçeye göre sapma 1- Personel sayısı Kişi (29) Bütçe İlk durum(%) İlk durum Son durum Gerçekleşen Bütçeye göre sapma İlk durum (%) 2- Personel giderleri Bin TL (7) 3- Tüm alım tutarı " (20) (63) 4- Başlıca gelirler: a) Bandrol gelirleri Bin TL b) Elektrik enerji hasılat payları " (5) d) İlan ve reklam gelirleri " (27) Brüt satış tutarı " Yatırımlar (nakdi) " (57) 7- Finansman ihtiyacı/fazlası " (27) (66) 8- Dönem karı/zararı "

45 TRT, 2011 faaliyet yılını da; 514 milyon TL si elektrik enerjisi hasılat payı, 522 milyon TL si de bandrol gelirleri olmak üzere diğer gelir kalemleri ile birlikte toplam milyon TL gelir elde ederken, karşılığında da 413 milyon TL si personel giderleri, 613 milyon TL si de dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler için yapılan giderler olmak üzere diğer gider kalemleri ile birlikte toplam milyon TL gider yapılmıştır. Öte yandan, 2011 yılı yatırım harcamaları tutarı 34 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. B-Finansman: Kurum gelirleri 3093 sayılı TRT Gelirleri Kanunu ile; Radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlardan tahsil edilecek ücretler, elektrik enerjisi hasılatından ayrılacak paylar, Genel bütçeden yapılacak katkılar, her çeşit ilan ve reklam ile faaliyet gelirleri, Film, bant, plak, nota, dergi, kitap ve benzerlerinin yapım, yayın ve satışından elde edilecek gelirler, Radyo ve televizyonla ilgili her türlü ticari işlemler ve ortaklıklardan elde edilecek gelirler, konser, temsil ve benzeri programlara giriş ücreti, bağış, yardım ve diğer gelirler olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan 2954 sayılı kanunun 36 ncı maddesinde, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun yıllık finansman programında tespit olunan açığın, genel bütçeden karşılanacağı hüküm altına alınmıştır. TRT nin Hazine Müsteşarlığı nca istenilen formlara göre hazırladığı ve Hazine Müsteşarlığı nca vize edilen 2011 yılı finansman programı, gerçekleşme değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 28

46 Finansman programı büyüklükleri I-Yaratılan fonlar (1+2): 2010 yılı kesin 2011 yılı Program Revize Kesin Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL 1-Ayıklanmış dönem kâr veya zararı (-) (A+B+C+D+E): A-Dönem kâr veya zararı (-): Brüt satışlar (+) Satış indirimleri (-) Satışların maliyeti (-) Faaliyet giderleri (-) Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar (+) Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar(-) Finansman giderleri (-) -Olağandışı gelir ve kârlar (+) Olağandışı gider ve zararlar (-) B-Görev zararı (tahakkuk eden) (-) C-Amortisman (cari dönemde ayrılan) (+) D-Karşılık giderleri (cari dönemde ayrılan) (+) E-Kur farkları (+) 2-Kanuni yükümlükler: -Kurumlar vergisi (önceki dönem) (-) -Dönem kârının peşin öd.vergi ve diğer yüküm. (cari dönem) (-) -Mahsup edilen peşin vergi (önceki dönem) (+) -Temettü ödemesi (önceki dönem kârından Hazineye) (-) -Temettü stopajı (önceki dönem karından) (-) II-Toplam finansman ihtiyacı: Yatırım Stok artışı Sabit kıymet artışı Bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki sermaye artışı III-Borçlanma gereği (I-II) ( ) ( 80) ( ) ( ) IV-Net faiz ödemesi: ( ) ( ) ( ) ( ) -Faiz gelirleri (-) Faiz giderleri (+) V-Faiz dışı fazla (bütçe transferleri hariç) (III-IV) ( ) VI-Toplam bütçe ve fon transferleri (tahsil veya mahsup olunan): -Sermaye -Görev zararı -Yardım VII-Transferler sonrası faiz dışı fazla (VI-V) ( )

47 Finansman programının ana büyüklüklerini yaratılan fonlar ve finansman ihtiyacı oluşturmaktadır. Bu iki büyüklük arasındaki fark borçlanma gereğini ortaya koymakta, bu tutardan net faiz ödemesinin ve bütçe ve fon transferlerinin düşülmesi sonucunda da transferler sonrası faiz dışı fazla tutarına ulaşılmaktadır. TRT nin Hazine Müsteşarlığı nca vize edilen 2011 yılı finansman programında; faaliyetlerden 137 milyon TL fon elde edileceği, yatırım, sabit kıymet artışı, stok artışı ve iştirak sermaye artışından 137 milyon TL finansman ihtiyacı doğacağı, 80 bin TL fon ihtiyacı olacağı ve 23 milyon TL net faiz ödemesi sonrası 23 milyon TL faiz dışı fazla oluşması öngörülmüştür. Faaliyet yılı içerisinde bütçe büyüklüklerinin gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması üzerine hazırlanan ve Hazine Müsteşarlığı nca vize edilen Revize programda ise borçlanma gereği 31,7 milyon TL olarak yer almış, bu tutardan 30 milyon TL net faiz ödemesinin düşülmesi sonucunda transferler sonrası faiz dışı fazla 1,5 milyon TL olması programlanmıştır. Finansman programının gerçeklemesinde ise elde edilen fonlar 189 milyon TL, buna karşın toplam finansman ihtiyacı 47 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bu iki tutarın farkından 33 milyon TL net faiz ödemesi yapılmış, faiz dışı fazla 109 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Yıl içerisinde bütçe veya fon transferi yapılmamış, transferler sonrası faiz dışı fazla aynı şekilde 109 milyon TL oluşmuştur. Kurum un 2011 yılı hesap döneminde sağladığı fon kaynaklarını ve bunların kullanım yerlerini gösteren fon akım tablosu incelendiğinde; Toplam fon kaynaklarının büyük kısmının olağan faaliyetlerden sağlanan kaynaklardan oluştuğu, kalan kısmın ise olağandışı kâr ve uzun vadeli yabancı kaynaklardaki artışlardan kaynaklandığı, Fon kullanımında ise ağırlıklı olarak dönen ve duran varlık tutarındaki artışlar ile fon çıkışı gerektirmeyen giderlerdeki artışların etkili olduğu görülmüştür. Diğer taraftan, Kurum un nakit akım tablosu incelendiğinde; milyon TL tutarındaki dönem içi nakit girişlerinin %87 sinin satışlardan (Bandrol ve enerji gelirleri) elde edilen nakit girişleri olduğu, diğer nakit girişlerinin ise tamamına yakınının olağan ve olağandışı faaliyetlerden elde edilen karlardan sağlanan nakit girişleri olduğu görülmektedir. Dönem içi nakit çıkışları toplamı milyon TL nin %60 ının satış maliyetlerine ve faaliyet giderlerine ait nakit çıkışları olduğu görülmektedir. Nakit akım ve fon akım tabloları (Ek:6,7) Rapor eklerinde gösterilmiştir. C-Giderler: TRT nin 2011 yılı giderleri, program ödenekleri ve ödeneğe göre gerçekleşmeleri, bir önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 30

48 Giderler 2010 Yılı Gerçekleşen Bin TL İlk durum Bin TL Ödenek Son durum Bin TL Gerçekleşen Bin TL 2011 Ödeneğin son durumuna göre fark Bin TL Ödeneğe göre sapmalar İlk duruma göre % Son duruma göre % 1-İlk madde ve malzeme giderleri (44) (21) 2-İşçi ücret ve giderleri - 3-Memur ücret ve giderleri (7) (4) 4-Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (9) 5-Çeşitli Giderler (7) (1) 6-Vergi, Resim ve Harçlar (24) (24) 7-Amortismanlar (10) Genel Toplam (7) 31

49 TRT nin, Hazine Müsteşarlığı ile Kalkınma Bakanlığı tarafından vize edilen ve Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/381 sayılı Kararıyla kabul edilen 2011 yılı İşletme Bütçesinde milyon TL gider yapılacağı programlanmıştır. Yıl içerisinde yeniden belirlenen hedefler doğrultusunda Yönetim Kurulu nun tarihli Kararıyla 2011 yılı bütçesi revize edilmiştir. Revize bütçeye göre işletme giderleri milyon TL olarak belirlenmiştir. Kurum un 2011 faaliyet yılı sonu itibariyle giderleri, bir önceki yıla göre %20 oranında 206 milyon TL artış göstererek milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam giderlerin; %36 sı memur ücret ve giderleri, %53 ü dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, %4 ü çeşitli giderler, %4 ü amortisman giderleri, %3 ü de vergi, resim ve harçlar ile ilk madde ve malzeme giderleridir. Yukarıdaki oranlardan görüleceği üzere; toplam giderler içerisinde en büyük payı memur ücret ve giderleri ile dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlerine ilişkin giderler almaktadır. Tablodan da görüleceği üzere kurumun giderlerindeki en büyük kalemi tüm giderlerin %53 ünü oluşturan 613 milyon TL ile dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlerdir.bu giderlerin tamamına yakını TV kanallarının dışarıdan aldığıyaptırdığı yapımlar, haberler, spor, prodüksiyon kaynakları vb. gibi giderlerden oluşmaktadır. TRT nin 2011 yılı dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler gider çeşitleri itibariyle, geçen yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 32

50 Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler Gerçekleşen Ödeneğin Son Durumu Gerçekleşen İki Yıl Farkı Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % İstisna akdi ile yapılan hizmet giderleri (7.067) (18) Kurum dışı yaptırılan program giderleri Kurum dışı kiralanan program giderleri (11.878) Kurum dışı temin ed. haber ve haber prog. gid (2.590) (2) Seslendirme ve tercüme giderleri % Telif hakkı giderleri (468) (11) Enerji giderleri (1.191) (4) Personel taşıma giderleri (7) Akaryakıt giderleri (23) Kurum dışı yaptırılan temizlik giderleri (19) İşletme binaları tamir ve bakım giderleri (1.057) (14) Yol tamir ve bakım giderleri (827) (57) Diğer çeşitli giderler Toplam

51 TRT nin 2011 yılı faaliyetleri çerçevesinde katlandığı toplam giderlerin %53 ünü oluşturan dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, geçen döneme göre %31 oranında artarak 613 milyon TL tutarında gerçekleşmiştir. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinde en büyük payı 296 milyon TL ile kurum dışı program yapımları alırken, kurum dışından temin edilen haber ve program giderleri 145 milyon TL, istisna akdi ile yapılan hizmetler için gider 33 milyon TL, kurum dışı kiralanan program giderleri 21 milyon TL, enerji giderleri ise 31 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler içinde en büyük payı alan ve geçen döneme göre %75 oranında artarak 296 milyon TL ye ulaşan kurum dışına yaptırılan program giderlerinin; 110 milyon TL si drama programları giderlerini, 67 milyon TL si eğitim ve kültür programları giderlerini, 41 milyon TL si müzik eğlence programlarını, 30 milyon TL si haber programlarını, 20 milyon TL si spor programları giderlerini, 13 milyon TL si çocuk ve gençlik programları giderlerini, 8 milyon TL si belgesel programları giderlerini, 4 milyon TL si dini ve ahlaki program giderlerini, 3 milyon TL si de eğlence programları giderlerini ifade etmektedir. Kurum dışından temin edilen ve 145 milyon TL olarak gerçekleşen haber ve haber programları giderlerinin; 103 milyon TL si yurtiçi ve yurtdışı spor programları giderleri, 3 milyon TL si Eurovision haber giderleri, 7 milyon TL si yurtdışı kanal kiraları, 14 milyon TL si yurtiçi kanal kiraları, 18 milyon TL si yurtiçi ve yurtdışı alınan haber kaynakları giderlerini ifade etmektedir. 31 milyon TL lik enerji giderlerinin; 17 milyon TL si TV vericilerinde tüketilen elektrik giderleri, 3 milyon TL si radyo vericilerinde tüketilen elektrik giderleri, 3 milyon TL si ısıtma giderleri, 5 milyon TL si aydınlatma giderleri ve 3 milyon TL si de diğer enerji giderleridir. Enerji giderlerini yüksekliği radyo ve TV vericilerindeki eski teknolojiden kaynaklanan sarfiyattan kaynaklanmış olup geniş açıklama ve öneriye Raporun Yatırımlar bölümünde yer verilmiştir yılı için ödenen 4 milyon TL tutarındaki telif hakları giderleri, yaklaşık olarak bir önceki yıl değerleri ile aynı değerde gerçekleşmiştir. 34

52 D-Tedarik işleri: TRT nin mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümlerine tabi bulunmaktadır. Ancak, 4734 sayılı Kanunun 3/g maddesinde, Kuruluşun üretim ve ana faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet alımlarından, yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli bu maddede belirtilen limiti (2011 yılı için TL) aşmayanların, Kamu İhale Kanunu ndan istisna tutulması hüküm altına alınmıştır. Kamu İhale Kurulu nca uygun görülen ana faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet alımları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu nun 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3 üncü Maddesinin (g) bendi Kapsamında Yapacağı Mal ve Hizmet Alımlarında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre yürütülmektedir. Kurum un, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ile 3 (g) İstisna Yönetmeliği Hükümlerine göre yapacağı mal, hizmet ve danışmanlık hizmet alımları ile ilgili yetki limitleri, alım programı, muayene ve kabul işlemleri gibi prosedür, TRT Yönetim Kurulu nun tarih ve 2008/429 sayılı Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Satın alma Usul ve Esasları ile belirlenmiştir. Kurum un ihale onayı vermeye ve ihale komisyon kararlarını onaylamaya veya iptal etmeye ilişkin parasal yetki limitlerini içeren İhale Yetki Limitleri Tablosu 2011 yılı içinde, Yönetim Kurulu nun tarih ve 2011/5 sayılı Kararı ile revize edilmiştir. Söz konusu yetki limitleri; -Yönetim Kurulu için TL ve üzeri -Genel Müdür için TL ve arası -Genel Müdür Yardımcıları için TL ve arası olarak kararlaştırılmıştır. TRT nin tedarik işleri, merkezde Satınalma Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülmekte olup Kurumun ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin; yurt içinden ve yurt dışından satın alınması, gümrüklenmesi, sigortalanması, taşınması, kullanım yerlerine ulaştırılıp ambarlanmasına ilişkin faaliyetleri kapsamaktadır. Başkanlık, görevlerini Satınalmadan Sorumlu Müdürlük, Doğrudan Teminden Sorumlu Müdürlük, Etüt-Planlamadan Sorumlu Müdürlük ile Ambar ve Stok Kontrolden Sorumlu Müdürlük olmak üzere 4 adet Müdürlük ile 14 adet servis şefliği ile yürütmektedir. Yayınla ilgili alımlar ise TV Daire Başkanlığı ve Kanal Koordinatörlükleri tarafından gerçekleştirilirken, taşrada ise ilgili müdürlüklerce yapılmaktadır. Diğer 35

53 taraftan, alım yapmaya yetkili birimler ve alım konuları yetki limitleri tablosu ekinde, belirtilen konu ve limitlerle sınırlı olmak üzere yetkilendirilmiştir. Satınalma Dairesi Başkanlığında, bir Başkan, bir başkan yardımcısı ve 4 şube müdürlüğü bulunmaktadır. Denetim tarihi itibariyle başkanlıkta çalışan sayısı toplam 46 adet olup, servis şefliklerinden 11 adedinde ise personel bulunmamaktadır. 1- Alımlar : Kurum un 2011 yılı tedarik işlerine konu alımları, mal ve hizmet alımları başlıkları altında incelenmiştir. a-mal alımları : Kurum un 2011 yılında gerçekleştirdiği mal alımları, program ve geçen yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 36

54 Alımlar 2010 yılı 2011 yılı gerçekleşen İlk durum Program ödeneği Son durum Gerçekleşen Ödeneğin ilk durumuna göre sapma tutar Ödenek Ödenek Tutar Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % 0-Kırtasiye ve büro malzemesi (43) 1-Basılı evrak (46) 2-Resim ve grafik malzemesi (63) 3-Nak.vas.özel araç yedekleri (36) 4-İşletme malzemesi 5-Teknik yedek malzeme 6-Sosyal işler malzemesi 7-Temizlik malzemesi (42) (49) (39) (42) 8-İnşaat ona.ve tes.malzemesi (32) 9-Küçük el aletleri 10-Kimyevi malzeme 11-Ses kayıt malzemesi (68) (40) 1 12-Resim kayıt malzemesi (41) 13-Fotoğraf malzemesi 1 14-Görüntü ve sanat malzemeleri (43) 15-Diskler 16-İmalat malzemesi (47) (38) 17-Amort. tab.olm.dem.mlz (57) Genel toplam (47) Kurum un malzeme alımları, önceki yıla göre %5 oranında azalışla 9,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın %30 unu teknik yedekler, %14 ünü 37

55 amortismana tabi olmayan demirbaşlar, %13 ünü resim kayıt malzemeleri, %15 ini kırtasiye malzemeleri, kalan %28 ini de diğer malzeme alımları oluşturmuştur. Alım tutarı, ilk program değerinin %53 ü oranında gerçekleşmiştir. Faaliyetlerin ölçümü, sapmaların değerlendirilmesi, politika geliştirme gibi bütçelemeden beklenen faydaların sağlanabilmesi için, alım bütçelerinin ihtiyaca uygun hazırlanması önem arz etmektedir. Sayıştay Başkanlığınca düzenlenen 2009 ve 2010 yılı denetim raporlarında; İstanbul Televizyon Müdürlüğü yerleşkesi kuzeybatı cephesinde mevcut bulunan müştemilatla ilgili tamir ve tadilat işleri ile İstanbul Televizyon Müdürlüğü Tepebaşı Stüdyosu önünde mevcut bulunan metrekarelik otopark alanının kiralanması ile ilgili işlemlerin TRT Teftiş Kurulu nca soruşturulması istenmiştir. Söz konusu soruşturma talebi çerçevesinde TRT Teftiş Kurulunca hazırlanan ve tarihinde Genel Müdürlükçe onaylanan Soruşturma Raporunun Sonuç bölümünde, bir kısım personel hakkında kanuna aykırı iş ve işlemleri tesis etmeleri sebebiyle Boğaziçi Kanunu, 4734, 3628 ve 5237 sayılı yasalar kapsamında Cumhuriyet Başsavcılığı nca yasal kovuşturma yapılmasının uygun olacağı belirtilirken, diğer taraftan idari ve disiplin yönünden ceza ve tedbir önerileri yer almıştır. Barter alımları : Kurum, ihtiyaçlarının karşılanmasında barter yöntemini de kullanmaktadır. Barter; nakit olarak satılamayan reklam sürelerinin mal veya hizmetlerle trampa edilmesini sağlayan bir finansman, tedarik ve pazarlama yöntemidir. Reklam veren firmalar bu hizmetin karşılığında mal, hizmet, program ve film ile ödemede bulunmaktadır. Kurum un reklam karşılığı barter yoluyla kurumsal ihtiyaçların teminine ilişkin hususlar Yönetim Kurulu nun tarihli 2006/8 sayılı Kararı ile esasa bağlanmıştır. Bu esaslar dahilinde kurumsal ihtiyaçların bedelinin, reklam süresi tahsisi (satışı) ile ödenmesi sağlanmaktadır yılında Kurum; 3,8 milyon TL tutarında 12 adet, 56 bin Amerikan Doları tutarında 1 adet ve 590 bin Avro tutarında 3 adet olmak üzere toplam 16 adet barter sözleşmesi yapmıştır. b- Hizmet alımları: Kurum un 2011 yılı hizmet alımlarının ayrıntısı, program ödeneği ve önceki yıl değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 38

56 Alımlar Tutar Program Ödeneği İlk Durum Son Durum Gerçekleşen Ödenek Ödenek Tutar Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Ödeneğin ilk durumuna göre sapma % 1- Temizlik ,5 2- Personel servisi ,0 3-Yemek ,0 5-Koruma güvenlik ,6 7-Diğer hizmet alımları ,8 Toplam ,0 TRT nin 2011 yılı hizmet alımları, önceki yıla göre %26,8 oranında artış göstererek 35,2 milyon TL tutarında gerçekleşmiştir. Kurumun personel istihdamına dayalı hizmet alımları üzerinde yapılan incelemelerde; kalifiye personel olarak çalıştırılması planlanan yüklenici personelinin nitelik tanımlaması ve ücretlerinin belirlenmesi yönünden bazı eksiklik ve uyumsuzluklar gözlenmiştir. Örneğin, Reklam Tasarım ve Tanıtım Daire Başkanlığının sorumluluğunda, tarihli sözleşme ile Mobil Medya Uygulamaları Katma Değerli Hizmet Çalışmalarına Yönelik Hizmet Sağlanması işi kapsamında 18 kişilik teknik yardımcı personel temin edilmiştir. Teknik şartnamesinde çalıştırılacak personelin hizmet tanımı özetle; kanalların reyting analizlerinin yapılması, mobil medya uygulamalarının video grafik çalışmalarının yapılması, yeni medya uygulama alanlarının planlanması, katma değerli servis ve internet reklamcılığı çalışmalarının sürdürülmesi şeklinde belirlenmiştir. Bu hizmet tanımına karşılık, çalıştırılacak personelde aranan nitelikler ise yalnızca lise mezunu olmak ve 18 yaşını doldurmak olarak belirtilmiş, aylık ücret seviyesi ise asgari ücretin 4 katı öngörülmüştür. Benzer uygulamalara TRT Türk ile Yeni Medya Kanal Koordinatörlükleri için kalifiye yardımcı personel teminine ilişkin alımlarda da yer verilmiştir. Uzmanlık gerektiren ya da teknik olarak tanımlanan bir işi yürütecek personelin kalifiye niteliğini belgelendirecek branş, deneyim ve sertifika koşullarına şartnamelerde yer verilmesi gerekmektedir. Aksi yaklaşımla, hizmet alımı konusu iş eğer 18 yaşını doldurmuş her lise mezunu tarafından yürütülebilecek vasıfta ise, bu iş için asgari ücretin 4 katı ücret belirlenmesi ölçüsüz bir ücretlendirme olacaktır. Yardımcı kalifiye personel teminine ilişkin hizmet alımlarında; çalıştırılacak işçilerde aranan kalifiye niteliğinin, mezun olunan bölüm, deneyim ve sertifika 39

57 koşulları ve benzeri kriterlerle somut biçimde tanımlanarak bu kriterlerin ödenecek ücretlerin tespitinde dikkate alınması önerilir. TRT nin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3 üncü Maddesinin (g) bendi kapsamında yapacağı mal ve hizmet alımlarında uygulanacak usul ve esasları düzenleyen Yönetmeliğin kapsam başlıklı 2 nci maddesinde; TRT nin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca Kamu İhale Kurumu tarafından istisna kapsamında uygun görüş verilen ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde, doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacağı mal ve hizmet alımları belirlenmiştir. Bunun yanında ilkeleri düzenleyen 5 inci maddede TRT nin, bu Yönetmeliğe göre yapacağı ihalelerde, yayın faaliyetlerinin gerektirdiği koşulları da gözetmek suretiyle, saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmektedir. Ayrıca açık ihale usulü temel ihale yöntemi olarak benimsenmekte, pazarlık usulüyle ihale yapılması ve doğrudan temin yoluyla ihtiyaçların karşılanması yöntemlerine ancak Yönetmelikte belirtilen özel hallerde başvurulabileceği hüküm altına alınmaktadır. Yönetmeliğin doğrudan temin yoluyla satın almayı düzenleyen 19 uncu maddesinde ise; mal veya hizmetlerin bu maddede belirtilen hallerde doğrudan temin yoluyla, ilan yapılmaksızın, teminat alınmaksızın, ihale komisyonu kurma ve yeterlik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmadan, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesinin mümkün olduğu ifadesine yer verilmekte ve aynı maddenin (ç) bendinde Doğrudan yayın ve program yapım hizmetlerine ilişkin her türlü mal ve hizmet alımı nın doğrudan temin yoluyla satın alınabileceği belirtilmektedir. Yönetmeliğin 19/ç maddesindeki bu ifade, kapsama ilişkin 2 nci maddedeki doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacağı mal ve hizmet alımları ifadesiyle örtüşmekte, dolayısıyla Yönetmelik kapsamındaki tüm tedarik konuları için doğrudan temin yönteminin uygulanabilirliği sonucu ortaya çıkmaktadır. Özel bir satın alma yöntemini genele şamil kılan bu durum ise Yönetmeliğin ve kamu alımlarının temel ilkelerinden olan saydamlık ve rekabetin tesisi ilkeleriyle bağdaşmamaktadır. Zira bir ihale usulü dahi olmayan doğrudan temin, ilan yapılmaksızın, teminat alınmaksızın, ihale komisyonu kurma zorunluluğu bulunmaksızın alım yapılmasına olanak sağlaması yönleriyle rekabetin en düşük seviyede tesis edilebildiği ve bu nedenle de arızi satın almalara münhasır kılınmış bir yöntemdir. Yönetmelikte doğrudan temine sağlanan bu geniş yetkinin uygulamaya da yansıdığı müşahede edilmiştir. 40

58 Doğrudan temin yönteminin rekabetin tesisi noktasındaki zaafiyeti, Kurum satın almalarında da birkaç farklı yönden gözlemlenmiştir. İlk olarak doğrudan temin ile alım sürecinde ihale ilanı bulunmaması katılımı olumsuz etkilemektedir. İlan edilmeyen tedarik konuları için TRT nin tedarikçi (repertuar) listesinde yer alan firmalardan teklif istenmekte, bu durum rekabetin tesisini tedarikçi listesinin genişliğiyle sınırlamaktadır. Tedarikçi listelerinin oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen bir Kurum prosedürünün bulunmayışı ise bir yandan uygulamada keyfilik riskine yol açarken diğer yandan saydamlık ve eşit muamele ilkelerine uygun düşmemektedir. Bu açıklamalara örnek olarak aşağıda TRT nin yıl içinde doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirdiği kalifiye personel temini hizmet alımlarına yer verilmiştir. Prodüksiyon Kaynakları Koordinatörlüğü ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür Yardımcısı onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 12 kişilik vasıfsız yardımcı personel hizmet alımına ilişkin asgari ücretin %80 fazlası ile 228, 2 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 5 firmadan teklif istenmiştir. İş için 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %20 kar payı oranı ile hesaplanan iş, %19,4 oranında kar payı ile 227 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. Prodüksiyon Kaynakları Koordinatörlüğü ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 28 kişilik vasıfsız yardımcı personel hizmet alımına ilişkin asgari ücretin %80 fazlası ile 399,4 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 5 firmadan teklif istenmiştir. İş için 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %20 kar payı oranı ile hesaplanan iş, %18 oranında kar payı ile 392,7 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. Firma nın ticaret sicil bilgilerine göre tarihinde kurulduğu, diğer bir anlatımla iki ay öncesinde kurulan bir firma olduğu, hizmet alımlarında tecrübesinin bulunmadığı anlaşılmıştır. Televizyon Dairesi Başkanlığı ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 10 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin asgari ücretin %300 fazlası ile 392 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 6 firmadan teklif istenmiştir. İş için 6 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile hesaplanan iş, %8 oranında kar payı ile 385 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. TRT Arapça Koordinatörlüğü ihtiyacı için, Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 25 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin asgari ücretin % fazlası ile 456 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 4 firmadan teklif istenmiştir. İş için 41

59 4 firmadan 3 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile hesaplanan iş, %6,8 oranında kar payı ile 442,7 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. Reklam Tasarım ve Tanıtım Daire Başkanlığı ihtiyacı için, Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 18 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 493,8 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 5 firmadan teklif istenmiştir. Teklif istenen firmalardan 2 adedinin sahibinin / ortağının aynı, 1 adedinin sahibinin de diğer iki firmanın sahibiyle kardeş olduğu görülmüştür. İş için bu 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %9,5 oranında kar payı ile 491,8 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. TRT Türk Kanal Koordinatörlüğü ihtiyacı için, Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 29 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 482,4 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 5 firmadan teklif istenmiştir. Teklif istenen firmalardan 2 adedinin sahibinin / ortağının aynı, 1 adedinin sahibinin de diğer iki firmanın sahibiyle kardeş olduğu görülmüştür. İş için bu 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %9,8 oranında kar payı ile 481,6 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. TRT Türk Kanal Koordinatörlüğü ihtiyacı için, Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 30 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 482,7 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 5 firmadan teklif istenmiştir. İş için bu 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %9,6 oranında kar payı ile 478,3 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. TRT Arapça Kanal Koordinatörlüğü ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 25 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 479,1 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 8 firmadan teklif istenmiştir. Teklif istenen firmalardan 2 adedinin sahibinin / ortağının aynı, 1 adedinin sahibinin de diğer iki firmanın sahibiyle kardeş olduğu görülmüştür. İş için bu 8 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %10 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %5 oranında kar payı ile 457,3 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. Reklam Tasarım ve Tanıtım Daire Başkanlığı ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 18 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 497,6 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan tamamı yukarıdaki satın almada da davet edilen 5 firmadan teklif istenmiştir. İş için bu 5 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %6 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %5,5 oranında kar payı ile 495,2 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. 42

60 TRT Haber Kanal Koordinatörlüğü ihtiyacı için, tarihli Genel Müdür onayı ile Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında, 31 kişilik yardımcı personel hizmet alımına ilişkin 425,1 bin TL yaklaşık maliyetli doğrudan teminde, tedarikçi listesinde yer alan 4 ü yukarıdaki satın almadakilerle aynı olmak üzere 6 firmadan teklif istenmiştir. Teklif istenen firmalardan 2 adedinin sahibinin / ortağının aynı, 1 adedinin sahibinin de diğer ikisinin sahibiyle kardeş olduğu görülmüştür. İş için bu 6 firmadan 4 ü teklif sunmuş ve %7 kar payı oranı ile yaklaşık maliyeti hesaplanan iş, %4,4 oranında kar payı ile 414,8 bin TL en uygun teklifi sunan firmaya verilmiştir. Kurum un, basit örnekleme yöntemiyle tespit edilen ve TRT nin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3 üncü Maddesinin (g) bendi Kapsamında Yapacağı Mal ve Hizmet Alımlarında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında doğrudan temin usulüyle yaptığı ve yukarıda incelenen hizmet alımları aşağıda değerlendirilmiştir. Kurum, ilgili yönetmeliğin 19/ç maddesinde yer alan Doğrudan yayın ve program yapım hizmetlerine ilişkin her türlü mal ve hizmet alımı hükmünü geniş yorumlayarak vasıflı ve vasıfsız yardımcı hizmet alımlarını doğrudan temin usulü ile gerçekleştirmektedir. İlgili yönetmeliğin 19/ç maddesi kapsamında yapacağı alımları düzenleyen TRT Televizyon Yapım ve Yayınlarına İlişkin Usul ve Esasların 17/1-c maddesi gereğince yaklaşık maliyeti TL yi aşan alımlar, en az 3 firmadan yazılı teklif isteme ve kapalı zarfla yazılı teklif alma yoluyla yapılmaktadır. TRT nin doğrudan temin kapsamında yaptığı alımlar dahilinde yazılı teklif istediği firmalar Tedarikçi listesinde düzenlenmiştir. İlgili liste incelendiğinde, repertuar listesinin dar olduğu, listelerinin oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen bir prosedürünün bulunmadığı, yukarıda incelenen hizmet alımlarında teklif istenen firmaların birkaç değişiklik olmakla birlikte hemen hemen aynı firmalar olduğu, aynı ihaleye davet edilen firmalar arasında sahiplik/ortaklık ilişkisi bulunduğu görülmüştür. Diğer taraftan incelenen doğrudan temin alımlarında, yaklaşık maliyet tespitinde belirlenen kar marjı ile verilen teklifler arasındaki ilişki dikkat çekici bulunmuştur. Örneğin yaklaşık maliyet tespitinde %20 oranında kar marjı belirlenen iki alımda en uygun teklif %19,4 ve 18 kar marjı olurken, %10 kar marjı belirlenen alımlarda en uygun teklif 9,8-9,6-9,5-8 oranlarında gerçekleşmiş ve yaklaşık maliyet tespitinde belirlenen kar marjı düştükçe en uygun teklif fiyatları da düşmüştür. Bu durum hem yaklaşık maliyetin gizliliği, hem de firmalar arasında rekabetin var olup olmadığı hususuna dikkati çekmektedir. Kurumun satın alma işlemlerinin rekabetçi bir ortamda gerçekleştirilmesine yönelik olarak; 43

61 - Doğrudan teminle edinilebilecek satın alma konularının sınırlandırılması, - Tedarikçi (repertuar) listelerinin oluşturulması ve işleyişine ilişkin olarak saydamlık ve eşit muamele ilkelerine uygun usul ve esasların belirlenmesi, hususlarının TRT Yönetim Kurulu nca değerlendirilmesi önerilir. Temizlik hizmet alımları için 2011 yılında Genel Müdürlük ve diğer birimlerde 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre yapılan hizmet alım ihaleleri sonucunda sözleşme imzalanan yüklenici firmalara, önceki yılın %19,1 oranında fazlası ile 11,2 milyon TL ödeme yapılmıştır. Kurum un, Ankara da bulunan merkez hizmet binaları ile diğer binalarının, 265 işçi ile iki yıl süreyle malzemeli genel temizlik ve park-bahçe bakım hizmeti alımı için ihaleye çıkılabilmesi amacıyla tarihli Yönetim Kurulu kararı alınmıştır. Söz konusu ihalenin yaklaşık maliyeti 12,5 milyon TL olarak belirlenmiş olup, 9,3 milyon TL si işçilik, 2,1 milyon TL si malzeme, 1,1 milyon TL si de firma karıdır. Şirket kar marjı %12 olarak tespit edilmiştir sayılı Kanun un 19. maddesi kapsamında, açık ihale usulü ile gerçekleştirilen ihaleye, belirtilen gün ve saatte 16 firma tarafından kapalı zarfla teklifte bulunmuştur. İhale Komisyonunca yapılan ön inceleme sonucunda, teklif veren 3 firmanın eksik ve uygun olmayan belge verdikleri, diğer 13 firmanın eksik belgeleri bulunmadığı ve verilen belgelerin usulüne uygun olduğu tespit edilmiş, firmaların vermiş olduğu fiyatları okunarak oturum kapatılmıştır. İhale Komisyonunca kapalı oturum şeklinde yapılan ilk toplantıda, eksik ve uygun olmayan belge veren 3 firmanın değerlendirme dışı bırakılmasına, diğer 13 firmanın ise fiyat ile idari ve teknik şartnameye uygunluk yönünden ayrıntılı incelenmesi amacıyla oturuma ara verilmiştir. Değerlendirmeye alınan 13 firmanın teklifleri, ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlilik kriterleri ile ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadıkları yönünden ayrıntılı olarak incelenmiş ve firmaların bir kısmından kanıtlayıcı belgelerin istenmesine karar verilmiştir. Komisyon, firmalardan gelen cevabı yazıları görüşmek üzere üçüncü defa toplanmış, sonuç olarak; tekliflerinin aşırı düşük olduğu tespit edilen yedi firmaya aşırı düşük fiyat sorgulaması yapılmasına, üç firmadan tekliflerin değerlendirilmesinde yararlanmak üzere fiyat teklif bileşenlerinin istenmesine karar verilmiştir. Daha sonra yapılan dördüncü toplantı da ise firmalara tekliflerinin geçerlilik sürelerini uzatmaları için 3 gün süre verilmesi kararı alınmıştır. İhale Komisyonun tarihinde yapılan beşinci toplantısında ise özetle; altı firmanın teklif geçerlilik süresini uzattığı, dört firmanın teklif geçerlilik süresini uzatmadığı, üç firmanın ise cevap vermediği hususu ile toplam altı firmanın 44

62 aşırı düşük fiyat sorgulamasına cevap vermediği tespit edilmiştir. Yapılan değerlendirmeler neticesinde gerek teklif geçerlilik süresini uzatmayan ve aşırı düşük fiyat sorgulamasına cevap vermeyen, gerekse eksik ve uygun belge sunmayan firmalar değerlendirme dışında bırakılmış, fiyat teklifi yaklaşık maliyetin üstünde bulunan bir firma ile birlikte dört firmanın teklifleri değerlendirilme kapsamına alınmış, ekonomik açıdan en avantajlı teklif tespit edilerek, ihale yetkilisinin onayına sunulmasına oy çokluğu ile karar verilmiştir. Bir komisyon üyesinin karara muhalefet ettiği görülmüştür. Diğer taraftan, TRT Yönetim Kurulu nun genel temizlik hizmeti alımına dair 2010/118 sayılı ihale komisyon kararını tarihli toplantısında görüştüğü ve özetle; İdari Şartnamenin İsteklinin Bilanço veya Eşdeğer Belgeler başlıklı maddesinde ve İş Deneyimini Gösteren Belgeler başlıklı maddesinde yer alan bilanço ve eşdeğer belgeler ile iş deneyimini gösteren belgelerin, Bilançonun veya eşdeğer belgelerin istenildiği ihalelerde ve idarelerce istenilmesi zorunludur. ibareleri ile isteklilerin söz konusu belgeleri teklifleri ile birlikte sunup sunmayacakları konusunun muğlâk bırakıldığı, Dosyada yer alan ihale dokümanına dair ilan metninin, İdari Şartnamenin bir kısım hükümleri ile İdari şartnamenin bir kısım hükümlerinin, Kamu İhale Kurumu tarafından düzenlenerek yürürlüğe konulan Tip İdari Şartname hükümlerine aykırılık teşkil ettiği. İhaleye katılan ve değerlendirmeye kalan 11 (onbir) istekliden aşırı düşük sorgulamasına tabi tutulan isteklilerden; 7(yedi) sinden 6(altı) sının hiçbir ek maliyet ve külfet getirmediği halde, aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap vermemesi, cevap veren 1(bir) isteklinin ise çok basit bir aritmetik hata yaptığı, Aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap vermeyen isteklilerin teklif fiyatlarının; yaklaşık maliyetin altında ve genellikle 9-10 milyon TL civarında seyretmesi, 9-10 milyon TL civarında teklif veren isteklilerin, ihale konusu işi gerçekleştirme kapasiteleri mevcut olabilecekken hiçbir ek maliyet getirmemesine rağmen 1 (bir) ay için istenen süre uzatımını açıkça vermemesi veya süre uzatımına cevap vermemesi yolu ile tekliflerinin değerlendirme dışı kaldığı, isteklilerden sadece 3(üç) istekli teklifinin değerlendirmeye alınabilecek durumda olduğu, Ekonomik açıdan en ucuz teklif ile yaklaşık maliyet arasında ,74 TL, ekonomik açıdan en avantajlı 2.teklif ile yaklaşık maliyet arasında ,34 TL fark bulunduğu, İhalede değerlendirme dışı kalan isteklilerin ağırlıklı olarak fiyatların 9-10 milyon TL civarında oluştuğu, 4734 sayılı Kanun un Temel İlkeler başlıklı 5. maddesinde yer alan, rekabet ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkeleri karşısında, yeterli rekabetin gerçekleşmemesi ve ihalede ağırlıklı olarak oluşan fiyatlar nazara alındığında, Kurum ve Kamu yararı gözetildiğinden, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 39 uncu maddesinde yer alan ihale komisyonu kararı üzerine idare, 45

63 verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. hükmü ile İhalenin karara bağlanması ve onaylanması başlıklı 40 ıncı maddesinde yer alan İhale; kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır. hükümleri gereği; Genel Müdürlük teklifi konusu 2 Yıllık Genel Temizlik Hizmeti Alımı ihalesinin iptaline, karar verilmiştir. Yönetim Kurulunca ihalenin iptal edilmesi karşısında fiyat teklifleri İhale Komisyonunca en avantajlı teklif olarak belirlenen Ortak Girişim tarafından TRT Yönetim Kurulu nun tarih ve 2011/3 sayılı ihale iptal kararına karşı tarihinde Kuruma şikayet başvurusu yapmıştır. Dilekçede yer alan iddialara karşılık raportör tarafından yapılan incelemeler sonucunda hazırlanan rapor doğrultusunda, ihale iptal kararı verilmesinin hukuka ve mevzuata uygun olduğu kanaatine varılmış ve başvuru reddedilmiştir. Diğer taraftan, söz konusu Ortak Girişim, Kamu İhale Kurumu na tarihli dilekçe ile itirazen şikayet başvurusunda bulunduğu görülmüştür.söz konusu başvuru tarihli Kamu İhale Kurulu kararı ile kamu kaynaklarının verimli ve etkin kullanılması ilkesinin somut ihalenin iptali için makul ve yasal bir dayanak teşkil edebileceği gerekçesiyle reddedilmiştir. Bunun üzerine, adı geçen ortak girişim tarafından yürütmenin durdurulması istemiyle Ankara 5. İdare Mahkemesine Kurum aleyhine dava açılmış, 5. İdare Mahkemesi tarih ve 2011/291 esas numaralı kararında, İhalenin iptaline ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmediğini belirterek, hukuka aykırılığı açık olan dava konusu işlemin, uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceğinden 2577 Sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca teminat alınmaksızın yürütülmesinin durdurulmasına, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde Bölge İdare Mahkemesine itiraz yolu açık olmak üzere oy birliği ile karar vermiştir. Kurum tarafından 5. İdare Mahkemesi tarih ve 2011/291 esas numaralı yürütmenin durdurulması kararının iptali için Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilmiş ancak Bölge İdare Mahkemesi tarihli kararında Kurumun itirazının reddine karar vermiştir. Diğer taraftan, ihalenin TRT Yönetim Kurulunca resen iptal edilmesine ilişkin karara karşı, idarenin takdir yetkisini hukuka aykırı kullandığı gerekçesiyle Ankara 5. İdare Mahkemesinde açılan dava, ilgili Mahkemenin tarih ve 2011/291 Esas, 2011/1081 sayılı kararı ile dava konusu olan Yönetim Kurulu kararı oy çokluğu ile iptal edilmiştir. Söz konusu Mahkeme Kararının gerekçesinde özetle; verilen 16 teklifin 13 ün ihale komisyonunca çeşitli gerekçelerle değerlendirme dışı kaldığı, geçerli 3 teklifin olduğu ihale de rekabet ortamının oluşmadığından bahsedilemeyeceği, yaklaşık maliyetin TL olarak belirlendiği ve avantajlı teklif sunan davacı iş ortaklığının teklifi ise , 26 TL olduğu, ortada kamu yararına aykırı bir durumun bulunmadığı, her ne kadar tekliflerin büyük bir kısmının 9-10 milyon TL civarında olması hususu gerekçe gösterilmiş ise de bu tekliflerin aşırı 46

64 düşük sorgulamasına tabi tutulmak suretiyle ihale komisyonu tarafından reddedildiği, hususlarına yer verilmiştir. Mahkeme kararına göre 30 gün içerisinde işlem tesis edilmesi gerekliliği üzerine, TRT Yönetim Kurulu tarihli kararı ile Merkez, genel temizlik hizmet alımına dair 2010/118 sayılı ihale komisyon kararı tekrar görüşülerek kabul edilmiştir. İlgili karar üzerine ihaleyi kazanan iş ortağı firmalar ile tarihinde TRT Genel Müdürlüğü 730 Takvim Günü Süreli Genel Temizlik Hizmeti Sözleşmesi imzalanmıştır. Anılan karar, TRT Kurumu tarafından temyiz edilmiş ve Danıştay 13. Dairesinin tarih ve 2011/5521 Karar sayılı kararı ile temyiz istemi kabul edilerek, 5. İdare Mahkemesinin kararının bozulmasına, yeniden karar verilmek üzere dosyanın yerel mahkemeye gönderilmesine karar verilmiştir. Söz konusu Mahkeme Kararında özetle; sayılı Kamu İhale Kanunu nun 54. maddesinde ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem ve eylemler nedeniyle hak kaybına veya zarara uğradığını iddia eden isteklilerin Kanun da belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilecekleri, 57. maddesinde ise şikayetler ile ilgili Kurum tarafından verilen nihai kararların Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinde dava edilebileceği, - İdari davaya konu olabilecek işlem, ihalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde ihale makamı tarafından yapılan işlemler değil, bu işlemlere karşı, anılan Kanun hükümlerinde öngörülen usullere göre ihaleyi yapan idareye yapılacak şikayet başvurusundan sonra, Kamu İhale Kurumu na yapılacak itirazen şikayet başvurusu sonucu Kamu İhale Kurumu tarafından tesis edilecek işlem olacağı, - Davacı şirket tarafından ihalenin idarece iptal edilmesine ilişkin işleme karşı tarihinde itirazen şikayet başvurusunda bulunulduğu, bu başvuru hakkında Kamu İhale Kurulu tarafından herhangi bir karar alınmadan tarihinde ihalenin iptaline ilişkin işlemin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı, dava açıldıktan sonra tarih ve 2011/UH.I-830 sayılı Kamu İhale Kurulu kararıyla itirazen şikayet başvurusunun reddine karar verildiği, - İhalenin iptaline ilişkin iptali istemiyle açılan davada, İdare Mahkemesi tarafından davanın incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerekirken, işin esasına girilerek dava konusu işlemin iptaline karar verilmesinde hukuki isabet görülmediği, hususları yer almıştır. 47

65 Diğer taraftan, davacılar tarihli dilekçe ile karar düzeltme talebinde bulunmuşlardır. Kurum un, Ankara da bulunan merkez hizmet binaları ile diğer binaların, 265 işçi ile iki yıl süreyle malzemeli genel temizlik ve park-bahçe bakım hizmeti alımı satın alınması sürecinde idari ve hukuki süreçlere, yukarıda özetle yer verilirken, konu ile ilgili değerlendirmelere aşağıda yer verilmiştir sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu nun(iyuk) 46 ncı ve devam eden maddelerinde kararlara karşı başvuru yolları arasında yer alan Temyiz yolu düzenlenmiştir. İYUK 46/1 maddesinde Danıştay dava daireleri ile idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararları, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi Danıştay da temyiz edilebileceği, 49 uncu maddesinde Temyiz incelemesi sonunda Danıştay ın, görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması, hukuka aykırı karar verilmesi, usul hükümlerine uyulmamış olunması, sebeplerinden dolayı incelenen kararı bozabileceği, İYUK 52/4 maddesinde ise Kararın bozulması, kararın yürütülmesini kendiliğinden durdurur. hükümleri yer almaktadır. Denetim tarihi itibariyle (Ağustos/2012) yapılan incelemelerde, Danıştay 13. Dairesinin kararı ile temyiz istemi kabul edilerek Kuruma ilgili Karar tarihinde tebliğ edilmiş olmasına rağmen, Firma ile imzalanan TRT Genel Müdürlüğü 730 takvim gün süreli genel temizlik hizmeti sözleşmesinin devam ettirildiği görülmüştür. Danıştay, yapılan temyiz incelemelerinde onama, bozma ve düzelterek onama kararlarını verebilmektedir. Danıştay önüne gelen uyuşmazlıkla ilgili bozma kararı verirse; İYUK m. 52/4 uyarınca ilgili kararın yürürlüğü kendiliğinden durmaktadır. Temyiz merciince hukuka aykırı bulunarak bozulan karara dayanılarak işlem yapılması ve tespit edilen hukuka aykırılığın devamının engellemesi sağlanmış olacaktır. Esasen İYUK 52/4 maddesi idareleri koruyan bir hüküm olup, Danıştay'ın hukuka aykırılığına hükmettiği bir işlemin sürdürülmesi önlenmektedir. TRT Yönetim Kurulu nun ilgili genel temizlik ihalesini iptal etme gerekçeleri arasında aşırı düşük sorgulamasına tabi tutulan isteklilerden; 7(yedi) sinden 6(altı) sının hiçbir ek maliyet ve külfet getirmediği halde, aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap vermemesi, aşırı düşük teklif sorgulamasına cevap vermeyen isteklilerin teklif fiyatlarının; yaklaşık maliyetin altında ve genellikle 9-10 milyon TL civarında seyretmesi 9-10 milyon TL civarında teklif veren isteklilerin, ihale konusu işi gerçekleştirme kapasiteleri mevcut olabilecekken hiçbir ek maliyet getirmemesine rağmen 1 (bir) ay için istenen süre uzatımını açıkça vermemesi, 48

66 ekonomik açıdan en ucuz teklif ile yaklaşık maliyet arasında TL, ekonomik açıdan en avantajlı 2.teklif ile yaklaşık maliyet arasında TL fark bulunması, İhalede değerlendirme dışı kalan isteklilerin ağırlıklı olarak fiyatların 9-10 milyon TL civarında oluşması hususları yer almıştır. Diğer taraftan, aynı kararda, 4734 sayılı Kanun un Temel İlkeler başlıklı 5. maddesinde yer alan, rekabet ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkeleri karşısında, yeterli rekabetin gerçekleşmemesi ve ihalede ağırlıklı olarak oluşan fiyatlar nazara alındığında, Kurum ve Kamu yararı gözetildiğinden, bahisle ihale sonucu oluşan fiyatın Kurum menfaatine uygun olmadığı teyit edilmiştir. Kurum un, Genel Temizlik hizmet alımına dair ihale ile ilgili Yönetim Kurulu işlemini iptal eden Ankara 5. İdare Mahkemesi nin kararının Danıştay ca temyiz sonucu bozulmasına, Firma ile yapılan sözleşme hükümlerinin Kurum menfaatine uygun olmadığı TRT Yönetim Kurulu nca teyit edilmesine rağmen, Danıştay 13. Dairesinin kararını uygulamadığı ve sözleşmenin devam ettiği anlaşılmıştır sayılı TRT Kanunu nun 57 nci maddesinde; Sayıştay ın (Yüksek Denetleme Kurulu) yıllık ve ara raporlarında TRT nin idari, mali ve teknik işlemleri ile ilgili olarak bazı konuların teftiş ve tahkiki temenni olunduğu taktirde, Başbakan ın tensibi ile Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu nca (Maliye Teftiş Kurulu) yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu itibarla; TRT Yönetim Kurulu nca Kurum ve Kamu yararı gözetildiği gerekçesiyle iptal edilen merkez hizmet binaları ile diğer binaların, genel temizlik ve park-bahçe bakım hizmeti alımı ihalesi işleminin; Ankara 5. İdare Mahkemesi nin kararı ile iptal edilmesi sonucunda Mahkeme kararının uygulanması gerekçesiyle İş Ortaklığı ile imzalanan hizmet sözleşmesinin, ilgili mahkeme kararının Danıştay 13. Dairesince temyiz istemi kabul edilerek bozulmasına rağmen, Danıştay kararının uygulanmayarak Kurum menfaatine uygun olmayan hizmet sözleşmesinin iptal edilmeyip sürdürülmesi hususunun Maliye Bakanlığı nca soruşturulması önerilir. Kurumun 9 milyon TL lik güvenlik hizmeti alımı, taşra ile merkez birimleri için sağlanan özel güvenlik hizmet bedellerini göstermekte olup harcama tutarındaki %18,9 oranındaki artış, daha önce Kurumun kendi personeli tarafından yerine getirilen bazı binaların güvenlik işlerinin yüklenici personel eliyle gördürülmeye 49

67 başlanması etkili olmuştur. Güvenlik hizmetleri yüklenici personeli sayısı 2011 yılında 446 adet olmuştur. 2-Program alımları: Kurum un yapım ve yayın süreçleri ile program alımlarına ilişkin hususlar, TRT Yönetim Kurulu nun tarihli ve 2010/74 sayılı Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Televizyon Yapım ve Yayınlarına İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde yürütülmektedir. Bahse konu usul ve esaslarda, yerli ve yabancı dış kaynaklı programların kiralama, alım, fiyat tespiti işlemlerinin yayıncı birimlerle koordinasyon sağlanmak suretiyle Televizyon Dairesi Başkanlığı nca yürütülmesi öngörülmüş ve sürece ilişkin prosedür belirlenmiştir. Ayrıca kanal koordinatörlükleri de yetki limitleri çerçevesinde program yayın hakkı kiralaması yapabilmektedirler. Öte yandan, Televizyon Yapım ve Yayınlarına İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde Kurum; yerli veya yabancı yapımcılara, yapım harcamaları Kurum veya kendileri tarafından karşılanmak ve tamamlanmış olarak teslim edilmek kaydıyla veya yapım unsurlarının bir kısmı Kurum tarafından karşılanmak suretiyle programlar yaptırabilmekte veya bu kişiler ile ortak programlar yapabilmektedir. Bu kapsamdaki dış yapım önerilerinin, yayıncı birimler bünyesinde oluşturulan komisyonlar tarafından değerlendirilmesi, değerlendirme sonuçlarının yayıncı birim tarafından uygun bulunması halinde, yetki limitlerine göre alım yapılması öngörülmektedir yılında kurum dışı yaptırılan programlara 296,2 milyon TL, kurum dışı temin edilen haber ve haber programlara 144,9 milyon TL, kiralanan programlara 20,7 milyon TL, TV ve Radyo programları yapımı amacıyla hizmetinden faydalanılan şahıslara 36,6 milyon TL tutarında ödeme yapılmıştır. Program alım tutarlarında geçen döneme göre %39,7 oranında artış gerçekleşmiştir. TRT Kuruluş ve Görevleri Hakkında Yönetmelikte Yapım Koordinatörlüğü ve Prodüksiyon Kaynakları Koordinatörlüğü görevlerine ilişkin yapılan değişiklik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yapılan değişikle, Yapım Koordinatörlüğü görevleri arasına Yapım ve yayın hizmetlerinde, öncelikle Kurum kaynaklarından yararlanmak, Kurum kaynaklarının yeterli ve/veya ekonomik olmaması halinde, program bazlı kullanılmak üzere her türlü mal ve istihdam niteliğine dönüşmeyecek hizmet alımlarını yapmak ibaresi eklenmiştir. Anılan değişiklik kapsamında, Prodüksiyon Kaynakları Koordinatörlüğü görevlerine, Kurum dışından kiralama ve/veya satın alma yolu ile temin edilmesi 50

68 ibaresi eklenerek, Koordinatörlüğe ihtiyaçların kiralama yanında satın alma yoluyla da karşılanması imkanı getirilmiştir. 3-Taşıma, gümrükleme : Satın alınan malzemelerin taşınmasında teslim şekli olarak depoya teslim tercih edilmekte olup, taşıma işleri satıcı firma tarafından yapılmaktadır. Yurtdışından gelen malzemelerin gümrükleme işlemleri, sözleşmelerine göre, Satın Alma Daire Başkanlığı veya satıcı firma tarafından yapılabilmektedir. 4-İlk madde ve malzeme stokları : Kurum un 2011 yılı ilk madde ve malzeme stokları ile diğer stokların ayrıntısı ve yıl içindeki hareketi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 51

69 A İlk madde ve malzeme stokları Yıl içinde giren Yıl içinde çıkan Girişler Dönem Dönem başı Alım Barter Kuruluş Sayım Diğer İşletmede Kuruluş Sayım Diğer Çıkışlar toplamı sonu yoluyla yoluyla içi nakil fazlası girişler kullanılan içi nakil noksanı çıkışlar toplamı Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL 0- Kırtasiye ve büro malzemesi Basılı evrak Resim ve grafik malzemesi Nakil vasıtaları yed. malz İşletme malzemesi Teknik yedek malzemeler Sosyal işletme malzemesi Temizlik malzemesi İnşaat-onarım malzemesi Küçük el aletleri Kimyevi malzemesi Ses kayıt malzemesi Resim kayıt malzemesi Fotoğraf malzemesi Filmler Plaklar Diskler İmalat malzemesi Amort.tabi olm. demirbaş Verici yedekleri Görüntü ve sanat malzemesi Yoldaki malzemeler Diğer Toplam (A) B Diğer stoklar 1- Yarı mamuller 2- Mamuller Ticari mallar Satın alınan programlar Toplam (B) C Verilen sipariş avansları Genel toplam (A+B+C)

70 Kurum un önceki yıldan devreden 13 milyon TL tutarındaki ilk madde ve malzeme stoklarına yıl içerisinde 21,2 milyon TL tutarında giriş ve 18,5 milyon TL çıkış neticesinde, ertesi yıla 15,8 milyon TL değerinde ilk madde ve malzeme stoku devretmiştir. Malzeme stoklarının %70 i, 11 milyon TL tutarındaki teknik yedeklerden oluşmuştur. Önceki yıldan devreden diğer stoklar 33,3 milyon TL tutarında olup yıl içerisinde 319,7 milyon TL giriş ve 321,5 milyon TL tutarındaki çıkış neticesinde; 2012 yılına devreden diğer stokların değeri 31,6 milyon TL olmuştur. Yıl sonu itibariyle diğer stokların 30,3 milyon TL sini yayın hakkı kiralanan programlar ile dış yapımlar oluşturmuştur. E Üretim ve Maliyetler: 1-Üretim a)teknik Tesisler Kurum un teknik altyapısı radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınına yönelik merkezlerle bunları birbirine ve vericilere bağlayan program iletim sistemleri, mobil ve sabit uydu yer istasyonları, bilgi sistemleri, otomasyon ve arşiv sistemleri, dış çekim donanımları ve karasal verici istasyonlarından meydana gelmektedir. Bunun yanında çeşitli teknik destek birimlerine de sahip olan Kurum un 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nda tanımlanan görevleri kapsamında gerçekleştirdiği yayıncılık hizmetlerinde kullandığı teknik tesislerinin 2011 yıl sonu itibariyle durumu ve yıl içinde üretilen teknik hizmetler aşağıda incelenerek değerlendirilmiştir. aa)yapım ve Yayın Merkezleri: Kurum un yapım ve yayın merkezleri radyo ve televizyon amaçlı olmak üzere birbirlerinden bağımsız olarak meydana getirilmiş olup, yapım, yayın ve devamlık stüdyoları, kumanda birimleri, ses ve görüntüyü kaydedip işleyerek yayın yapabilen teknik donanım, rejili ve rejisiz mobil uydu çıkış sistemleri, televizyon naklen yayın araçlarıyla radyo naklen yayın ve röportaj araçları bu kapsamda yer almaktadır. Söz konusu altyapı Kurum un Ankara, İstanbul ve İzmir deki radyo ve televizyon birimleriyle Antalya, Çukurova, Diyarbakır, Erzurum ve Trabzon Müdürlüklerinde bulunmaktadır. Ayrıca yurt dışındaki temsilciliklerde genellikle haber amaçlı olmak üzere yapım ve yayınına yönelik donanım bulundurulmaktadır. Kurum un esas işlevi durumunda olan televizyon haberciliğinde program çekimlerinin yapılması, yayına hazırlanması ve yayınlanması amacıyla kullanılmakta olan alt yapının durumu ve sunulan hizmetler incelendiğinde; 53

71 -Ankara da 4, İstanbul da da 1 adet olmak üzere toplam 5 adet stüdyo ve naklen yayın araçlarından faydalanılarak TRT Haber ve TRT 3 Spor kanalına 24 saat, TRT-1 kanalına gün boyu, diğer kanallara ve yabancı yayın kuruluşlarına hizmet verildiği, stüdyo kullanılan toplam bülten/program/kayıt sayısının adet olduğu, toplam süresinin ise dakikaya ulaştığı, -Mevcut kameralarla cari yılda adet canlı yayın, adet haber, 452 adet program, 780 adet spor, adet stüdyo ve 508 adet 3G olmak üzere toplam adet çekim gerçekleştirildiği, -Günde ortalama 72 adet haber kurgusunun yapıldığı, -Yurtdışından toplam 674 adet (502 saat 48 dakika) tek yanlı yayın alındığı ve 56 adet (24 saat 41 dakika) tek yanlı yayın geçişi yapıldığı, 840 adet (1.956 saat 26 dakika) çok yanlı program alışı ve 107 adet (185 saat 43 dakika) çok yanlı program geçişi yapıldığı, Eurovizyon a 695 adet haber ve 192 adet spor yayını geçişi yapıldığı, -GSM telefonlarına günde 3 kez 5 dakikalık haber bülteni ile günde 2 kez 3 dakikalık spor bülteni kaydının gönderildiği, Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. Televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan stüdyo, naklen yayın/up link, dış çekim, kurgu-montaj, seslendirme altyapısının durumu ve üretilen hizmetler incelendiğinde ise; -Ankara da bulunan toplam 7 adet stüdyoda adet, İstanbul da bulunan 8 adet stüdyoda adet, İzmir de bulunan toplam 2 adet stüdyoda 549 adet olmak üzere toplam adet program çekiminin yapıldığı ve 259 programa hizmet verildiği, -Ankara da bulunan naklen yayın/up link araçlarıyla adet, İstanbul da bulunanlarla adet ve İzmir de bulunanlarla 697 adet olmak üzere toplam adet naklen yayın hizmetinin gerçekleştirildiği ve 324 programa hizmet verildiği -Dış çekim hizmetinde kullanılan kameralarla Ankara da gün, İstanbul da gün ve İzmir de 250 gün olmak üzere toplam gün dış çekim gerçekleştirildiği ve 326 programa hizmet verildiği, -Video kurgu montaj hizmeti olarak Ankara daki setlerin saat, İstanbul daki setlerin ise saat kullanıldığı ve 379 programa hizmet verildiği, -Yabancı sinema, dizi, çizgi dizi, belgesel ve yerli yapımların seslendirmesine yönelik olarak Ankara da saat, İstanbul da saat olmak üzere toplam saat seslendirme hizmetinin yapıldığı ve 974 programa hizmet verildiği, -Grafik animasyon hizmeti olarak toplam 46 program için Ankara da 139 adet hizmet üretildiği 54

72 görülmektedir. Ankara, İstanbul ve İzmir dışında bulunan Müdürlüklerde çoğunluğu haber amaçlı olmak üzere televizyon yayıncılığına yönelik faaliyetler kapsamında; Antalya da yaklaşık 150 adet canlı yayın ve adet görüntülü ve sesli haber hazırlanmış, Erzurum da montajlı ve sesli haberle beraber toplam haber geçişi yapılmış, 432 bağlantı sağlanmış ve 155 band geçişi yapılmış, prodüksiyon stüdyosu 2011 de HD tabanlı olarak tamamen yenilen Diyarbakır da TRT-6, TRT Turizm ve Belgesel, TRT Müzik kanalları için program yapım ve yayınları gerçekleştirilmiş, Çukurova da televizyon için haber hazırlanmış, Trabzon da bulunan altyapı kullanılarak televizyon haberi üretilmiş ve 300 canlı yayın gerçekleştirilmiştir. Kurum tarafından sürdürülen radyo yayınları ise yedi ulusal ve beş bölgesel radyodan yapılmakta olup, 2011 de saat yayın gerçekleştirilmiştir. TRT FM in merkezi İzmir, TRT Nağme nin merkezi İstanbul, Radyo-4 ün merkezi Çukurova Radyosu olup, bu radyoların iletim ağları Ankara Radyosu üzerinden sağlanmaktadır de Haber Radyo Yayın Stüdyosu, Antalya Radyo Yayın Stüdyosu, Çukurova Radyo Yayın Stüdyosu ve Erzurum Radyo Yayın Stüdyosunda kullanılmak üzere sayısal sistemler temin edilmiştir. Radyo yayınlarının merkezi durumundaki Ankara Radyosu nun teknik altyapısının geliştirilmesine yönelik çalışmalar kapsamında uydu alış sistemi ile yayın kontrol sistemi yenilenmiş, yayın seviyelerini izlemekte kullanılan sistemin kapasitesi arttırılmıştır. İstanbul Radyosu nda ise saatlik stüdyo çalışması gerçekleştirilmiş, ayrıca mevcut alt yapının geliştirilmesine ve akustik yapının iyileştirilmesine yönelik çalışmalarda bulunulmuştur. İzmir Radyosu nda TRT FM yayını için 2011 de devamlılık ve yayın merkezi oluşturularak yayınlar sürdürülmüştür. Bu kapsamda olmak üzere İzmir den saat yayın gerçekleştirilmiş, ayrıca 186 saat Radyo-1, 371 saat TRT Türkü, 156 saat TRT Nağme yayını yapılmış, saat ses montaj ve 102 saat ses alma hizmeti verilmiştir. Yukarıda yer alan tespitler radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında faydalanılan teknik altyapının 2011 yıl sonu itibariyle durumu ve kullanımına ilişkin olup, Kurum tarafından yapılan yayınlar denetim dışında olduğundan, mevcut prodüksiyon altyapısı kullanılarak üretilen hizmetlerin etkinliği ve verimliliği konusunda bir değerlendirmede bulunulmamıştır. Buna karşılık, mevcut prodüksiyon altyapısının Kurum un yıllık Yayın Planları doğrultusunda etkin ve verimli kullanılması ve gereksiz alımlarla atıl kapasite yaratılmaması büyük önem arz etmektedir. Televizyon programlarının prodüksiyonunda kullanılan altyapı oldukça komplike bileşenlerden meydana gelmekte ve yapılan her program için farklı 55

73 konfigürasyonlar gerekebilmektedir. Program çekimleri sonrasında veya farklı kaynaklardan elde edilen materyallerin yayına hazırlanması için de farklı özellikte donanım kullanıldığından, Kurum un sahip olduğu prodüksiyon donanımının yeterlilikleri, kullanım oranları ve geleceğe yönelik ihtiyaçların belli esaslara uygun olarak belirlenmesi amacıyla sistematik bir yapı oluşturulması konusunda Kurum un önceki yıllara ait denetim raporlarında çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Kurum tarafından verilen yanıtlarda ise; mevcut donanıma ait bilgilerin ilişkisel veritabanı üzerinde tutulması, cihaz kimliklerinin oluşturulması, kullanılan yedek malzemenin kontrol edilebilmesi, istatistiksel bilgilerin tutulabilmesi, ortak bir veritabanından cihaz envanterinin görülerek teknik planlamasının yapılabilmesi amacıyla çalışmaların sürdürüldüğü belirtilmiştir. Yapılan denetimlerde bu kapsamda çeşitli girişimlerde bulunulduğu tespit edilmiş olmakla birlikte, en somut gelişmenin 2011 yılında yaşandığı görülmektedir. Kurumsal Kaynak Planlaması Projesi (ERP) adı altında 2010 yılı Ocak ayında başlatılan çalışma sonucunda muhasebe, finans ve satın alma modüllerinden oluşan bilgi sistemi tarihi itibariyle hizmete verilmiştir. Cari yılda ise sisteme modül ilave edilmesine yönelik çalışmalarda bulunulmuş ve farklı veri tabanlarında çalışan bölümlerin tek bir veri tabanı üzerinden çalışması sağlanmıştır. Ayrıca doküman yönetim sistemi oluşturulmasına yönelik çalışmalarda da bulunulduğu görülmüştür. Bu kapsamda yapılan çalışmalarla Kurumun mali ve insan kaynaklarının planlanması ve etkin olarak kullanımında oldukça önemli gelişme kaydedilmiş, ancak kurumsal kaynak planlamasına yönelik bilgi sisteminin en önemli bileşenlerinden biri olan teknik altyapı planlamasına ilişkin önemli bir ilerleme sağlanamamış olup, Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2012/90 sayılı kararla 3 milyon TL ilave ödemede bulunularak çalışmalara devam edilmesi uygun bulunmuştur. Bununla birlikte, gerek yayınlanan program sayısının arttırılması, gerekse yayın içeriklerinin geliştirilmesi amacıyla yapılmakta olan çalışmalarda Kurum kaynaklarının esas alınması ve performansın ölçümlenmesi, bunun yanında temini planlanan mal ve hizmetlerin tespitine esas verilerin sağlanması amacıyla kullanılması planlanan Kurumsal Kaynak Planlaması bilgi sisteminden beklenilen faydanın elde edilmesi de belli koşullara bağlı bulunmaktadır. Daha önce gerçekleştirilmeye çalışılan ve benzeri özellikler taşıyan program bazlı maliyet çalışmasında istenilen sonucun alınamadığı, ayrıca radyo ve televizyon yayıncılığının diğer sektörlere göre oldukça farklı özellikleri olduğu hususu da göz önüne alınması gereken konuların başında gelmektedir. Diğer taraftan, mevcut prodüksiyon kaynaklarının daha etkin kullanılması amacıyla Kurum içinde bir düzenlemeye gidilmiş ve oluşturulan Prodüksiyon 56

74 Kaynakları Koordinatörlüğü aracılığıyla mevcut stüdyoların, naklen yayın/up linklerin, dış çekim, video kurgu/montaj, seslendirme, grafik animasyon imkanlarının ortaklaşa kullanımına yönelik uygulama başlatılmıştır. Bu uygulamanın Kurumsal Kaynak Planlaması kapsamına alınarak çalışmaların sürdürülmesi Kurum un sahip olduğu bütün kaynakların birlikte değerlendirilmesinde önemli bir ilerleme sağlayacaktır. Bu nedenle; Kurum tarafından gerçekleştirilen radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan altyapının yeterlilikleriyle kullanım sürelerinin izlenip ölçümlenebilmesi, yıllık yayın planlarında öngörülen hedeflere ulaşılmasında mevcut imkânlardan en fazla yararlanılabilmesi, ihtiyaçların gerçekçi verilere dayanılarak tespit edilebilmesi ve gereksiz alımların önlenebilmesi amacıyla yürütülen Kurumsal Kaynak Planlaması Projesinin bir an önce tamamlanması önerilir. ab)yayın İletim Sistemleri: Radyo ve televizyon yayın şebekesinin önemli bir parçasını oluşturan yayın iletim sistemleri; yayının gerçekleştiği yer ile yayın yönetim birimleri arasında, stüdyoların birbirleri arasında ve stüdyolarla verici istasyonları arasında program iletiminde kullanılmaktadır. Gelişen teknoloji sonucu kullanılmaya başlanan uydu haberleşme sistemlerinden faydalanılarak programların kablo-tv şebekesi head-end merkezlerine ve uydu yayın platformlarına iletilmesi bu kapsamda değerlendirilmektedir. Kurum un yurtdışı ve yurtiçi merkezlerden yaptığı program alış-verişleri ve stüdyolarla vericiler arasındaki bağlantılar 1980 li yılların ikinci yarısına kadar karasal analog sistemler üzerinden sınırlı olanaklarla sağlanabilmiş, uydu teknolojisinin kullanılmaya başlamasıyla yayın iletim sistemlerinin kapasiteleri artırılmış ve çok daha fazla sayıdaki program oldukça geniş bir coğrafyaya yayınlanıp izlenmeye başlanmıştır. Türkiye de 1986 dan itibaren yapım ve yayın merkezleriyle vericiler arasında uydu üzerinden yayın iletimine başlanmış olup, 1987 den itibaren de Avrupa Haberleşme Uydusu üzerinden Eurovision şebekesine bağlantı sağlanmıştır. Türksat uydularının hizmete girmesiyle birlikte TRT nin ulusal ve uluslararası yayınlarının tamamı uydu üzerinden iletilmeye başlanmıştır. Ayrıca, Eurovision bağlantısının doğrudan yapılabilmesi için Kurum bünyesinde kurulan uydu yer istasyonu Ocak 1994 tarihinde hizmete verilmiş ve özellikle yurtdışından haber alış-verişinde önemli bir gelişme sağlanmıştır. Kurum tarafından işletilen diğer bir yer istasyonu da EBU AsiaSat Uydu Yer İstasyonudur yılında yapılan Dünya Futbol Şampiyonası nedeniyle Japonya ve G.Kore den yapılacak naklen yayınların alınmasını sağlamak amacıyla Kurum un Genel Müdürlüğünün bulunduğu siteye kurulan bu istasyonun veriş zinciri de 57

75 tarihinde kurulmuştur. Ülkede yapılan uluslar arası etkinliklerin Asya ve Avrupa ülkelerine doğrudan iletimini sağlayan bu istasyonların yanında, ABD kaynaklı yayınların alınabilmesi için Intelsat 21,5 Doğu NSSK uydusuna yönelik olan anten de bulunmaktadır. Bunun yanında, kurulmakta olan HD kanalının uyduya çıkarılmasında kullanılmak üzere yer istasyonu teçhizatı temin edilmiştir. Kurum tarafından yapılan radyo ve televizyon yayınlarının yurtiçindeki karasal vericilere iletilmesi, ayrıca uydu alıcı anteni olan yurtiçi ve yurtdışındaki izleyiciler tarafından doğrudan ve şifresiz olarak alınabilmesi amacıyla esas olarak Türksat uyduları kullanılmaktadır. Türksat uydularının kapsama alanı dışında kalan bölgelere yayın iletilmesi ve yayınlanan programların sayısal yayın paketlerine alınarak dinleyici ve izleyicilere ulaştırılması için farklı uydulardan faydalanılmakta olup, 2011 yılı sonu itibariyle başta yurtiçi olmak üzere Avrupa, Orta Asya, Kuzey Afrika, Avustralya, Kuzey Amerika ya yönelik olarak yayınlanmakta olup, çok geniş bir coğrafyada izlenip, dinlenilebilmektedir. Cari yılda bu amaçla yapılan düzenlemeler incelendiğinde; -TRT-OKUL kanalı Türksat uydusundaki TRT Batı paketi içinden Türkiye- Avrupa kapsamlı olarak yayınlanmaya başlandığı, -TRT-HD, TRT-ARAPÇA ve TRT-OKUL kanallarının Digitürk platformundan yayınlanması için sözleşme imzalandığı, -TRT-MÜZİK kanalı Türksat uydusu batı kapsamasından yayınlanmaya başlandığı, -Noorsat ile tarihinde imzalanan sözleşme ile NILESAT (AB4A) uydusundan yayınlanmakta olan TRT-6 kanalı hizmete yeni verilen Atlantic Bird 7 uydusu üzerinden yayınlanmaya başlandığı görülmektedir. Yapılan bu düzenlemelerle birlikte 2011 yıl sonu itibariyle Kurum tarafından yapılmakta olan radyo ve televizyon yayınlarının iletimi için Türksat uyduları esas olmak üzere Atlantic Bird 7 (7 W), Hotbird (13 E), Optus D2 (152 E), Galaxy 19 (263 E), Yamal 201 (90 E) ve Arabsat Badr-4 (26 E) uyduları kullanılır hale gelmiştir. Türksat 42E uydusu Batı kapsamasıyla TRT-HD, TRT ANADOLU, TRT-6, TRT OKUL, TRT BELGESEL, TRT-3/GAP, TRT-1, TRT HABER, TRT TÜRK, TRT-4/ÇOCUK ve TRT MÜZİK kanallarıyla, Radyo-1, Radyo-2 (TRT-FM), Radyo- 3, Radyo-4, Radyo-6, TSR-Türkçe, VOT-World, VOT-West, VOT-East, Radyo-GAP, TRT-Nağme, TRT-Avrupa FM, TRT-Türkü programları taşınmaktadır. 58

76 Benzeri bir paket Türksat Doğu kapsamasından Türkiye dahil Orta Asya ya yönelik olarak iletilmekte olup, TRT-1, TRT-HABER, TRT-TÜRK, TRT-4/ÇOCUK, TRT-AVAZ, TRT-MÜZİK, TRT-ARAPÇA ve EURONEWS (Türkçe) kanallarıyla, Antalya Radyosu, Çukurova Radyosu, Erzurum Radyosu, Trabzon Radyosu, TRT Radyo Haber, Radyo-1, TRT-FM, Radyo-3, Radyo-4, Radyo-6, TSR-Türkçe, VOT- World, VOT-West, VOT-East programları yer almaktadır. Yayınların Türksat uyduları ile erişilemeyen bölgelerde izlenip dinlenebilmesi ve çeşitli kablo-tv platformları ile sayısal yayın platformlarına ulaştırılabilmesi için diğer uydulardan da faydalanılmaktadır. Bu amaçla olmak üzere kullanılan Hotbird uydusu üzerinden TRT BELGESEL, TRT TÜRK, Radyo-2, TSR-TÜRKÇE, VOT- WORLD, Atlantic Bird 7 uydusu üzerinden TRT-6 ve TRT-ARAPÇA yayınları, Optus D2 uydusu üzerinden TRT-1, TRT-TÜRK, Radyo-2 ve TSR-Türkçe yayınları, Galaxy 19 uydusu üzerinden TRT-1, TRT-TÜRK, TRT-4/ÇOCUK, Radyo-2, TSR-Türkçe ve VOT-World yayınları, Yamal 201 uydusu üzerinden TRT-4/ÇOCUK ve TRT-AVAZ yayınları, Arabsat Badr-4 uydusu üzerinden de TRT-ARAPÇA yayınları iletilmektedir. Gerek yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları ve Türkçe konuşan topluluklar, gerekse haber kaynağı olarak Kurum un yayınlarını esas alan yabancı kuruluşlar için oldukça önemli olan bu yayınların istenilen kalitede izlenip izlenmediğinin sürekli olarak denetlenmesi büyük önem arz etmektedir. Buna karşılık söz konusu denetimin gerektiği şekilde yapılabilmesi için çeşitli girişimlerde bulunulmuş olmasına karşılık istenilen sonucun alınamadığı bilinmektedir. Dolayısıyla, bu konudaki girişimlerin sürdürülmesi uygun olacaktır. Uydular aracılığı ile yapılan yayınlar izleyiciler tarafından doğrudan alınabildiği gibi ülkedeki sayısal platform işletmecileri tarafından Digitürk, D-Smart, Teledünya adıyla sunulan hizmetlerle analog kablo-tv şebekesi üzerinden sunulan radyo ve televizyon hizmetinde de Kurum un yayınları yer almaktadır. Yurt dışındaki şirketlerle de benzeri işbirlikleri gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda 2011 yılında sağlanan mutabakatlar incelendiğinde; -Türksat A.Ş. ile TRT OKUL kanalının TELEDÜNYA platformundan yayınlanması ve TRT BELGESEL kanalının altyazılı olarak iletilmesi, -Telenet BV ile TRT-TÜRK kanalının Belçika da sayısal ve analog kablo-tv sistemi üzerinden iletilmesi, -IMSUN COMM ve ARAX-IMPEX firmalarıyla TRT-TÜRK kanalının Moldova da sayısal kablo-tv şebekesi üzerinden iletilmesi, -ROMFIRST ile TRT-TÜRK kanalının Romanya da sayısal kablo sistemi üzerinden iletilmesi, 59

77 -Gizz firması ile TRT-1, TRT-HABER, TRT-3, TRT-4, TRT-BELGESEL, TRT-6, TRT-ÇOCUK, TRT-TÜRK, TRT-MÜZİK, TRT-ARAPÇA, TRT-OKUL, TRT-HD, TRT-AVAZ, TRT-ANADOLU, ve TRT-GAP kanallarının IP TV ortamından yayınlanması konularında sözleşmelerin imzalandığı görülmektedir. Varılan bu mutabakatlar sonrasında Kurum yayınları Almanya, Avustralya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Gürcistan, Hollanda, Fransa, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Polonya, Romanya, Moldova, Azerbaycan, Arnavutluk, Makedonya, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Kosova, İsveç, Norveç, Danimarka ve ABD de bulunan çeşitli uydu platformu, kablo-tv ve IP TV şebekeleri üzerinden yayınlanır hale gelmiştir. Kurum tarafından yayınlanan programların karasal veya uydu platformlarıyla yapılan yeniden dağıtımlarıyla ilgili olarak abone başına bedel veya yıllık toplam bedel şeklinde farklı tarifelerin uygulandığı ve Kurum un bu konuda her kuruluşla farklı prensiplerde anlaştığı görüldüğünden önceki yıllara ait denetim raporlarında söz konusu uygulamaya ilişkin sözleşmelere esas olacak genel prensiplerin ve uygulanacak tarifelerin belirlenmesi önerisi getirilmiştir. Kurum tarafından verilen yanıtta ise sözleşme konusu yer, abone sayısı, kanala olan talep gibi sebepler dikkate alındığında bütün muhataplar ile aynı şartlar altında sözleşme yapmanın mümkün olmadığı, dolayısıyla yayınların yeniden iletimi konusunda kuruluşlar ile yapılan sözleşmeler için tek bir uygulama esasının belirlenmediği belirtilmiştir. Sözleşme yapılan kuruluşların ticari işletme olması ve izleyicilerine hizmeti abonelik esasına göre ücretli olarak verdikleri dikkate alındığında, Kurum tarafından yapılan yayınların alınıp tekrar iletmesinde ücret alınmasının gerekliliği ortaya çıkmakta olup, Kurum yayınlarının eriştirilemediği bölgeler için farklı bir uygulamanın yapılması mümkün gözükmektedir. Alınacak ücretler konusunda ise abone sayısının esas alınması gibi genel prensiplerin belirlenmesi, farklı durumlar ortaya çıktığında ise bunun gerekçeleriyle birlikte ortaya konması kamu kaynaklarının etkin, verimli ve kârlı kullanılması açısından önem arz ettiği dikkate alınarak 2010 yılı denetim raporunda Kurum un tabi olduğu 2954 sayılı Kanun un 9 uncu maddesiyle tanınan radyo ve televizyon yayınları alanında ek gelir temin edecek düzenlemeler yapma yetkisi çerçevesinde, yayınlanan programların alınıp abonelerine ücreti karşılığı yeniden yayınlayan yurtiçi ve yurtdışındaki kurum ve kuruluşlarla yapılacak sözleşmelerde uygulanacak genel prensiplerin bir an önce belirlenmesi önerisi yinelenmiştir. Söz konusu öneriye Kurum tarafından verilen yanıtta; bu amaçla kuruluşlarla yapılan sözleşmeler için tek bir uygulama esasının belirlenemediği, abonelerine ücreti karşılığı yeniden iletim yapan platform yayınları için, yayınların erişildiği bölge bile 60

78 olsa izleyicilerden gelen talepler veya zorunlu olarak olunması gereken yerler nedeniyle bu platformlarda olmak için ücret ödenebildiği, bunların dışında ise Kurum yayınlarının yeniden iletimi, yapılan yer, abone sayısı, kanala olan arz talep dengeleri göz önüne alınarak ücret talep edildiği belirtilmiştir. Söz konusu yanıt tarihinde yapılan TBMM KİT Alt Komisyonu toplantısında yeterli bulunarak öneri gündemden çıkartılmıştır. Yayınların en geniş dinleyici ve izleyici kitlesine ulaştırılması, reklam geliri elde eden Kurum için önem arz etmekle birlikte, kamu kaynağı kullanan bir kurumun ulusal çıkarların korunması ve yabancı şirketlerle rekabet halinde olan kamu şirketlerinin aleyhine olabilecek uygulamalardan kaçınması gerekmektedir. Bunlardan en önemlisi ise Türksat A.Ş. tarafından işletilen uyduları kullanmak yerine yabancı operatörler tarafından işletilen uydular üzerinden hizmet sunan kuruluşlara ait sayısal platformlarda yer alan Kurum yayınları ile ülke kaynaklarını kullanan sayısal platformlarda yer alan Kurum yayınları için alınacak veya ödenecek ücretler konusunda her hangi bir ayırım gözetmemesidir. Dolayısıyla, konunun bu çerçeveden yeniden ele alınarak değerlendirilmesi ve genel esasların belirlenmesi önerilir. ac)bilgi Sistemleri Kurum tarafından sürdürülen faaliyetlerin desteklenmesinde önemli işlev gören TRT-NET haberleşme ağı ve bilgi sistemleri 1998 yılından itibaren kurulmaya başlanmış olup, 2011 yılında da söz konusu alt yapının geliştirilmesi ve yeni özellikler kazandırılması için çalışmalarda bulunulmuştur. Bu kapsamda yapılan çalışmalar incelendiğinde; -Sistem güvenliğine yönelik olarak VPN (Sanal Özel Ağ) sunucusunun yenilendiği, antivirüs yazılımının güncellendiği, TRT-NET ağını koruyan güvenlik sistemlerinin performanslarının arttırıldığı, -Veri tabanı yönetiminin iyileştirilmesi amacıyla optimizasyon çalışmalarının yapıldığı, felaket yönetimi için yedeklik sağlandığı, haber FTP sisteminin disk kapasitesinin 1,5 TB ye çıkartıldığı, -Kurumsal ağın genişletilmesine yönelik olarak çalışmalarda bulunulduğu, -Sunucu ve yayın sistemlerinde kullanılan yazılım ve donanımın yenilenip terfisinin sağlandığı, -Yönetim bilgi sistemlerinin geliştirilmesi çalışmalarına devam edildiği, -Televizyon kanallarına ait web sistemlerinin hazırlanarak kullanıma sunulduğu, 61

79 -Televizyon iş süreçlerinin yönetimini karşılamak üzere e-televizyon projesine başlanıldığı ve yayın haklarının takibi ile dış alım süreçlerinin yönetimini sağlayacak modüllerin kullanıma verildiği, -TRT iphone uygulamalarında canlı yayınların, mobil Web ve mobil market sistemlerinin yönetiminin sağlandığı, -Kurumun yapım, yayın ve yönetim amaçlı ihtiyaç duyduğu çeşitli uygulama yazılımlarının hazırlandığı görülmektedir. Kurum tarafından sağlanan bilgilerden, hizmet üretiminde bilgi sistemlerinden faydalanma açısından oldukça önemli bir aşamaya gelindiği, buna karşılık sistem planlaması ve organizasyonu açısından genel bir stratejinin henüz belirlenmediği, konuyla ilgili çalışmaların genellikle gelişen talepler ve diğer ülkelerdeki kamu yayın kuruluşlarındaki uygulamalar örnek alınarak sürdürüldüğü, teknolojinin izlenmesi ve kullanımı açısından kabul edilebilir bir seviyenin yakalandığı anlaşılmakla birlikte, Kurum un mevcut kaynaklarının etkin kullanımına yönelik bilgi sistemi projesine daha fazla ağırlık verilmesi uygun olacağı değerlendirilmiş ve 2010 yılı denetim raporunda kullanılmakta olan bilgi sistemlerinin esas amacının kurumsal kaynak planlaması olduğu dikkate alınarak, çalışmaların bu amaca ulaşmak üzere yoğunlaştırılması önerilmiştir. Kurum tarafından verilen yanıtta; kurumsal kaynak planlaması çalışmalarına 2010 yılında başlanıldığı, merkez ve taşra satın alma ve muhasebe birimleri iş süreçleri takibi, değişen iş koşullarına göre iş süreçlerinin en kısa zamanda standartlaştırılması ve otomasyonunun sağlanması doğrultusunda çalışmaların yapıldığı, bunun yanında Müzik Dairesi, Radyo Dairesi, Dış Yayınlar Dairesi Başkanlıklarının ve Bölge Radyolarının yayın planlaması iş süreçlerinin ve radyo yayınlarının kurumsal kaynak planlama otomasyon sisteminin uygulamaya başlandığı, İstanbul İl Müdürlüğünde kurulduğu, Ankara Radyosu Müdürlüğü nde test çalışmalarına başlanıldığı, Kurum tarafından gerçekleştirilecek radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan altyapının yeterli düzeyde kullanımını sağlamak, planlama ve sonuç raporlarının alınabilmesine yönelik programların yazdırılması için ihale çalışmalarına başlanıldığı belirtilmektedir. Esas görevi yayıncılık olan Kurum un yeni yayın teknolojilerini yakından izleyip gelen dinleyici ve izleyici taleplerine uygun bilişim hizmetleri üretmesi beklenmekle birlikte, Kurum kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasını sağlayacak projelere de gerekli önceliğin verilmesi önerilir. 62

80 ad) Vericiler: Radyo ve televizyon yayınlarının dinleyici ve izleyicilere ulaştırılmasında en önemli işlevlerden birini yerine getiren vericilerin kurulup işletilmesi Kurum un asli görevleri arasında yer almaktadır. Türkiye de kamu haberleşmesine yönelik olarak ilk radyo vericileri 1927 yılında, televizyon vericileri ise 1968 yılında kurularak yayına başlamış olup, geçen sürede vericilerin toplam gücünde ve kapsama alanında önemli artışlar sağlanmıştır. Buna karşılık, ülkenin coğrafi koşulları nedeniyle karasal vericiler üzerinden yayınlanan bütün programlar için yeterli bir kapsama henüz mümkün olamamıştır. Ancak, gelişen teknoloji sayesinde çeşitli uydular üzerinden yapılan radyo ve televizyon yayınları, fiyatları oldukça ucuzlayan uydu alıcıları kullanılarak çok geniş bir coğrafyada dinlenip izlenebilir hale geldiği gibi karasal vericiler üzerinden yapılan televizyon yayınlarını izleyenlerin oranı oldukça azalmıştır. Kurumun yapmakta olduğu radyo yayınlarının orta ve uzak mesafelerden dinlenebilmesi için orta (MF) ve yüksek (HF) radyo yayın frekanslarından genlik modülasyonlu olarak analog yayın yapan vericilerin 2011 yılı sonundaki durumu 2010 yılı değerleri ile karşılaştırmalı üzere aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Radyo Programları Sayısı (Adet) GM Radyo Vericileri 2010 Yılı 2011 Yılı Gücü (KW) Sayısı (Adet) Gücü (KW) Radyo Radyo-4/Bölgesel Radyo-1/Bölgesel Radyo Radyo Türkiye nin Sesi Radyosu Toplam Genellikle FM radyo yayın kapsaması dışındaki dinleyicilerle, açık denizlerde seyreden gemilerdeki ve yurt dışındaki dinleyicilerin tercih ettiği GM yayınlar için kullanılan verici sayısı 2011 yıl sonunda 11 adet olup, toplam çıkış gücü kw tır. Bunların 5 adedi Kısa Dalga (KD), 6 adedi de Orta Dalga (OD) vericileridir. Yurt dışına yönelik yayınlarda kullanılan kısa dalga vericileri Ankara-Emirler de, orta dalga vericiler ise İstanbul/Çatalca, Trabzon, Antalya, Mersin, İzmir ve Diyarbakır da bulunmaktadır. Ankara-Çakırlar da çalışan toplam 5 adet KW gücündeki Kısa Dalga vericiler eski teknoloji ürünü olması nedeniyle Nisan 2011 tarihi itibariyle servis dışı bırakılmıştır. 63

81 Orta Dalga vericileri kullanılarak 2010 yılında günde 52 saat yayın yapılmakta iken bu süre 2011 de 28 saate düşürülmüştür. Kısa Dalga vericileri kullanılarak yapılan Türkçe yayınlarının günlük süresi 28 saat, yabancı dil ve lehçelerde yapılan yayınların günlük süresi ise 40 saat olup, Kısa Dalga vericilerinin 2011 yıl sonu itibariyle günlük toplam yayın süresi 68 saat olarak gerçekleşmiştir. Ülkede ilk radyo vericileri 1927 yılında kurularak hizmete verilmiş olmakla birlikte, 1938 yılında Ankara da, 1949 yılında da İstanbul da kurulan yüksek güçlü vericilerle kapsama alanlarında önemli artışlar sağlanmıştır. Daha sonra bölgesel yayın yapmak üzere kurulan düşük güçlü radyo vericileriyle ülkenin büyük bir kısmı kapsama alanı içine alındığı gibi, yurtdışına yönelik olarak yapılan yayınlarda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. O dönemde televizyon ve FM radyo yayını olmadığından uzun, orta ve kısa dalga radyo vericileriyle sürdürülen bu yayınlar önemli işlevler görmüş ve toplumun başta haber alma olmak üzere eğitim, dinlenme ve eğlenme ihtiyaçlarını karşılamıştır. Daha sonra ülkede televizyon yayıncılığına başlanması, daha kaliteli yayın yapmaya olanak sağlayan FM vericilerinin kullanılması ve İnternet üzerinden yayıncılığın gelişmesi, analog radyo yayıncılığının önemini azalttığı gibi, kullanılan vericilerin eski teknoloji ürünü olması maliyetleri önemli ölçüde arttırmıştır. Bu gelişmeler dikkate alınarak, verici işletmesinin Kurum a yeniden devredildiği 2000 yılından itibaren bu vericilerin durumunun değerlendirilmesi konusunda Kurum un denetim raporlarında önerilerde bulunulmuş olup, bu öneriler doğrultusundaki çalışmalara 2002 de başlanılmıştır. İlk olarak Diyarbakır daki vericinin yenilenmesine karar verilerek, yapılan ihale sonrası yeni verici temin edilmiş, İkinci aşamada ise tarihinde ülkede hizmete verilen ilk güçlü radyo vericisi olan Etimesgut vericisinin çalışması durdurularak toplam GM verici sayısı 24 adede düşürülmüştür. Ancak, Kurum un kaynak sıkıntısı çekmeye başlamasıyla eski teknoloji ürünü vericilerin yenileriyle değiştirilmesi çalışmaları 2007 ye kadar ertelenmiştir. Bu aşamadan sonra 3 adet 300 KW gücünde yeni verici ile bir başka kaynaktan temin edilen diğer bir GM vericiyle birlikte İzmir, Antalya, Çukurova ve Trabzon vericileri yenilenmiş ve 2008 yılsonu itibariyle verici adedi 22 adede, 2009 yılsonunda 18 adede, 2010 yılsonunda 16 adede, 2011 yıl sonunda ise 11 adede düşürülmüştür. Uzun ve orta dalgadan yayın yapan vericilere yönelik bu iyileştirmeler yapılırken kısa dalgadan yayın yapan vericilere yönelik bazı düzenlemelerin de yapıldığı ve DCC (Dynamic Carrier Control/Dinamik Taşıyıcı Kontrolü) modunda yayına geçilerek enerji tasarrufu sağlandığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, Emirler Verici İstasyonu nda bulunan mevcut kompanzasyon tesisi her biri 500 KW gücündeki 5 adet vericinin aynı anda devreye girmesi durumunda gereken reaktif gücü 64

82 karşılayamadığından 2010 yılında başlatılan çalışmalar 2011 de tamamlanmış ve yapılan kompanzasyon ve harmonik filtre tesisi hizmete verilmiştir. Yurt dışındaki dinleyicilere yönelik kısa dalga radyo yayınları konusunda dünyadaki diğer yayıncı kuruluşlar tarafından benimsenen uygulamalar doğrultusunda hareket edilerek, bu amaçla kullanılmakta olan kısa dalga radyo vericilerinin durumunun yeniden ele alınması hususu önceki yıllara ait denetim raporlarında belirtilmiştir. İlk olarak 1938 yılında Etimesgut ta kurulan 20 KW lık HF radyo vericisiyle başlayan yurt dışına yönelik radyo yayınları o dönemde ülkenin uluslararası alanda önemli bir tanıtım aracı olmuş, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası diğer ülkelerde de olduğu gibi bu yayınlar çok sayıda yabancı dil yayını ilavesiyle birlikte sürdürülmüştür. Gelişen yayıncılık teknolojisiyle birlikte uydu üzerinden televizyon yayınlarının kolaylıkla alınabilmesi ve internet erişiminin gün geçtikçe yaygınlaşması başta gelişmiş ülkelere yönelik olmak üzere kısa dalga radyo yayıncılığının önemini gittikçe kaybettiği, Voice of America, BBC, Deutsche Welle gibi bu konuda önde gelen kuruluşların yüksek maliyetli bu hizmette azaltmaya gittikleri bilinmektedir. Buna karşılık başta Afrika ülkelerine yönelik olmak üzere yayın yapan China Radio nun yayın frekanslarını arttırmasının farklı bir stratejinin sonucu olduğu bilinmektedir. Nitekim, Kurum tarafından yapılan yabancı dil ve lehçelerdeki yayınlar içinde en fazla Urduca, Arapça ve Farsça ile ilgili QSL alınması bu durumu kanıtlamaktadır. Diğer yayıncı kuruluşlar gibi Kurum un da bu yönde bir değişikliğe giderek verici sayısını optimum bir seviyeye düşürüp kısa dalga radyo yayınlarında teknoloji kullanımında yeterli seviyede olmayan ülkelerde kullanılan dil ve lehçelere yönelik olanlarına ağırlık vermesi ve söz konusu yayınların olabildiğince yerinden yapmak üzere ilgili ülke idareleriyle işbirliğine gitmesinin uygun olacağı önceki yıllara ait denetim raporlarında belirtilmiş, Kurum tarafından verilen yanıtlarda bu uygulamanın benimsendiği ve yerel kuruluşlarla işbirliğine gidildiği, ayrıca Çakırlar Verici İstasyonunda kullanılan ve verimliliği düşük 5 adet vericinin kullanımına son verildiği belirtilmiştir. Bu kapsamda olmak üzere, Irak-Kerkük, Musul ve Telafer, Yunanistan- Gümülcine, Kosova-Priştina, Fransa-Lyon, Moldova-Gagauziya, Azerbaycan, Bosna Hersek, Arnavutluk ve Kırgızistan da yayın yapan yerel radyolara işbirliğine gidildiği görülmektedir. Söz konusu işbirliklerinin daha da arttırılması ve Türkiye nin sınır komşularındaki ülkelerde konuşulan dillerdeki yayınların kısa dalga yerine, sınır bölgelerindeki FM bandı vericilerden yapılması hususunun da değerlendirilmesi uygun olacaktır. Bu nedenle; Gelişen yayın teknolojileri ve genlik modülasyonlu vericilerin yüksek işletme giderleri dikkate alınarak yapılan düzenlemelere devam edilip; 65

83 -Yüksek frekanstaki radyo yayınlarının ağırlıklı olarak yeni iletişim teknolojilerini kullanma imkanı sınırlı olan dinleyici kitlesinin bulunduğu ülkelere yönelik olarak yapılması, - İşbirliği yapma imkanı bulunan komşu ülkelere yönelik radyo yayınlarının daha düşük maliyetle daha geniş dinleyici kitlesine ulaşacak şekilde yerinden yapılması konusunda başlatılan çalışmaların sürdürülmesi önerilir. Daha kaliteli ses ve müzik yayını yapılabildiğinden daha geniş dinleyici kitlesi bulunan, bunun yanında yatırım ve işletme masrafları GM vericilere göre çok daha az, ancak kapsama alanı çok daha sınırlı olan frekans modülasyonlu (FM) radyo vericilerinin 2011 yılı sonu itibarıyla durumu, 2010 yılı değerlerine göre karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Programın Adı Sayısı (Adet) FM Radyo vericileri 2010 yılı ERP Gücü (KW) Kapsanan Nüfus (%) Sayısı (Adet) FM Radyo vericileri 2011 yılı ERP Gücü (KW) Kapsanan Nüfus Radyo , ,00 Radyo-2 (TRT-FM) , ,99 Radyo , ,50 Radyo , ,80 TRT-NAĞME , ,50 RADYO , ,40 TRT-TÜRKÜ , ,25 RADYO-ANKARA ,0 RADYO-HABER ,34 Toplam Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere 2011 yılında yapılan ilavelerle verici sayısının adetten adede, yayın gücü ise KW tan KW a çıkarılmıştır. FM radyo yayınlarını yapan ve ekonomik ömrünü doldurmuş olan tüplü yapıdaki FM radyo verici sistemlerinin, yeni teknoloji ürünü, ses kalitesi yüksek ve uzaktan izlenebilecek yapıdaki transistorlu FM radyo vericiler ile yenileme çalışmalarının yapıldığı, dinleyicilere daha etkin ve kaliteli yayın iletebilmek amacıyla (%) 66

84 2010 yılında 200 adet 1 KW, 19 adet 5 KW, 10 adet 10 KW ve 1 adet 15 KW gücünde olmak üzere toplam 230 adet verici temin edildiği ve istasyonlara dağıtımının yapıldığı, bunlardan 127 adedinin montajının 2010 yılında yapılarak hizmete verildiği, geriye kalanlarının ise 2011 de hizmete verildiği görülmektedir. FM radyo yayınlarının nüfusun yoğun olduğu alanlara yönlendirilmesi amacıyla antenlerin yenilenmesi çalışmalarında da bulunulmuş, 2009 yılında 20 istasyon için temin edilen asimetrik güç bölücülerden 4 adedi Bursa, Kırklareli, Ağrı ve Samsun istasyonlarına kurularak hizmete verilmiştir. Bunun yanı sıra cari yılda yapılan ihale ile 423 istasyon için temin edilecek antenlerle mevcut FM radyo verici altyapısı önemli ölçüde yenilenmiş olacaktır. Kurumun radyo yayınlarının yerleşim birimlerinde ve ana arter niteliğindeki karayollarında kesintisiz dinlenebilmesi ve büyük şehirlerdeki trafik durumunun TMC (Trafik Mesaj Kanalı) özelliğiyle grafik ekran üzerinden izlenebilmesi amacıyla çalışma başlatılmış ve 2012 de 600 adet RDS alımı yapılması planlanmıştır. Ülke geneline yayınlanan programlar için henüz tam bir kapsamanın sağlanamadığı görülmekte olup, bunun temel nedeni Kurum kaynaklarının sınırlı olmasının yanı sıra, yeni vericilerin kurulacağı yerin ve kullanılacak frekansın seçiminde sorunlar yaşanması, ülke genelinde uygulanacak onaylanmış bir frekans planlamasının bulunmaması ve konuyla ilgili mevzuatta son yıllarda sürekli değişiklik yapılması ve sorunun çözümüne yönelik kalıcı bir adımın atılamamasıdır. Kurumun temel işlevlerinden biri olan televizyon yayınlarında kullanılan vericilerin 2011 yıl sonundaki durumu, sayısı ve kapsama oranları, 2010 yılı değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Yılı Ana Verici ve Aktarıcı 2011 Yılı Ana Verici ve Aktarıcı Televizyon Programları Sayısı (Adet) ERP Gücü (KW) Kapsama Nüfus (%) Sayısı (Adet) ERP Gücü (KW) Kapsama Nüfus (%) TRT , ,4 TRT , ,1 TRT3/TRT-GAP , ,8 TRT-4/TRT-ÇOCUK , ,0 TRT-TÜRK , ,8 TRT-AVAZ , TRT-BELGESEL Toplam

85 Yukarıdaki çizelgeden de anlaşılacağı üzere 2010 yılı sonunda adet olan verici sayısının 2011 yıl sonunda adede çıkmış, verici yayın gücü ise KW tan KW a düşmüştür. Verici sayısı ve toplam yayın gücündeki eksilmeler son dönemde başlatılan projeler kapsamında yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkmıştır. Televizyon yayınlarına 1968 de başlanmasına karşılık o yıllarda az sayıda vericiyle yerel yayınlar yapılmış, 1972 den itibaren verici sayısı artırılmaya çalışılmıştır. Yapılan planlama doğrultusunda 1987 yılına kadar toplam 36 istasyon yeri belirlenerek buralara ana verici istasyonu kurulmuş, 1987 den 1994 yılına kadar TRT-1 kanalı için verici tesisi yapılmamış, yapılan ilaveler diğer kanallara tahsis edilmiştir. Bu kapsamda 2004 e kadar gerçekleştirilen yatırımlarla istasyon sayısı 51 e yükseltilmiş ve yeni oluşturulan istasyonlara verici tesis edilmiştir. Dolayısıyla, 1974 den 1987 ye kadar kurulan istasyonlarda oldukça yıpranmış ve eski teknoloji ürünü TRT-1 vericileri ile yayın yapılmak durumunda kalınmıştır. TRT-2 yayınları için 1986 dan 1989 a kadar 35 ana verici istasyonuna teçhizat temin edilmiş, geri kalan 16 ana verici istasyonundaki vericiler ise yılları arasında kurulmuştur. TRT-3 ve TRT-4 yayınları için kullanılmakta olan vericilerin tamamı ise 1990 dan sonra kurulmuştur. Ekonomik ömrünü doldurmuş ve düşük güçte yayın yapan televizyon vericilerinin yayın gücünün arttırılması ve daha fazla nüfus yoğunluğuna hitap eden istasyonlara yeni teknoloji ürünü vericilerin kurulması amacıyla 2009 da alımı yapılan 312 adet değişik güçteki televizyon vericisinden 244 adedinin montajı önceki dönemde yapılmış, 69 adedinin montajı ise 2010 yılında tamamlanarak 313 adet yeni verici hizmete verilmiştir de ise 1 adet 5 KW, 37 adet 10 W, 16 adet 50 W, 76 adet 100 W, 1 adet 500 W, 9 adet 1 KW, 3 adet 5 KW olmak üzere 143 adet yeni verici yayına verilerek verici altyapısı önemli ölçüde yenilenmiştir. Bunun yanı sıra 2011 de 645 istasyon için anten sistemi alımı ihalesi yapıldığı, yeni kurulan veya taşınan istasyonlar ile anten sistemleri yetersiz olan istasyonlar için UHF anten sistemleri ve gerekli malzemenin temin edilerek montajlarına başlanıldığı, ayrıca analog yayınların önümüzdeki dört yıl süresince devam edeceği dikkate alınarak, ekonomik ömrünü dolduran tüplü vericilerin çıkış katlarının modifikasyonu çalışmalarına devam edildiği ve toplam 549 adet UHF ve 16 adet VHF televizyon vericisi ile 35 adet FM radyo vericisinin modifiye edildiği Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. Yürütülmekte olan verici yenileme ve yeni istasyon yeri hazırlama çalışmalarının diğer bir nedeni de sayısal yayıncılığa hazırlık içindir. Raporun Frekans Planlaması ve Sayısal Yayıncılık bölümünde de açıklandığı üzere, analog televizyon yayıncılığından sayısal yayıncılığa geçiş konusunda çeşitli platformlarda çalışmalara başlanılmış olmasına karşılık 2011 yıl sonu itibariyle somut bir gelişme 68

86 kaydedilememiş, bu konuda karşılaşılan en önemli sorun ise yürürlükteki mevzuatın yetersizliği olmuştur. Karşılaşılan sorunların giderilmesi ve ülke koşullarına uygun bir geçişin gerçekleştirilmesine de yönelik olan yasa değişikliği tarihinde gerçekleşmiş ve 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sayısal yayıncılığa geçişe frekans planlaması ile geçişte uygulanacak kuralların ayrıntısının RTÜK tarafından yapılması öngörülmüştür. Söz konusu yasaya ilişkin hazırlık çalışmalarının sürdürüldüğü sırada, Yönetim Kurulu nun tarihinde yapılan toplantısında TRT nin verici kuleleri altyapısının karasal yayıncılığa hazır hale getirilmesi amacıyla 57 il merkezi ve 28 ilçede verici tesisinin kurulmasına ilişkin görüşmelerde bulunulduğu ve nihayetinde alınan 2009/377 sayılı kararla bir komisyon oluşturularak çalışmalara başlandığı, ilk aşamada ise 9 adet istasyonun oluşturulmasına ilişkin ihaleye çıkılması hususunda karar alındığı ve yapılan ihale sonrasında sözleşmelerin imzalandığı, 2010 yılında da bu çalışmalara devam edilerek yılsonu itibariyle 18 İl merkezinde (Antalya, Bingöl, Adana, Tekirdağ, Konya, K.Maraş, Ağrı, Aksaray, Osmaniye, Diyarbakır, Elazığ, Adapazarı, Burdur, Erzincan, Mersin, Bayburt, Çankırı ve Ş.Urfa) istasyon altyapısının oluşturulduğu görülmektedir. Benzeri bir çalışma İlçe merkezleri için de başlatılmış olup, 131 merkezden 89 adedinde arazi tahsis işlemleri tamamlanmış, 70 adedinde bina/konteyner temin edilmiş, 119 istasyonda anten kulesi hazır hale getirilmiş, 58 istasyonun enerji nakil hattı tesis edilmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmalarla işletme giderlerinde tasarruf sağlanması mümkün olmakla birlikte, ilgili taraflarca kabul edilecek bir geçiş planı kapsamında Kuruma tahsis edilecek frekanslar ve seçilecek istasyon mahalleri henüz kesinlik kazanmadığından, çalışmaların RTÜK ile yakın işbirliği içinde sürdürülmesi uygun olacaktır. Yayın kalitesinin artırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmekle birlikte, radyo ve televizyon vericilerinin işletmesinde yaşanan önemli sorunların başında istasyonları besleyen müstakil yada elektrik dağıtım şirketine ait enerji nakil hatlarında gerilim düşümünü önleyici tedbirlerin gerektiği şekilde alınamamasından kaynaklan sorunlar gelmektedir. Yapılan denetimlerde meydana gelen yayın kesintilerinin oldukça önemli bir bölümünün enerji kesintilerinden kaynaklandığı görülmektedir. Vericilerin çalışmalarını oldukça önemli ölçüde etkileyen bu sorun genellikle köy elektrifikasyonu için mevcut hattın kapasitesine bakılmaksızın enerji alınması yüzünden yaşanılmaktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu nun tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği nde 69

87 yaptığı değişiklikle Kurum un mülkiyetindeki branşman hattı ve müştemilatından ancak müşterinin uygun görmesi halinde kullanılması hükmü getirilmesine karşılık, bu hüküm tarihine kadar ertelenmiş, daha sonra yayımlanan bir tebliğle de bu tarih olarak belirlenmiştir. Bunun devamında ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Yönetmelikle değiştirilen yeni düzenleme sonrasında bir veya daha fazla müşterinin kullanımındaki branşman hattı ve müştemilatından yeni bağlantı taleplerinin malikinin rızasına bağlı olması, rıza göstermeme halinde ise kamulaştırma yoluna gidilmesi prensibi getirilmiştir. Devre ilişin usul ve esasların ise Kurum (EPDK) tarafından düzenleneceği belirtilmiştir. Daha sonra, tarih ve sayılı, tarih ve sayılı, tarih ve sayılı ve tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde de Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelikler yayımlanmış, ancak branşman hattının ortak kullanımını düzenleyen 8 inci maddede bir değişiklik yapılmamıştır. Devre ilişkin usul ve esaslar ise Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tarih ve 3648/25 sayılı Kurul kararı ile yürürlüğe konulan Ortak Kullanım Haline Gelen Elektrik Dağıtım Tesislerinin Elektrik Dağıtım Şirketlerince Devralınmasına Dair Usul ve Esaslar çerçevesinde belirlenmiştir. Buna göre; branşman hattı ve müştemilatının dağıtım şirketlerince devir alınmasında, öncelikli olarak yeni bağlantı talebinde bulunan tesis ve hatların devrinin yapılması, dağıtım şirketinin ortak kullanımda olan veya ortak kullanım haline gelecek branşman hattı ve müştemilatının maliki veya maliklerine, belirlenmiş usul ve esaslar çerçevesinde hesaplanacak bedeli ödemek şartıyla devralmak istediğini belirtmesi, malikin rıza göstermesi halinde bir tutanak düzenlenmesi, kamulaştırma işleminin ise Kurum tarafından yapılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla tarihinden sonra TRT nin sahip olduğu enerji nakil hatlarının devir alınmaksızın kullanılması söz konusu olmayacaktır. Buna karşılık cari yılda söz konusu düzenleme öncesinde enerji nakil hatları devir bedelleri belli olmadığından enerji dağıtım şirketlerince sadece hat katılım bedeli ödenerek bu hatların diğer kişi ve kuruluşlara kullandırılmaya devam edilmiş olduğundan, enerjiden kaynaklanan kesintiler devam etmiştir. Ayrıca, söz konusu hatlar bedeli karşılığı devralınarak kullandırılması halinde bile gerekli iyileştirme yapılmaksızın diğer kişi ve kuruluşlara kullandırılması halinde de bu sorunun devam etmesi muhtemel gözükmektedir. Diğer taraftan, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından geliştirilen ikincil mevzuatta Kurum lehine olabilecek hükümler bulunmaktadır sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci maddesinin altıncı fıkrasının (b) bendi ve Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükümleri uyarınca serbest tüketici 70

88 limitinde önemli ölçüde indirime gidilmiş olup, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından alınan tarih ve 3054 sayılı kararla limit kwh olarak belirlenmiş ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kurum un 2009 yılı toplam 740-Hizmet üretim maliyetinin 686,6 milyon TL olduğu, bunun 29,8 milyon TL sinin elektrik enerjisi gideri olduğu, 2010 yılında ise bu giderin 27,5 milyon TL olarak gerçekleştiği, 2011 deki elektrik enerjisi giderlerinin (ısıtma ve diğer enerji giderleri hariç) ise alınan önlemlerle belli bir azalma göstererek 24,4 milyon TL olduğu, bunun toplam hizmet maliyetinin %3,2 sine karşılık geldiği görülmektedir. Ülke kaynaklarının verimli kullanılması açısından olduğu kadar maliyetlerin azaltılması açısından da önem arz eden bu husustaki çalışmalar kapsamında mekanik yapıdaki elektrik sayaçlarının elektronik sayaca dönüştürülmesi işlemnin verici istasyonlarda büyük oranda tamamlandığı Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. Verici işletmesinde ele alınması gereken diğer bir husus ise vericilerin uzaktan kontrollü olarak işletilmesi ve belli seviyelere kadar olan bakım işleri için dışarıdan hizmet alınma yoluna gidilmesidir. Ülke genelinde hizmet sunan ve baz istasyonu işletmeciliği yapan GSM operatörleri tarafından da uygulanan bu yöntem, verici işletme personeli gittikçe azalan Kurum için de uygun bir çözüm yolu olabileceğinden konuyla ilgili öneri getirilmiş, verilen yanıtta ise konuyla ilgili çalışma başlatıldığı belirtilmiştir. Bunun dışında, istasyonların uzaktan kumanda ile personelsiz şekilde yönetilmesi çalışmalarının sürdürüldüğü ve personelin istasyonlardan çekilmeye başlandığı, vericilerin uzaktan izlenmesine yönelik teçhizat temini konusunda da ihale çıkılmış olmasına karşılık verilen teklifler uygun bulunmadığından Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/312 sayılı kararıyla ihalenin iptal edildiği görülmektedir. Söz konusu alıma yönelik Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2009/420 sayılı kararda ise ihale yaklaşık maliyetinin 1,5 milyon TL ye yükseltilerek yeniden yapılması öngörülmüştür. Yapılan ihalede alınan tekliflerin değerlendirilmesi sonrasında en uygun teklif veren firma ile 875 bin ABD Doları bedel üzerinden sözleşme imzalanması hususu Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/102 sayılı kararıyla uygun bulunmuştur. Bu kapsamda 250 istasyon için uzaktan izleme sisteminin satın alındığı ve 2010 yıl sonu itibariyle 100 istasyonda montajların tamamlanmış, kalanları ise 2011 yılında monte edilerek hizmete verilmiştir. Bu sistemlerin devreye girmesiyle, 20 güvenlik görevlisi ve 27 teknisyenin istasyonlardan çekildiği Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. Bu nedenle; 71

89 Kurum un temel görevleri arasında yer alan radyo ve televizyon vericilerinin işletilmesinde giderlerinin azaltılması ve daha etkin bir yayıncılığın gerçekleştirilmesi için; -Sayısal yayıncılığa hazırlık amacıyla yapılmakta olan istasyon yenileme çalışmalarının, 6112 sayılı Kanun kapsamında yapılacak uygulamalara aykırılık teşkil etmeyecek şekilde RTÜK ile yakın işbirliği içinde sürdürülmesi, -Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından yapılan düzenlemeler kapsamında Serbest Tüketici hakkından istifade edilip daha uygun koşullarda elektrik enerjisi temini konusundaki hazırlıkların bir an önce tamamlanması, -Verici arızalarının önemli nedenlerinden biri durumundaki enerji kararsızlıklarının ve kesintilerinin azaltılması için Kurum un mülkiyetindeki branşman hattı ve müştemilatının izinsiz kullanılmaması konusunda Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından tarihi itibariyle uygulamaya konulan Ortak Kullanım Haline Gelen Elektrik Dağıtım Tesislerinin Elektrik Dağıtım Şirketlerince Devralınmasına Dair Usul ve Esaslar çerçevesinde uygulama yapılmasının sağlanması, önerilir. b) Frekans Planlaması ve Sayısal Yayıncılık Günümüzün en pahalı sanal malzemesi durumunda olan elektromanyetik dalga frekanslarının etkin şekilde kullanılabilmesi, uluslararası ve ulusal planlamaların uygun şekilde yapılmasına ve spektrumu daha az tüketen teknolojilerin seçimine bağlı bulunmaktadır. Elektromagnetik dalgaların haberleşme amacıyla kullanıldığı yıllardan itibaren uluslararası platformlarda yapılmaya başlanılan bu planlar ilgili ulusal otoritelerin planlamalarına esas teşkil etmekte olup, frekansların kullanıcılara tahsis ve tescil işlemleri de bu planlar çerçevesinde yapılmaktadır. Elektromanyetik dalgalar kullanılarak yapılan haberleşmenin en yaygın uygulamalarından biri durumunda olan ve en geniş spektrum kullanan radyo ve televizyon yayıncılığı için yapılan planlamalar tüm toplum kesimlerini doğrudan ilgilendirdiğinden çok daha fazla önem arz etmektedir. Ülkede telsiz kullanımına 1905 yılında başlanılmış, 1906 yılından itibaren konuyla ilgili uluslar arası düzenlemelere taraf olunmuş, konuya ilişkin ilk yasal düzenleme de tarihinde İnşiâatı Elektrikiyye Vasıtasıyla Telsiz Telgraf ve Telsiz Telefon Hakkında Kanun-u Muvakkat ın kabulüyle yapılmıştır. Söz konusu düzenlemeyle devlet kontrolü altında özel kişi ve kuruluşlara telsiz kullanma imkânı sağlanmış olmasına karşılık, resmi uygulamalar dışında ülkede kişisel haberleşme amaçlı telsiz kullanımına yönelik izin verilmesi söz konusu olmamıştır. Telsiz kullanımının ülkede yaygınlaşması, bu yasal düzenlemeye uygun olarak izin verilen özel bir şirket niteliğindeki Türk Telsiz Telefon Şirketi tarafından

90 yılında ilk düzenli radyo yayınlarına başlanmasıyla mümkün olabilmiştir. Yapılan uygulamadan istenilen sonucun alınamadığının görülmesi üzerine, tarih ve 3222 sayılı Telsiz Kanunu ile özel kişi ve kuruluşlara telsiz tesisatı kurma ve kullanma yetkisi ortadan kaldırılmış ve bu teknolojinin kullanımı tamamen devlet kontrolüne geçmiştir. Yaklaşık kırk altı yıl yürürlükte kalan bu uygulama tarih 2813 sayılı Telsiz Kanunu nun tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle köklü bir değişikliğe uğrasa da, radyo ve televizyon yayıncılığında devlet tekeli kaldırılmamış, ancak 1980 lerin sonunda uydulardan yapılan televizyon yayınlarının evlerdeki küçük çaplı çanak antenlerle alınabilir hale gelmesi, 1990 yılında Almanya dan uydu aracılığıyla Türkçe yayın yapan ticari bir kanalın açılması ve 1992 yılından itibaren bunu diğerlerinin takip etmesi Kurum a ülke sınırları içinde tanınan yayın tekeli statüsünün yitirilmesine neden olmuştur. Bunun yanı sıra, çeşitli belediyelerin uydulardan yapılan yayınları alıp karasal vericilerle yeniden yayınlama ve radyo kurma girişimleri, Haziran 1992 tarihinden itibaren de ardı ardına özel radyoların açılması o döneme kadar yayıncılık ve frekans planlaması amacıyla ulusal alanda geliştirilmiş bütün uygulamaları geçersiz kılacak bir sonuç ortaya çıkardığı gibi, halen çözülmeyen çeşitli sorunlar yaratmıştır. Yürürlükteki mevzuata uymayan bu yayınların Mart 1993 tarihi itibariyle durdurulması söz konusu olsa da, tarihinde gerekli Anayasa değişikliğinin yapılmasıyla yayınlara tekrar başlanılmış, devamında da özel yayıncılığa izin veren tarih ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun kabul edilerek, kanal ve frekans bandı tahsisi ile yayın izni ve lisansı verme yetkisi RTÜK e verilmiştir. Aynı Kanunun l7 nci maddesinde ise kamu yayın kuruluşuna öncelik tanınarak, kanal ve frekans bantlarının dörtte birinin Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna tahsis edilmesi, kanal sayısının üçten, frekans bandı sayısının da dörtten az olmaması, bu kanalların birinden Türkiye Büyük Millet Meclisi faaliyetlerinin yansıtılması öngörülmüştür. Söz konusu kanunun Geçici 5 inci Maddesinde kanal ve frekans planlamasının dört ay içinde yapılması, Geçici 6 ncı Maddesinde ise yayın izni ve lisans verilene kadar geçecek sürede uygulanacak rejiminin ayrıca belirlenmesi hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda olmak üzere yayın izni ve lisans almak üzere toplam 300 e yakın televizyon ile 1200 dolayında radyo başvuruda bulunmuştur. Hazırlanan "Türkiye Ulusal Frekans Planı (TUFP) TRT tarafından uygun bulunmamakla birlikte, RTÜK tarafından 1997 ve 2001 yıllarında frekans tahsis ihalesi yapılmak istenilmiş, ancak çeşitli nedenlerle sonuç alınamamıştır. Diğer taraftan, tarihinde 4756 sayılı Kanunla yapılan bir değişiklikle 3984 sayılı Kanuna Ek Madde 1 ilave edilip yapılacak bütün radyo ve televizyon 73

91 yayınlarının Kurum un vericilerinden yapılması esası benimsenmiştir. Bunun yanı sıra, radyo ve televizyon frekans bandları ile ilgili çalışma yapma yetkisinin Telekomünikasyon Kurumu na ait olduğu, hazırlanacak planların Haberleşme Yüksek Kurulu nun onayına sunulacağı ve onaylanacak plana uygun olarak da RTÜK tarafından ihale ile özel kuruluşlara frekans tahsisi yapılacağı hükmü getirilmiştir. Bu hüküm doğrultusunda yapılan çalışmalardan da karasal vericilerle yapılan analog radyo ve televizyon yayınları için uygulanabilir bir frekans planı ortaya çıkmamış, Haberleşme Üst Kurulu nun tarihli toplantısında; analog olarak yapılan televizyon yayınları için hazırlanan frekans planını onaylamak yerine kabul edilen bir takvime göre karasal vericilerle sayısal yayınlara başlanılmasına, 2014 yılında da analog televizyon yayınlarının durdurulmasına, gerekli yasal değişikliklerle ilgili hazırlık çalışmalarının ise Ulaştırma Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde yapılmasına karar verilmiştir. Alınan bu karardan üç yıldan fazla bir süre sonra tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile frekans planlaması ve tahsisi konusunda yeni bir düzenlemeye gidilmiş ve 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile 2813 sayılı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu nun Kuruluşuna İlişkin Kanunda (Telsiz Kanunu) değişiklik yapılarak yayıncı kuruluşlara tahsis edilecek frekansların planlanması ve tahsisine ilişkin görev ve yetki yeniden RTÜK e devredilmiştir. Dolayısıyla, karasal vericiler üzerinden yapılacak radyo ve televizyon yayınları için kullanılacak frekansların planlaması ve tahsisi konusunda yapılan yasal değişikliklerden Elektronik Haberleşme Kanunu nun yürürlüğe girdiği tarihe kadar herhangi bir olumlu sonuç alınamadığı görülmektedir. Yıllık Programlarda da sürekli yer alan bu konuya ilişkin yapılan yeni bir düzenleme ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun olup, tarihli 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları hakkındaki Kanunu yürürlükten kaldırılmış ve yayıncılıkta kapsamlı bir düzenlemeye gidilmiştir. Frekans planlarıyla uygulama takviminin bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde hazırlanması, en geç iki yıl içinde gerekli sıralama ihalesinin yapılması, tahsisi müteakip iki yıllık bir geçiş süresinin verilmesi öngörülmüştür. Ağustos 2012 itibariyle belirlenen takvime göre belli bir gecikmenin olduğu görülmekle birlikte, hali hazırda RTÜK yayıncı kütüğüne kayıtlı 25 ulusal, 15 bölgesel ve 207 yerel olmak üzere 247 televizyon, 38 ulusal, 98 bölgesel ve 922 yerel olmak üzere toplam radyo yayın kuruluşu tarafından karasal vericilerle yapılan 74

92 yayınlardaki frekans probleminin 2015 yılına kadar çözüme kavuşması beklenmektedir. Özel radyo ve televizyonların belli bir plana uymaksızın yayına başlamasıyla gündeme gelen ulusal frekans planlaması konusunda 1994 yılından itibaren çeşitli yasal düzenlemeler yapılmış olmasına karşılık, bu konuda somut bir ilerleme sağlanamamasından en fazla olumsuz etkilenen yayıncı kuruluş ise TRT olmuştur. Önceki yıllara ait denetim raporlarında yapılan değerlendirmede; TRT nin konuyla ilgili tek otorite haline gelen RTÜK nezdinde soruna çözüm aramasının uygun olacağı belirtilmiş olmasına karşılık, sağlanan ilerleme yeterli olamadığı gibi ülkedeki karasal yayıncılık endüstrisi de yeterli ölçüde gelişememiş ve yayınların uydu üzerinden doğrudan alınmasını sağlayan çanak anten kullananların sayısı önemli oranda artmıştır. Frekans planlaması eksikliği yüzünden ülkede radyo ve televizyon yayıncılığı alanında yaşanan sorunlara çözüm olarak görülen karasal vericiler üzerinden sayısal televizyon yayınları, gerek frekans spektrumunun daha ekonomik kullanılması, gerekse görüntü kalitesinin artırılması açısından son yıllarda oldukça önemli bir gelişme olarak ortaya çıkmıştır. Ülkede karasal vericilerle sayısal televizyon yayınlarına başlanılması konusundaki en somut gelişme ise tarihinde yapılan Haberleşme Yüksek Kurulu toplantısında alınan kararla olmuş, kabul edilen bir uygulama programı çerçevesinde karasal vericiler üzerinden sayısal yayınlara başlanılması ve 2014 yılında analog televizyon yayınlarına son verilmesi kararlaştırılmıştır. Bu toplantının ardından tarihinde yapılan Haberleşme Yüksek Kurulu toplantısında ise karasal vericiler üzerinden yapılacak sayısal televizyon yayınlarının TRT tarafından özel kanalların iştiraki ile başlatılması, denemelerin Ankara ve İstanbul da TRT-INT kanalı için kullandığı frekans üzerinden, İzmir de de RTÜK tarafından tahsis edilecek bir kanaldan yapılması kararı alınmış olup, vericiciler için yapılacak harcamaların üretici firmalar, özel kanallar ve Evrensel Hizmet Fonu gibi kaynaklardan sağlanması kararlaştırılmıştır. Sayısal yayınların yapılacağı frekanslar konusunda alınan kararda ise ITU (International Telecommunication Union/Uluslararası Telekomünikasyon Birliği) bünyesinde yapılacak frekans planı ve alınacak kararlar çerçevesinde hareket edilip, deneme yayınlarından alınacak sonuçlar da değerlendirilerek öncelikle Ankara, İstanbul ve İzmir de olmak üzere planlama çalışmalarının tamamlanması öngörülmüştür. Deneme yayınlarının sonuçlarının ardından Ankara, İstanbul ve İzmir de mevcut analog TV yayını yapan kuruluşların tümünün sayısal yayınlara revize edilmiş frekans planına uygun olarak başlaması da kararlaştırılmıştır. Alınmış olan bu kararlar doğrultusunda TRT İstanbul da Çamlıca ve Beylikdüzü istasyonlarına 5 er KW lık vericiler tesis ederek kendi kanalları ile özel kanallardan oluşan paket 75

93 yayını sayısal olarak yayınlamaya başlamıştır. Ankara Dikmen İstasyonundan 2003 yılı Aralık ayından itibaren yapılan yayınlarla birlikte yapılan bu uygulamadan olumlu sonuçlar alınması üzerine tarihinde İstanbul da resmi bir törenle deneme yayınlarına başlanmış ve denemelerde dönüşümlü olarak ulusal özel kanallara da yer verilmesi kararlaştırılmıştır. Başlanılan bu uygulama sonrasında tarihinde yapılan Haberleşme Yüksek Kurulu toplantısında; uygulanacak sayısal televizyon yayın frekans planının Ekim 2006 tarihine kadar nihai hale getirilerek Haberleşme Yüksek Kurulu na sunulması, denemelere 2006 yılı sonuna kadar devam edilmesi ve TRT nin özel kanallarla birlikte bir verici şirketi kurması, denemelerin yapıldığı üç İle ilaveten sosyoekonomik bakımdan gelişmiş 10 ilde daha sayısal yayınlara geçilmesi ve RTÜK e taahhüt veren özel kanallarla birlikte TRT nin bu 13 ilde paralel sayısal yayına geçmesi, deneme yayınları sonrasında 2007 yılında başlatılacak sayısal yayınların nüfus kapsamasının %70 e ulaştığı yerlerde analog yayınlara son verilmesi, sayısal yayınlara geçiş çalışmalarının finansman ihtiyacının Evrensel Hizmet Fonunun yanı sıra gerektiğinde RTÜK, Telekomünikasyon Kurumu ve TRT nin kendi bütçelerinden karşılaması kararlaştırılmıştır. Bu karar doğrultusunda olmak üzere tarihinde Ulaştırma Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü ile Kurum arasında imzalanan DVB-T ye Geçiş Alanında İşbirliği Protokolü çerçevesinde tarihinde Evrensel Hizmet Fonu ndan Kuruma 11 Milyon TL aktarılmıştır. Bu kaynağın sağlanmasından sonra DPT ye yapılan başvuru ile DVB-T yayınlarının yılları arasında yurt geneline yapılabilmesi için öngörülen tahmini maliyet onaylanmış ve alınan revize yatırım onayı sonrasında gerekli alımın yapılabilmesi için hazırlıklara başlanılmış, Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 225 sayılı kararda ise sayısal yayıncılığa geçiş süreciyle ilgili ayrıntılı bir planlama yapma zorunluluğu olduğuna, konunun bütün boyutları ile ele alınıp ilgili kamu kurum ve kuruluşlarında yapılması gereken girişimlerle ilgili dosyalar hazırlanmasına, hazırlanacak aksiyon planı çerçevesinde görevlendirmelerin yapılarak ülkede sayısal yayıncılığa geçişin ayrıntılarının ortaya konulmasına ve bu plan çerçevesinde yapılan girişimlerin aylık olarak izlenmesine karar verilmiştir. Bu çerçevede çalışmalar sürdürülürken, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2007/11725 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Radyo- Televizyon Kurumunun Kuracağı Veya Katılacağı Ortaklığa Dair Usul Ve Esaslar Hakkında Karar da Kurumun 2954 sayılı Kanun un 37 nci maddesine istinaden yayıncı kuruluşlarla birlikte verici alt yapısının ortak işletilmesine yönelik anonim şirket şeklinde kurulmuş veya kurulacak olan ortaklıklara katılabilmesi uygun görülmüştür. 76

94 Bu karar sonrasında Televizyon Yayıncıları Derneği tarafından yayıncı şirketlerin katılacağı bir anonim ortaklık sözleşmesi taslağı hazırlanarak tarihinde TRT ye intikal ettirildiği ve yapılan görüşmeler sonrasında düzenlenen nihai sözleşme taslağı uygun bulunarak Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2007/121 sayılı kararla söz konusu sözleşmenin imzalanması uygun bulunduğu görülmektedir. Diğer ortaklarla birlikte TRT nin de tarihinde imzaladığı bu sözleşmede; anılan şirketin sermayesinin 19,1 milyon TL olacağı, TRT nin de dört televizyon kanalı esas alınarak %20,9 oranında bu ortaklığa iştirak edeceği belirtilmiştir. Ülkede gerek radyo ve televizyon yayıncılığında, gerekse GSM sektöründe olduğu gibi, başta görüntü kirliliği olmak üzere milli kaynakların israfına neden olacak şekilde aynı noktaya her kuruluşun kendi antenini kurmasının önüne geçilmesi, ayrıca bütün yayınların teknik standardının aynı olmasını sağlayacak bu girişim önceki yıllara ait denetim raporlarında değerlendirilmiş ve oluşturulan Anten A.Ş. nin yürürlükteki mevzuata uygun olmadığı gibi doğru yatırım planlaması yapılmaması halinde TRT açısından kaynak israfına yol açabilecek sonuçlar çıkarabilecek nitelikte olduğu yönünde tespitte bulunulmuştur. Ayrıca, yeni kurulması planlanan verici şirketi yerine Kurum un mevcut altyapısının daha etkin kullanılmasını sağlayacak şekilde düzenleme yapılması için gerekli girişimlerde bulunulması önerilmiş olmasına karşılık, bu yönde bir gelişme sağlanamamış ve ilgili taraflarca yeni bir şirket kurma yoluna gidilmiştir. Oluşturulan bu yapının gerek hukuki, gerekse ekonomik ve teknik yönden sakıncaları bulunması yüzünden Haber Sen tarafından Danıştay da dava açılmış ve yargılama süreci sonrasında Danıştay Onuncu Dairesi tarafından tarihinde verilen kararda Sonuç olarak, yayın yapacak verici alt yapısını işletecek anonim şirkete TRT Kurumunun katılımını öngören dava konusu Bakanlar Kurulu kararı, TRT nin özerk ve tarafsız kamu yayın kuruluşu olma özelliğinin, verici altyapısının işletilmesiyle ilgili Anayasa ve yasalardan kaynaklanan haklarının göz ardı edilmesi, TRT nin ayrıcalıklı ve özel konumunu koruyacak ilke ve esaslara yer verilmemesi, TRT Kurumuna ait verici alt yapısının şirkete devredilmeyeceğinin güvence altına alınmaması nedeniyle hukuka aykırı bulunmaktadır. hükmü yer almıştır. Danıştay Onuncu Dairesinin vermiş olduğu bu karara karşı gerek TRT, gerekse Başbakanlık Hukuk Müşavirliği tarafından yapılan itirazlar Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu nun tarih, 2008/360 sayılı kararı ile reddolunduğu gibi Anten A.Ş. Yönetim Kurulu tarafından şirketin tasfiye edilmesine ilişkin alınan karar Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin tarih ve 7274 sayılı nüshasında yayınlanmıştır. 77

95 Diğer taraftan, 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ile 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nda konuyla dolaylı olarak ilgisi bulunan bazı değişiklikler yapılmıştır. Buna göre; tarih ve 5767 sayılı Kanun un 10 uncu Maddesi ile 3984 sayılı Kanun un 24 üncü Maddesinin dördüncü fıkrası iptal edilmiş, buna karşılık aynı Kanun un 6 ncı Maddesi ile 2954 sayılı Kanun un 21 inci Maddesi başlığıyla birlikte değiştirilerek 3984 sayılı Kanun da iptal edilen hüküm 2954 sayılı Kanun a dercedilmiş, tarih ve 5767 sayılı Kanun un 2 nci Maddesi ile 2954 sayılı Kanun un 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi değiştirilerek Kurum a Türkiye sınırları içine yayın yapan radyo ve televizyon kuruluşlarıyla da sözleşme, anlaşma ve protokol yapma yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda olmak üzere, tarihinde DVB-T standardında başlanılan deneme yayınları belli bir süre devam ettikten sonra bu alanda kalıcı bir düzenleme yapılamaması üzerine durdurulmuş ve sayısal yayıncılık alanındaki gelişmelere uygun olarak aynı frekanstan daha çok sayıda televizyon kanalının yayınlanabileceği DVB- T2 teknolojisinin benimsenmesinin daha uygun olacağına karar verilerek, bu teknolojiye uygun cihaz satın alınması ve yeni istasyon yerlerinin tespit edilip buralara gerekli altyapının tesisi konusunda 2009 yılında başlanılan çalışmalara 2011 yılında da devam edildiği görülmektedir. Bu doğrultuda olmak üzere Ankara-Dikmen verici istasyonundan UHF 31. kanaldan 300 KW gücünde bir verici ile DVB-T2 standardında HD yayınlarına başlanılmıştır. Gerek yaşanılan sorunların çözümü, gerekse gelişen teknolojiye uyum sağlamak amacıyla ülkedeki radyo ve televizyon yayıncılığına kapsamlı bir düzenleme getiren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun un Kurum u frekans planlaması ve sayısal yayıncılık açısından ilgilendiren hükümleri incelendiğinde; -TRT nin karasal ortamdan gerçekleştireceği yayın hizmetlerinin sayısı ve kapsama alanlarının Üst Kurul a bildirileceği, bu taleplerin hangi oranda karşılanacağı hususunda Üst Kurul ca karar verileceği, ancak tahsis edilecek frekans ve mültipleks kapasitesiyle en az dört televizyon ve dört karasal radyo yayını yapılabileceği, tahsis edilen kapasitenin kullanılmaması halinde Üst Kurul tarafından yeniden değerlendirileceği, -Kamu kurum ve kuruluşları çeşitli amaçlarla yayın yapma talebinde bulunmaları halinde bu taleplerin ücreti karşılığı Kurum tarafından karşılanacağı, 78

96 ancak kanunlarında radyo ve televizyon yayını yapabileceklerine ilişkin hüküm olan kurumların yayınlarının ücretsiz olarak yapılacağı, -Özel medya hizmet sağlayıcı kuruluşların karasal ortamdan sunulacak yayınlarını mültipleks işletmeci kuruluşlar aracığıyla ileteceğini ve ulusal karasal yayın lisansına sahip kuruluşlarca ortak kurulacak tek bir verici tesis ve işletim şirketi aracılığıyla yayınlayacakları, -Kamu ve özel medya hizmet sağlayıcı kuruluşların televizyon kanal, mültipleks kapasite ve radyo frekans yıllık kullanım ücreti ödemesi Yönünde düzenlemelerin yer aldığı görülmektedir. Dolayısıyla, Kurum tarafından yapılacak radyo ve televizyon yayınlarında kullanılacak karasal verici altyapısının diğer özel kuruluşların altyapısından bağımsız olması, özel radyo ve televizyon kuruluşlarının ise yayınlarını, ortaklaşa kurulacak bir şirketin vericilerinden yapması esası getirilmiştir. Kanunun Geçici 2 nci maddesinde bu kanunun yayımı tarihinden altı ay içinde gerekli yönetmeliklerin çıkarılacağı, bu süre içinde mevcut düzenleyici işlemlerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir. Kanal ve frekanslarla ilgili Geçici 4 üncü maddede ise; -RTÜK tarafından sıralama ihalesi yapılıp, karasal yayın lisansları verilene kadar radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarını yapabilecekleri, bunun karşılığı olarak da frekans kullanım bedeli ödeyecekleri, sıralama ihalesinde tahsise hak kazananların belirlenen kanal ve frekanslardan yayınlarını sürdüreceği, -Bu kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç iki yıl içinde karasal yayın lisanslarının verilmesi için sayısal mültipleks ihalesinin yapılacağı, tahsise hak kazanan kuruluşlardan bir bölümüne ihaledeki sıraları ve analog kanal kapasitesi dikkate alınarak en fazla iki yıl süreyle sayısal yayının yanı sıra analog yayın yapmalarına imkan tanınacağı, sonrasında ise analog televizyon yayınlarının durdurulacağı, -TRT nin de kendisine yapılan tahsisler çerçevesinde ve Üst Kurulca verilen süre içinde karasal radyo ve televizyon yayınlarını eski kullandığı kanal ve frekanslardan tahsis edilen kanal, mültipleks kapasitesi ve frekanslara taşıyacağı, -Radyo yayınları için sıralama ihalesinin analog televizyon yayınlarının kapatılmasının ardından altı ay içinde yapılacağı, -Karasal yayın lisanslarının verilmesinin ardından mevcut verici tesislerinin kaldırılacağı veya bedeli karşılığı verici işletme şirketine devredileceği hüküm altına alınmıştır. 79

97 Ülke genelinde karasal vericilerle yapılmakta olan radyo ve televizyon yayınlarında kullanılan frekansların planlanması ve tahsisi ile analog yayıncılıktan sayısal yayıncılığa geçişi sağlayacak hükümler ihtiva eden Kanunda mülga 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunda belirtilen hükümlerden oldukça farklı bir yaklaşımın benimsendiği görülmektedir. Önceki düzenlemede ulusal kanal ve frekans bandı planlamasındaki kanal ve frekans bandının dörtte birinin TRT ye tahsisi edilmesi söz konusu iken yeni düzenlemede sadece dört radyo ve dört televizyon yayını için frekans/kanal tahsisinin garanti altına alındığı, yine önceki düzenlemede, her ne kadar uygulanamasa da, özel radyo ve televizyon kuruluşlarına ait yayınların TRT ye ait verici tesislerinden yapması esası benimsenmiş iken, yeni düzenlemede özel yayıncı kuruluşların ortaklığında kurulacak bir verici şirketinin oluşturacağı altyapının kullanılmasının esas alındığı görülmektedir. Yeni düzenlemede TRT için kanal/yayın sayısında sınırlama getirilmesi bir hak kaybı olarak yorumlanabilecekse de, Kurum un karasal yayınlar konusunda benimsediği kesin bir stratejisinin bulunmaması, ayrıca 2954 sayılı yasada yayın yapma şeklinin açıkça belirtilmemiş olması böyle bir değerlendirme yapmaya imkan vermemektedir. Buna karşılık, yasalarında yayın yapma hakkı bulunan kamu kuruluşlarının yapacakları karasal yayınların Kurumun vericileri üzerinden ücretsiz olarak yapacak olmaları Kuruma ilave bir yükümlülük getirdiği gibi, bu yayınlarla kapsanacak alanın belirlenmemiş olması ayrı bir tartışma konusu olabilecektir. Diğer önemli bir husus ise Kurum un karasal yayın şebekesinin özel yayın kuruluşlarından ayrı olması ve yapılacak frekans planlamasında Kurum un mevcut yayın altyapısının öncelikle dikkate alınıp alınmayacağı hususunda yasada açık bir hüküm bulunmamasıdır. Bu durumun yeni yapılacak frekans planlaması ve tahsis işlemleri sonrasında Kurum a ilave yatırım maliyeti getirmesi muhtemel gözükmektedir. Şöyle ki; yapılan yeni düzenlemede ulusal yayın tanımı, ülke nüfusunun asgari yüzde yetmişine ve Üst Kurulca belirlenen yerleşim yerlerine yapılacak yayın şeklinde yapılmaktadır. TUİK tarafından yayınlanan verilere göre tarihi itibariyle ülke nüfusu 73,7 milyon kişi olup, bunun %76,3 ü il ve ilçe merkezlerinde ikamet etmektedir. Dolayısıyla, ülkedeki il ve ilçe merkezlerine yayın götürüldüğünde bu koşul yerine getirilebileceğinden, belde ve köylerde yaşayan 17,5 milyon kişiye karasal vericilerle yayın götürme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle de, yapılacak planlamalarda esas olunacak yayın noktalarının öncelikle il ve ilçe merkezlerini kapsayacak konumda seçilmesi ve kullanılacak verici donanımının da buna uygun olması gerekecek, bunun ötesindeki bir kapsama alanı talebi işin ekonomik yönü dikkate alındığında ticari bir şirket tarafından karşılanması söz konusu 80

98 olamayacaktır. Buna karşılık, Kurum un verici altyapısı en geniş coğrafi kapsamayı esas alarak oluşturulduğundan çoğu vericinin yer değiştirmesi gerekecek, bu da ilave maliyet gerektirecektir. Diğer önemli bir husus ise kurulacak verici şirketi ortaklarının ulusal yayın yapma lisansına sahip kuruluşlar olması esasının benimsenmesi, buna karşılık bölgesel ve yerele yayın yapan kuruluşların ise hissedar olmadıkları bir şirketin altyapısını kullanmak durumunda kalması, Kurum un verici altyapısının ise diğer özel yayıncı kuruluşlar tarafından kullanılmasına izin verilmemesidir. Bu durum dikkate alınarak yasanın TBMM Genel Kurulu nda görüşülme öncesinde, özel televizyon kuruluşlarının kurulacak yeni verici şirketi yanında önemli bir alternatif olması açısından TRT nin yayıncılık altyapısından da faydalanabilmesi hususunda girişimlerde bulunulmasının uygun olacağı hususunda Kurum un 2009 yılı denetleme raporunda öneride bulunulmuştur. Kurum tarafından verilen yanıtta ise girişimlerde bulunulduğu belirtilmiş olmakla birlikte, yapılan bu girişimden olumlu bir sonuç alınamadığı görülmektedir. Bu kapsamda olmak üzere; TRT yayınlarının sadece yurtiçine değil komşu ülkelere yönelik olarak da yapıldığı, dolayısıyla sınır bölgelerinde sayısal yayına geçiş için bir zaman sınırlaması getirmenin ülke çıkarları açısından uygun olmayacağı, yapılacak frekans planlamasında ve tahsislerde kullanılmakta olan verici istasyonlarının mümkün olduğu ölçüde dikkate alınmasının ve Kurum a tahsis edilecek kanal/frekansların uygun olacağı, uzun dalga, orta dalga ve kısa dalga yayınlarının da sürdürülmek zorunluluğunun bulunduğu, dolayısıyla radyo yayınlarında frekans adedinin belirlenmesinde bu frekans bandlarının kapsam dışı olduğunun belirtilmesinin gerektiği, televizyonlarda sayısal yayına geçiş ve radyo yayınlarında frekans tahsisinin yapılmasının yaklaşık dört yıl alacağı dikkate alınarak bu sürede yaşanacak enterferans sorunlarının çözümüne yönelik bir hüküm ilavesinin yapılmasının uygun olacağı 2009 yılı denetim raporunda belirtilmiştir. Kabul edilen kanunda belirlenen bu hususlardan bazılarının açıklığa kavuşturulduğu, bazılarına ise hiç değinilmediği görülmektedir. Kurum un sayısal yayına geçişi konusundaki sürenin RTÜK tarafından belirleneceği öngörülmekte olup, süresine ilişkin bir sınırlandırmaya gidilmediği, uzun, orta ve kısa dalgadan yapılacak yayınlarda kullanılacak frekanslara ilişkin bir hükmün ise bulunmadığı görülmektedir. Özel radyo ve televizyon kuruluşlarının Kurum yayınlarına yaptıkları enterferans (bozucu girişim) konusunda ise açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, Kanunun Geçici 4 üncü maddesinde alınacak frekans kullanım bedeli karşılığı yapılacak yayınların müsaade edilen yerlerle sınırlandırılması şeklinde bir düzenlemeye gidilmiştir. 81

99 Kanunun yayımı sonrasında RTÜK tarafından konuya ilişkin yapılan çalışmalar incelendiğinde; -Kanal ve frekans yıllık kullanım ücretine ilişkin yönetmeliğin hazırlanarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlandığı ve bu konuya ilişkin genel duyurunun tarihinde yapıldığı, -Karasal radyo ve televizyon frekans planlamalarını yapmak ve uygulamaya geçirmek amacıyla, Karasal Radyo ve Televizyon Elektronik Frekans Düzenleme Sistemi (KARTEF) Projesi hizmet alımına yönelik çalışmaların başlatıldığı, projenin tamamlanmasıyla televizyon ve radyo frekans planının hazırlanması, yayın ağlarının belirlenmesi, analog-sayısal geçiş dönemi için uygulama planlarının hazırlanmasının sağlanacağı, -Kanunda öngörüldüğü şekilde Anten Teknik Hizmetler ve Verici Tesis İşletme Anonim Şirketi nin kurulmasının sağlandığı ve Ana Sözleşmesinin tarihli Ticaret Sicil Gazetesi nde yayımlandığı, aralarında TRT nin de bulunduğu toplam 16 kuruluşun/şirketin söz konusu şirkete ortak olduğu, şirket sermayesinin 17,7 milyon TL olarak belirlendiği, -Söz konusu şirketin belirlenen sayısal yayın standartlarına uygun olarak söz konusu şirketin İstanbul başta olmak üzere deneme yayınlarına başlayacağı, -Yayıncı kuruluşlara frekans tahsisi işlemine yönelik olarak 2013 ün Mart veya Nisan ayında ihalelerin yapılmasının planlandığı, -Analog ve sayısal yayınların 2 yıl süreyle birlikte yapılacağı ve 2015 te yayınların tamamının sayısal olarak yapılacağına yönelik bir geçiş planının belirlendiği, görülmektedir. Yeni uygulamanın ülkedeki yayıncılık sektörünü kapsamlı bir şekilde etkilemesi, bunun yanı sıra frekans spektrumu kullanımında önemli bir ekonomi sağlaması beklenmektedir. Nitekim, karasal verilerle yapılan analog televizyon yayıncılığından sayısal yayıncılığa geçilmesiyle frekans spektrumunda sağlanacak tasarrufun ekonomik karşılığının, bu amaçla yapılacak yatırımın oldukça üstünde olduğundan dolayı, başta ABD ve AB ülkeleri olmak üzere söz konusu geçişe karar verdikleri bilinmektedir. Buna karşılık, yeni yasal düzenleme kapsamında başlatılan çalışmalar sırasında Kurum un belli konularda uygulayacağı esasları belirlemesi ve özel radyo ve televizyon şirketleri karşısında çıkarlarının korunmasına yönelik girişimlerde bulunması uygun olacaktır. Bunlar arasında; 82

100 -Karasal vericilerle ülke geneline yapılacak televizyon kanal sayısının ve programlarının belirlenerek gerekli frekans tahsislerinin yapılmasının sağlanması, -Bu teknoloji kullanılarak yapılan yayınların komşu ülkelere de yönelik olduğu, bunun yanı sıra uzun, orta ve kısa dalgadan da radyo yayınlarının sürdürüldüğü dikkate alınarak frekans tahsisi, analog yayınların sürdürülmesi ve sayısal yayına geçiş konularında Kurum açısından en uygun çözümlerin belirlenerek RTÜK nezdinde girişimlerde bulunulması, -Yasada açıkça öngörülmemesine karşılık özel televizyon yayıncıları tarafından kurulan verici tesis ve işletme şirketinde Bakanlar Kurulu nun tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2012/2692 sayılı kararı gereğince Kurum un ortak olarak yer alması önemli bir avantaj sağladığından, söz konusu şirket tarafından sayısal televizyon yayınlarını yapmak üzere oluşturulacak verici altyapısında Kurum un mevcut imkanlarının belirlenecek makul bir ücret karşılığı faydalanılmasının sağlanması, -Kamu kuruluşlarına ait yayınların Kurum vericilerinden hangi koşullarda ücretsiz olarak yapılacağına yönelik taraflar arasında mutabakat sağlanması, -Uygulamaya konulacak plan çerçevesinde özel yayıncı kuruluşlara frekans tahsisi yapılana kadar Kurum yayınlarının maruz kaldığı enterferansın giderilmesini hususundaki girişimlerin yeni düzenleme de öngörülen esaslara göre sürdürülmesi önem arz etmektedir. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından yapılan tahminlerde dünyada yaşayan 6,9 milyar insanın %71 i evinde televizyon izleme imkanına sahip olup, toplam 1,7 milyar hanenin %77 sinde en az bir televizyon cihazının bulunduğu belirtilmekte olup, bu rakamlar televizyon teknolojisinin dünyada kullanılan en yaygın haberleşme teknolojilerden biri olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, bu teknolojinin kullanımına yönelik yapılacak düzenlemeler bütün ülkelerde sosyoekonomik açıdan büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla kullanılan teknik altyapıya yönelik en önemli düzenlemelerden biri karasal vericiler üzerinden yapılacak yayınların sayısallaştırılması olup, bu sayede frekans spektrumun daha ekonomik olarak kullanılması sağlandığından başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde teknoloji değişikliğine gidilmiş ve sayısallaşma sonrası açığa çıkan frekans spektrumu başka hizmetlere tahsis edilerek önemli bir kamu kaynağı yaratılmıştır. Söz konusu değişiklik yayıncı kuruluşlar açısından da önemli kazançlar sağlamış, yayın kalitesi arttığı gibi işletme giderlerinde önemli tasarruflar sağlanabilmiştir. Türkiye de de karasal vericiler üzerinden sayısal televizyon yayınlarına başlanılması uzun süredir gündemde olmakla birlikte gerek yasal düzenlemedeki eksiklikler, gerekse teknik düzenlemelerde karşılaşılan sorunlar yüzünden belli bir 83

101 gecikme yaşanmış olmasına karşılık, 6112 sayılı Kanun gereği bu geçişin takvimi ve uygulanacak kurallar belirlendiğinden, yapılacak uygulamalarda Kurum un bilgi birikimden faydalanılarak ülke kaynaklarının ekonomik olarak kullanılması önem arz etmektedir. Bu nedenle; Karasal vericilerle yapılmakta olan analog radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili sorunların çözülebilmesi, günümüzün en değerli sanal malzemesi olan frekans spektrumunun daha etkin kullanılması ve sayısal teknoloji sayesinde yayınların daha kaliteli olarak izlenebilmesi amacıyla 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun çerçevesinde sürdürülen çalışmalar sırasında; -Karasal vericilerle ülke geneline yapılacak televizyon kanal sayısının ve programlarının uzun vadeli bir plan çerçevesinde belirlenerek gerekli frekans tahsislerinin yapılmasının sağlanması, -TRT ile birlikte ulusal karasal televizyon yayını yapan özel kuruluşların katılımıyla tarihinde kurulan Anten Teknik Hizmetler ve Verici Tesis İşletme Anonim Şirketi ile işbirliği imkânlarının geliştirilip, yeniden kurulması öngörülen sayısal televizyon verici altyapısında Kurumun program iletim ve verici altyapısından makul bir ücret karşılığı faydalanılmasının sağlanarak mükerrer yatırımların önlenmesi, -Kurum tarafından karasal vericilerle yapılan yayınların komşu ülkelere de yönelik olduğu, bunun yanı sıra uzun, orta ve kısa dalgadan da radyo yayınlarının sürdürüldüğü dikkate alınarak analog yayınların sürdürülmesi ve sayısal yayına geçiş konularında uygulanacak esasların açıklığa kavuşturulması, -Kamu kuruluşlarına ait yayınların Kurum vericilerinden yapılmasında uygulanacak esasların ve alınacak ücretlerin belirlenmesi, -RTÜK tarafından uygulamaya konulacak plan çerçevesinde özel yayıncı kuruluşlara frekans tahsisi yapılana kadar Kurum yayınlarının maruz kaldığı enterferansın giderilmesine ilişkin girişimlerin yeni düzenlemede öngörülen esaslara göre sürdürülmesi önerilir. c) Araştırma ve imalat faaliyetleri Kurum un ihtiyacı olan bazı cihazların tasarlanması, prototiplerinin hazırlanması ve üretilmesi amacıyla tarih ve 359 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Kanununun 2(d) maddesi kapsamında oluşturulan ve 1968 yılından itibaren üretim çalışmalarına da başlayan birim 1976 yılında bağımsız muhasebeli Araştırma ve İmâlat Dairesi Başkanlığı (ARİM) na dönüştürülmüştür. 84

102 Kurum içinde Daire Başkanlığı statüsünde uzun süre çalışmalarına devam eden ARİM, özellikle düşük güçteki radyo vericilerinin, stüdyo ışıklandırma sistemlerinin ve senkron saat sistemlerinin tasarımı ve üretiminde başarılı çalışmalarda bulunmuş, ancak gelişen teknolojinin ortaya çıkardığı yeni koşullar bu birimle ilgili yeni bir değerlendirme yapılmasını gerektirmiştir. Bu husus önceki yıllara ait denetim raporlarında da yer almış ve ARİM in üretimden çok araştırma-geliştirmeye yönelmesinin uygun olacağı yönünde önerilerde bulunulmuştur. Kurum da yeniden yapılanmanın sağlanması amacıyla yürürlüğe konulan tarih ve 5767 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişik 2954 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinde ise söz konusu birimle ilgili bir hüküm yer almadığından Daire Başkanlığı seviyesinde bir statü yerine Strateji Dairesi Başkanlığı bünyesinde Teknik AR-GE Müdürlüğü olarak bir yapılanmaya gidilmiştir. Söz konusu Birim tarafından cari yılda yapılan çalışmalar incelendiğinde; sayısal yayıncılık, uzaktan kontrol ve bilgi aktarım sistemleri, stüdyo ışık sistemlerinin modernleştirilmesi ve geliştirilmesi, yayın izleme ve ölçüm sistemleri alanlarında faaliyette bulunulduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, prototipi seri imalata dönüşen projeler kapsamında üretilen sistemlerin temini ve satışının gerçekleştirildiği görülmektedir. Kurum tarafından sağlanan bilgilerden, karasal sayısal televizyon yayınlarına geçiş amaçlı temin edilen vericilerden de yararlanılarak DVB-T2 verici ve etkileşimli yayın sistemleri konusundaki araştırmalara devam edildiği, bu amaçla DVB-T2 laboratuar test birimi ile laboratuar ortamında yayın sisteminin simülasyonu ve DVB- T2 yayın parametrelerinin test edilmesi, Kurum un DVB-T2 yayını için en uygun içerik ve sistem parametrelerinin oluşturulmasının amaçlandığı, temin edilen sistemler üzerinden gerekli testlerin sürdürüldüğü, projenin ikinci aşamasında profesyonel cihazlarla testlerin yapıldığı anlaşılmaktadır. Verici istasyonların uzaktan izlenip denetlenebilmesi için geliştirilen sistemin radyo katma değerli servis uygulamaları, RDS içinde trafik anons programı, trafik mesaj programı gibi ilavelerle geliştirilmesi, yapılan yayınlara yönelik RDS bilgilerinin radyo vericilerinden aktarılması için çalışmalarda bulunulmuştur. Kurum stüdyolarında kullanılan ışık sistemlerinin yeni teknolojilerle üretilmesi, modernize edilmesi, geliştirilmesi ve sanal stüdyo, HDTV gibi yeni yapım ortamı ve cihazlarıyla uyumlu çalışmasını sağlamak üzere başlatılan çalışmalara devam edilmiştir. Stüdyo dışı TV çekimlerinde kullanılmak üzere 6 kanallı portatif dimmer sistemi üretim çalışmalarına başlanılmış, enerji tasarrufu sağlayacak LED li projektör geliştirilmesi yapılarak örnekleri üretilmiştir. Yayın izleme ve ölçüm sistemlerine yönelik çalışmalarda ise yeni yayın teknolojilerinin test edilmesi, sayısal yayınların izlenmesi ve kalite ölçütlerine 85

103 uygunluk testlerinin yapılabilmesi için çalışmalarda bulunulmakta olup, 2011 in son çeyreğinden itibaren uydu üzerindeki Kurum yayınlarının izlemesi yapılmaktadır. Prototipi seri imalata dönüştürülen projeler kapsamında ise Haber Stüdyoları ışık askı ve dimmer sistemlerinin yenilenmesi için 20 kasa dimmer sistemi üretilmiş, 100 adet 12 kanallı bölücü imalatı yapılmış ve İstanbul daki stüdyolar için hoist, teleskopik askı ve kontrol sistemlerinin üretilmiştir. Ayrıca, 50 adet GPS li ana saat, 1000 adet saat, tarih, sıcaklık göstergesi ve 100 adet kronometre üretilmiştir. Müdürlük tarafından üretilen GPS li saatlerden 44 adet ana saat ve 63 adet duvar saati DHMİ Genel Müdürlüğüne satılmıştır. İşletmeci kuruluşlar bünyesi içinde yer alan ARGE birimlerinin yeni teknolojilerinin uygulamaya konulması öncesinde en uygun ve en uygulanabilir olanlarının seçilmesi, işletilmekte olan teknik altyapıda karşılaşılan sorunların çözümü için gerekli araştırmaların yapılması gibi konular üzerinde yoğunlaştıkları ve bağlı oldukları kuruluşlarda karar alma süreçlerini kolaylaştırdıkları dikkate alınarak, Araştırma Geliştirme Müdürlüğü nün çalışmalarını bu yönde yoğunlaştırması oldukça uygun bir yöntem olmakla birlikte, yapılan AR-GE çalışmaları sonucunda ortaya çıkan ürünlerin Kurum un ihtiyacını karşılamanın yanında uygun koşullarda üretilerek pazarlanması da önem arz ettiğinden bu konuda ülkedeki sanayi kuruluşlarıyla işbirliğine gidilmesi uygun olacaktır. d- Radyo ve Televizyon Yayınları : 2954 sayılı Kanun gereğince radyo ve televizyon yayını yapmakla görevli Kurum, yayınlayacağı programları yıllık Genel Yayın Planı ile belirlemektedir yılında uygulanacak Genel Yayın Planı, Yönetim Kurulu nun tarih ve 271 sayılı kararı ile kabul edilmiştir. da) Televizyon yayınları : (1) Yurtiçine yapılan televizyon yayınları : Yurt içine yapılan televizyon yayınları ile ilgili olarak; 2011 yılı Genel Yayın Planı nda yayın birimlerinin çalışma esasları ile televizyon kanallarının yayın faaliyetleriyle ilgili özet bilgiye aşağıda yer verilmiştir. - TRT 1: Türkiye nin ilk televizyon kanalı olma özelliği taşıyan TRT 1, Türkiye genelinde başta aileler olmak üzere çeşitli yaş, meslek, eğitim ve kültür seviyesindeki seyirci topluluğunu bilgilendirmek, eğitimlerine, birlik ve beraberlik duygularının pekiştirilmesine, millî kültür bütünleşmesinin sağlanmasına yardımcı olmak, haber vermek ve müzik ihtiyaçlarını karşılamaktadır. 86

104 Kanalın yayınları eğitim, kültür, drama, müzik, eğlence ve spor programları ile haberlerden oluşur. Kanalın merkezi Ankara dır. - TRT Haber: Kanal Kurumun imkânlarını etkin bir şekilde kullanarak Anadolu da ve dünyada bulunan muhabirleri ile günceli ekranlara yansıtmayı hedeflemiş olduğu anlaşılmıştır. Yayın merkezi Ankara olan Kanalın yayınları, eğitim, kültür (belgeseller, sanat ve kültür programları, Türk ve dünya sinemalarından örnekler), haber, haber programları ve spor programlarından oluşur. - TRT- Çocuk: TRT Çocuk yayınları; haber, eğitim, kültür, müzik, eğlence, yarışma, drama ve belgesel programlardan oluşur. (çocuk dizileri, çizgi filmler, yerli ve yabancı çeşitli yapımlar) Okul öncesi ve okul dönemi çocuklarını kapsar. TRT Çocuk yayınları saatleri arasında TRT Okul ise bu saatler dışında zaman paylaşımlı olarak günde 15 saat yayın yapmaktadır. TRT Çocuk un yayın merkezi İstanbul dur. - TRT 6: TRT-6 yayınları Kırmançi, Zazaca ve Soranice lehçelerinde haber, müzik, eğlence, drama, belgesel, spor ve dini programlardan oluşmaktadır. Kanalın amacı toplumun ortak değerlerini, temel hak ve hürriyetleri ön planda tutarak Türkiye nin birlik ve beraberliğine katkıda bulunmaktır. Yayın merkezi Ankara olup yayınlar internet ortamından da izlenebilmektedir. - TRT Turizm ve Belgesel: Kanalın amacı, Ülke nin, tarihi, kültürel ve sanatsal değerleriyle doğal güzelliklerinin ve turizm yerlerinin tanıtılmasına yardımcı olmaktır. Yayınlar doğa, çevre, tarih, kültür, sanat, bilim ve turizm programlarıyla yerli ve yabancı belgesellerden oluşmakta olup yayın merkezi İzmir dir. 87

105 - TRT Okul: Yaşam boyu eğitim sloganı ile Ocak 2011 de yayına hayatına başlayan kanal, TRT ile Anadolu Üniversitesi arasında yapılan stratejik bir işbirliği ile kurulmuştur. Kanalın yayın merkezi Ankara dır. Kanalda yayınlanacak programlar Üniversite ve TRT tarafından hazırlanmakta olup Üniversite tarafından hazırlanan programlara ayrılan yayın saatleri dışındaki süreler başka kurum ya da kuruluşlara ücret karşılığında tahsis edilebilmektedir. Kanal, Türksat uydusundan V frekansından ve ayrıca Digitürk 66. Kanal, Teledünya ve Tivibu, platformlarında 130, D-Smart 110.kanallarından yayın yapmaktadır. Kanalın programlarının yaklaşık 12 saati Üniversite, 12 saati TRT tarafından hazırlanmaktadır. TRT tarafından hazırlanan programların ortalama %60 ı kurum içi yapımdır. Kanalda Anadolu Üniversitesinin hazırladığı ders programları ve eğitim-kültür programlarının yanı sıra, TRT tarafından hazırlanan çeşitli yaş gruplarına yönelik eğitim-kültür programları, kısa spotlar, gençlere yönelik çeşitli programlar yayınlanmaktadır. - TRT HD: TRT-HD kanalı yüksek kaliteli aile kanalı kimliğindedir ve Türkiye nin yüksek kalitede yayın yapan ilk aile HDTV kanalıdır. Kanalın yayınları sinema, dizi, spor ve belgesel içeriklidir. Yüksek kalitede görüntünün full HD bir televizyonla izlenebilinmesi, 5.1 Dolby Digital sesin ise ev sinema sistemi ile dinlenebilinmesi ve tüm bunlar için de bir HD uydu alıcısının olması gerekmektedir. - TRT Anadolu: Kanal 2010 yılında uydu üzerinden TRT televizyon kanallarından aktarmalarla yayın hayatına başlamıştır. Yayın hizmetleri Kanalın personeli ile Yerel ve Bölgesel Televizyonlar Birliği tarafından görevlendirilen personel tarafından yürütülmektedir. Yerel ve Bölgesel Televizyonlar Birliği ile Kurum arasında imzalanan protokol gereğince, Yerel ve Bölgesel Televizyonlar Birliği koordinasyonunda yerel ve bölgesel kanalların Kanal için ürettikleri programlar dahil, yayınların aynı anda veya başka zaman diliminde yerel ve bölgesel televizyon kanallarından yayınlanması sağlanmakta ve diğer hizmetlere ilişkin işbirliği yapılmaktadır. 88

106 Kanalın yayın içeriğinin bir bölümünü TRT arşivindeki yapımlar, bir bölümünü diğer TRT kanalları ile birlikte yapılan ortak canlı yayınlar oluşturmaktadır. Yerel ve Bölgesel Televizyonlar Birliği ile Kurum arasında imzalanan protokol tarihinde sona ermiştir. TRT genel Müdürlüğü ile Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) arasında Kanalın günlük 12 saatlik yayını tarihli sözleşme ile Diyanet İşleri Başkanlığı na tahsis edilmiştir. Eğitim amaçlı yayınları desteklemek amacıyla iki Kurum birlikte ya da sponsorlar aracılığı ile programlar hazırlayacaklardır. DİB e tahsis edilen sürede, Kanalda yayınlanmak üzere Kurum un hazırlayacağı veya hazırlatacağı programların yapım bedeli, kanal işletme giderleri, DİB personeline verilecek eğitim ve Kurum arşivinden kullanılacak program/görüntü bedeli karşılığı olarak; Sözleşmenin imza tarihinden tarihine kadar, 40 milyon TL+KDV, 2014 yılı için tarihinde, 60 milyon TL+KDV ödeyecektir. Sözleşmenin bir yıl otomatik olarak uzaması halinde ise DİB, 2015 yılı için Kuruma tarihinde 60 milyon+2014 üfe+tüfe ortalamasının anaparaya çarpımıyla bulunacak miktarın eklenmesi+kdv ödeyeceği sözleşme altına alınmıştır. TRT söz konusu Sözleşmeyi 6112 ve 633 sayılı Kanunlara göre yapmış olup 2954 sayılı TRT Kanununda bir düzenleme bulunmamaktadır. Buna göre; 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun un Frekans planlaması ve tahsis başlıklı Maddesinde Kamu kurum ve kuruluşlarının ikaz, duyuru ve eğitim maksadıyla karasal radyo veya televizyon yayını yapma talebinde bulunmaları halinde; bu talepler yapılacak protokol çerçevesinde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumundan hizmet alınarak karşılanır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte kanunlarında radyo ve televizyon yayını yapabileceklerine ilişkin hüküm bulunan kamu kurum ve kuruluşlarından Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu tarafından herhangi bir ücret alınmaz. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu haricindeki kamu kurum ve kuruluşlarına kanal, frekans veya multipleks kapasitesi tahsisi yapılmaz. hükmü bulunmakta, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun un 7-ç-2. Maddesinde Başkanlığın görev alanı ile ilgili konularda radyo ve televizyon yayını yapmak, radyo ve televizyonlarda yayınlanmak üzere programlar hazırlamak ve hazırlatmak, bu konularda Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ve diğer yayın kuruluşları ile işbirliği yapmak ve gerektiğinde bu amaçla hizmet satın almak. hükmüne yer verilmiştir. 89

107 Buna karşılık, TRT nin görev, yetki ve sorumluluklarının düzenlendiği 2954 sayılı kanunda ülkede tek bir yayıncı kuruluş öngörüldüğü gibi bu kuruluş tarafından yayınlanacak programların da kendisi tarafından hazırlanması ve hazırlattırılması esası benimsenmiş olup, reklam amaçlı yayınların dışındaki yayınların yapım veya yayınından ücret alınması hususu ile diğer kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanıp TRT nin altyapısı kullanılarak yayınlanacak programların denetimi hususunda anılan kanunda her hangi açık bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda; TRT nin yayın altyapısının yayın yetkisine sahip kurum ve kuruluşlarca kullanılabilmesi ve alınacak ücretin miktarının belirlenmesi için Ülkede radyo ve televizyon yayıncılığını düzenleyen tarih ve 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ile Kurum un yetki ve sorumluluklarını düzenleyen tarih ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanununun uyumlu hale getirilmesi hususundaki girişimlerin sürdürülmesi önerilir. - TRT Spor: Kanal, seyircileri sporun her dalından haberdar olmalarını amaçlamaktadır. Kanal,TRT Yönetim Kurulu nun tarihli Kararı ile kurulmuş tarihinde yeni logosuyla yayın yapmaya başlamıştır. Bu tarihten itibaren Kanal; Meclis TV ve GAPTV ile birlikte zaman dönüşümlü olarak yayınlarını sürdürmektedir. - TRT Müzik: Türk müziğinde kültürel değerlerin korunması ve geliştirilmesi, yerel değerlerin yeni yorumu ve sunumuyla evrensel müzik kültürüne katkıda bulunmak, kültürel ve sanatsal hizmeti ön planda tutmak amacıyla kurulmuş bir kanaldır. Yayın merkezi İstanbul olan Kanalın yayınları Türk Sanat Müziği, Türk Halk Müziği, alternatif müzikler, popüler müzik, klasik müzik yayınları ve konusu müzik olan programlardan oluşur. - TELEGÜN: Haber ve Spor Yayınları Dairesi Başkanlığı sorumluluğunda yürütülen Telegün, toplum kesimlerinin ihtiyaç duyabileceği, günün gelişen haberleri, hava ve yol durumu, spor, aktüalite, radyo ve televizyonların yayın akışları, kültür ve sanat etkinlikleri, turizm ve seyahat yerleri ile ekonomik veriler vb. konuların televizyonlardan istenildiği anda öğrenilebilmesini amaçlamaktadır. Yayınlar, teleteks olarak TRT-1, TRT-2, TRT-3, TRTÇocuk ve TRT-TÜRK yayını frekanslarından gerçekleştirilmektedir. 90

108 - Yurt dışına yapılan televizyon yayınları : TRT nin yurt dışına yaptığı televizyon yayınları ile ilgili olarak; 2011 yılı Genel Yayın Planı'nda yayın birimlerinin çalışma esasları ile televizyon kanallarının yayın faaliyetleriyle ilgili özet bilgilere aşağıda yer verilmiştir. - TRT Avaz: Kanal Türkçe, Azerbaycan Türkçesi, Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Türkmence, Boşnakça ve Arnavutça olan 7 dilde yayın yapmakta olup 2009 da yayına başlamıştır. Kapsama alanında Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan, Afganistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Moldova, Gürcistan, Suriye, Irak, İran, Bulgaristan, Yunanistan, Balkan ülkeleri, Doğu Avrupa ülkelerinin tamamı yer almaktadır. Kanal Türksat 2A ve 3A ile Türkiye Orta Asya ya, Eutelsat W3A ile Türkiye ve Avrupa ya, Rusya ya ait Yamal ile Avrupa ve Asya da yayın yapmakta, Türkiye de Digitürk 57.kanalda, D-Smart ta, Türksat Kablo TV Digital platformda 99.kanalda yer almaktadır. Bunların yanında Türk Cumhuriyetlerinde Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan da ve Bosna Hersek te yayın yapan yerel kablo şirketlerinden izleyicilerine ulaşmaktadır. - TRT Türk: Kanal 2009 yılında Haber-Kültür kanal kimliği ile yayın hayatına başlamıştır. Kanalda saat başı yayınlanan haber bültenlerinin yanı sıra haber programlar, belgesel, müzik ve kültür programlar yer almaktadır. 16:9 formatında yayın yapan Kanal yayınlarını Kanal Türksat 2A ve 3A ile Türkiye, Avrupa ve Orta Asya ya, Hotbird 13E ile Avrupa da, Galaxy 19 ile ABD ve Kanada da, Optus D2 ile Avustralya ve Yeni Zellanda da ayrıca internet üzerinden yapmaktadır. Dünyanın dört kıtasında 70 den fazla ülkeye yayın yapan TRT-TÜRK kanalı yayın akışı Amerika, Avrupa, Avustralya ve Asya kıtalarının yerel saatleri göz önüne alınarak belirlendiği saat başı Türkiye de ve dünyadaki gelişmelerin yer aldığı haber bültenlerinden dört adedi uzun süreli Ana Haber bülteni olarak belirlenmiştir. Ana haber bültenlerinin yayın saatleri yukarıda belirtilen dört kıtanın prime-time saatleri dikkate alınarak planlandığı görülmüştür. Yatay yayın akışı uygulanan TRT-TÜRK kanalının mevcut yayın akışına göre, hafta içi TSİ arası 22 adet programın ilk yayınını gerçekleştirilmektedir. 91

109 Söz konusu 22 programın 18 adedi canlı olarak gerçekleşmektedir. 01:00-07:00 saatleri arasında saat başı canlı olarak verilen haber bültenleri dışında gün içindeki programların tekrar yayını yapılmaktadır. - TRT Arapça: 2010 yılında kurulan TRT Arapça (TRT ET TÜRKİYYE), Aile Kanalı hüviyeti ile 24 saat Türkiye nin, Türkçe dışında yurt dışına TV yayını yapan ilk kanalıdır. Kanal, TRT yayın ilkeleri doğrultusunda, Türkiye ile Arap ülkeleri arasındaki birlik, beraberlik ve yakınlaşmayı destekleyen bir yayın politikası izlemeyi amaçladığı görülmüştür. 22 Arap ülkesine tüm gün üzerinden, Atlantik, Bird, Arapsat ve Türksat 3A da ayrıca Türkiye de Tele Dünya da 72. Kanal ile Digiturk TV de 110. kanalda ve internet üzerinden izlenmektedir. db) Radyo Yayınları : (1)Yurt içine yapılan radyo yayınları: 2011 Yılı Genel Yayın Planı nda yurtiçine yayın yapan Radyo-1, TRT-FM, Radyo-3 ve Radyo-4 programları ile bölgesel yayın yapan Antalya, Çukurova, Erzurum, GAP-Diyarbakır ve Trabzon Bölge Radyolarının, bölgesel radyo niteliğinde olan Turizm Radyosunun haftalık yayın süreleri 168 saat (7 gün X 24 saat) olarak öngörülmüştür. Ankara ya yayın yapan Ankara Radyosu, yapılan düzenlemeyle TRT Radyo Haber Kanalı adını almış; karasal vericiler, internet ve uydu üzerinden yaptığı yayınlarla ulusal kimliğe kavuşmuştur. TRT Radyo Haber Kanalı, TRT 1, TRT Haber ve TRT Türk televizyon kanallarındaki haber programlarını dönüşümlü ve eş zamanlı olarak yayınlamaktadır. TRT NAĞME Türk Sanat Müziği, TRT TÜRKÜ ise Türk Halk Müziği yayını yapan tematik radyo olmuştur. Yurt içine yapılan radyo yayınları ile ilgili olarak; 2011 yılı Genel Yayın Planı nda yayın birimlerinin çalışma esasları ile radyoların yayın faaliyetleriyle ilgili özet bilgiye aşağıda yer verilmiştir. -Radyo - 1 Radyo-1 yayınları, eğitim ağırlıklı olmak üzere kültür, drama, müzik ve eğlence programları ile haberler ve spor programlarından oluşur. Reklamlara da yer verilebilir. Ayrıca, hafta içi her gün belli sürelerde, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında 92

110 geleneksel olarak kullandıkları dil ve lehçelerde kültür, haber ve müzik programları yayınlanır. Radyo-1'deki müzik türü Türk Halk Müziği, Türk Sanat Müziği ve Pop Müzikten (yerli-yabancı) oluşur. Radyo-1 yayınları, Ankara ve İstanbul Radyolarının ortak yayınlarından oluşmakta olup, yayın merkezi Ankara Radyosu'dur - TRT-FM (Radyo-2) TRT-FM yayın merkezi dönüşümlü olarak, belirli saatlerde İstanbul, İzmir ve Ankara Radyolarıdır. TRT-FM yayınları müzik ağırlıklı ve stereo olarak gerçekleştirilir. Spot başlıklar halinde çok kısa haberlere, canlı kuşak programlarının müzik akışı içinde parçalar arasında geçişleri sağlamak ve yapıma renk katmak amacıyla kısa söz unsurlarına yer verilmektedir. -RADYO - 3 Radyo-3'ün amacı, kendi niteliğine uygun olarak hazırlanmış Klasik Batı Müziği, Hafif Batı Müziği, Caz Müziği programları ile dinleyicinin müzik zevki ve kültürünün gelişmesine yardımcı olmak, haber ihtiyaçlarını karşılamaktır. Yayın merkezi Ankara Radyosu dur. -TRT Nağme (Radyo 5) TRT Nağme, Türk Sanat Müziği programları ile dinleyicinin, müzik zevk ve kültürünün yükseltilmesine, yayın ve programlara olan ilgilerinin canlı tutulmasına, Türk Müziğinin yeni yetişen kuşaklara sevdirilmesine ve dünyaya tanıtılmasına, bu yolla dil ve kültür birliğinin pekiştirilmesine yardımcı olmaktır. Yayın merkezi Ankara Radyosu olmakla birlikte, İstanbul ve İzmir Radyolarından da dönüşümlü olarak yayın yapılmaktadır. -TRT Türkü Türk Halk Müziği programları ile dinleyicinin, müzik zevk ve kültürünün yükseltilmesine, yayın ve programlara olan ilgilerinin canlı tutulmasına, yeni yetişen kuşaklara sevdirilmesine ve dünyaya açılmasına, dil ve kültür birliğinin pekiştirilmesine yardımcı olmak amacıyla kurulmuştur. Yayın merkezi Ankara Radyosu olmakla birlikte, İstanbul ve İzmir Radyolarından da dönüşümlü olarak yayın yapılmaktadır. 93

111 -Radyo-4 Daha çok Nağme ve Türkü Radyolarının yayın yapmadığı yerlerden yayın yapar. Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziği programları ile dinleyicinin Türk Müziğini sevmesine, müzik zevk ve kültürünün yükseltilmesine, yayın ve programlara olan ilgilerinin canlı tutulmasına, Türk Müziği türlerinin yaygınlaştırılmasına, yeni yetişen kuşaklara sevdirilmesine ve uluslararası seviyede tanıtılarak dünyaya açılmasına, Türk Müziği türlerinden yararlanarak dil ve kültür birliğinin pekiştirilmesine yardımcı olmak, haber ihtiyacını karşılamaktadır. Radyo-4 ün yayın merkezi Ankara Radyosu dur. Ancak, program kanalı durumuna göre, İstanbul ve İzmir Radyoları da yayın merkezi olabilir. -Bölge radyoları : Bölge Radyoları; Antalya, Çukurova, Erzurum, GAP-Diyarbakır ve Trabzon Radyolarıdır. Bu radyoların yayın süresi ortak ve bölgesel olarak toplam 24 saattir. Bölge Radyolarının amacı; hitap ettiği bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini dikkate alarak, canlı, dinamik, bölgenin ihtiyaç ve özelliklerine uygun, dinleyicinin yoğun katılımının sağlanacağı müzik ağırlıklı yayın yapmak ve bölge haberlerine yer vermektir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak yayın anlayışının değişmesi ve buna bağlı rekabet anlayışı sonucu ortaya çıkan maliyet anlayışı, daha merkezi daha az personelle ve kaynaklara daha yakın bir merkezle daha az maliyetli daha verimli ve daha kaliteli yayın yapılmasını sağlamaktır. TRT son yıllarda yayıncılık anlamında gelişmeye başlamış, yeni tematik radyo ve TV kanalları açmaya başlamıştır. Değişen yayın anlayışı ile birlikte hem rekabetçi yayın sektöründe var olma hem de Ülke değer ve kültürüne uygun yayın yapma ve bu yayını da kamu kaynaklarını en verimli şekilde kullanarak yapması gerekmektedir. TRT yeniden yapılanma çerçevesinde birçok birimini ya tasfiye etmiş ya da daha verimli kullanma yönünde çalışmalar yapmış ve yapmaya devam etmektedir. Ancak yapılan incelemeler sırasında; TRT radyo yayınlarının hemen tamamının Ankara, İstanbul ve İzmir merkezli yapıldığı diğer bölgesel radyo müdürlüklerinde çok kısa zamanlı yayınlar yapıldığı yayınların diğer ulusal yayın yapan TRT radyolarından da pek farklı olmadığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte söz konusu radyoların ciddi anlamda maliyetinin de olduğu görülmektedir. Bölgesel radyo kanallarında çalışan personeli gösterir tablo aşağıdadır. 94

112 Prodüktör Spiker Yayın şefi Yapım yayın elemanı Sözleşmeli personel Teknik personel İdari personel Sanatçı Antalya Radyosu Çukurova Radyosu Erzurum Radyosu GAP-Diyarbakır Radyosu Trabzon Radyosu Toplam Toplam Tablodan da görüleceği üzere sırf bölgesel radyolarda çalışan personel sayısı 135 dir. Buna karşılık günlük yapılan yayın yok denecek kadar kısa olup bu personele yapılan yıllık maaş ve sosyal gider ödemesi toplam 7 milyon TL dir. Bu rakama ayrıca ofis, bina, taşıma vb. giderleri ilave edildiğinde rakamın daha da yükseleceği aşikârdır. (Rakama ilişkin ayrıntı Raporun personele yapılan harcamalar tablosundadır.) Kurum kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması açısından; Bölge radyolarının değişen teknoloji ve buna bağlı yayın anlayışı ve Kuruma maliyetleri göz önüne alınarak geleceğinin değerlendirilmesi önerilir. (2) Yurt dışına yapılan radyo yayınları: Yurt dışına yönelik radyo yayınları, 2954 sayılı Kanunun 12 nci maddesi gereğince düzenlenen yıllık Genel Yayın Planı uyarınca; "Türkiye'nin Sesi" adıyla Türkçe ve Yabancı Dil yayınları halinde gerçekleştirilmektedir yılında, Türkiye'nin Sesi Radyosu'ndan her gün; Türkçe, Almanca, Arapça, Arnavutça, Azerbaycan Türkçesi, Boşnakça, Bulgarca, Çince, Darice, Ermenice, Farsça, Fransızca, Gürcüce, Hırvatça, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Kazakça, Kırgızca, Macarca, Makedonca, Özbekçe, Afganistan Özbekçesi, Peştuca, Romence, Rusça, Sırpça, Tatarca, Türkmence, Urduca, Uygurca ve Yunanca yayın yapılmıştır. -Türkiye nin Sesi Radyosu: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu tarafından yurt dışına yönelik Türkçe ve çeşitli yabancı dillerden radyo yayınları, Türkiye'nin Sesi Radyosu adıyla yapılır. İlk olarak tarihinde uzun dalgadan yayın yapan Ankara Radyosundan başlatılan yurtdışına yönelik yayınlar, tarihinden itibaren kısa dalga vericileri üzerinden yapılmaya başlanmıştır. Halen Ankara-Çakırlar ve Emirler istasyonlarında bulunan toplam 4250 KW gücündeki 10 adet kısa dalga vericisi ile zaman paylaşımlı olarak gerçekleştirilmektedir. Uydu üzerinden yayına ise 25 Temmuz 1999 tarihinden itibaren başlanılmıştır. 95

113 Yurtdışı radyo yayınları; Avrupa, Kuzeydoğu Amerika, Balkanlar, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Kuzey Batı Asya ve Uzak Doğu, Güney Batı Asya ve Güney Doğu Asya olmak üzere dünyanın 8 değişik bölgesine HF vericileri aracılığı ile, Avrupa, Orta Asya, Kuzey Afrika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Kuzey Amerika ya da uydu aracılığı ile yapılmaktadır. Buna ilave olarak Kurum un adresli internet sitesinden de söz konusu yayınlar canlı olarak dinlenebilmektedir. e- Yayınların denetimi: Kurum tarafından yayınlanan radyo ve televizyon programlarının denetimi 2954 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kanunu ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun kapsamında yapılmaktadır. Başkanlıkça yapılan denetimlerde, programlara yasallık açısından bakılmaktadır. Haber ve spor yayınları ile canlı yayınlar hariç olmak üzere tüm radyo ve televizyon programlarının metin, ses ve görüntüleri ile kurum repertuarına alınacak müzik eserlerinin sözleri, yerli-yabancı sinema ve televizyon filmleri ile müzik klipleri yayından önce, Başkanlıkça Genel Müdür adına denetlenmektedir yılı içinde toplam adet program denetiminin yapıldığı görülmüştür. f- Yayın arşivleri hizmeti TRT, 2011 yılında kurumsal kaynaklarında yer alan zengin arşiv materyalinin kurum içi ve kurum dışı kullanımını sağlamak amacı ile fotoğraf, film, darbant gibi eski formatlarda olup kullanıcıların bilgisine ve hizmetine açılamamış olan değerli ses ve görüntülerin yenileme işlemleri yapmış, içerik bilgileri arşiv veri tabanına girilerek ya da var olan bilgileri güncellenmek sureti ile kullanıma açılması çalışmalarına devam etmiştir. Kurumda ayrıca eski formatlardan aktarım ve yenilemenin yanında, halen kullanılmakta olan arşiv bantlarının Sayısal Arşiv Sistemine (SAS) aktarımı, içerik çözümlemesi, çıkış verme, kullanıcı kurulum ve destek hizmetleri devam etmiştir. Televizyon arşivinde bulunan 4904 adeti (4011 saat) geçmiş yıllara ait, adedi (6.639 saat) 2011 yılına ait, 173 adet (209 saat) ham olmak üzere toplam adet ( saat), program materyali arşivlenmiş veri girişi yapılmıştır. İstanbul da ki birimlerde bulunan; 1961 adedi ham bant (485 saat) geçmiş yıllara ait 1114 adet (454 saat) 2011 yılına ait, 631 adet (582 saat) olmak üzere toplam 3706 adet (1467 saat), program materyali arşivlenmiş veri girişi yapılmıştır. 96

114 2011 yılında TRT arşivlerine girmiş materyallerin format, adet ve saatini gösterir tablo aşağıda gösterilmiştir. Ünitesi Tür Format Adet Saat TV Arşiv TV Program Digital Betacam SP TV Arşiv TV Program Ham Bant Toplam Haber-Spor Arşiv Ham görüntü Betacam Haber Arşiv Spor Program Betacam Toplam Radyo Arşiv Müzik TSM CD Radyo Arşiv Müzik THM CD Radyo Arşiv Müzik HBM CD Radyo Arşiv Müzik TSHM CD Radyo Arşiv Müzik KBM CD Radyo Arşiv Söz yayınları CD 10 Prog. 213(15 ) 53 Radyo Arşiv Söz (Kutup Yıldızları) CD 14(30 ) 7 Radyo Arşiv Söz ( Kur an ve malleri) CD Radyo Arşiv Söz ( Canlar Ölesi Değil) CD 104 (30 ) 52 Radyo Arşiv Söz ( Mürekkep Kokusu) CD 102 (30 ) 51 Radyo Arşiv Söz ( Zamanın Ruhu) CD 22 (30 ) 11 Radyo Arşiv Söz (Batıdan Doğuya Ayak İzleri) CD 28 (30 ) 14 Toplam TRT arşivlerinde bulunan görsel arşiv materyalinin, sayısal teknolojilerin olanaklarını da kullanarak, zaman ve mekândan bağımsız erişileceği ve gelecek yıllara güvenilir saklama ortamlarında aktarılacağı bir sistem olarak, Sayısal Arşiv Sistemi (SAS) kapsamında 2011 yılında yapılan kayıtlar aşağıdaki tablo da verilmiştir Sistem toplamı Konu Saat Saat Sisteme kaydedilen TV program, haber Sistemden yapılan çıkışlar Yılında; Kurum dışı 495 adet satış başvurusu yapılmış, 95 adet talebin satışı gerçekleştirilmiş, 111 adet talep ücretsiz ve 289 adet satış başvurusu ise telif problemi ya da çeşitli sebeplerle satışı gerçekleştirilememiştir yılında program ve program materyali satışları 371 bin TL dir. 97

115 2- Maliyetler: Kurum tarafından üretilen hizmetlerin maliyeti yapım ve yayın maliyeti olmak üzere iki ayrı bileşenden meydana gelmekte olup, radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayını sırasında yapılan harcamaların fonksiyonuna, çeşidine, gider yerine ve program bazında kayda alınması amacıyla tarihinden itibaren maliyet muhasebesi uygulamasına başlanılması kararlaştırılmış olmasına rağmen, karşılaşılan çeşitli güçlükler yüzünden bu ayrıntıda bir maliyet hesaplamasından vazgeçilerek, yapım maliyetlerinde radyo ve televizyon programlarının çeşidine göre, yayın maliyetlerinde de radyo ve televizyon yayınlarına göre maliyetlerin hesaplanması benimsenmiştir yılında Kurum tarafından üretilen mal ve hizmetlerin toplam maliyeti 1,1 milyar TL olup, ayrıntısı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. 98

116 Üretim veya alımın mahiyeti ve S a p m a Giderleri Gerçekleşen Ödeneği son durumu Gerçekleşen Ödeneğe Geçen yıla % Bin TL % Bin TL % Bin TL göre % göre % I.Üretimle Doğrudan İlgili Giderler -Satılan mamül - - 0, ,1 92 (88,9) - -Satılan ticari mal , , ,9 34,7 -Hizmet Üretim 76, , , (9,8) 6,7 Toplam (I) 76, , , (9,9) 6,7 II.Üretimle Dolaylı İlgili Giderler -Araştırma-Geliştirme , ,3 - -Pazarlama Satış ve Dağıtım 0, , , ,8 17,1 -Genel Yönetim 22, , , (2,5) 73,3 Toplam (II) 23, , , (2,1) 72,0 Genel Toplam , (7,5) 22,0 Radyo Hizmet Giderleri (Not.1,2) Toplam Radyo Yayın Süresi (Dakika) Radyo Yayını Dakika Maliyeti 23,97 15,82 Televizyon Hizmet Gideri (Not.1,2) Toplam Televizyon Yayın Süresi Televizyon Yayını Dakika Maliyeti 211,62 182,22 Not. 1) Radyo ve televizyon yayınları için ayrı ayrı bütçe öngörülmediği için ödenek değerleri belirtilmemiştir. 2) Yayınların Genel Yönetim ve İşletme Operasyon ve Destek giderlerinden aldığı pay maliyet orantılı olarak belirlenmiştir. 99

117 Çizelgenin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, toplam maliyet bütçe hedefleri çerçevesinde gerçekleşmiş olup, 2011 yılındaki toplam maliyet artışı %22 oranında olmuştur. Üretilen hizmet maliyetindeki artış oranı %6,7 olup, faaliyet giderlerindeki artış ise bir önceki yıla göre %72,0 oranında artmıştır. Kurum tarafından 2011 yılında yapılan radyo yayınlarının toplam süresi bir önceki yıla göre %0,5 oranında artmış olmasına karşılık, birim maliyetlerdeki azalış daha yüksek olmuş ve dakika başına radyo yayın maliyeti 24 TL den 16 TL ye düşmüştür. Benzeri durum televizyon yayınları için de geçerli olup, dakika başına televizyon yayın maliyeti 212 TL den 182 TL ye düşmüştür. Toplam 767,7 milyon TL tutarındaki üretilen radyo ve televizyon hizmet maliyeti incelendiğinde, toplam tutarın %74,8 oranına karşılık gelen 574,1 milyon TL tutarındaki kısmının dışarıdan sağlanan mal ve hizmetler kalemine ait olduğu, bu kaleme ait oranın 2010 da %60,1 olduğu, dolaysıyla Kurum un program üretim ve yayınındaki katma değerinin 2011 de %39,9 dan %25,2 ye düştüğü görülmektedir. Söz konusu gideri oluşturan kalemler incelendiğinde ise Kurum dışı yaptırılan program giderlerinin 296,3 milyon TL olduğu ve 2010 daki 169,7 milyon TL ye göre %74,6 oranında artış gösterdiği anlaşılmaktadır da 147,6 milyon TL olan dışarıdan temin edilen haber ve haber programları gideri 2011 de 145 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Maliyetlerin diğer önemli bir kısmını oluşturan memur ücret ve giderleri ise 102,4 milyon TL olup, toplam maliyetin %13,3 ünü oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra Kurum dışı şahıslara yapılan giderlerin toplamı 36,5 milyon TL ile birlikte Kurum tarafından üretilen mal ve hizmetler için toplam işçilik maliyetinin 138,9 milyon TL olduğu görülmektedir. Kurum tarafından yayınlanan radyo ve televizyon programlarının gerek kanal sayısının artması, gerekse kanal içeriklerinin çeşitlenmesiyle birlikte maliyetlerde de artış görülmesi beklenen bir sonuç olmakla birlikte, dışarıdan sağlanan mal ve hizmet giderlerin genel maliyet içindeki oranının da önemli bir artış göstermesi Kurum un ürettiği katma değerin gittikçe azaldığını işaret etmektedir. Ülkede radyo ve televizyon programlarının yapım ve yayınında en birikimli ve deneyimli Kurum olan TRT nin bu durumu değerlendirmesi uygun olacaktır. Kurum tarafından değerlendirilmesi gereken diğer önemli bir husus ise genel yönetim giderlerinin toplam giderler içindeki payının %22,9 dan %32,5 e yükselmesidir. Bu artış da Kurum tarafından üretilen katma değerin azalmakta olduğunun bir diğer göstergesidir. 100

118 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 57 inci maddesi gereğince Kurum tarafından üretilen programların belirlenen ilkelere uygunluğu, dinlenip izlenirliliği, etkinliği ve verimliliği konusunda bir değerlendirmede bulunulmamaktadır. Buna karşılık, Kurum un elde ettiği sponsorluk ve reklam gelirleri programların dinlenip izlenir olmasıyla ilgili olduğundan maliyet artışının bu gelirlerin artışına yansıyıp yansımadığı hususu önem arz etmektedir. Kurum un hizmet satışından elde ettiği en önemli geliri durumundaki yurtiçi TV ilan ve reklam gelirleri 2010 da 51,1 milyon TL iken 2011 de 83,3 milyon TL ye çıkarak % 64,0 oranında artış gösterdiği ve toplam gelirler içindeki payı %4,5 den %6,9 a yükseldiği, buna karşılık sponsorluk gelirlerinde %10 oranında bir azalma görülerek 2010 da 27,9 milyon TL den 2011 de 25,3 milyon TL düzeyine düştüğü görülmektedir. Radyo ve televizyon programı oluşturmanın oldukça pahalı bir hizmet olduğu, kalifiye eleman yanında yaratıcılık gerektirdiği, kaliteli programlar oluşturulmadıkça reklam ve sponsorluk gelirlerinin düşeceği, düşen gelirlerle de düşük bütçeli programların hazırlanabileceği, bu durumun da kısır döngü yaratacağı radyo ve televizyon yayıncılığının en temel gerçekleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle de yeni bir kanalı oturtmak için en az beş yıl boyunca iyi program hazırlamayı fonlayacak kadar kaynağın ayrılması bu sektörde genel bir yaklaşım olarak benimsenmektedir. Dolayısıyla, reklâm ve sponsorluk gelirlerinin artırılabilmesi için nitelikli program yapılması, bunun da maliyetleri artırıcı bir unsur olduğu göz önüne alınmak durumundadır. F-Pazarlama : Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun gelir kaynakları; 3093 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu ile belirlenmiştir sayılı Kanunun 2 nci maddesinde Kurumun gelirleri; Radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlardan tahsil edilecek ücretler, Elektrik enerjisi hasılatından ayrılacak paylar, genel bütçeden yapılacak katkılar, radyo ve televizyon vasıtasıyla yapılan her çeşit ilan ve reklam ile faaliyetlerden sağlanan gelirler, film, bant, plak, nota, dergi, kitap ve benzerlerinin yapım, yayın ve satışından elde edilecek gelirler, radyo ve televizyonla ilgili her türlü ticari işlemler ve ortaklıklardan elde edilecek gelirler, düzenlenecek konser, temsil ve benzeri programlara giriş ücreti ve bu yerlerde yapılacak ilan ve reklamdan elde edilecek gelirler ile yapılacak her türlü bağış, yardım ve diğer gelirler olarak sıralanmıştır. Diğer taraftan 2954 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kanunu nun 21 inci maddesinde, Açık öğretim yayınları ve eğitim ve öğretim amaçlı diğer yayınlar, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna tahsis edilen TV kanallarının uygun görüleninden yayınlanır. Ücret miktarı ve yayın ile ilgili diğer hususlar, ilgili kurumlar 101

119 ile Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü arasında yapılacak bir protokolle belirlenir. hükmü getirilirken, aynı kanunun 36 ıncı maddesinde ise Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun yıllık finansman programında tespit olunan açığın genel bütçeden karşılanacağı hükme bağlanmıştır. TRT, yayıncılık sektöründe kamu hizmeti gören bir radyo ve televizyon yayın kuruluşudur. Kurum gelirlerinin %87 sini oluşturan ve işletme faaliyetlerinden bağımsız olarak yasa gereği tahsil edilen cihaz alım bandrol bedeli ve elektrik hasılat payları raporun VII-Gelir Tablosu bölümünde açıklanmıştır. Kurum un pazarlama faaliyetleri neticesinde sağladığı gelirler içerisinde yer alan ilan ve reklam gelirleri, mal ve hizmet satış gelirleri program satış gelirleri ve haber hizmet satış gelirleri aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. a) İlan, reklam ve sponsorluk gelirleri: Kurum un 2011 yılı ilan, reklam ve sponsorluk gelirleri(net), bir önceki döneme göre % 38,1 oranında 31,2 milyon TL artarak 113,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir Bin TL olarak gerçekleşen ilan, reklam ve sponsorluk gelirlerinin; Bin TL si, Radyo ve TV ilan ve reklam gelirlerinden, Bin TL si, barter karşılığı alınan radyo ve TV reklam gelirlerinden, 3 Bin TL si yurtdışı TV ilan ve reklam gelirlerinden Bin TL si ise sponsorluk gelirlerinden oluşmuştur yılında reklam yatırımları, Reklamcılar Derneği üyesi medya ajanslarının verilerine göre 4,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir yılında 3,6 milyar TL olan medya yatırımları yüksek büyüme hızı ve piyasada oluşan hareketliliğin etkisi ile 2011 yılında %20 oranında artmıştır. Reklam yatırımlarının % 56.7 sini televizyon, % 24.3 ünü basın, % 8 ini internet, % 7.1 ini açık hava, % 2.8 ini radyo, % 1.2 sini de sinema reklamları oluşturmuştur. Reklam piyasasında sayıları sürekli artan özel televizyon ve radyo kanalları ile rekabet etmek zorunda olan TRT nin reklam ve sponsorluk gelirleri (Net) son dört yıl itibariyle aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 102

120 Reklam gelirleri Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Radyo ve TV İlan ve reklam gelirleri Barter karşılığı reklam gelirleri Yurtdışı TV ilan ve reklam gelirleri Sponsorluk gelirleri Toplam Yukarıdaki çizelgede yer alan rakamlar, Kurum un reklam gelirlerinde düzenli olarak artış olduğunu göstermekte olup; bu oran bir önceki döneme göre 2009 yılında % 11, 2010 yılında %86,6, 2011 yılında ise %38,1 oranında gerçekleşmiştir. Kurumun televizyon, radyo, internet ve teleteks yayınlarına ait reklam zamanları 3 yıl süre ile ve her yıl için en az TL bedelle Veritas Medya ve Reklam Hizmetleri A.Ş. ye( tarihinden itibaren unvanı Akdeniz Medya Satış ve Pazarlama Evi San.ve Tic. A.Ş. olarak değişmiştir.) satılmasına karar verilmiştir. TRT Yönetim Kurulu tarih ve 2009/182 sayılı kararı ile ihale yetkilisi olarak satış işlemini onaylamış, ilgili firma ile tarihinde TRT Reklam Ortamları Satış Sözleşmesi imzalanmıştır. TRT ile Firma arasında imzalanan TRT Reklam Ortamları Satış Sözleşmesi ile karşılıklı hak ve yükümlülükler belirlenmiştir. Anılan sözleşmeye göre; - Firma, tahsis edilen reklam kuşakları ve süreleri karşılığında TRT ye sözleşmenin ilk yılı için en az KDV hariç toplam TL ödeyeceği, - Bu bedelin TL sinin TRT-1 için tahsis edilen reklam kuşakları ve süreleri karşılığında ödeneceği, aylık reklam ratinginin 0,5 in üzerinde gerçekleşmesi halinde, 0,01 lik birimler esas alınarak sözleşme ekinde yer alan tabloda belirlenen bedellerin 1/12 sinin firma tarafından ödeneceği, hususları hüküm altına alınmıştır. TRT, televizyon kanalları izleyici ölçümlerine 1998 yılı itibariyle dahil olmuş ve halen TRT-1 kanalı bu sistem içinde yer almakta iken, Yönetim Kurulu nun tarihli 409 sayılı kararı ile AGB Anadolu Piyasa Araştırmaları A.Ş nin Türkiye de yaptığı Televizyon Kanalları İzleyici Ölçümü sisteminden çıkılması kararı alınmıştır. Firma, yapılan reklam sözleşmesinin temelinin Rating ölçümlemesi olduğu, sözleşme bedelinin % 70 ini rating ölçümüne dahil TRT-1 kanalının oluşturduğu dolayısıyla böyle bir uygulamada sözleşmenin esasının zarar göreceği, bunun da kendilerini reklam pazarlamasında zor durumda bırakabileceği, ayrıca ölçümleme yapılmayan kanallarda reklam sürelerinin satılmasında zorlanabileceklerini, bu 103

121 durumda sözleşmeyi devam ettirip ettirmeme konusunda yeniden değerlendirme yapabileceklerini belirterek, sözleşmeye devam edilebilmesi için, sözleşme bedeli ve ödeme şartları hususlarında revize yapılmasını talep etmiştir. Firma ile tarihinde yapılan toplantıda mutabakat metni hazırlanmış, bu metin çerçevesinde düzenlenen Ek Protokol Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/444 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve Firma ile tarihinde imzalanmıştır. TRT ile Firma arasında imzalanan tanımlar, sözleşme bedeli ve ödenmesi ile kesin teminata ilişkin konularda değişiklik yapan söz konusu Ek Protokol de; - Firma, tahsis edilen reklam kuşakları ve süreleri karşılığında TRT ye sözleşmenin ilk yılı için en az KDV hariç toplam TL ödeyeceği, - Ertelenen TL nin ikinci ve üçüncü yıllarda ödenmesi gereken tutara ekleneceği, firmanın ikinci ve üçüncü yıllarda TL ödeyeceği, hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, ikinci yıla ötelenen TL için TL, üçüncü yıla ötelenen TL için TL fark ödenmesi kararlaştırılmıştır. Anılan sözleşme gereğince, barter, sponsorluk ve sözleşmede kapsam dışında olduğu belirtilen hususlar dışında kalan ve süresi sözleşmede belirlenen reklam kuşak ve süreleri 3 yıl süre ile söz konusu firmaya satılmıştır. Firma, tahsis edilen reklam kuşak ve sürelerini tarihi itibariyle pazarlamaya başlamıştır. Yapılan incelemelerde Firma nın sözleşmeye göre tahakkuk eden reklam ve sponsorluk bedellerini, sözleşmede öngörülen sürede ödemediği tespit edilmiştir. Denetim tarihi (Temmuz/2012) itibariyle reklam, sponsorluk ve gecikme faizi dolayısıyla TRT nin firmadan olan alacağı 82,8 milyon liraya ulaşmıştır. TRT ile Firma arasında imzalanan TRT Reklam Ortamları Satış Sözleşmesi nin Sözleşme Bedeli ve Ödenmesi başlıklı 7 inci maddesinde TRT nin her ayı takip eden 7 gün içinde, firmanın sözleşmede ile taahhüt ettiği bedeli faturalandıracağı, firmanın ise sözleşme ile taahhüt ettiği bedeli, aylık dönemler halinde ve ilgili ayı takip eden ayın 20. günü Kurum a nakden ve defaten ödeyeceği hüküm altına alınmıştır. Diğer taraftan, söz konusu sözleşmenin Gecikme Cezası başlıklı 16. maddesinde; Firmanın, TRT de yayınlanan ve bu sözleşmeye göre tahakkuk ettirilecek reklam ve sponsorlukların bedelini sözleşmede öngörülen sürede TRT ye ödememesi halinde, ödenmeyen miktar üzerinden günlük %0,1 oranında gecikme cezası uygulanır. 104

122 Gecikmenin 20 günü aşması halinde, TRT sözleşmenin 26 ıncı maddesinde öngörülen prosedür çerçevesinde sözleşmeyi fesih etmekte veya fesih yetkisi saklı kalmak kaydıyla sözleşme konusu işi cezalı olarak devam ettirip ettirmemekte serbesttir.trt bu husustaki kararını firmaya yazılı olarak bildirerek uygun bir süre verebilir.ancak, firma bu süre sonunda da taahhüdünü yerine getiremezse, Kurum sözleşmeyi feshederek, kesin teminatı TRT ye gelir kaydeder. denilirken, TRT nin Sözleşmeyi Feshetmesi başlıklı 26. maddesinde ise, Aşağıda belirtilen hallerde TRT, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın, kesin teminatı gelir kaydedilir. Bu durumda genel hükümlere göre tasfiye işlemi yapılır. a)firmanın sözleşme ile üstlendiği taahhütleri yerine getirmemesi halinde, sözleşme de belirlenen oranda gecikme cezası uygulanmak üzere, TRT nin en az 10(on) gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi. hususları hüküm altına alınmıştır. Firma nın, reklam ve sponsorluk süre satışlarını yapmaya başladığı tarihinden itibaren ödemelerini zamanında yapmadığı veya yapamadığı, Kurum un bu konuda firmaya herhangi bir yazılı ihtarının da bulunmadığı görülmüştür. Denetim tarihi (Eylül/2012) itibariyle reklam, sponsorluk ve gecikme faizi dolayısıyla firmanın TRT ye olan borcu; 70,6 milyon TL taksit, 16 milyon TL gecikme faizi ile 2,6 milyon TL sponsorluk ve diğer borçları olmak üzere toplamda 89,2 milyon TL ye yükselmiştir. Firmadan olan alacak miktarının yüksekliği karşısında, firmanın bu sözleşmeden dolayı verdiği kesin teminat miktarının 3,6 milyon TL lik kısmı hariç teminat bulunmamaktadır. Ayrıca söz konusu sözleşme Ekim/2012 itibariyle sona ermektedir. Bütün bu süreç ele alındığında, Kurum un bir alacak riski ile karşı karşıya olduğu görülmektedir. TRT, reklam ortamlarının satışını düzenleyen sözleşme kapsamında alacaklarının tahsili için gerekli girişimlerde bulunması, teminatsız alacaklarında birikimlere yer verilmemesi teminen gerekli tedbirleri alması gerekmek olup; TRT ile Firma arasında imzalanan ve TRT ye ait reklam zamanlarının satışını düzenleyen Reklam Ortamları Satış Sözleşmesi kapsamında; Firma nın tahakkuk eden reklam ve sponsorlukların bedelini zamanında ödemediği, denetim tarihi itibariyle borcunun 89,2 milyon TL ye yükseldiği ve söz konusu borç tutarının 3,6 milyon TL lik kısmı hariç teminatsız olduğu dikkate alınarak, firma borcunun tahsili için gerekli girişimlerde bulunulması ve alacak birikimlerine yer verilmemesi önerilir. 105

123 Reklam sürelerinin değerlendirilmesi amacıyla barter anlaşmaların yapılmasına devam edilmiştir. Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/33 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Reklam Sürelerinin Barter Yoluyla Satılması Hakkında Usul ve Esaslar çerçevesinde muhtelif Basın-Yayın organları ile yapılan basın barterleri yanında mal ve hizmet karşılığı barter sözleşmeleri de imzalanmıştır. Kurum un barter usulüyle mal ve hizmet alımları raporun Tedarik işleri bölümünde açıklanmıştır. b)mal ve hizmet karşılığı gelirler: 3093 Sayılı TRT Gelirleri Kanunu nun ikinci maddesinde Kurum un ticari nitelikte gelir kaynakları arasında film, bant, plak, nota, dergi, kitap ve benzerlerinin yapım, yayın ve satışı ile radyo ve televizyonla ilgili her türlü ticari işlemler ve ortaklıklardan elde edilen gelirler bulunmaktadır. Mal ve hizmet karşılığı elde edilen gelirler bin TL olup bunun; bin TL si Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi yayın gelirinden, bin TL si prodüksiyon gelirlerinden, 314 bin TL si arşiv dairesince satılan görüntü bedellerinden, 690 bin TL si ticari mal satışından, 578 bin TL si yurtdışı hizmet karşılığı elde edilen gelirlerden, 517 bin TL si ise diğer mal ve hizmet satışlarından sağlanan gelirleri ifade etmektedir. Diğer taraftan, TRT Kuruluş ve Görev Yönetmeliğinde Kurumun hizmet birimleri veya iştirakleri tarafından üretilen mal ve hizmetler ile her türlü hak ve eserlerin değerlendirilmesini ve pazarlamasını sağlamak,.. şeklinde tanımlanan görevler çerçevesinde Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı na bağlı Hasılat İş ve Hizmetleri Müdürlüğü; TRT Radyo ve Televizyonu nda yapım-yayını gerçekleştirilen program, film, müzik, kitap, senaryo gibi eserleri görsel, sesli ve yazılı kültür ürünleri halinde çoğaltıp pazarlamaktadır. Kurum tarafından kitap, video kaset, ses kaseti, cd, vcd, dvd ve hediyelik eşyalardan oluşan ürünlerin satışına cari dönemde de devam edilmiştir. Kalite ve teknik açıdan öngörülen standart ve düzeyde üretilen bu ürünler değişik konularda olmak üzere program, film ve diziyi, çeşitli müzik türlerini ve sanatçıları kapsamaktadır. Ürünlerin satışları; İstanbul, İzmir, Antalya Trabzon, Erzurum, Diyarbakır, Mersin İl Müdürlüklerinde bulunan TRT marketler ile merkez ve Ankara Radyosu olmak üzere toplam 9 noktada doğrudan, Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığında ise hem doğrudan hem de posta yoluyla yapılmaktadır. Ürünlerin içerik ve biçim özellikleriyle tanıtımı radyo-televizyon yayınlarında, Radyo-TV dergisinde, TRT Telegünde ve Kurum un Web sayfasında yapılmaktadır. Yönetim Kurulu nun tarih ve 2008/137 sayılı kararı ile, Kurum un gelirlerini artırmak ve sürekli kılmak ve piyasa koşullarına uyum sağlamak amacıyla 106

124 Kurum ca satışa sunulan kitap, kaset, CD,VCD, DVD vb. ürünlerin daha geniş kitlelere ulaşması için firmalar vasıtasıyla çoğaltım, dağıtım ve satışının yapılması için genel müdürlük yetkili kılınmıştır. Yönetim Kurulu nun aldığı bu karar doğrultusunda, tarihinde bir firma ile TRT arasında imzalanan 3 yıllık sözleşme ile; sözleşmenin imza tarihinde TRT marketlerde satışta bulunan veya sözleşme süresince TRT marketlerde satışa sunulacak ürünlerin ( kitap, kaset, CD,VCD, DVD vb.) çoğaltımı ile müzik depoları ve marketleri, kitapevleri ile perakende satış noktalarına dağıtım ve satışı ilişkin olarak hak ve yükümlülükler belirlenmiştir. Firma tarafından, sözleşme ekinde olan ürün listesi protokolü ile sonradan yapılacak ek protokoller kapsamında TRT market ürünlerinden 3 yıl içerisinde en az 2000 er adet alınacak veya çoğaltılacaktır. Bu sözleşme ile ürünlerin yurt genelinde bulunan müzik marketlerde daha geniş kitlelere ulaşılması ve kurum gelirlerinin arttırılması amaçlanmıştır. TRT Kurumu nun arşivlerinde bulunan yayınlanmış veya yayınlanmamış eserlerin, icraların, kayıtların ve ilgili tüm görsel ve işitsel materyalin Firma ve TRT temsilcilerinden oluşturulan bir komisyon tarafından taranmak, incelenmek ve seçilmek suretiyle albüm projelerine dönüştürülmesi için TRT Kurumu ile bir firma arasında tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Bu sözleşme kapsamında yapılan hak devirlerine karşılık olarak yayınlanan albümlerin satışından elde edilecek toplam gayri safi satış hasılatı üzerinden TRT Kurumuna pay ödenecektir tarihli 3 yıllık sözleşmenin bitimine yakın ilgili firma Kuruma tarihinde sözleşmenin Madde 12- Sözleşme Süresi başlıklı maddesi gereği 1 yıl uzatma talep ettiği, Kurumun Genel Müdür onayıyla sözleşmeyi tarihinden geçerli olmak üzere 1 yıl uzattığı görülmüştür yılında satılan ürünler karşılığında elde edilen gelir tutarı bin TL olarak gerçekleştirilirken, geçen döneme göre %13,5 oranında düşüş olmuştur. c)program Satışları: 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un 1 inci maddesinde; kapsam içinde sayılan kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gerekli indirimler hariç, herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz ve indirimli tarifenin uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. TRT Kurumu nun bazı hizmetlerinin ve bu hizmetlerden yararlananların 4736 sayılı Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrası hükmünden muaf tutulmasını teminen, 107

125 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile; TRT Kurumu 4736 sayılı Kanun un 1 inci maddesinin birinci fıkrası hükmünden muaf tutulmuştur. Ancak Danıştay 10 uncu Dairesi yapılan itiraz üzerine Bakanlar Kurulunun tarihli Kararı nın yürütmesini durdurmuştur. İlgili Dairenin yürütmeyi durdurma kararının gerekçesi doğrultusunda hazırlanan ve Kurumun hak sahibi olduğu program ve program materyalleri ile kurum personelinin hizmetlerinden ücretsiz olarak veya indirimli tarife uygulanmak suretiyle yararlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenleme yetkisinin TRT Yönetim Kurulu na veren Bakanlar Kurulu nun 2009/14955 sayılı Kararı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Kurum un hak sahibi olduğu program ve program materyalleri ile Kurum personelinin hizmetlerinden Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişilerin ücretsiz veya indirimli olarak yararlandırılmasına ilişkin esasların belirlenmesi amacıyla Yönetim Kurulu nun tarih ve 223 sayılı kararıyla TRT Kurumu Program ve Program Materyalleri ile Kurum Personelinin Hizmetlerinden Ücretsiz veya İndirimli Yararlandırılmasına İlişkin Esaslar düzenlenerek yürürlüğe girmiştir. Kurum un 2011 yılı program satışları yurtiçi ve yurtdışı olmak üzere bin TL olarak gerçekleşmiştir. d)haber ve spor hizmet satışları: Kurum un 2011 yılı haber hizmet satış hasılatı 13 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Kurum un, Haber ve Spor Yayınları Dairesi Başkanlığı na bağlı birimi olan Uluslararası Haber Yayınları ve Haber Görüntüleri (UHYG) Müdürlüğü yurtdışından alınan ve yurtdışına verilen haber ve spor olaylarının koordinasyonu ve yayınların gerçekleşmesinden sorumludur. Söz konusu Müdürlük; TRT nin EBU (Avrupa Yayın Birliği), ABU (Asya Pasifik Yayın Kuruluşu) gibi yayın kuruluşları ile irtibat görevi sağlamakta ve birlik toplantılarında Kurumu temsil etmektedir. G- Sigorta işleri: TRT nin sigorta işleri, tarih ve 128 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Sigorta Yönetmeliği ne göre yapılmaktadır. Kurum un mülkiyetinde veya tasarrufunda bulunan bütün taşınır ve taşınmaz malları her türlü riske karşı iç sigorta fonu ile güvence altına alınmıştır. Yurt dışından 108

126 satın alınan taşınır mal ve değerlerin nakliye, montaj ve gerektiğinde ön depolama sigortaları ile bütün taşıtların kasko ve trafik sigortaları ise harici sigorta kapsamında güvence altına alınmaktadır. TRT nin 2011 yılına sigorta kapsamındaki varlıklarının toplam sigorta kıymeti, ayrılan fon veya ödenen prim ve mahsup ya da tahsil olunan hasar bedeli ile birikmiş iç sigorta fonu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Sigorta türü Sigorta kıymeti Ayrılan fon veya ödenen prim tutarı Mahsup veya tahsil edilen Fark Birikmiş iç sigorta fonu Bin TL. Bin TL. Bin TL. Bin TL. Bin TL. A-2010 dan devreden iç sigorta fonu B-Yıl içinde yaptırılan 1-İç sigorta Sigorta şirketlerine Güneş sigorta A.Ş. Toplam (B) C e devreden toplam iç sigorta fonu TRT Sigorta Yönetmeliği nin 8 inci maddesi hükmü gereğince, her yıl taşınır ve taşınmazların bilanço net değerleri üzerinden Genel Müdürlük tarafından belirlenen oranlara göre hesaplanan prim tutarı, dahili sigorta fonuna kaydedilmektedir yılında net aktif tutarı Bin TL tutarındaki binalar, tesisler makine ve cihazlar, kar araçları, demirbaşlar ile ilk madde ve malzeme stokları için Bin TL prim ayrılmıştır yılına Bin TL tutarında iç sigorta fonu devretmiştir. Kurum un dış sigorta işlemleri 2011 yılında Güneş Sigorta şirketi tarafından yapılmıştır. Yurtiçi ve yurtdışı nakliyat, yayın araçları kasko ve trafik sigortaları bu firma tarafından gerçekleştirilmiştir Bin TL sigorta kıymeti üzerinden 420 bin TL prim ödenirken tahsil edilen hasar bedeli 59 bin TL olmuştur. H-İşletme Sonuçları 1- Satışların karlılığı: Kurum un esas faaliyet konusu Radyo ve televizyon yayınları yapmak ve bu amaçla radyo ve televizyon verici istasyonları, program iletim sistemleri ve stüdyo tesisleri kurmak, geliştirmek, radyo ve televizyon yayınları alanında ek gelir temin edecek düzenlemeler yapmak ve faaliyette bulunmak. olarak tanımlanmış olup, kar odaklı bir faaliyet amaçlanmamıştır. Gelir kaynaklarının büyük bir kısmı faaliyet dışı 109

127 kaynaklardan sağlanmakta olup, bu anlamda satışların karlılığı analizi yapmak amaca uygun düşmemektedir. TRT nin cari yıl faaliyetleri çerçevesinde elde ettiği gelirler ile katlanmak zorunda olduğu giderleri arasındaki ilişkiyi, geçen dönem rakamları ile karşılaştırmalı olarak incelemek amacıyla 2011 yılına ait gelir ve giderleri, geçen yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Yılı 2011 Yılı Gelirler ve giderler Gerçekleşen Gerçekleşen Bin TL Bin TL 1- Brüt Satış Hasılatı a) Cihazlardan alınan bandrol bedeli b) Elektrik hasılat payı c) İlan ve reklam geliri d) Mal ve hizmet karşılığı gelirler e) Program ve haber hiz.sat. gel f) Satılan ticari mallar g) Diğer gelirler Toplam (1) Hasılattan indirimler a) Satıştan iadeler - - b) Satış ıskontoları c) Diğer indirimler - Toplam (2) Net satış hasılatı (1-2) Satışlar maliyeti İşletme faaliyeti kârı/zararı (3-4) Faaliyet dışı gelir ve kâr Faaliyet dışı gider ve zarar Dönem kârı (5+6-7) TRT nin 2011 yılı toplam faaliyet gelirleri geçen döneme göre %7 oranında artarak milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Gelirdeki artışta temel etken bandrol gelirlerindeki yükselme olmuştur. Buna karşılık elektrik hasılat payında%6 oranında 33 milyon TL lik azalma görülmüştür. Diğer taraftan Satışların maliyeti hesabına aktarılan giderler toplamında geçen yıla göre %22 oranında artış yaşandığı görülmektedir. Yaşanan bu artışta, Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler kaleminde meydana gelen yükseliş önemli bir rol oynamıştır. 110

128 Faaliyet dışı hasılat ve karların ilavesi, faaliyet dışı gider ve zararların olumsuz etkisi sonucunda oluşan 2011 yılı dönem karı da geçen yıla göre %56 oranında azalarak 134 milyon TL olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır. TRT nin 2011 yılı işletme faaliyetine ilişkin verilerine göre hesaplanan rasyolar; geçen yıl değerleri ile birlikte aşağıda ki çizelgede gösterilmiştir yılı 2010 yılı Göstergeler Gerçekleşen (%) (%) Gerçekleşen 1-Maliyet giderleri göstergesi: Satışların Maliyeti x 100 : Net satışlar Faaliyet giderleri göstergesi : Faaliyet Giderleri x 100 : Net satışlar Satış göstergesi : Satışların maliyetleri toplamı x 100 : Net satışlar 4-Faaliyet sonucu göstergesi : Faaliyet kârı x 100 : Net satışlar Yayın alanında faaliyet gösteren Kurum un 2011 yılı faaliyetleri sonucunda elde ettiği her 100 TL lik net satış hâsılatına karşılık, toplam satış maliyeti 95 TL ve bunun sonucunda 5 TL faaliyet karı sağlamıştır. 2-Milli ekonomiye katkı: a)gsyih ya katkısı: TRT 2011 yılında gayri safi yurtiçi hasılaya, üretici fiyatlarıyla 601 milyon TL, alıcı fiyatlarıyla gayri safi yurtiçi hasılaya katkısı 607 milyon TL ve alıcı fiyatlarıyla gayri safi milli hasılaya 520 milyon TL katkı sağlamıştır. Kurum un GSMH ya katkısını gösteren çizelge, rapor ekleri arasında (Ek:8) bulunmaktadır. b)kuruluşun dış ödemeler dengesine katkısı: TRT tarafından 2011 yılında İthal edilen malzemeler, TV haber program ve benzeri alımlar için yurtdışına 83 milyon TL ödenmiş olup, yurtdışına haber ve 111

129 program satışlarından ise 2,4 bin TL gelir sağlanmıştır. TRT nin dış ödemeler dengesine etki çizelgesi, rapor ekleri (Ek:9) arasındadır. c)hazine ile ilişkiler: TRT nin Hazine ye sağladığı katkı rapor ekleri arasına alınan (Ek:10) sayılı çizelgede gösterilmiştir yılında 1,6 milyon TL si mükellef, 78,8 milyon TL si de vergi sorumlusu sıfatıyla 80,4 milyon TL tutarında vergi tahakkuk ederken, cari yıl içinde ödenen vergi tutarı 75,3 milyon TL olmuştur. I-Bağlı ortaklık ve iştirakler : tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2009/14919 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, TRT nin uluslararası Türkçe yayıncılığının geliştirilmesi ve Avrupa Birliği üyelik sürecine katkı sağlaması amacıyla Euronews SA adlı uluslar arası yayın kuruluşuna, ortaklık payı % 16 oranını geçmemek üzere ortak olarak katılabilmesine izin verilmiştir. Yönetim Kurulu nun tarih ve 240 sayılı kararında, Euronews e % 15,70 oranında (4. büyük ortak) ortak olunmasına karar verilmiş ve ortaklık karşılığı olarak Euronews SA kuruluşunun özel sermaye artırımı hesabına tarihinde, adet hisse için Euro karşılığı olan 11 milyon TL yatırılmıştır. Euronews Avrupa perspektifinde dünya haberlerini sunmak için 1992 yılında Avrupa Yayın Birliği nin teşviki ile Lyon merkezli kurulan ve 1993 yılında 5 farklı dilde ilk yayınına başlayan, spikersiz yayın yapan bir haber kanalıdır. 21 Ülkenin ortağı olduğu Euronews, Türkçe yayınlara başlaması ile birlikte toplam 11 farklı dilde yayın hayatını sürdürmektedir. Euronews Genel Kurulu tarihinde Fas Ulusal Radyo Televizyon Kurumu nun iştirakinin %0,36 dan %6 ya çıkarılmasını onaylamıştır. Yeni durumda Kurum Euronews in 4. büyük ortağı olarak adet hisse ve oran olarak da %14,81 ine sahip olmuştur. Kurum 2011 yılında Euro Euronews e lisans ücreti ödemiştir yılında alınan kâr payı ödemesi ise Euro dur tarihli Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi nde yayınlanan ana sözleşme ile Anten teknik Hizmetler ve Verici Tesis İşletme Anonim Şirketi adı altında bir şirket kurulmuştur. Şirket amacını; 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun ve RTÜK tarafından hazırlanan ikincil mevzuat 112

130 çerçevesinde gerekli izinleri almak koşulu ile radyo ve televizyon vericileri için anten taşıyıcı yapıları, radyo ve TV yayınlarının iletim ve naklinde kullanılan vericileri ve yayın teçhizatını kurmak, işletmek, bakım ve onarımlarını yapmak, söz konusu vericiler ve yayın teçhizatı ile lisans veya yayın izni veya geçici yayın izni sahibi radyo ve TV yayıncılarının yayınlarını iletmek olarak belirlemiştir. Esas sermayesi TL olan Şirket 16 ortaklıdır. 15 ortak %6 şar oranında, TRT ise %9 oranında Şirkete ortak olmuştur. J- Kalkınma Planı ve Yıllık Programlar: Türkiye de ilk düzenli radyo yayınına tarihinde, televizyon yayınına da tarihinde başlanmıştır. Dünyadaki ilk ticari radyo yayınlarının 1922 yılında başladığı dikkate alınırsa, ülkede ticari radyo yayınlarına başlamada önemli bir gecikme yaşanmadığı, ayrıca 1938 de Ankara da, 1949 da da İstanbul da hizmete açılan radyoevlerinin ve vericilerinin o dönemin koşullarına göre oldukça ileri düzeyde bir teknolojiye sahip olduğu görülmektedir. Buna karşılık, Mart 1952 de İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından başlatılan deneysel yayınlar dışındaki televizyon yayıncılığına oldukça gecikmeli başlanabilmiş, yayınların ülke genelinde izlenir hale gelmesi de uzunca bir süre aldığından, kıyılarda ve sınır bölgelerinde komşu ülkelerden yapılan televizyon yayınlarının izlenmesiyle yetinilmiştir. Diğer taraftan, o dönemin teknolojik olanaklarının sınırlı olması nedeniyle dünyadaki televizyon izleyicilerinin seçebilecekleri kanal sayısı 1980 li yıllara kadar oldukça kısıtlı kalmıştır. Bu yıllardan itibaren geliştirilen sayısal teknoloji sayesinde yatırım ve işletme maliyetleri büyük oranda azalmış, bunun yanı sıra özel kanalların yayına başlamasıyla izlenebilecek kanal sayısında önemli artışlar görülmüştür. Özellikle uydu üzerinden doğrudan yapılan radyo ve televizyon yayınlarıyla çok geniş alanların kapsanması mümkün hale gelmiştir. Radyo ve televizyon yayıncılığının gelişmesine katkı sağlayan diğer bir teknoloji de kablo-tv şebekeleri olmuştur. Başlangıçta eş-eksenli kablolar kullanılarak oluşturulan bu şebekelerde fiber optik kabloların kullanılmasıyla iletim kapasitelerinde büyük artış sağlanmış ve çok sayıda kanalın kullanıcılara iletilmesi mümkün hale gelmiştir. Gelişen bu koşullar sonucu çoğu ülkede radyo ve televizyon yayıncılığı bir kamu tekeli olmaktan çıkmış ve özel kuruluşlara belli kurallar çerçevesinde yayın yapma hakkı verilmiştir. Son yıllarda uydu şebekeleri üzerinden sayısal platform yayıncılığına geçilmesiyle görsel ve işitsel yayıncılıkta yeni bir döneme geçilmiştir. SIA (Satellite Industry Association/Uydu Endüstrisi Birliği) tarafından tarihinde yayımlanan Uydu Endüstrisi Raporu nda dünyada bu hizmeti kullanan kayıtlı abone sayısının 154 milyon adede ulaştığı ve her yıl yaklaşık 7 milyon yeni abone kaydedildiği belirtilmektedir. Türkiye de oluşturulan platformlarla da verilmeye 113

131 başlanan bu hizmet futbol karşılaşmalarının naklen yayınlanmasıyla birlikte oldukça yaygınlaşmış, TRT programları da bu yayınların içinde yer almıştır. Sayısal televizyon yayınları daha az band genişliğine ihtiyaç duyması kablo-tv şebekelerinde de önemli bir teknoloji değişikliğine yol açmıştır. Bu şebekelere sahip olan işletmeciler oldukça az bir masrafla kullandıkları analog teknolojiyi değiştirerek sayısal teknolojiye geçmişler uydu platformu işletmecileri ile rekabet edebilecek bir altyapı oluşturma yoluna gitmişlerdir. Yayıncılık alanında son yıllarda yaşanan diğer bir değişim de karasal vericiler üzerinden yapılan analog televizyon yayınlarının sayısal hale getirilmesidir. Günümüzün en pahalı sanal malzemesi haline gelen elektromanyetik dalga frekanslarının daha ekonomik kullanımını sağlayan bu teknoloji sayesinde daha az sayıda verici kullanılarak daha geniş kapsama alanı sağlanabildiği gibi, en yaygın izleyici kitlesine sahip bu yayınların kalitesin önemli ölçüde artırılması ve karşılıklı etkileşim sağlanması mümkün olmaktadır. Yüksek çözünürlüklü (HD) televizyon yayınları ve sabit telefon şebekesi üzerinden sağlanan IPTV son yıllarda adından en çok söz edilen teknolojik gelişmeler olmuştur. Türkiye de de karasal vericiler üzerinden sayısal yayınlara başlanılması için gerekli hazırlıklara başlanılmış olmasına karşılık, yasal altyapı uygun olmadığından bu konuda somut bir ilerleme sağlanamadığı hususu Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı nda da açıkça vurgulanmıştır. Buna karşılık tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun kapsamında sayısal yayıncılığa başlanılması konusunda RTÜK tarafından hazırlıklar sürdürülmekte olup, Kurum tarafından yapılan yatırımlarda da bu husus dikkate alınmaktadır. 1-Yatırımlar: Kurumun 2011 yılına ait yatırım programı, Kalkınma Bakanlığı tarafından belirlenen esaslar doğrultusunda 80 milyon TL olarak teklif edilmiş olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete (1. mükerrer) de yayımlanan 2011 yılı Yatırım Programı nda Kurum a 80 milyon TL si öz kaynak, 13,5 milyon TL si Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü sermaye transferi (Evrensel Hizmet) kapsamında olmak üzere toplam 93,5 milyon TL ödenek tahsis edilmiştir Yılı Yatırım Programıyla verilen ödenekler Kurumun ihtiyaçlarını karşılayamayacağından hareketle bazı projeler için ödenek artırımı talebi ile programın revizesi için yeniden başvuruda bulunulmuş ve Kurum un 2011 yılı yatırım programındaki öz kaynak tutarı 136,5 milyon TL ye yükseltilmiştir yılı yatırım programındaki ayrıntılı bilgilere aşağıdaki çizelgede yer verilmiştir. 114

132 (Bin TL) Başlangıçtan 2011 Gerçekleşme % Projenin Yılı sonuna 2011 yılında kadar harcama harcanan Nakdi Fiziki Başlama Proje 2011 yılı bitiş tutarı Nakit Fiziki ödeneğinin Nakit Fiziki No su Adı süresi Ödeme yatırım son tutarı ödeme yatırım Tümünde yılında Tümünde yılında B) Devam Eden Projeler a) 2011' de Bitenler 2006E TV ve Radyo Vericileri Teçhizatı ,9 18,9 (Haberleşme Gn. Müd. Trans.) ,6 2006E TV ve Radyo Vericileri İnşaatı ,9 0 (U.B. Haberleşme Gn. Müd. Trans.) ,6 TOPLAM (B) ,4 13,9 C) Yeni Projeler a) 2011' de Bitenler 2011E Stüdyo ve Dış Çekim Teçh. Modern ,2 27,2 2011E TV ve Radyo Prog. İletim Sistemleri ,5 3,5 2011E Bilgi ve İletişim Sistemleri ,1 11,1 2011E İdame, yenileme ve tamamlama ,0 23,0 2011E Araştırma ve Geliştirme ,2 29,2 2011E Taşıt alımı ,6 24,6 TOPLAM (C) ,7 23,7 GENEL TOPLAM ,1 22,3 39,3 115

133 Yukarıdaki çizelgede de görüldüğü üzere Kurumun 2011 yılı Yatırım Programında yer alan projeler için tahsis edilen ödenek kullanılarak yapılan yatırımın tutarı 33,4 milyon TL olup, yatırımlarda %22,3 oranında nakdi, %39,3 oranında da fiziki gerçekleşme sağlanmıştır. Yatırım programında yer alan projelerin fiziki gerçekleşme oranları Kurum tarafından ayrı ayrı izlenmediğinden yukarıdaki çizelgede sadece toplam kısmında yer almıştır. Önceki yıllara ait denetim raporlarında bu konuya işaret edilmiş olmasına karşılık Kurum un 2011 yılı hesaplamalarında da bu değerlerin yer almadığı görülmektedir. Bu nedenle; Kurum un faaliyetlerinin önemli bir göstergesi olan Yatırım Gerçekleşme Tablosundaki projelerde nakdi ödemelerle birlikte fiziki yatırım miktarlarının da belirtilmesi için gerekli düzenlemenin daha fazla gecikmeksizin yapılması önerilir yılı Yatırım Programında yer alan projeler kapsamında gerçekleştirilmiş olan yatırımlar aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. A-Etüt Proje İşleri Kurum un etüt proje işleri ile ilgili yatırımı bulunmamaktadır. B-Devam Eden Projeler a)2011 da bitenler 1) 2006 E No lu TV ve Radyo Verici Teçhizatı Projesi Kurum tarafından yürütülen en önemli projelerden biri olan TV ve Radyo Verici Teçhizatı Projesi için 2011 yılında özkaynaklardan öngörülen toplam ödenek miktarı 11,7 milyon TL olmasına karşılık gerçekleştirilen yatırım tutarı 1,9 milyon TL düzeyinde kalmıştır. Bunun 1,4 milyon TL si özkaynaklardan, 568 bin TL si ise transfer tertibinden karşılanmıştır. Söz konusu proje kapsamında önceki yıllarda temin edilen 212 adet çeşitli güçteki TV vericisi ile 230 adet FM radyo vericisi 2011 yıl sonu itibariyle hizmete verilmiş olup, bu vericilerin TV-FM anten sistemlerinin yenilenmesine yönelik yatırımlar bu proje kapsamına alınmıştır. Bu amaçla malzeme temini için Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2010/276 sayılı karara esas takrirde; DVB-T dönüşümü projesi kapsamında yeni kurulan ve taşınan istasyonlar ile mevcut fakat anten sistemi DVB-T yayınları için yetersiz olan istasyonlar için UHF TV anten sistemleri, RF kablo, konnektör ve ek teçhizata ihtiyaç olduğu, bu yatırım kaleminin finansmanının yapılan protokol çerçevesinde Evrensel Hizmet Fonundan karşılanacağı, diğer yandan FM yayınlarımızın güçlendirilmesi ve kapsama alanlarının genişletilmesi için 200 adet 1 kw, 19 adet 5 kw, 10 adet 10 kw ve 1 adet 15 kw FM verici sisteminin satın alındığı, teslimlerini müteakip planlanan istasyonlara 116

134 montajlarının yapılacağı, bu nedenle gücü yükseltilen ve FM program sayısı artırılan istasyonlar için FM anten sistemleri ve ek teçhizata ihtiyaç bulunduğu, FM anten sistemleri ve ek teçhizat ödeneğinin de 2010 yılı yatırım programından karşılanmasının planlandığı, buna göre ekli ihtiyaç listesi 1 de yer alan montaj dahil 11 adet DVB-T UHF anten sistemi, ihtiyaç listesi 2 de yer alan DVB-T UHF Anten sistemi malzemeleri ile ihtiyaç listesi 5 de yer alan RF kablo ve konektörlerinin yaklaşık maliyeti KDV hariç 1,6 milyon Avro bedelle Evrensel Hizmet Fonundan, ihtiyaç listesi 3 de yer alan montaj dahil 2 adet FM Anten sistemi ile ihtiyaç listesi 4 de yer alan FM anten malzemelerinin KDV hariç 1 milyon Avro bedelle 2010 Yatırım Programından olmak üzere toplam KDV hariç 2,6 milyon Avro bedelle 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3/g maddesine göre hazırlanan yönetmelik hükümlerine göre açık ihale yoluyla ihaleye çıkılması hususu onaya sunulmuştur. Teklifin uygun bulunmasının ertesinde yapılan ihale sonrası gelen firma teklifleri İhale Komisyonunca incelenmiş ve inceleme sonucunda tarih ve 2011/24 Sayı ile alınan kararda; 1 nolu ihtiyaç listesinde yer alan komple UHF anten sistemleri ile 3. ihtiyaç listesinde yer alan komple FM anten sistemleri için verilen iki teklifin de yaklaşık maliyet bedelinin üzerinde olması nedeniyle alımından vazgeçilerek bu ihale kapsamından çıkarılmasına, 2. ihtiyaç listesinde yer alan UHF TV Güç Bölücü (splitter) ve TV Birleştirici (combinerler) sistemlerinin, KDV hariç toplam 230,2 bin Avro, 4. ihtiyaç listesinde yer alan FM Güç bölücüler, FM birleştirici (combinerler) sitemleri ve Birleştirici Hücreleri, FM Pano ve Yagi antenler, U-Link panellerinin, KDV hariç toplam 587,7 bin Avro olmak üzere KDV hariç toplam 817,9 bin Avro bedelle yaklaşık maliyet bedelinin altında, ekonomik açıdan en avantajlı teklifte bulunan ve bu listeler için Teknik Şartnameyi tam olarak karşılayan firmadan depo teslimi olacak şekilde satın alınmasına, 5. ihtiyaç listesinde yer alan RF kablo ve konektörlerin KDV hariç toplam 358,1 Avro bedelle yaklaşık maliyet bedelinin altında ekonomik açıdan en avantajlı teklifte bulunan firmadan depo teslimi olacak şekilde satın alınmasına karar verildiği belirtilmiştir. Bu husus hazırlanan takrirle Yönetim Kurulu nun onayına sunulmuş olup, söz konusu teklif Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/112 sayılı kararla uygun bulunmuştur. Yapılan sözleşme kapsamında temin edilmeye başlanan malzemenin montajları yapılmak üzere istasyonlara sevk edildiği Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. 2)2006 E no lu TV ve Radyo Vericileri İnşaatı Projesi Programda öz kaynaklardan karşılanmak üzere 665 bin TL, Evrensel Hizmet amaçlı transferden karşılanmak üzere 9 milyon TL ödenek tahsis edilen projeden yapılan harcama tutarı 1 milyon TL olduğu görülmektedir. 117

135 Proje esas olarak sayısal yayınlar için gerekli olan istasyon altyapısının teminini öngörmekte olup, bu doğrultudaki çalışmalara Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/378 sayılı kararıyla oluşturulan komisyon marifetiyle başlanılmıştır. İlk aşamada Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/400 sayılı kararıyla da 9 adet istasyon binası ve mütemmimlerinin temini için ihaleye çıkılması kararlaştırılmış, yaklaşık maliyeti 2,6 milyon TL olarak belirlenerek çıkılan ihale ile Antalya, Bingöl, Adana, Tekirdağ, Konya, Kahramanmaraş, Ağrı, Sakarya ve Osmaniye verici istasyonlarında anten kulesi, istasyon binası, konteynır ve tel örgü yapımı için en uygun teklif veren firmalarla toplam bedeli 1,8 milyon TL olan sözleşmeler imzalanması hususu Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/33 sayılı kararıyla uygun bulunmuştur. Bu kapsamdaki işler 2010 yılında tamamlanmıştır. Aynı amaçla gerçekleştirilen ikinci çalışma sonrasında toplam 2,5 milyon TL yaklaşık maliyeti olan istasyon binaları inşası için açık ihale yapılması hususu Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/50 sayılı kararıyla uygun bulunmuş, yapılan ihale sonrası oluşan 1,9 milyon TL bedelle söz konusu işin yapılması hususu Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2010/124 sayılı kararıyla uygun bulunmuştur. Söz konusu ihale kapsamında yer alan Antalya, Bingöl, Adana, Tekirdağ, Konya, K. Maraş, Ağrı, Aksaray, Osmaniye, Diyarbakır, Elazığ, Sakarya, Erzincan, Bayburt, Şanlıurfa, Burdur, Çankırı ve Mersin de yeni istasyonlar kurulmuştur. Yine bu kapsamda 131 ilçe merkezinde, bir kısmı yeni tesis edilmek, bir kısmı ise iptal edilen istasyonların altyapılarını taşımak amacıyla çalışmaların sürdürüldüğü, 89 adet istasyonun arazi tahsis işlemlerinin yapıldığı, 70 istasyonun binasının temin edildiği, 119 istasyonun anten kulesinin taşındığı ve enerji nakil hatlarının tesis edildiği Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. C-Yeni Projeler a)2011 de bitenler: 1)2011E No lu Stüdyo ve Dış Çekim Teçhizatı Modernizasyonu Projesi; Kurum tarafından gerçekleştirilen en kapsamlı bu proje için öngörülen ödenek miktarı 95,1 milyon TL olup, gerçekleştirilen yatırım tutarı 25,9 milyon TL dir. Proje kapsamından 57 kalem teçhizat temin edilmiştir. Kurumun naklen yayın hizmetlerinde kullanılmak üzere 2010 yılı içerisinde temin edilen altı adet HD uplink aracı için gerekli olan 24 set HD sistem kamerası ve aksesuarlarının KDV hariç 1,5 milyon Avro, 26 set lens ve aksesuarlarının KDV hariç 598 bin Avro, 24 set tripod ve aksesuarlarının KDV hariç 129,9 bin Avro olmak üzere KDV hariç toplam 2,2 milyon Avro yaklaşık maliyetle Açık İhale Usulü ile ihale 118

136 edilmesi hususu tarih ve 2011/74 sayılı kararla Yönetim Kurulu tarafından uygun bulunmuştur. Bunun üzerine, çıkılan ihaleye katılmak amacıyla altı firma tarafından ihale dokümanı satın alınmış, ancak dört firma tarafından teklif verilmiştir. Alınan teklifler İhale Komisyonunca incelenmiş ve inceleme sonucunda alınan kararda; -A grubunda yer alan 24 set HD Sistem Kamerası ve aksesuarlarının, KDV hariç toplam 934,9 bin Avro bedelle uygun fiyat veren firmadan, -B grubunda yer alan 26 set Lens ve aksesuarlarının, KDV hariç toplam 388,8 bin Avro bedelle uygun fiyat veren firmadan, -C grubunda yer alan 24 set tripod ve aksesuarlarının, KDV hariç toplam 128,9 bin Avro bedelle uygun fiyat veren firmadan olmak üzere genel toplam KDV hariç 1,5 milyon Avro bedelle satın alınmasına karar verilmiştir. Söz konusu karar Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2011/114 sayılı kararla da onaylanmış olup, 2011 de temin edilen teçhizat için 3,3 milyon TL ödemede bulunulmuştur. Proje kapsamında temin edilen video disk kaydediciler için 2011 de yapılan ödeme tutarı ise 847,6 milyon TL olmuştur. Kurumun prodüksiyon ve yayın hizmetlerinde kullanılmak üzere değişik özelliklerde toplam 38 adet sayısal format resim kayıt ve okuma düzeneğinin satın alınması planlanmıştır. Söz konusu donanımın KDV hariç toplam 1,2 milyon Avro yaklaşık maliyetle Açık İhale yoluyla satın alınması hususu Yönetim Kuruluna sunulmuş, bu teklif tarih ve 2010/361 sayılı kararla uygun bulunmuştur. Bunun üzerine, çıkılan ihaleye katılmak amacıyla üç firma tarafından ihale dokümanı satın alınmış ve bu firmalarca verilen teklifler İhale Komisyonunca incelenmiş, inceleme sonucunda alınan kararda değişik özelliklerde 6 kısımdan oluşan toplam 38 adet sayısal format resim kayıt ve okuma cihazının KDV hariç toplam 1,1 milyon Avro bedelle, yaklaşık maliyet bedelinin altında ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifte bulunan firmadan satın alınması uygun bulunmuştur. Söz konusu karar Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2011/34 sayılı kararla da onaylanmıştır. Proje kapsamında sayısal arşiv sisteminin yenilenmesine yönelik yatırım da yer almakta olup, bu amaçla cari yılda 8,4 milyon TL harcamada bulunulmuştur. Önceden temin edilen sistemde 2006 yılında kayıt ve veri girişine başlanıldığı, Aralık 2008 tarihinden itibaren de yapımcıların kullanımına açıldığı, sistemde ingest, çözümle, izleme, kurgu kullanıcıları ve yöneticiler de dahil olmak üzere 550 adet kullanıcının tanımlandığı ve 2010 yıl sonu itibariyle 9 bin saat kullanıma hazır arşiv materyalinin bulunduğu Kurum tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. 119

137 Söz konusu sistemin kapasitesinin yetersiz hale gelmesi yanında, ses arşivi, resim ve doküman arşivi, farklı kayıt formatlarını destekleme, damgalama, kalite kontrol, restorasyon, farklı sistemlerle entegrasyon gibi yeni fonksiyonel özellikleri olan sistemin temini için ihaleye çıkılması hususu tarih ve 2009/458 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla uygun bulunmuştur. Yapılan ihaleye üç firma teklif vermiş ve yapılan değerlendirme sonrasında söz konusu donanımın temini için 3,4 milyon Avro bedelle sözleşme imzalanması hususu tarih ve 2010/223 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla onaylanmıştır. Bu karar gereğince alınacak arşiv sistemine ilişkin sözleşme tarihinde imzalanmış olmakla birlikte, tedarikçi firma kullanmayı taahhüt ettiği LTO-4 teknolojisi (sürücü, medya slot ve kartuş) yerine teknolojik gelişmeler nedeniyle adetler, sözleşme bedeli ve sözleşme koşulları aynı kalmak kaydıyla LTO- 5 sürücü ve medya slotlarını kullanmayı, ayrıca ihalede LTO-4 olarak teklif edilen kartuşların yarısını LTO 5 diğer yarısını ise LTO4 olarak vermeyi teklif ve taahhüt ettiğini beyan etmiştir. Kurumda bu projede görevli Kontrol Teşkilatı tarafından hazırlanan raporda; firma tarafından önerilen LTO-5 teknolojisi ürünlerin LTO-4 model ürünlerin tüm fonksiyonlarını ve Teknik Şartnameyi tamamen sağladığı belirtilmiş ve LTO-5 ürünlerin LTO-4 ürünlere göre kapasite, performans ve fonksiyonellik açısından üstünlükleri açıklanmıştır. Bu nedenle de TRT Sayısal Arşiv Sistemi Yenileme Projesi nde firma tarafından LTO4 teknolojisine ait sürücü ve medya slotlar yerine adetler, sözleşme bedeli ve sözleşme koşulları aynı kalmak şartıyla LTO5 teknolojisine sahip sürücü ve medya slotların kullanılabilmesi, ayrıca ihalede LTO-4 olarak teklif edilen kartuşların yarısının aynı sözleşme koşulları dahilinde LTO 5 diğer yarısının ise LTO4 olarak teslim edilebilmesi hususu Yönetim Kurulunun onayına sunulmuş olup, tarih ve 2010/294 sayılı kararla teklif uygun bulunmuştur. Tedarikçi firmadan alınan diğer bir yazıda ise sağlamayı taahhüt ettikleri Evertz 7736CD2-A8+S+3RU ve Evertz 500DA-HD kartları üretimden kalktığından, bu kartlar yerine sözleşme bedeli ve sözleşme koşulları aynı kalmak kaydıyla Evertz 7837CD2-A8+3RU ve Evertz 500DA-3G kartlarını kullanmayı talep ve taahhüt ettikleri beyan edilmiştir. Bu projede görevli Kontrol Teşkilatı tarafından hazırlanana raporda firma tarafından kullanılması talep edilen Evertz 7837CD2-A8+3RU ve Evertz 500DA-3G kartlarının ihalede teklif edilen Evertz 7736CD2-A8+S+3RU ve Evertz 500DA-HD kartlarının tüm fonksiyonlarını ve Teknik Şartnameyi tamamen sağladığı belirtilmiştir. 120

138 Bu nedenle de 6 adet Evertz 7736CD2-A8+S+3RU kartı yerine sözleşme bedeli ve sözleşme koşulları aynı kalmak şartıyla 7837CD2-A8+3RU kartı, 12 adet Evertz 500DA-HD kartı yerine sözleşme bedeli ve sözleşme koşulları aynı kalmak şartıyla Evertz 500DA-3G kartının kullanılabilmesi hususu Yönetim Kurulu nun onayına sunulmuş olup, teklif tarih ve 2011/12 sayılı kararla uygun bulunmuştur. Temin edilen sistemin 75 bin saat yedekli kayıt kapasitesine sahip olduğu, mevcut sistemde olmayan ses arşivi, resim ve doküman arşivi, farklı kayıt formatlarını destekleme, damgalama, kalite kontrol, restorasyon ve farklı sistemlerle entegrasyon fonksiyonları bulunduğu Kuruluş tarafından sağlanan bilgilerden anlaşılmaktadır. Proje kapsamındaki diğer yatırımlar ise 421,7 bin TL ödenek kullanılarak temin edilen sanal stüdyo yazılım ve donanımı, 291,2 bin TL ödenek kullanılarak temin edilen el tipi video ve ses çevrim birimleri, 1,1 milyon TL ödenek kullanılarak temin edilen video monitör ve televizyon alıcıları, 239,3 bin TL ödenek kullanılarak temin edilen resim masaları, 109,1 bin TL ödenek kullanılarak temin edilen stüdyo sistemi ile toplam 4,2 milyon TL ödenek kullanılarak temin edilen benzeri çeşitli teçhizat ve malzemenin teminidir. Bu kapsamda temin edilen teçhizat ve malzemenin teminiyle ilgili işlemler incelendiğinde ise; -Kurumun artan haber ve prodüksiyon hizmetleri için ihtiyaç duyulan ses teçhizatı ile stüdyolar, up-link ve naklen yayın araçlarındaki ekonomik ömrünü tamamlamış olan ses masalarından 4 adedinin yerine sayısal teknolojiye sahip ses masalarının açık ihale yoluyla satın alınmasının planlandığı, bu amaçla KDV hariç toplam 580,7 bin Avro yaklaşık maliyetle söz konusu teçhizatın Açık İhale usulü ile gerçekleştirilmesinin uygun olacağı hususunun Yönetim Kurulu nun onayına sunulduğu, söz konusu onayın tarih ve 2011/9 sayı ile verildiği, yapılan ihale için dört firmanın doküman alıp teklif verdiği, yapılan değerlendirme sonrasında söz konusu teçhizatın iki bölüm halinde iki ayrı firmadan toplam 516,6 bin Avro bedelle alınmasının uygun olacağına karar verildiği, bu kararın Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/102 sayı ile onaylandığı, -Kurumun çeşitli birimlerinde kullanılmak üzere renkli LCD monitör ve televizyon alıcı cihazlarının 808 bin Avro yaklaşık maliyetle Açık İhale usulüyle temin edilmesi hususuna Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2011/144 sayılı kararla onay verildiği, toplam 13 kısımdan oluşan söz konusu teçhizatın ihale dokümanının yedi firma tarafından alınıp teklif verildiği, tekliflerin incelenmesi sonucunda dört ayrı kısımda yer alan teçhizat için uygun teklifin verilmediği, diğer teçhizatın ise dört ayrı firmadan olmak üzere 371 adet çeşitli boyutlardaki monitör ve televizyon alıcısının 431,9 bin Avro bedelle alınması hususunun uygun olduğu 121

139 yönünde İhale Komisyonunun rapor hazırladığı ve sonucunun Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/189 sayı ile onaylandığı, - İstanbul Televizyonu nda yeni seyircili stüdyo (Stüdyo E) oluşturulması için gerekli olan ses ve resim teçhizatının kurulum dahil satın alınması hususunda tarih ve 2010/105 sayı ile karar alındığı, yapılan ihale sonrasında da 3,1 milyon Avro bedelle söz konusu teçhizatın alımına Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/199 sayılı kararıyla onay verildiği, Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2011/10 sayılı kararla sözleşme kapsamındaki bazı teçhizatın aynı bedel ve şartlarla yeni modelleriyle değiştirilmesi teklifinin uygun bulunduğu, - Benzeri bir kararın İstanbul Televizyonu nda kurulması planlanan Arapça prodüksiyon stüdyosu için alındığı, Yönetim Kurulunun tarih ve 2010/64 sayı ile uygun bulması üzerine imzalanan sözleşme kapsamındaki bazı teçhizatın yenileriyle değiştirilmesi hususunda tarih ve 2011/11 sayı ile onay verildiği, söz konusu yayının prodüksiyon hizmetleri çoğunlukla İstanbul daki stüdyolardan yapılması nedeniyle Ankara da bulunan TRT Arapça Kanalı Devamlılık Stüdyosunun İstanbul a taşınması için gerekli olan donanımın 495,5 bin Avro yaklaşık maliyetle temin edilmesi hususunda Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/159 sayı ile karar alındığı, buna karşılık çıkılan ihalede uygun teklif gelmediği için söz konusu alımın Yönetim Kurulu nun tarih ve 2011/222 sayılı kararıyla iptaline gidildiği, -Kurum un Çukurova, Antalya ve Erzurum Müdürlükleri ile Ankara Haber Merkezi bünyesinde bulunan ekonomik ömrünü doldurmuş radyo yayın stüdyo teçhizatının yenilenmesi amacıyla gerekli teçhizatın 1,1 milyon Avro yaklaşık maliyetle açık ihale usulüyle temini için Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/224 sayı ile karar alındığı, çıkılan ihaleye üç firmanın teklif verdiği, yapılan değerlendirme sonucunda toplam 1,1 milyon ABD Doları bedelle satın alınması hususunun Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2011/284 sayılı kararla uygun bulunduğu, -İstanbul Harbiye Haber Stüdyosunda kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan 36 adet ekranlı videowall görüntü sisteminin 303,8 bin Avro yaklaşık maliyetle açık ihale usulüyle temini hususunun tarih ve 2011/258 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla uygun bulunduğu, çıkılan ihaleye beş firmanın teklif verdiği, yapılan değerlendirme sonrasında söz konusu teçhizatın 321,1 bin ABD Doları bedelle alınmasına karar verilerek bu kararın Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/309 sayı ile onaylandığı, -Kurum un haber ve spor yayınlarında kullanılmak üzere 75 set kasetsiz aktüel kamera, kaydedici/okuyucu ve aksesuarı, 85 set lens ve aksesuarı, 75 set tripod ve aksesuarının 4,1 milyon Avro yaklaşık maliyetle açık ihale usulsüyle temininin 122

140 Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/239 sayı ile alınan kararla uygun bulunduğu, çıkılan ihaleye altı firmanın teklif verdiği, yapılan değerlendirme sonrasında söz konusu teçhizatın üç ayrı firmadan toplam 2,3 milyon Avro bedelle alınması yönündeki satın alma komisyonu kararının Yönetim Kurulu nca alınan tarih ve 2011/337 sayılı kararla uygun bulunduğu Görülmektedir. 2)2011E No lu TV ve Radyo Program İletim Sistemleri Projesi: Proje için öngörülen toplam ödenek miktarı 4,4 milyon TL olmasına karşılık yapılan harcama tutarı 244,7 bin TL düzeyinde kalmıştır. Söz konusu harcama haber ve canlı program yayınları için kullanılacak 12 adet IRD alımı yapılmıştır. Bununla birlikte, proje kapsamında olan ancak sonuçlanması 2012 yılına sarkan yatırımlar konusunda ise karoseri uplink aracı olarak yaptırılmış olan 2 adet panelvan tipi araç için resim, ses ve uplink teçhizatının 2,2 milyon Avro yaklaşık maliyetle açık ihale usulü ile temini konusunda tarih ve 2011/166 sayılı Yönetim Kurulu kararı alındığı, çıkılan ihaleye dört firmanın teklif verdiği, yapılan inceleme sonucunda söz konusu alımın 1,6 milyon TL bedelli teklif veren firmadan alınmasının uygun olduğu yönünde İhale Komisyonu tarafından rapor düzenlendiği, söz konusu kararın Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2011/243 sayı ile onaylandığı görülmektedir. 3)2011E No lu Bilgi ve İletişim Sistemleri Projesi: Proje için öngörülen ödenek miktarı 3 milyon TL olup, 11 kalem donanım temini için yapılan harcama tutarı 1,8 milyon TL dir. Proje kapsamında temin edilen sunucular için 294,8 bin TL, PC Laptop yazıcılar için 392,2 bin TL, bilgi güvenliği sistemleri için 167,9 bin TL, PC Laptop yazıcılar için 397 bin TL, profesyonel yazılım lisansları için 515 bin TL ödemede bulunulmuştur. Kurum un çeşitli birimleri tarafından grafik animasyon hazırlama ve sunum sistemi olarak kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan profesyonel yazılımın 385,4 bin Avro yaklaşık bedelle temini konusunda hazırlanan takrir Yönetim Kuruluna sunulmuş ve Kurum un daha önce farklı birimlerince kullanılan söz konusu yazılımın tek kaynaktan temini konusu tarih ve 2011/406 sayı ile uygun bulunmuştur. 4)2011E No lu İdame, Yenileme ve Tamamlama Projesi: Proje için öngörülen ödenek miktarı 8,7 milyon TL olmasına karşılık, yapılan harcama tutarı 1,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Proje kapsamında klima yenilenmesi ve yangın söndürme sistemi için 47,4 bin TL, Ankara Radyosu asansörünün yenilenmesi için 75 bin TL, yangın ihbar sistemi 123

141 için 62,4 bin TL, İstanbul Televizyonu şalt odası dağıtım panosu yenilenmesi için 295,7 bin harcamada bulunulmuş olup, proje kapsamında gerçekleştirilen en önemli yatırım Erzurum Prodüksiyon Merkezi TV Stüdyosunun tamamlanması ve yenilenmesi amacıyla yapılan 1,3 milyon TL tutarındaki yatırımdır. Konuya ilişkin olarak Yönetim Kurulu tarafından alınan tarih ve 2010/259 sayılı karara esas takrirde; TRT Erzurum Müdürlüğü bünyesinde bulunan Prodüksiyon Merkezi TV Stüdyosu İnşaatının 1993 yılında yaptırıldığı, ancak tamamlanamadığı için atıl bir vaziyette kaldığı, Kurum un Erzurum Müdürlüğünce yapılan talepte Prodüksiyon Merkezi TV Stüdyosunun tamamlanması durumunda Kurumun yapım yayın yükünün önemli bir bölümünün karşılanabileceği, bunun Erzurum ve bölgesinin sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerinin tanıtımında önemli bir katkı sağlayacağı belirterek inşaatın tamamlanması için gerekli çalışmanın başlatıldığı, söz konusu stüdyonun zemin ve 1. kattaki inşaat işlerinin, stüdyoya bağlı fuaye, reji, kurgu, dimmer odalarının yer, duvar, tavan kaplamalarının ve gerekli akustik imalatlarının yapılmasının gerektiği, bu işlerin yapılması için proje, ihale dosyası ve yaklaşık maliyet çalışmalarının tamamlandığı, yapılan proje çalışmalarına göre hazırlanan yaklaşık maliyet tespiti neticesinde 1,8 milyon TL ödeneğin yatırım programının ilgili faslından temin edildiği belirtilerek Erzurum TV Prodüksiyon Merkezi Stüdyosunun Tamamlanması işinin Kamu İhale Kanununun 19.maddesine göre açık ihale usulü ile anahtar teslimi götürü bedel teklif alınarak ihale edilmesini; anahtar teslimi götürü bedel sözleşme yapılması, gerekli olduğu hallerde zeyilname düzenlenmesini ve ihale komisyonu kurulması için Genel Müdürlüğe yetki verilmesi hususu takdire sunulmuştur. Bu teklif Yönetim Kurulu tarafından tarih ve 2010/259 sayılı kararla onaylanarak işe başlanılmış, çıkılan ihaleye onüç firma tarafından ihale dokümanı satın alınmış ancak on firma tarafından teklifte bulunulmuştur. Gelen firma teklifleri Genel Müdürlük İhale Komisyonunca incelenmiş ve inceleme sonucunda ilişikte sunulan tarih ve 2010/108 Sayılı Kararı ile söz konusu işin KDV hariç toplam 1,2 milyon TL bedelle teklif veren firmaya verilmesine karar verilerek Yönetim Kurulu nun onayına sunulmuş, bu teklif Yönetim Kurulu tarafından da uygun bulunarak tarih ve 2010/326 sayı ile onaylanmıştır. Bu onay üzerine ihaleyi kazanan firma ile tarihinde sözleşme imzalanmış ve tarihinde yer teslimi yapılmıştır. İşin yapımı esnasında gerek yeni talepler, gerekse teknik zorunluluklardan dolayı ilave imalatların yapılmasına ihtiyaç duyulduğu, yapılacak ilave işlerin % 8,44 olması kaydıyla, mevcut sözleşmesi kapsamında aynı firmaya yaptırılması ve artışa tekabül eden 9 günlük ek sürenin işin bitim tarihine ilave edilmesi hususunda 124

142 hazırlanan teklif Yönetim Kurulu onayına sunulmuş olup, tarih ve 2011/154 sayı ile onaylanmıştır. Proje kapsamında olmasına karşılık gerçekleştirilemeyen diğer bir yatırım ise İstanbul Televizyon Müdürlüğüne ait A ve B stüdyoları ile bunlara ait 6 adet teknik hacmin ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemi için tüm aksesuarlarıyla birlikte temin, tedarik, montaj, test ve işletmeye alma işlemi konusunda açık ihaleye çıkılması hususu tarih ve 2011/209 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla uygun bulunmuş, ancak çıkılan ihaleye verilen tekliflerin değerlendirilmesi sonucu ihalenin iptalinin uygun olacağına karar verilmiştir. 6) 2011E No lu Taşıt Alım Projesi: Proje için öngörülen toplam 1,4 milyon TL ödeneğe karşılık 339,4 bin TL harcamada bulunulmuş olup, naklen yayınlarda malzeme aracı olarak kullanılmak üzere 2 adet kamyon temin ve tadili için 180 bin TL, 2 adet jeneratörlü kamyon için de 159,4 bin TL ödenmiştir. Ayrıntısı yukarıda açıklanan yatırım projeleri kapsamında gerçekleştirilen 33,4 milyon TL tutarındaki nakdi harcama tutarının 30,4 milyon TL lik kısmının teçhizat, 3 milyon TL lik kısmının inşaat işlerine yönelik olduğu görülmekte olup, gerçekleştirilen yatırımlar program hedeflerinin oldukça gerisinde kalmıştır. Buna karşılık, son yıllarda gerçekleştirilen yatırımlarla radyo ve televizyon kanalı sayısının artırılabildiği, teknik altyapının daha uygun hale getirildiği, Ankara ve İstanbul daki stüdyo imkanlarının artırılması yanında İzmir de de bir TV kanalına yetecek ölçüde yayın gerçekleştirilebilecek imkan oluşturulduğu, HD yayınlara başlanıldığı, Erzurum ve Diyarbakır da kullanılmakta olan altyapının yenilendiği görülmektedir. Bu nedenle; Son yıllarda gerçekleştirilen yatırımlar sonrası gerek yayın kalitesinde önemli iyileşmeler sağlandığından, bu durumun izleyici ve dinleyiciler karşısında Kurum görüntüsünü de değiştirmiş olması beklendiğinden konuya ilişkin inceleme yapılarak sonuçlarının değerlendirilmesi önerilir. Kurum tarafından son yıllarda gerçekleştirilen yatırımların önemli bir bölümünün stüdyo tesisleriyle ve televizyon programlarının yapım ve yayınında kullanılan donanımına yönelik olduğu, yayına geçen her televizyon kanalı için ayrı bir stüdyo tahsisine yöneldiği görülmektedir. Raporun üretim ve maliyetler bölümünde de belirtildiği üzere, Kurum tarafından uygulamaya konulan yıllık genel yayın planlarında radyo ve televizyon programlarının gerçekleştirilmesinde uygulanacak esaslar genel olarak belirlenmekte, teknik yapım altyapısı esas alınarak ayrıntılı bir kaynak planlamasına gidilmediği görülmektedir. 125

143 Bunun yanında yayınlanan program sayısının artırılmasına yönelik Yönetim Kurulu kararları incelendiğinde, yeni başlanılacak programlardan elde edilecek faydanın ayrıntılı bir değerlendirmesinin yapılmadığı ve bu amaçla mevcut altyapının ne oranda kullanılacağı belirtilmediği gibi yapılacak yatırım tutarına yönelik bir öngörüde de bulunulmadığı, ayrıca son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle yeterli kaynağa kavuşan Kurum un bu kaynağı etkin ve verimli kullanma yönünde uzun vadeli bir stratejik planlamaya gitmediği ve birimlerinden gelen münferit talepleri karşılama yoluna gittiği görülmektedir. Bu nedenle önceki yıllara ait denetim raporlarında; artan radyo ve televizyon program sayısına bağlı olarak gerçekleştirilen stüdyo yatırımlarının, kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlayacak şekilde planlanması ve atıl prodüksiyon kapasitesi oluşturulmamasına özen gösterilmesi önerilmiş, Kurum tarafından verilen yanıtta ise kaynak kullanımının online izlenebilmesi amacıyla yazılım çalışması yapıldığı belirtilmiş, ancak bu konuda henüz somut bir ilerleme sağlanamamıştır. Yapılan yatırımlarla ilgili tespit edilen önemli bir husus ise uygulama yıl sonuna gelinmesine karşılık o yıla ait ödenek kullanılarak ihaleye çıkılması konusunda Yönetim Kurulu tarafından onay verilmesidir. Mevcut altyapının etkin kullanılması ve yatırım ihtiyaçlarının somut verilere dayanılarak tespitinin sağlanması konusunda sürdürülen çalışmaların bir an önce tamamlanması yanında, program kapsamındaki yatırımların gerçekleşme oranlarının istenilen düzeyde olabilmesi için uygulama takvimlerinin duyarlılıkla tespit edilmesi uygun olacaktır. Bu nedenle; Radyo ve televizyon program sayısındaki artışa bağlı olarak gerçekleştirilen stüdyo yatırımlarının, kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlayacak şekilde planlanmasına ve atıl prodüksiyon kapasitesi oluşturulmamasına özen gösterilmesi yanında, program kapsamındaki yatırımların gerçekleşme oranlarının istenilen düzeyde olabilmesi için mevcut kaynakların ve uygulama takviminin daha duyarlılıkla tespit edilmesi önerilir. 2-Yıllık programlarda yer alan projelere ilişkin hukuki ve kurumsal düzenlemeler: 2011 Yılı Programının H-Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması kısmında mevcut durumun tespiti olarak karasal sayısal yayıncılığa geçiş politikası doğrultusunda 3984 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuatta değişikliklere ihtiyaç duyulduğu, RTÜK tarafından hazırlanan kanun tasarısı taslağının TBMM ye sevk edildiği belirtilmekte olup, Temel Amaç ve Hedefler olarak karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa geçiş amacıyla gerekli hukuki ve teknik altyapının tamamlanması ve analog yayınların 2015 yılına kadar sonlandırılması öngörülmüştür. 126

144 Bu doğrultuda olmak üzere Programda 47. Öncelik başlığı altında 103. Tedbir olarak; sayısal yayıncılık için gerekli mevzuat değişikliklerinin yapılması ve teknik altyapı çalışmalarına devam edilmesi belirtilmiş ve sorumlu kuruluş olarak RTÜK, işbirliği yapılacak kuruluşlar olarak Ulaştırma (Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme) Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ile TRT gösterilmiştir yılı Programında konuyla ilgili yapılacak işlem olarak ise gerekli tasarı taslağının RTÜK tarafından tarihinde TBMM Başkanlığına sunulduğu, taslağın kanunlaşması sonrasında ilgili yönetmeliklerde gerekli değişikliklerin yapılacağı, frekans planlarının hazırlanacağı ve karasal sayısal TV yayınları ile analog FM radyo yayınları için sıralama ihalesinin yapılacağı belirtilmiştir. Belirlenen bu hedeflere yönelik olarak gerekli yasal düzenleme yapılmış olup, bu kapsamda yapılan çalışmalar Raporun üretim ve maliyetler bölümünde incelenerek değerlendirilmiştir. 127

145 V. BİLANÇO Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun tarihli bilançosu ile kar ve zarar hesapları, Yönetim Kurulu nun tarih ve 2012/57 sayılı kararı ile onaylanmıştır. TRT nin muhasebe kayıt ve işlemleri; Maliye Bakanlığı nca tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan I. Sıra no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve ekinde yer alan Tek Düzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planı ile bu konuda çıkarılan diğer tebliğlerdeki düzenleme hükümlerine göre hazırlanıp uygulamaya konulan TRT Genel Müdürlüğü Tek Düzen Hesap Planı na göre yürütülmektedir sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kanunu nun Yönetim Kurulu nun görevlerinin düzenlendiği 12 inci maddesinin b fıkrasında TRT nin bütçesini, bilançosunu, kadrosunu karara bağlamak denilerek, Kurumun bütçesi, bilançosu ile gelir tablosunun onayı Yönetim Kurulu na verilmiştir. Aynı Kanunun 8 inci maddesinin 2 nci bendinde Bu Kanundaki özel hükümler ile düzenlenen hususlar dışında kalan konularda Kurum hakkında kamu iktisadi kuruluşlarına uygulanan genel hükümler uygulanır şeklinde düzenleme yapılmıştır. Kurum un 2011 yılı faaliyet dönemine ilişkin muhasebe işlem ve kayıtları üzerindeki inceleme ve denetimler, yukarıda özetle açıklanan mevzuat hükümlerine göre, 5 adet müstakil ünite, 7 adet il müdürlüğü ile merkez işlem ve kayıtlarının birleştirilmesi suretiyle düzenlenen ve rapor ekleri arasına alınan 2011 yılı bilançosu (Ek:11 ) ve gelir tablosu (Ek:12) üzerinden yapılmıştır. Raporun bilanço ve gelir tablosu bölümlerinde yer alan mali tablo ve açıklamalarındaki rakamlar, usulünce tama iblağ edilmek suretiyle kuruşsuz TL olarak düzenlenirken, rapor ekleri arasına alınan ibraya esas bilanço ve gelir tablosu ile sonuç cümlelerindeki rakamlar ise kuruş bazında düzenlenmiştir. TRT nin, 2011 yılı bilançosunun aktif ve pasif hesapları, bir önceki dönemle karşılaştırmalı olarak hesap grupları itibariyle aşağıda incelenmiştir. 128

146 -Aktif (Varlıklar): Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun, 2011 yılı bilançosunun aktifini oluşturan hesaplar, bir önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki dönem Cari dönem Fark Aktif TL % TL % TL I. Dönen varlıklar: A- Hazır değerler , ,6 ( ) B- Menkul kıymetler C- Ticari alacaklar , , D- Diğer alacaklar , , E. Stoklar , , F. Yıllara yay. inşaat ve onarım maliyetleri G. Gelecek aylara ait gid. ve gelir tahakkuk , , H- Diğer dönen varlıklar , ,4 ( ) Toplam (I ) , , II. Duran varlıklar: A. Ticari alacaklar B. Diğer alacaklar , , C. Mali duran varlıklar , , D. Maddi duran varlıklar , ,9 ( ) E. Maddi olmayan duran varlıklar , ,1 ( ) F. Özel tüken.tabi varlıklar G. Gel.yıl.ait gider ve gel.tahakkukları , ,2 ( ) H. Diğer duran varlıklar , , Toplam ( II ) , , Genel toplam ( I+II) , , Nazım hesaplar ( ) Kurum un toplam varlıkları 2011 yılında bir önceki yıla göre % 9,5 oranında TL artarak, TL ye yükselmiştir. Aktifin % 47,2 oranında TL sini dönen varlıklar, % 52,8 oranında TL sini duran varlıklar oluşturmuştur. 129

147 Kurum un cari dönem aktifini oluşturan varlıkların ayrıntılı açıklamasına aşağıda yer verilmiştir. I-Dönen varlıklar: A)Hazır değerler: Dönen varlık toplamının % 23,6 sını oluşturan hazır değerlerin dönem sonu bakiyesi, önceki döneme göre TL azalarak TL olarak gerçekleşmiştir yılsonu itibariyle hazır değerlerinin ayrıntısı, önceki dönem değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki Hazır değerler dönem Cari dönem Fark TL TL TL - Kasa (16.629) - Alınan çekler Bankalar ( ) - Verilen çekler ve ödeme emirleri ( - ) Diğer hazır değerler Kasa: Toplam ( ) Kurum un yılsonu itibariyle kasasında TL nakit bulunmaktadır. Envanter sayımları sırasında kasa sayımlarının yapıldığı ve kasa sayım tutanaklarının düzenlendiği tespit edilmiştir.. 2-Alınan çekler: Alınan çekler hesabında görülen TL, müteakip dönem başında tahsil edilmiştir. 3-Bankalar: Bankalar hesabının yılsonu bakiyesi, bir önceki yıla göre TL azalarak TL olarak gerçekleşmiştir. Bankalardaki mevduatın bankalara göre dağılımı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 130

148 Bankalar 1- Yurtiçi ticari bankalar a-kamu Bankaları Önceki Dönem Cari Dönem Fark TL TL TL T.C. Ziraat Bankası ( ) T. Vakıflar Bankası T.Halk Bankası b-özel Bankalar Toplam ( a ) ( ) T.İş Bankası Yurtdışı bankalar Toplam ( b ) Toplam ( a+b ) ( ) Kahire Bardays bank (14.033) Azer Türk Bank Riggs Bank (Washington) Türkmen Türk Ticaret Bank Branc Bank Washington (13.222) Brükselfort İş Bank Türkmen ( Aşkabat) Manat hs Özbek Sumu (5.365) Diğer 11 - (11) Toplam ( 2 ) Genel toplam (1+2) ( ) Kurum tasarrufu altındaki TL kaynağını, Kamu Haznedarlığı Genel Tebliği ne uygun bir şekilde TL sini kamu bankalarında, TL sini özel bankalarda ve TL sini de yurtdışı bankalarda bulundurmaktadır. Bankalardaki mevduatın % 99 u oranında TL si vadeli mevduat, kalan kısım ise vadesiz mevduattan oluşmuştur. Yılsonu itibariyle bankalarla hesap mutabakatları yapılmıştır. Kurum un bankacılık işlemleri tarihinde Vakıfbank ile yapılan protokol ile tarihinde T.C. Ziraat Bankası ile yapılan protokol çerçevesinde Vakıfbank ve T.C. Ziraat Bankası aracılığıyla yürütülmektedir. 131

149 4-Verilen çekler ve ödeme emirleri (-) : Bu hesap, 2011 yılında bakiye vermemiştir. 5-Diğer hazır değerler: Hesapta TL görülmekte olup, kredi kartı ile satımı yapılan CD, VCD bedellerine aittir. B-Menkul kıymetler: Bu hesap, 2011 yılında işlem görmemiştir. C-Ticari alacaklar: TRT nin kısa vadeli ticari alacakları, önceki dönem değerleriyle ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Ticari Alacaklar Önceki dönem Cari Dönem Fark TL TL TL Ca) Alıcılar Cb) Alacak Senetleri Cc) Alacak Senetleri Reeskontu(-) Cd) Verilen depozito ve teminatlar Ce) Diğer ticari alacaklar ( ) Cf) Şüpheli ticari alacaklar (2.375) Toplam Cg)Şüpheli ticari alacak. karşılığı(-) (2.375) Net toplam Kurum un ticari alacaklarının cari dönem bakiyesi, önceki döneme göre % 212 oranında TL artışla olarak gerçekleşmiştir. Ticari alacaklar aşağıda hesaplar itibariyle incelenmiştir. Ca) Alıcılar: Kurumun faaliyet konusunu oluşturan hizmet satışlarından kaynaklanan bedellerin yılsonu kalıntısını gösteren Alıcılar hesabının ayrıntısı, önceki dönem değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 132

150 Alıcılar Önceki dönem Cari dönem Fark TL TL TL Merkezi yönetim kapsa.kamu idarelerinden Kamu İktisadi Teşebbüslerinden ( ) Gerçek ve tüzel kişilerden Yurtdışından Toplam Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden alacaklar: Hesap bakiyesi TL olup çeşitli kamu idarelerinden alacakları göstermektedir. -Gerçek ve tüzel kişilerden alacaklar: Alıcılar hesabında kayıtlı TL nin % 97,3 ünü oluşturan gerçek ve tüzel kişilerden alacaklar, bir önceki yıla göre TL artarak TL olmuştur. Gerçek ve tüzel kişilerden olan alacakların TL tutarındaki kısmı firmalardan reklâm alacaklarına, TL si barter karşılığı firmalardan reklam alacaklarına, TL tutarındaki kısmı sponsorluk karşılığı firmalardan reklam alacaklarına ve TL tutarındaki kısmı ise çeşitli ticari nedenlerden kaynaklanan gerçek ve tüzel kişilerden alacaklara ait bulunmaktadır. -Yurtdışından alacaklar: TL tutarındaki yurtdışından alacakların tamamı, yabancı radyo ve televizyon kuruluşları ile bazı firmalara satılan film, program ve haber bedellerine aittir. Cb)Alacak senetleri: Bu hesap, 2011 yılında bakiye vermemiştir. Cc) Alacak senetleri reeskontu (-) : Bu hesap, 2011 yılında işlem görmemiştir. Cd) Verilen depozito ve teminatlar: Hesap bakiyesi TL gerçek ve tüzel kişilere verilen depozito ve teminat tutarlarını ifade etmektedir. 133

151 Ce) Diğer ticari alacaklar: TL tutarındaki diğer ticari alacakların; TL si gerçek ve tüzel kişilerden, 450 TL si de KİT lerden alacaklara aittir TL tutarındaki gerçek ve tüzel kişilerden alacakların; TL si baz istasyonu kirasından doğan alacaklardır. Cf) Şüpheli ticari alacaklar: Yılsonu itibariyle hesap bakiyesi TL olarak gerçekleşen şüpheli ticari alacakların; TL tutarındaki kısmı senetli, TL kısmı senetsiz şüpheli alacaklar, TL si şüpheli senetsiz yabancı paralı alacak ve TL si de diğer davalı senetsiz TL alacaktır. Cg) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-) : Yılı sonu itibariyle şüpheli hale gelen TL tutarındaki alacakların tamamı için karşılık ayrılmıştır D- Diğer alacaklar: Kurum un ticari olmayan diğer alacaklarının dönem sonu bakiyesi bir önceki yıla göre % 10,7 oranında TL artarak, TL tutarında gerçekleşmiştir. Diğer alacakların ayrıntısı, aşağıdaki çizelgede gösterilmiş ve sırasıyla açıklanmıştır. Diğer alacaklar Da) Personelden alacaklar Db) Diğer çeşitli alacaklar Dc) Şüpheli diğer alacaklar Önceki dönem Cari Dönem Fark TL TL TL (87.754) ( ) Toplam ( ) Dd)Şüpheli diğer alacak karşılığı(-) ( ) Net toplam Da) -Personelden alacaklar: Toplam TL tutarındaki personelden alacakların; TL si personelden senetsiz alacakları, TL si takipteki personel alacaklarını, TL si ise personelden diğer alacakları göstermektedir TL tutarındaki personelden senetsiz alacakların; TL si ücrete ilişkin alacaklar, TL si özel telefon görüşmelerinden alacaklar, TL si ise kamp alacaklarıdır. Db) Diğer çeşitli alacaklar: 134

152 TL tutarında kalıntı veren bu hesabın; TL si kamu kurum ve kuruluşlarından alacakları, TL si gerçek ve tüzel kişilerden alacakları, TL si ise takipteki diğer çeşitli alacakları göstermektedir. Cari dönem sonu itibariyle TL bakiye veren takipteki diğer çeşitli alacaklar hesabının TL sini TRT Teftiş Kurulu Başkanlığı Müfettişliği nce düzenlenen soruşturma raporu sonucunda tahakkuk ettirilen tutarlardan oluşmaktadır. Dc) Şüpheli diğer alacaklar: 2011 yılsonu itibariyle TL olarak gerçekleşen şüpheli diğer alacakların; TL si personelden olan şüpheli alacakları, TL si şüpheli senetsiz Türk Lirası cinsinden alacakları ve TL si de şüpheli diğer çeşitli alacakları göstermektedir TL tutarındaki şüpheli senetsiz TL alacakların; TL si bandrol gelirlerinden kaynaklanan şüpheli diğer alacaklardan oluşmuştur yılından devreden TL ye cari yıl içinde TL şüpheli diğer alacak tahakkuk etmiş, TL tahsilat yapılabilmiştir. Diğer taraftan; enerji hasılat payından kaynaklanan şüpheli diğer alacaklar, 2010 yılından devreden TL tutarındaki alacağa, 2011 yılında TL tahakkuk ederken, TL tahsilat yapılmış ve bakiye TL gerçekleşmiştir. Enerji payından şüpheli hale gelen ve yargıya intikal etmiş Kurum alacaklarına ilişkin yapılan incelemeler neticesinde; Uygulamada elektrik enerjisi hasılatından alınacak paylarla ilgili olarak, elektrik üretim şirketleri, otoprodüktör elektrik üretim şirketleri, bölge elektrik dağıtım şirketleri, Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ile TRT Kurumu Genel Müdürlüğü arasında hukuki uyuşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Bu uyuşmazlıkların genel olarak nihai tüketicinin tanımlanması, sistem kullanım bedellerinin matraha dahil edilip edilmeyeceği, matrahın ne şekilde tespit edileceği ve bilançolara göre belirlenen tahakkuk farkları gibi hususlardan kaynaklanmaktadır. Dd)Şüpheli diğer alacaklar karşılığı(-): Yıl sonu itibariyle şüpheli hale gelen TL tutarındaki şüpheli diğer alacakların tamamı için karşılık ayrılmıştır. E-Stoklar: Kurum un stokları cari dönem sonunda, önceki döneme göre % 4 oranında artarak TL olmuştur. Stokların TL si ilk madde ve malzeme 135

153 stoklarından, TL si mamul stoklarından, TL si ticari mal stoklarından, TL si satın alınan program stoklarından ve TL si de verilen sipariş avanslarından meydana gelmiştir. Stoklarla ilgili ayrıntılı bilgiye Raporun İşletme çalışmaları bölümünde yer verilmiştir. F-Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri: Hesap yıl içinde işlem görmemiştir. G-Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları: Hesap grubundaki TL nin TL si gelecek aylara ait giderlere, TL si de gelir tahakkuklarına aittir TL tutarındaki gelecek aylara ait giderlerin TL tutarındaki kısmı peşin ödenen ücretlere, TL tutarındaki kısmı gelecek aylara ait hizmet üretim giderlerine, TL tutarındaki kısmı ise gelecek aylara ait diğer olağan giderlere aittir TL tutarındaki gelir tahakkuklarının; TL tutarındaki kısmı enerji payı tahakkuklarına, TL si bandrol gelir tahakkuklarına ve TL si de faiz gelirleri tahakkuklarına aittir. TRT gelirlerini düzenleyen 3093 sayılı kanunun Tahsilat başlıklı 5 inci maddesinde; Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerce kanuna göre hesaplanacak bedellerin en geç tahakkuku takip eden ikinci ayın yirmibeşinde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun göstereceği banka hesabına ödeneceği belirtilmiş olup, bu kapsamda enerji hasılatı payı olarak TL gelir tahakkuku yapılmıştır. Diğer taraftan, söz konusu kanun kapsamında belirtilen cihazları imal ve ithal edenler bir ay içinde sattıkları cihazlardan tahsil ettikleri ücretleri en geç müteakip üçüncü ayın onuna kadar Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna bir beyanname ile bildirerek ve aynı süre içerisinde ödemekle yükümlü oldukları, Gümrük idareleri, yurda giren cihazlardan alınacak ücretlerin tahsilatını yaparak, aylık tahsilat toplamını en geç takip eden ayın onbeşinci gününe kadar Türkiye Radyo- Televizyon Kurumuna intikal ettirecekleri hükmü kapsamında TL bandrol gelir tahakkuku yapılmıştır. H-Diğer dönen varlıklar: Hesap grubunda kayıtlı TL nin; TL si, peşin ödenen vergi ve fonlara, 136

154 TL si, iş avanslarına, TL si de personel avanslarına aittir TL tutarındaki peşin ödenen vergi ve fonlar; bankalardan elde edilen faiz gelirleri nedeniyle tevkif yoluyla peşin ödenen vergi ve fonlardan oluşmuştur. Peşin ödenen ve kurumlar vergisinden mahsup edilmesi gereken bu tutar, Kurumun 2011 yılını da mali zarar ile kapatması sonucunda mahsup işlemi yapılamamıştır. II-Duran varlıklar: A-Ticari alacaklar: Kurum un uzun vadeli ticari alacaklarının dönem sonu bakiyesi TL nin tamamı, kişi ve kuruluşlara verilen depozito ve teminatları göstermektedir. B-Diğer alacaklar: Hesap grubundaki TL tutarındaki diğer çeşitli alacakların tamamı Ankara Sigorta İl Müdürlüğüne sigorta priminden dolayı Kurum alacağıdır. Ankara Sigorta İl Müdürlüğü nden olan TL alacak, Kurum ünitelerinin ürettiği programlarda akitli olarak çalıştırılan kişilerle ilgili İstisna akdiyle sigortasız personel çalıştırmaktan dolayı Sosyal Güvenlik Kurumuna ihtirazi kayıtla yatırılan sigorta prim cezasıdır. Dış yayınlar Dairesi Başkanlığı ile Televizyon Dairesi Başkanlığında, İstisna Sözleşmesi Yönetmeliği uyarınca uzun yıllar istisna akdi ile çalıştırılan kişilerle ilgili olarak Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenen cezalar konusunda, Başbakanlık Teftiş Kurulunca yapılan inceleme sonucunda tarih ve (21)/04-44 sayılı İnceleme Raporu düzenlenmiştir. Söz konusu raporda; İstisna akdiyle sigortasız personel çalıştırmaktan dolayı TRT Genel Müdürlüğünün SSK Genel Müdürlüğüne ve dolayısıyla Maliye Hazinesine (ödemenin hukuki dayanağı, mahiyet ve miktarı gibi konulardaki ihtilaflardan dolayı) ihtirazı kayıtla ödediği para cezalarından dolayı TRT Kurumunun zarara uğratıldığı iddiasında bulunmanın mümkün olmadığı, bu nedenle ödenmiş olan para cezaları nedeniyle herhangi bir şahsa çıkar sağlamak şeklinde nitelendirilebilecek bir tazminat talep ve teklifine yasal dayanak olmadığı cihetle başkaca yapılacak bir işlem bulunmadığı, şeklindeki tespit ve değerlendirmelere yer verilmiş ve ayrıca Devlet Personel Başkanlığının başkanlığında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Türkiye Radyo Televizyon Kurumundan birer kişi olmak üzere üç kişilik bir Komisyon oluşturulması önerisi ile birlikte Başbakanlık Teftiş Kurulunun tarih ve Teftiş.M:131 sayılı yazılarıyla Başbakanlık Makamına sunulmuş ve Başbakanlık Makamının aynı tarihli Olur u ile onaylanmıştır. 137

155 TRT Genel Müdürlüğünün geçmiş yıllarda ödenmek zorunda kaldığı prim borçları, gecikme cezası ve idari para cezaları, muhtelif Yönetim Kurulu Kararlarıyla zarar kaydedilmiştir. Ancak, istisna akdi ile çalıştırılan kişilerle ilgili ödenmek zorunda kalınan gecikme cezası ve idari para ceza ödemelerinin zarar kaydedilmesi hususunda TRT Genel Müdürlüğünce yapılan tekliflerin Yönetim Kurulu nun tarih ve 85 sayılı ile tarih ve 32 sayılı kararlarında olduğu gibi Sorumluların belirlenerek, zararın sebebiyet verenlere rucu edilmesi kaydıyla kabul edildiği görülmüştür. Yönetim Kurulu nun ilgili kararları karşısında Genel Müdürlükçe sorumluları ve sorumlu tutulabilecekleri hususları belirlemek üzere konunun incelenmesi ve gerekirse soruşturulması amacıyla Teftiş Kurulunun görevlendirildiği, hazırlanan inceleme raporlarında; Başbakanlık Teftiş Kurulunca yapılan inceleme sonucunda hazırlanan tarih ve (21)/04-44 sayılı İnceleme Raporu ndan yer alan..ihtirazı kayıtla ödediği para cezalarından dolayı TRT Kurumunun zarara uğratıldığı iddiasında bulunmanın mümkün olmadığı, bu nedenle ödenmiş olan para cezaları nedeniyle herhangi bir şahsa çıkar sağlamak şeklinde nitelendirilebilecek bir tazminat talep ve teklifine yasal dayanak olmadığı cihetle başkaca yapılacak bir işlem bulunmadığı.. şeklinde varılan görüş üzerine inceleme ve soruşturma yapmanın uygun olmadığı, Yönetim Kurulu nun Sorumluların belirlenerek, zararın sebebiyet verenlere rucu edilmesi. şeklinde kaydının kaldırılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. denmektedir. Ancak, İstisna akdi ile çalıştırılan kişilerle ilgili ödenmek zorunda kalınan gecikme cezası ve idari para cezalarının ödenmesi hususunda Yönetim Kurulu nun Sorumluların belirlenerek, zararın sebebiyet verenlere rucu edilmesi.. şeklindeki kaydını kaldırmadığı, yıllarında aynı yönde karar aldığı, alınan her karar akabinde Genel Müdürlükçe Teftiş Kurulu Başkanlığının görevlendirildiği, başkanlıkça hazırlanan inceleme raporunda benzer gerekçelerle zararın sebebiyet verenlere rucu edilmesi şartının kaldırılması sonucuna ulaştığı ve bu durumun bir kısırdöngü oluşturduğu görülmüştür. Diğer taraftan, Kurumda İstisna Sözleşmesi Yönetmeliği kapsamında çalışan kişilerle ilgili İş Mahkemelerince verilen, davacıların mevcut çalışma şekli ve ücret durumu dikkate alındığında hizmet akdi ile çalıştığına dair kararlarına ve Yönetim Kurulu nun zarara sebebiyet verenlere rucu edilmesi kaydına rağmen, 2008 yılı ortalarına kadar mevcut uygulamanın devam ettiği anlaşılmıştır yılı denetim raporunda; Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından İstisna Sözleşmesi Yönetmeliği kapsamında istisna akdi ile çalıştırılan kişiler dolayısıyla ödenen sigorta primi ve gecikme zammının sorumlularına rucu edilmesi ile 138

156 ilgili oluşturulan komisyon çalışmalarının biran önce sonuçlandırılması önerisi getirilmiştir. Denetim tarihi itibariyle (Ağustos/2012) komisyon oluşumunun sağlanamadığı görülmüştür. İstisna akdi ile çalıştırılan kişilerle ilgili ödenmek zorunda kalınan gecikme cezası ve idari para cezalarının Kurum kaynaklarından ödenmesi veyahut da sorumlu personelin tespiti halinde ilgili personele rucu edilmesi hususunda karar yetkisi TRT Yönetim Kurulundadır. Devlet Personel Başkanlığının başkanlığında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Türkiye Radyo Televizyon Kurumundan birer kişi olmak üzere oluşturulacak olan Komisyon, çalışmalarını yapması halinde ortaya çıkacak görüş, ancak Yönetim Kurulu na yol gösteren bir çalışma olacaktır. Sonuç olarak TRT Yönetim Kurulu nun sorunun çözümü noktasında bir karar vermesi gerekmektedir. Konunun 2004 yılında Başbakanlık Teftiş Kurulu nca incelendiği, sonraki yıllarda Sayıştay (Eski Yüksek Denetleme Kurulu) Denetim Raporlarında da konunun sonuçlandırılması yönünde öneriler getirilmesine rağmen, TRT Yönetim Kurulu tarafından sonuçlandırılmamıştır. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ünitelerince üretilen programlarda akitli olarak çalıştırılan kişilerle ilgili İstisna akdiyle sigortasız personel çalıştırmaktan dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu na ihtirazi kayıtla yatırılan sigorta primi, gecikme cezası ve idari para cezalarının, Kurum kaynaklarından karşılanması veyahut da sorumlu personelin tespiti ve rucu edilmesi hususunda TRT Yönetim Kurulu tarafından gerekli kararların bir an önce alınması önerilir. C-Mali duran varlıklar: -İştirakler: Toplam TL olan hesabın TL si TRT nin uluslararası yayın kuruluşu olan Euronews SA adlı ortaklığa %15,70 oranında iştirak etmesi neticesindeki sermaye payını göstermektedir. Bakanlar Kurulu nun 28 Nisan 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2009/14919 sayılı kararında; Ortaklık ana sözleşmesi çerçevesinde doğrudan ya da dolaylı olarak Kurumun etkinliğini artırabilecek unsurlar dikkate alınarak, %16 oranını geçmemek üzere Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun ortaklık payı Yönetim Kurulu tarafından belirleneceği hükmü getirilmiştir. TRT Yönetim Kurulu nun tarih ve 2009/40 sayılı kararı gereğince, % 15,70 ortaklık oranı karşılığında Euronews SA firmasının özel sermaye artırım hesabına tarihinde Euro karşılığı olarak TL yatırılmıştır. 139

157 Hesabın kalan TL si de TRT nin TİAK Televizyon İzleme Araştırmaları Anonim Şirketine iştirak etmesi neticesindeki sermaye payını göstermektedir. Bakanlar Kurulu nun 13 Kasım 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2010/1079 sayılı kararında; Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun, Yönetim Kurulu nun alacağı karar üzerine, özel hukuk hükümlerine tabi olarak kurulacak olan TL sermayeli TİAK Televizyon İzleme Araştırmaları Anonim Şirketine sınırlı sorumlu C grubu hissedar olarak, ortak olmasına karar verilmiştir. TRT Yönetim Kurulu nun tarih ve 2010/347 sayılı kararı gereğince, şirket hesabına tarihinde TL yatırılmıştır. İştirakler hakkında ayrıntılı bilgiye raporun Bağlı ortaklıklar ve iştirakler bölümünde yer verilmiştir. D-Maddi duran varlıklar: Kurum un 2011 yılsonu itibariyle, maddi duran varlıkları ve yıl içindeki hareketleri önceki dönem değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Maddi duran varlıklar 2010 yılından 2011 yılında 2012 yılına devir TL Giren TL Çıkan TL devreden TL Arazi ve arsalar Yeraltı ve yer üstü düzenleri Binalar Tesis-makine ve cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar Diğer maddi duran varlıklar Toplam(brüt) Birikmiş amortismanlar(-) Toplam(net) Yapılmakta olan yatırımlar Yatırım avansları Yatırımlar toplamı Genel Toplam Kurum un maddi duran varlıklarının 2011 yılı dönem başı mevcudu TL olup dönem içerisinde TL lik giriş ve TL lik çıkış olmuş, bunun sonucu olarak dönem sonu mevcudu TL olarak gerçekleşmiştir. Brüt toplamdan, dönem sonu değeri olarak TL 140

158 amortismanların tenzili ve bu değere TL tutarındaki yatırım toplamının ilavesi sonucu, 2012 yılına devreden maddi duran varlık net toplamı TL olmuştur. Maddi duran varlıklara girişleri toplamı TL nin, TL si yapılmakta olan yatırımlardan tamamlanarak ilgili MDV hesabına aktarılmasından, TL si de diğer maddi duran varlıklarda izlenen varlıkların ilgili maddi duran varlık hesaplarına aktarılmasından kaynaklanmıştır. Maddi duran varlıklardan çıkışları toplamı TL nin ise, TL si hizmetten çıkan maddi duran varlıklardan, TL si de diğer maddi duran varlıklarda izlenen varlıkların ilgili maddi duran varlık hesaplarına aktarılmasından kaynaklanmıştır. Yatırım hesabından çıkışı yapılan TL nin; TL si tamamlanarak maddi duran varlıklara aktarılan yatırımlara, TL si stok hesaplarına aktarılan yatırımlara aittir. Yatırımlar hakkında ayrıntılı bilgiye, raporun, J-Kalkınma planı ve yıllık yatırımlar/1-yatırımlar bölümünde yer verilmiştir. Kurum un birikmiş amortismanlarının cari dönem hareketi, önceki dönem değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelge de gösterilmiştir yılında 2012 Birikmiş amortismanlar yılından devir Giren Çıkan yılına devreden TL TL TL TL Arazi ve arsalar Yer altı ve yer üstü düzenleri Binalar Tesis-makine ve cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar Diğer maddi duran varlıklar Toplam Birikmiş amortismanlara girişlerin; TL si dönem amortisman giderleri, TL si de diğer yollardan yapılan amortisman girişlerine aittir. Amortismanlardan çıkışlarının ise TL si hizmetten çıkan MDV lerin amortismanlarına, TL si de diğer amortisman çıkışlarına ilişkindir. Maddi duran varlıkların edinme değerlerine göre amorti edilme durumları çizelgede gösterilmiştir. 141

159 Maddi duran varlıklar Edinme değeri Birikmiş amortismanlar Net değeri TL TL % TL Arazi ve arsalar Yer altı ve yerüstü düzenleri , Binalar , Tesis, makine ve cihazlar , Taşıtlar , Demirbaşlar , Diğer maddi duran varlıklar , Toplam , Yapılmakta olan yatırımlar (avanslar dahil ) Toplam (2011 ) , Toplam (2010 ) , Fark ( ) Maddi duran varlıkların, yapılmakta olan yatırımlar ile verilen avanslar dışındaki yılsonu itibariyle edinme değeri TL olmuş olup; bu tutarın % 46,7 oranında TL tutarındaki kısmı amorti edilmiş ve 2011 yılına net değer olarak TL tutarında maddi duran varlık devredilmiştir. E-Maddi olmayan duran varlıklar: Hesap grubunda izlenen TL; TL tutarındaki haklardan, TL lik birikmiş amortismanın tenzili neticesinde ulaşılan net değerini göstermektedir. Maddi olmayan duran varlıklardaki (brüt) TL tutarında hakların; TL haklar ve lisanslı bilgisayar programlarına ve TL si de diğer haklara ait bulunmaktadır. Satın alınıp yayın hakkı bir yıldan uzun olan programlar, bir yıldan uzun süre tekrarlanan ve fayda sağlayan programlar, barter karşılığı alınıp yayın hakkı bir yıldan uzun süre tekrarlanan ve fayda sağlayan programlar ile Kurum içi yapımı tamamlanan programlar bilanço hesaplarında gösterilmemekte, harcamanın yapıldığı dönemde giderleştirilmektedir. TRT Hesap Planında, maddi olmayan duran varlıklar hesap grubu altında 266- Tekrar Yayınlanabilir TV Programları hesabının yer almasına rağmen, satın alınan veya Kurum içinde yapımı tamamlanan programlara ait amortisman değerlerine ilişkin bilgilerin Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığına bildirecek sistemin kurulmaması sebebiyle, söz konusu hesap kullanılamamaktadır. Kurumun maddi olmayan duran varlıklarının mali tablolarda gerçek değeri ile gösterilmesi ve mali tabloların temel muhasebe kavramlarına uygun olarak 142

160 düzenlenebilmesi için; Maddi olmayan duran varlıklar hesap grubu altında Tekrar Yayınlanabilir TV Programları ile Yapımı Devam Eden TV Programları hesaplarının çalıştırılması ve söz konusu hesaplardaki tutarların amortisman tahakkuklarının yapılması gerekmektedir yılı Sayıştay Raporunda; Satın alınan veya Kurum içi yapımı tamamlanan, yayın hakkı bir yıldan uzun olan ve bir yıldan uzun süre tekrarlanarak fayda sağlamasına rağmen harcamanın yapıldığı dönemde giderleştirilen programlarla ilgili olarak; -Kurumun maddi olmayan duran varlıklarının mali tablolarda gerçek değeri ile gösterilmesi ve mali tabloların temel muhasebe kavramlarına uygun olarak düzenlenebilmesi için; Maddi olmayan duran varlıklar hesap grubu altında Tekrar Yayınlanabilir TV Programları ile Yapımı Devam Eden TV Programları hesaplarının çalıştırılması ve söz konusu hesaplardaki tutarların amortisman tahakkuklarının yapılması, - Satın alınan veya Kurum içi yapımı tamamlanan programlara ait, bölüm sayısı, kaç kez yayınlanacağı ve buna benzer bilgilerin Televizyon Dairesi Başkanlığı nca Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığına harcama belgelerinin ekinde iletilmesi, önerisi üzerine Kurum tarafından, kullanılan muhasebe sisteminde gerekli düzenlemenin yapıldığı görülmüş olup, Televizyon Dairesi Başkanlığı nca da gerekli belgelerin muhasebe birimine iletilmesi gerekmektedir. F-Özel tükenmeye tabi varlıklar: Bu hesap 2011 yılında işlem görmemiştir. G-Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları: Hesap grubunda yer alan TL tutarındaki gelecek yıllara ait gider ve gelir tahakkukları hesabının; TL si dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere, TL si çeşitli giderlere, TL si de gelecek yıllara ait diğer olağan giderlere aittir TL tutarındaki çeşitli giderlerinin; TL si peşin ödenen kira ve sigorta giderlerine, TL si de sigorta giderlerine aittir TL olan gelecek yıllara ait diğer giderlerin tamamı Avrupa Yayın Birliği (EBU) ya ödenen tutardır H-Diğer duran varlıklar: TL tutarındaki diğer duran varlıkların; TL si devreden katma değer vergisini ve TL si de elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıkları göstermektedir. 143

161 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanun hükümlerine göre KDV mükellefi olan TRT; mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde tahakkuk ettirdiği KDV yi hesaplanan KDV hesabına alacak kaydetmekte daha sonra mal teslim ettiğinde veya hizmet ifa ettiğinde elde ettiği gelirler üzerinde KDV tahakkuku yaptırarak indirilecek KDV hesabına kayıt yaptırmaktadır. Kurumun tüm mal ve hizmet alımlarında KDV tahakkuku yapıldığı halde, TRT tarafından satışı yapılan mal ve hizmet tutarının düşük olması ve TRT gelirlerinin önemli bir kısmının herhangi bir mal teslimi veya hizmet ifası karşılığı elde edilen gelir olmayıp, kanunla tayin ve tespit edilen gelirler olması sonucu; TRT tarafından mal ve hizmet alımı esnasında üstlenilen KDV nin sonraki mükelleflere yansıtılması mümkün olmamaktadır. Kurumun KDV ye tabi brüt satışlarının kurum giderlerinin altında kalması sonucu her dönem indirilecek KDV tutarı, hesaplanan KDV tutarından fazla gerçekleşmekte ve Kurum bilançolarında sürekli devreden KDV hesabı yer almaktadır. İndirim konusu yapılamayan KDV nin Kurum un ödeyeceği diğer vergi, resim ve harçlara mahsup edilmesi, bunun mümkün olmaması durumunda ise indirim konusu yapılamayan KDV nin gider kayıtlanmak suretiyle tasfiye edilmesi hususunda TRT Genel Müdürlüğünün Maliye Bakanlığına gönderdiği 07/05/2008 tarih 7356 sayılı ve yazıdan olumlu bir cevap alınamamıştır. Gelir İdaresi Başkanlığından alınan tarih ve 972 sayılı yazıda; KDV Kanunu nun 29/2 ve 58 inci maddeleri hükümleri gereğince, Kurumun indirim yoluyla telafi edemediği KDV nin iadesi veya diğer vergi ve harç borçlarına mahsup edilmesi, ya da bu tutarların gelir ve/veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak dikkate alınmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir. - Pasif (Kaynaklar): Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun, 2011 yılı bilançosunun pasifini oluşturan hesaplar, bir önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 144

162 Pasif I. Kısa vadeli yabancı kaynaklar A. Mali borçlar B. Ticari borçlar C. Diğer borçlar D. Alınan avansları E. Yıllara yay.inş.ve onarım hakediş F.Ödenecek vergi ve diğer yüküm. G. Borç ve gider karşılıkları H. Gel.aylara ait gelir ve gid.tahakk. I. Diğer kısa vadeli yabancı kaynak. Toplam (I) II. Uzun vadeli yabancı kaynaklar A. Mali borçlar B. Ticari borçlar C. Diğer borçlar D. Alınan avansları E. Diğer borç ve gider karşılıkları F. Gel.yıl.ait gider ve gelir tahakkukları G. Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar Toplam (II) Toplam (I+II) III. Öz kaynaklar A. Ödenmiş sermaye 4.Ser.enf.düzlt.olumsuz farkı (-) B. Sermaye yedekleri C. Kâr yedekleri D. Geçmiş yıllar kârları E. Geçmiş yıllar zararları (-) F. Dönem net kârı (zararı) Toplam (III) Genel toplam ( I+II+III) Nazım hesaplar Önceki dönem Cari Dönem Fark TL % TL % TL , , , ,1 ( ) , ,4 (33.412) , , , ( ) , , , , , , , , , , , , , , , , ( ) Kurum un pasif toplamı 2011 yılında % 9,5 oranında TL artarak, TL ye yükselmiştir. Bilanço pasif toplamının; % 3,3 oranında TL sini kısa vadeli yabancı kaynaklar, % 2,1 oranında TL sini 145

163 uzun vadeli yabancı kaynaklar ve % 94,6 oranında TL sini de öz kaynaklar oluşturmuştur. I-Kısa vadeli yabancı kaynaklar: A-Mali borçlar: Bu hesap cari yılda işlem görmemiştir. B-Ticari borçlar: Kurumun, kısa vadeli ticari borçları, geçen yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki Dönem Cari dönem Fark Ticari borçlar TL TL TL Ba) Satıcılar Bb)Borç senetleri Bc)Alınan depozito ve teminatlar Bd)Diğer ticari borçlar ( ) Toplam Ticari borçları dönem sonu bakiyesi, önceki döneme göre % 38,6 oranında TL artarak TL düzeyinde gerçekleşmiş olup, hesaplar itibariyle incelemesi aşağıda yapılmıştır. Ba) Satıcılar: Kurumun satıcılara olan borçları, bir önceki dönem değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki Dönem Cari dönem Fark Satıcılar TL TL TL - Merkezi yönetim kapsamındaki kamu id Kamu iktisadi teşebbüsleri ( ) - Gerçek ve tüzel kişiler Yurt dışı ( ) Toplam Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine borçlar: Hesapta görülen TL, reklam ve kira bedelinden doğan borçlardır. 146

164 -Gerçek ve tüzel kişilere borçlar: Yılsonu itibariyle bakiyesi TL olan gerçek ve tüzel kişilere borçların; TL si Genel Müdürlükçe satın alınan mal ve hizmet bedelinden bakiye borçları, TL si ise barter usulüyle alınan mal ve hizmet karşılığında taahhüt edilen reklam borçlarını ifade etmektedir. -Yurt dışına borçlar: Yılsonu itibariyle kayıtlı TL tutarındaki yurt dışına borçların tamamı yabancı radyo ve televizyon yayın kuruluşlarından ve yurt dışı muhabirlerinden temin edilen haber ve görüntü bedellerinin ve uydu kiralarının yılsonu kalıntısıdır. Bc)Alınan depozito ve teminatlar: Kurum un, TL tutarındaki alınan depozito ve teminatlarının; TL si çok sayıda gerçek ve tüzel kişilerden yapılan sözleşmeler gereği alınan geçici ve kesin teminatlara, TL si KİT lerden alınan depozitolara ve TL si de yurtdışı kişi ve kuruluşlardan alınan depozito ve teminatlara ilişkindir. Bd)Diğer ticari borçlar: Yılsonu kalıntısı TL olan diğer ticari borçların; TL si kamu kurum ve kuruluşlarına borçlara, TL si gerçek ve tüzel kişilere borçlara, TL si belgesi gelmeyen mal ve hizmetten borçlara ve TL si de diğer çeşitli ticari borçlara aittir. C-Diğer borçlar: Kurum un ticari olmayan diğer borçlarının bakiyesi TL nin; TL si personele borçları, TL si de diğer çeşitli borçları göstermektedir. Personele borçlar hesabında yer alan TL nin; TL si, avukatlık vekalet ücretlerinden, TL si de personele diğer borçlardan oluşmaktadır. Diğer çeşitli borçlar hesabında izlenen TL nin TL si, kamu kurum ve kuruluşlarına, TL si, gerçek ve tüzel kişilere, TL si, diğer çeşitli borçlara aittir. D-Alınan avanslar: Kurumun, TL tutarındaki alınan avanslarının; TL tutarındaki kısmı alınan sipariş avansları ve TL si de alınan diğer avanslardır. 147

165 TL tutarındaki alınan diğer avansların; TL si Evrensel Hizmet Fonu ndan ve 446 TL si de diğer alınan avanslara ilişkindir. E-Yıllara yaygın inşaat ve onarım hak edişleri: Bu hesap yıl içinde işlem görmemiştir. F-Ödenecek vergi ve yükümlülükler: Kurumun sorumlu ve mükellef sıfatıyla ödeyeceği vergi, resim, harç, sigorta primi, sendika aidatları, icra kesintileri ve benzeri borçların yılsonu itibariyle toplam tutarı TL olup; TL si ödenecek vergi ve fonları, TL si ödenecek sosyal güvenlik kesintilerini ve TL si de ödenecek diğer yükümlülükleri göstermektedir. Ödenecek vergi ve fonlar hesabında yer alan tutarın; TL si, personelden kesilen gelir ve damga vergisi ile personele ait diğer vergilerden, TL si, sorumlu sıfatı ile ödenecek KDV ile damga vergisinden, TL si de, üçüncü kişilerden kesilen gelir vergisi, damga vergisi, telif hakları vergisi ve diğer vergilerden oluşmaktadır. Ödenecek sosyal güvenlik kesintilerinin; TL si Kurum un tabi olduğu kesintiler, TL si de personelden yapılan diğer kesintilerdir TL ödenecek diğer yükümlülükler ise; personelden yapılan diğer (icra kesintileri sendika aidatları gibi) kesintilerden oluşmuştur. G-Borç ve gider karşılıkları: Bu hesap grubu hareket görmemiştir. H-Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları: Gelecek aylara ait gelir ve gider tahakkukları hesabına kayıtlı TL nin tamamı gider tahakkukları olup, ait oldukları dönemde maliyet ve gider hesaplarına aktarılarak kapatılmışlardır. I-Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar: Bu hesap bakiye vermemiştir. II-Uzun vadeli yabancı kaynaklar: A-Mali borçlar: Bu hesap grubu hareket görmemiştir. 148

166 B-Ticari borçlar: Kurumun uzun vadeli ticari borçlarının bakiyesi TL nin tamamı gerçek ve tüzel kişilerden alınan depozito ve teminatlara aittir. C-Diğer borçlar: D-Alınan avanslar: Bu hesaplar, faaliyet döneminde işlem görmemiştir. E-Borç ve gider karşılıkları: Borç ve gider karşılıklarının dönem sonu tutarı TL olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu tutarın tamamı birikmiş dahili sigorta fonundan oluşmaktadır. F-Gelecek yıllara ait gelirler ve gider karşılıkları: G-Diğer yabancı kaynaklar: Bu hesaplar, faaliyet döneminde işlem görmemiştir. III-Öz kaynaklar: A-Ödenmiş sermaye: Kurumun TL olan esas sermayesinin tamamı ödenmiştir. Kurumun TL olan esas sermayesine 2004 yılı sonunda yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu tespit edilen TL enflasyon düzeltme olumsuz farkının negatif etkisiyle, 2006 yılsonu itibariyle TL olmuştur yılı sonunda ise; 2006 yılı dönem net karı olan TL'nin, TL'sinin sermaye düzeltmesi olumsuz farkına mahsup edilmesi sonucunda, ödenmiş sermayesi yeniden TL olmuş bulunmaktadır. B-Sermaye yedekleri: Bu hesap grubu 2011 yılında işlem görmemiştir. C-Kâr yedekleri: 2954 sayılı Kanun un Karın dağıtımı ve yedek akçe başlıklı 34 üncü maddesinin (a) ve (b) fıkraları gereğince, 2010 yılı dönem net karı olan TL nin kar yedekleri (statü yedekleri) hesabına aktarılması nedeniyle, Kurumun kâr yedekleri, 2011 yılsonu itibariyle bir önceki yıla göre % 30,7 oranında artarak, TL ye ulaşmıştır. D-Geçmiş yıllar kârları: Bu hesap, bakiye vermemiştir. 149

167 E-Geçmiş yıllar zararları: Bu hesap işlem görmemiştir. F-Dönem net karı: TRT 2011 yılı faaliyet dönemini TL dönem net karı ile kapatmış bulunmaktadır. Dönem net karının oluşmasına ilişkin ayrıntılı açıklamalara, raporun Gelir Tablosu bölümünde yer verilmiştir. Nazım hesaplar: Kurumun aktif ve pasifinde yer alan TL tutarındaki nazım hesapların ayrıntısı, aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Nazım hesaplar 2011 TL -Kıymetli evrak cüzdanı Alınan teminat mektupları Verilen teminat mektupları İz bedelle takip edilen demirbaş. 44 -Diğer hesaplar Toplam

168 VI. GELİR TABLOSU Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu nun 2011 yılı faaliyetleri sonucu hazırlanan gelir tablosu Yönetim Kurulu nun tarih ve 2012/5 sayılı kararı ile onaylanmıştır. Kurum, 2011 yılı faaliyet döneminde yurtiçi ve yurtdışı mal ve hizmet satışları karşılığı ile elektrik hasılatından alınan paylar, bandrol gelirleri, sübvansiyonlardan oluşan diğer gelirleri toplamı olarak TL tutarında brüt satış hâsılatı elde etmiştir. Brüt satış hasılatından 743 TL tutarındaki satış indirimlerinin çıkartılması neticesinde, net satışlar önceki döneme göre % 7,2 oranında TL artarak TL tutarına ulaşmıştır. Net satışlardan satış maliyeti olan TL nin tenzili ile brüt satış karı TL olarak gerçekleşmiştir. Faaliyet giderleri TL nin bu tutardan düşürülmesiyle ile TL faaliyet karı gerçekleşmiştir. Yıl içinde diğer faaliyetlerle ilgili olarak elde edilen olağan ve olağandışı gelirleri toplamının olmasına mukabil katlanılan olağan ve olağandışı gider ve zararlar toplamının TL olması neticesinde Kurum 2011 yılını TL karla kapatmıştır. Dönem karı önceki döneme göre % 56,0 oranında azalmıştır. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu nun 2011 yılı gelir tablosu ve gelir tablosu dipnotları rapor ekleri arasında (Ek:12) yer almış olup, incelemeye esas olan ayrıntılı gelir tablosu, önceki dönem değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 151

169 Gelir ve Gider Önceki dönem TL Cari dönem TL Fark Ayrıntısı Tümü Ayrıntısı Tümü TL A- Brüt satışlar Yurtiçi Satışlar Yurtdışı Satışlar Kamusal Katkı Gelirleri Diğer Gelirler B- Satış indirimler (-) ( ) 1-Satıştan İadeler 2-Satış Iskontoları Diğer İndirimler C- Net satışlar D- Satışların maliyeti (-) Satılan Mamullerin Maliyeti(-) Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) Satılan Hizmet Maliyeti (-) Brüt satış kârı veya zararı E- Faaliyet giderleri (-) Araştırma ve Geliştirme Giderleri Pazar,Satış,Dağıt.Giderleri Genel Yönetim Giderleri Faaliyet kârı veya zararı ( ) F- Diğer faal. olağan gelir ve karlar İştiraklerden temettü gelirleri Faiz Gelirleri Komisyon Gelirleri Konusu Kalmayan Karşılıklar Menkul Kıymet Satış Karları 5-Kambiyo Karları Reeskont Faiz Gelirleri 91-8-Diğer Olağan Gelir ve Karlar G- Diğer faal.olağan gider ve zararlar(-) Komisyon Giderleri Karşılık Giderleri Kambiyo Zararları Reeskont Faiz Giderleri 5-Diğer Olağan Gider.ve Zararı.(-) H- Finansman giderleri (-) Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri Olağan kâr veya zarar ( ) I- Olağandışı gelir ve kârlar ( ) 1-Önceki Dönem Gelir ve Karlar Diğer Olağandışı Gel.ve Karlar J- Olağandışı gider ve zararlar (-) Önceki Dönem Gider ve Zararı Diğer Olağandışı Gider.ve Zararı Dönem kârı veya zararı ( ) K Dön. Kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları (-) Dönem net kârı veya zararı ( ) 152

170 A-Brüt satışlar: TRT nin 2011 yılı brüt satışları, önceki döneme göre % 7,2 oranında TL artarak TL olarak gerçekleşmiştir. Brüt satışların ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki dönem Cari dönem Fark Brüt satışlar TL TL TL 1- Yurt içi satışlar: - Reklam gelirleri Mal ve hizmet karşılığı gelirler Program satış gelirleri Haber hizmet satış gelirleri ( ) - Konser ve temsil gelirleri (6.831) - Ticari mal satışları ( ) - Diğer yurtiçi gelirler Toplam (1) Yurt dışı satışlar: -Reklam gelirleri Diğer gelirler: Toplam (2) Diğer gelirler: -Elektrik payı gelirleri ( ) -Bandrol gelirleri Sübvansiyonlar ( ) -Eurovizyon gelirleri Toplam (3) Genel toplam (1+2+3) Brüt satışların % 13,5 i doğrudan yayın faaliyetleri sonucu elde edilen yurtiçi ve yurt dışı gelirlerden, % 86,5 i ise yayın ve yapım faaliyetleri ile doğrudan ilgili olmayan diğer gelirlerden oluşmaktadır. Diğer gelirler içerisinde yer alan ve Kurum inisiyatifi dışında gerçekleşen bandrol gelirleri, brüt satışların % 43,4 ünü oluştururken, elektrik enerjisi hâsılat payı gelirleri brüt satışların % 42,8 ini oluşturarak bandrol gelirlerinden sonra ikinci sırayı almıştır. Sübvansiyonlar ve diğer gelirler de brüt gelirlerin % 0,3 ünü oluşturmaktadır. Toplam da TRT gelirlerinin % 86,5 oranında diğer gelirlerden oluşması Kurum un yayın faaliyetlerinden elde edilen gelirlerden ziyade diğer gelirlere, başka bir ifadeyle kamusal katkı paylarına bağımlı olduğunu göstermektedir. Brüt satışların ayrıntısı aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. 153

171 1-Yurt içi satışlar TRT nin ana faaliyet konusu olan yayın hizmetleri sonucunda elde ettiği brüt yurtiçi satışları, önceki döneme göre % 48,6 oranında TL artarak TL tutarında gerçekleşmiştir. Toplam TL olan 2011 yılı yurtiçi satışların; TL si ilan ve reklam gelirlerinden, TL si mal ve hizmet satışı karşılığı elde edilen gelirlerden, TL si program satış gelirlerinden, TL si ticari mal satış gelirlerinden, TL si haber hizmet satış gelirlerinden ve TL si de diğer gelirlerden oluşmuştur. Yurtiçi satışlar hakkında ayrıntılı bilgiye raporun İşletme Çalışmaları Pazarlama alt bölümünde yer verilmiştir. 2-Yurt dışı satışlar: TRT nin 2011 yılında yurt dışına sattığı mal ve hizmetler karşılığı elde edilen satış hasılatı, önceki döneme göre % 134,8 oranında TL artarak TL tutarında gerçekleşmiştir TL tutarındaki yurt dışı satışların; TL si haber ve spor hizmet satış gelirleri, TL si program satış gelirleri, TL si TV ilan ve reklam gelirleri ve TL si de diğer yurtdışı satışlardan sağlanan gelirleri göstermektedir. 3-Diğer gelirler: Kurum un diğer gelirlerini, elektrik hasılatından alınan paylar, bandrol gelirleri, sübvansiyonlar (Hazine + TRT INT) ve Eurovizyon gelirleri teşkil etmiştir. Cari dönemde bir önceki döneme göre % 2,1 oranında TL artışla, TL ye yükselen diğer gelirlerin; TL si, bandrol gelirlerine, TL si, elektrik enerjisi payı gelirlerine, TL si, çeşitli sübvansiyon gelirlerine, TL si de, Eurovizyon gelirleri ve diğer çeşitli gelirlere aittir. TRT nin elektrik enerjisi payı, bandrol gelirleri, sübvansiyon ve Eurovizyon gelirlerinden oluşan diğer gelirleri aşağıda sırasıyla incelenmiştir. -Elektrik enerjisi payı: TRT gelirlerini düzenleyen 3093 sayılı Kanun gereği elektrik enerjisi hasılatından bu Kanuna göre ayrılan ve brüt satışların % 42,8 sini oluşturan elektrik enerjisi hasılat payları Kurum un önemli bir gelir kaynağını oluşturmaktadır yılında elektrik enerjisi hasılatından alınan pay TL tutarında gerçekleşmiştir. 154

172 3093 sayılı TRT Gelirleri Kanun unun 4 (c ) maddesinde 9/7/2008 tarih ve 5784 sayılı Kanunla değişiklik yapılmıştır. TRT enerji payı matrahı, bir önceki düzenlemeye göre nihai tüketiciye satılan enerjiden elde edilen gayri safi satış hasılatının (katma değer vergisi hariç tüm fon, vergi ve paylar dahil) %2 oranı tutarındaki payı şeklinde hesaplanırken, 5784 sayılı Kanun ile (katma değer vergisi hariç tüm fon, vergi ve paylar hariç) şeklinde değiştirilmiştir sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ( c ) bendini değiştiren 5784 sayılı Yasanın 11 inci maddesinde iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere denilerek, tüm enerji bedelleri içerisindeki payı yaklaşık %25 gibi yüksek bir orana sahip olan iletim, dağıtım, perakende satış hizmet bedellerini içeren bazı maliyet kalemleri, TRT enerji payı matrahının dışına alınmıştır. Yapılan incelemelerde; Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve bağlı şirketleriyle 2007 yılından itibaren hesap mutabakatlarının yapılamadığı, matrahın tespiti noktasında görüş ayrılıklarının yaşandığı tespit edilmiştir yılından itibaren Bölgesel Elektrik Dağıtım şirketleriyle; Reaktif Enerji Bedeli, Enerji Fonu ve Belediye Tüketim Vergisi matrahından oluşan %2 oranındaki TRT Payının ödenmemesi ile 3093 sayılı TRT Kurumu Gelirleri Kanununun değişikliğe uğradığı tarihinden itibarıyla da Reaktif Enerji Bedelinin matraha dahil edilmemesi hususları, matraha ilişkin ihtilafın ana konusunu oluşturmuştur yılı denetim raporunda; Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve bağlı bölgesel dağıtım şirketleriyle 2007 yılından itibaren yapılamayan hesap mutabakatlarının, bazı bölgesel dağıtım şirketlerinin %100 oranındaki hisselerinin blok satışı yapılarak özelleştirilmesi de dikkate alınarak bir an önce yapılması önerisi getirilmiştir. Matraha ilişkin görüş ayrılıklarının giderilememesi ve bu ayrılıklardan dolayı kurum alacaklarının tahsil edilememesi üzerine, mutabakat farkı Kurum alacağının tahsili talebiyle tarihinde Ankara 1.Asliye Ticaret Mahkemesi nezdinde Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. aleyhine 2009/22 esas numarasıyla pilot dava açılmıştır. Açılan davada, Mahkeme konuyu bilirkişiye havale etmiş, bilirkişi heyetince hazırlanan raporda TRT nin mevcut belgelere göre haklı olduğu ve davalı taraftan TL TRT payı alacağı ve kanun gereği tarihinden itibaren alacağına faiz talep edeceği yönünde görüş bildirmiş, ancak; Kurum ile Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. arasında mutabakat farkı nedeniyle görülen dava, tarihinde Kurum aleyhine sonuçlanmıştır. Ankara 1.Asliye Ticaret Mahkemesi nin vermiş olduğu karar, TRT tarafından temyiz edilmiştir. 155

173 -Bandrol gelirleri: TRT gelirlerini düzenleyen 3093 sayılı Kanun gereği radyo, televizyon, video ve birleşik cihazları imal veya ithal edenlerden bandrol veya etiket satın alma karşılığı tahsilat yapılmaktadır yılında TL tutarında bandrol geliri elde edilmiştir. Kurum un diğer bir önemli gelir kaynağını oluşturan bandrol gelirleri, 2011 yılı net satış hasılatının % 43,4 ünü oluşturmuştur. Bandrol gelirleri 1984 yılında yürürlüğe giren 3093 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanununa dayanarak tahsil edilmektedir sayılı Kanuna göre; radyo, televizyon, video ve birleşik cihazları imal veya ithal edenler satıştan önce, ticari ithalat maksadı dışında yurda getirenler de ithal işlemlerinden önce bandrol veya etiket almaya mecbur kılınmıştır. Bandrole tabi cihazları imal edenler ile ticari ithalat maksadı ile ithal edenler kanunda belirtilen oranlarda bandrol ücreti ödemektedir. Bandrole tabi cihazların ticari ithalat maksadı dışında yurda getirilmesi esnasında ise bir defaya mahsus olmak üzere bandrol ücreti alınmakta olup, alınacak bandrol ücretleri her yıl Aralık ayında gelecek takvim yılından geçerli olmak üzere Bakanlar Kurulu tarafından maktu olarak belirlenmektedir yılında geçerli olacak maktu bandrol ücretlerine ilişkin 2011/1406 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bandrol gelirleri 3093 Sayılı Kanuna göre; imal edilen cihazlar için imalatçı ve ticari ithalat maksadıyla getirilen cihazlar için de ithalatçı firmalar kanalıyla ve ticari ithalat maksadı dışında getirilen cihazlardan ise, Gümrük idareleri kanalıyla olmak üzere iki farklı şekilde tahsil edilmektedir. Ayrıca gümrüklerde unutulan bandrole tabi eşyaların satışı esnasında tahsil edilen bandrol ücretleri de, Maliye Bakanlığı Tasfiye İşletme Şube Müdürlükleri kanalıyla Kuruma aktarılmaktadır. Bandrolsüz cihaz satışını asgariye indirmek için ülke çapında bandrol kontrol ve denetimleri yapılmakla birlikte, yapılan denetimler yetersiz kalmıştır. Denetimde etkinliği sağlamak ve bandrole tabi cihaz satıcılarının işyerlerinde yapılan kontrol ve denetimleri artırmak amacıyla Mali Denetçilik birimi kurulmuştur. Bu konuda hazırlanan TRT Mali Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Mali denetçilerin kadro tanımı, 3093 sayılı TRT Gelirleri Kanununda sayılan, başta bandrol ücreti ve enerji payı gelirleri olmak üzere kurum gelirlerinin tahakkuk, takip, tahsil ve denetlenmesi ile ilgili görevlerin yanında, her türlü kurum harcamalarının denetlenmesi ve idarece verilecek diğer görevleri yapmak olarak belirlenmiştir. 156

174 2010 yılında 19 adet mali denetçi TRT ye naklen atanmıştır. Bandrole tabi cihaz satıcılarının işyerlerinde yapılan kontrol ve denetimlerin büyük yararı olmakta ve bandrolsüz cihaz satışlarında hızlı düşüş görülmektedir. Denetim tarihi itibariyle(ağustos 2012) Mali denetçilerin bandrole tabi cihaz denetimleri yanı sıra Muhasebe Finansman, Satın Alma, Destek Hizmetleri, Reklam Dairesi Başkanlıklarında görevlendirildikleri görülmüştür sayılı Kanun ile, bandrolsüz cihaz satışları için ağır cezai müeyyideler getirilmiştir. Buna göre; bu cihazları bandrolsüz satan imalatçı veya ithalatçıdan, bandrolsüz sattığı her cihaz için, cihazın satış bedeli kadar, bu cihazları bandrolsüz satın alan, devralan veya kullananlardan, bandrolsüz her bir cihaz için, cihazın rayiç değerinin yarısı kadar idari para cezası, Kurum tarafından tahakkuk ve tahsil edilmektedir. -Sübvansiyonlar: Sübvansiyonlar hesabında kayıtlı TL tutarındaki meblağın tamamı; TRT/INT yayını için EUTELSAT HOTBİRD ve TÜRKSAT A.Ş. ye ödenen transponder kirası karşılığı Başbakanlık Merkez Saymanlığı ndan aktarılan kaynağa aittir. -Eurovizyon gelirleri: Avrupa Yayın Birliği (EBU), düzenlemiş olduğu Eurovizyon Şarkı Yarışması için katılımcı kuruluşlardan sürekli bir şekilde katılımcı payı almakta, organizasyonun gerçekleştirilmesinin akabinde ise, katılımcıların paylarından organizasyon masrafları düşürüldükten sonra geriye kalan tutarlardan pay vermekte olup; 2011 yılı sonunda hesapta görülen TL, söz konusu katılımcı payını göstermektedir. B-Satış indirimleri: Hesap grubundaki 743 TL nin tamamı satış ıskontolarıdır. Reklam gelirleri üzerinden Reklam Yönetmeliği gereği yapılan indirimleri ifade eden 743 TL tutarındaki satış ıskontolarının tamamı yurtiçi TV reklam firmalarına yapılan ıskontolara aittir. C- Net satışlar: Kurum un TL tutarındaki brüt satışlar toplamından, 743 TL tutarındaki satış indirimlerinin düşürülmesiyle net satışların tutarı TL olarak gerçekleşmiştir. D- Satışların maliyeti: Satışların maliyeti geçen döneme göre % 6,7 oranında TL artarak TL olarak gerçekleşmiş olup, TL si satılan hizmet 157

175 maliyetinden, TL si satılan ticari mallar maliyetinden, TL si ise satılan mamullerin maliyetinden oluşmuştur TL tutarındaki satılan hizmet maliyetinin; TL si, TV yapım hizmet maliyetine, TL si, yayın hizmeti maliyetine, TL si, haber ve haber programları maliyetine TL si ise radyo yapım hizmet maliyetine ilişkindir. -Brüt satış kârı: Kurum un TL tutarındaki net satışlarından, TL tutarındaki satışların maliyetinin tenzili sonucu TL brüt satış kârı elde edilmiştir. Brüt satış karı bir önceki yıla göre % 8,2 oranında TL artmıştır. E- Faaliyet giderleri: Kurum un esas faaliyetleri ile ilgili bulunan ve hizmet maliyetlerine yüklenemeyen giderleri toplamı bir önceki döneme göre % 72 oranında artarak, TL olarak gerçekleşmiştir. Faaliyet giderlerinin; TL si genel yönetim giderlerine, TL si pazarlama satış ve dağıtım giderlerine, TL si araştırma ve geliştirme giderlerine ilişkindir. - Faaliyet kârı: Brüt satış karı TL den TL tutarındaki faaliyet giderlerinin tenzili neticesinde kalan TL, Kurum un 2011 yılı faaliyet karını ifade etmektedir. F- Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar: Kurum un diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar toplamı geçen döneme göre % 24,9 oranında TL artarak, TL gerçekleşmiş olup, ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. 1-İştiraklerden temettü gelirleri: Hesapta bulunan TL, Kurum un %14,81 oranında iştirak ettiği Euronews şirketinin 2010 yılı karından elde edilen temettü geliridir. 2- Faiz gelirleri: Hesaptaki TL nin tamamı bankalardaki vadeli ve vadesiz hesaplardan elde edilen faiz gelirlerinden oluşmuştur. 158

176 4-Konusu kalmayan karşılıklar: Hesaptaki TL nin tamamı dava veya icra konusu olması dolayısıyla karşılık ayrılmak suretiyle şüpheli alacak hesaplarına alınan alacakların tahsili sebebiyle, şüpheli alacak karşılıklarının iptalinden oluşmuştur. 6-Kambiyo kârları: TL tutarındaki kambiyo kârları, kur farkı gelirlerinden meydana gelmiştir. 8-Diğer olağan gelir ve kârlar: Kurum un diğer olağan faaliyetlerden elde ettiği gelir ve karlar toplamı önceki döneme göre %21,3 oranında TL artarak TL olarak gerçekleşmiştir. Diğer olağan gelir ve karların; TL si, kira gelirlerine, TL si, hizmetten yararlanma gelirlerine, TL si, sosyal tesislerden elde edilen gelirlere, TL si, personelden alınan gelirlere, TL si, diğer çeşitli olağan gelir ve karlara, TL si, şartname bedeli satış hasılatlarına, TL si de, kültür ve spor hizmetlerinden gelirlerine aittir. G- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar: Hesap grubunun tamamı TL olup, önceki döneme göre % 22,7 oranında TL artmıştır. Hesapların ayrıntısı aşağıda açıklanmıştır. 1- Komisyon giderleri: Hesapta görülen TL nin tamamı muhtelif işlemler için bankalara ödenen tutarlardır. 2-Karşılık giderleri: Karşılık giderleri tutarı olan TL nin; TL si dahili sigorta fonu karşılığından, TL ise dava ve icra konusu olan alacaklar için ayrılan karşılıkları göstermektedir. 3-Kambiyo zararları: Hesapta görülen TL nin tamamı, döviz işlemleri sırasında oluşan olumsuz kur farklarına ilişkindir. 159

177 5- Diğer olağan gider ve zararlar: Tamamı TL olan diğer olağan gider ve zararların; TL si misafirhane, Lara tesisleri, lokal, kantin, kreş, gündüz bakımevi, yiyecek-içecek kapsamlı sosyal hizmet tesislerine yapılan giderlere, TL si çeşitli GSM kira giderlerine, 159 TL si de diğer çeşitli olağan gider ve zararlara aittir. H- Finansman giderleri: 2011 yılında da Kurumun finansman gideri olmamıştır. - Olağan kar: Faaliyet karına, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârların eklenmesi, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararların tenzili sonucunda, 2011 yılı olağan karı TL olmuştur. I- Olağandışı gelir ve kârlar: Olağandışı gelir ve kârlar toplamı TL olup, bu tutarın TL si önceki dönem gelir ve karları, TL si ise diğer olağandışı gelir ve karlarından oluşmuştur. Hesapların ayrıntısı aşağıda açıklanmıştır. 1-Önceki dönem gelir ve kârları: TL tutarındaki önceki dönem gelir ve kârlarının; TL si önceki döneme ait enerji payı gelirleri, TL si personelden geri alışlar TL si kurum dışı istirdatlar, TL si faizler ve gecikme cezalarından gelirler, TL si de diğer önceki dönem gelirleridir. TRT tarafından enerji şirketlerinden aylık olarak elektrik enerjisi payı tahakkuk cetvelleri istenilmekte ve bu cetveller üzerinde TRT enerji payı tahakkuk ettirilmektedir. Şirketler, aylık olarak tahsil ettikleri enerji faturaları üzerindeki TRT payını bir sonraki ayın 25 ine kadar Kurum hesaplarına aktarmak zorundadırlar. Enerji şirketleri ile başlangıçta tahakkuk cetvelleri üzerinden tespit edilen ve her ayın 25 inde Kurum hesaplarına yatırılması sağlanan TRT elektrik enerji paylarının kontrolleri aylık olarak tahakkuk cetvelleri ve banka ekstreleri üzerinden yapılmaktadır. Şirketlerin üçer aylık bilançoları kesinleştiğinde, aylık yapılan ödemeler ile bilanço üzerinden tespit edilen farklar, Kurum hesaplarına yatırılmaktadır. Tahakkuk ile tahsilat ve kontrol süreçleri arasındaki 3 er aylık gecikmeler dönem sonlarında bir önceki yıl gelirlerinin bir sonraki yılda tespit edilmesine neden olmaktadır. Kasım ayının elektrik hasılat payı Ocak ayında, Aralık ayının hasılatı ise 160

178 Şubat ayında tahsil edilmektedir. Dönem sonunda enerji hasılatı tahmini olarak tahakkuk ettirilmektedir. Şirketlerin bir önceki dönem bilançoları Mart ayı sonunda kesinleştiği için elektrik hasılat payı net olarak ancak Mart ayı sonunda kesinleştiği için tahsilat ile tahakkuk arasındaki fark ilgili dönemde önceki dönem gelir ve karlarına kaydedilmektedir. 2-Diğer olağan dışı gelir ve kârlar: TL tutarındaki diğer olağandışı gelir ve kârların; TL'si faiz, ceza ve teminat gelirlerine, TL'si de çeşitli olağandışı gelir ve karlara aittir. Kurum gelirlerini düzenleyen tarih ve 3093 sayılı Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu nun Tahsilat başlıklı 5/a maddesi ile ceza hükmü başlıklı 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre bandrol alacakları ile tahakkuk edip tebliğ edilen para cezalarının, 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil ve takibi öngörülmüştür sayılı Kanunun alacakların takip ve tahsili için takibata salahiyetli tahsil dairesi şeklinde bir birimi öngörmesi ve TRT nin söz konusu birime sahip bulunmaması sonucu bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde sorun yaşanmakta ve etkin bir takip ve tahsilat yapılamamaktadır Sayılı kanun çerçevesinde tahakkuk eden Kurum gelirlerinin kanunda belirtilen sürelerde ödenmemesi halinde, 6183 Sayılı Kanuna göre takip işlemleri Hukuk Müşavirliği tarafından yerine getirilmekte iken, Ankara 6. İdare Mahkemesinin verdiği ve Danıştay 10. Dairesince onaylanan karar ile Hukuk Müşavirliğinin ödeme emri düzenleme yetkisi olmadığına karar verilmiştir. Bu karardan hareketle Kurumun yeniden yapılanma sürecinde, Hâsılat Dairesi Başkanlığının Muhasebe ve Finansman Dairesi ile birleşerek Hasılat Müdürlüğü şeklinde örgütlenmesi ile birlikte Müdürlük bünyesinde İcra ve Satış Servisi oluşturulmuştur. Hukuk Müşavirliğinden anılan mahkeme kararları gerekçe gösterilerek iade edilen 405 dosya içerisinde ödeme emri tebliği edilemediği için ilanen tebliğ edilen alacaklar ile ödeme emri tebliğ edilmesine rağmen halen ödenmeyen alacak dosyaları İcra ve Satış Servisine intikal ettirilmiştir. Ancak, gerek birleşme öncesi Hâsılat Dairesi Başkanlığı tarafından, gerekse birleşme sonrasında Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığınca düzenlenen ödeme emirleri de aynı gerekçeler ile mükelleflerce dava konusu yapılmaya devam ettiği ve Kurum aleyhine sonuçlandığı görülmüştür. Bu durum üzerine, Hukuk Müşavirliğinin merkezde münhasıran Tahsilat Dairesi ile merkezin yanında, taşrada 7 ayrı bölgeye hitap eden Müdürlükler 161

179 bünyesinde ise Mahalli Tahsil Dairelerinin kurulmasına yönelik çalışmaların ivedilikle gerçekleştirilmesi görüşü doğrultusunda, Kurumun kuruluş görev ve esaslarını düzenleyen yönetmelikte değişiklik yapılmıştır. Yapılan değişiklik ile Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı nın görevleri arasına; g) 4/12/1984 tarihli ve 3093 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanununda sayılan gelirlerin tarh, tahakkuk, tebliğ, tahsil ve denetlenmesi hususundaki her türlü iş ve işlemi ifa etmek, ğ) 3093 sayılı TRT Gelirleri Kanunu hükümleri gereği, bandrol ücreti ana para alacağı ile bandrolsüz cihaz satanlar için kesilecek olan para cezaları ile ilgili olarak Tahakkuku müteakip tebliğ edilen para cezalarını ödemeyenler hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre yapılacak işlemleri yerine getirmek, h) 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasında; anılan Kanunun Tahsil Dairesi, Mahalli Tahsil Dairesi ve diğer makam, merci ve komisyonlara verdiği yetkileri Kurum adına kullanmak, ı) Borçlu veya malların Kurum teşkilatının bulunmadığı mahallerde olması halinde, 6183 sayılı Kanuna göre takip işlemlerinin niyabeten yerine getirilmesini sağlamak. maddeleri eklenmiş. Yine aynı Yönetmeliğin 39 ile 45 inci maddeleri arasında İl Müdürlükleri tek tek zikredilerek görev ve yetkileri sıralanmış ve İl Müdürlüklerine mahalli tahsil dairesi yetkisi verilmiştir. Sonuç olarak, bandrol alacaklarının tahsili amacıyla Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı nca düzenlenen ödeme emirlerinin mahkemelerce, mahalli tahsil dairesince yapılması gerekirken, bu konuda yetkili olmayan kurumca düzenlendiği gerekçesiyle iptal edilmesi hususu, taşra birimlerinde yetkilendirme yöntemiyle aşılmaya çalışılmış ancak devam eden davalardan bir kısmına ilişkin verilen kararlarda yasayla verilmeyen bir yetkinin yönetmelikle alınamayacağına karar verilmiş, söz konusu kararlara karşıda TRT tarafından temyize başvurulmuştur. Gelinen bu noktada; Bandrol alacaklarının tahsili amacıyla TRT Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı nca düzenlenen ödeme emirlerinin mahkemelerce, mahalli tahsil dairesince yapılmadığı, bu konuda yetkili olmayan birimlerce düzenlendiği, yasayla verilmeyen bir yetkinin yönetmelikle alınamayacağı gerekçesiyle iptal edildiği göz önüne alınarak, Bandrol alacakları ile bandrol para cezalarının takip ve tahsilinde yetkilendirilen birimlerce düzenlenen ödeme emirleri konusunda gerekli yasal düzenlemenin yapılması için girişimlerde bulunulması, önerilir. 162

180 J- Olağandışı gider ve zararlar: Cari dönemde Olağandışı gider ve zararlar toplamı TL olup bu tutarın TL si Önceki dönem gider ve zararları, TL si ise Diğer olağandışı gider ve zararlardan oluşmuştur. Hesapların ayrıntısı aşağıda açıklanmıştır. - Önceki dönem gider ve zararları: Tamamı TL olan önceki dönem gider ve zararların; TL si Gelir tahakkuk giderlerine, TL si Emekli Sandığı personel ikramiyelerine, TL si personel özlük hakları giderlerine, TL si Mahkeme ve tazminat giderlerine, TL si enerji, su, PTT taşıma gibi işletme giderlerine, TL si Hizmet karşılığı yapılan giderlere, TL si de diğer gider ve zararlara ilişkin bulunmaktadır. - Diğer olağandışı gider ve zararlar: Kurum un diğer olağandışı gider ve zararları toplamı TL olup bu tutarın TL si kanunen kabul edilmeyen giderlere, TL maddi duran varlık satış zararlarına, 636 TL si ödenen tazminat ve cezalara, TL si de diğer çeşitli olağandışı gider ve zararlara aittir TL tutarındaki kanunen kabul edilmeyen giderlerin; TL si özel iletişim vergisi, TL si indirime tabi tutulamayan KDV, TL si motorlu taşıtlar vergisi, TL si özel tüketim vergisi, TL si de diğer giderlere ilişkindir. Kanunen kabul edilmeyen giderler içindeki TL tutarındaki indirime tabi tutulmayan KDV, geçmiş yıl tarihli faturaların KDV sidir. Bazı servislerin kendilerine gelen faturaları zamanında muhasebe birimine iletmemeleri sonucu, faturalardaki indirilecek KDV, vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılında değil bir sonraki takvim yılında yasal defterlere kaydedilmektedir. Söz konusu işlem nedeniyle TRT, ödediği KDV yi indirime tabi tutma imkanını kaybettiği gibi, ödemiş olduğu KDV yi vergi matrahına eklemek zorunda kalmaktadır. Yapılan incelemelerde; son olarak TRT Muhasebe ve Finansman Dairesi nce Kurum ilgili birimlerine gönderilen 09/12/2011 tarih ve sayılı yazıda; 2011 yılına ait fatura ve fatura yerine geçen kanuni gider belgeleri ile hak edişlerin ilgili dönemin muhasebe kayıtlarına alınabilmesini teminen, en geç 06/01/2012 tarihine kadar ilgili muhasebe birimlerine intikal ettirilmesinin gerektiği, aksi takdirde gecikmeden dolayı indirilemeyen ve bu nedenle kanunen kabul edilmeyen gider olarak 163

181 değerlendirilen KDV tutarından dolayı ortaya çıkan kurum zararının sorumluları adına zimmet kayıtlanılarak tahsili cihetine gidileceği belirtilerek gereken hassasiyetin gösterilmesi istenilmiştir. Konu hakkında hassasiyet gösterilmesine devam edilmesi gerekmektedir. Dönem karı: Olağan zarara, olağandışı gelir ve karların ilavesi ve olağandışı gider ve zararların düşülmesi neticesinde, 2011 yılı dönem karı bir önceki döneme göre % 56 oranında TL azalarak TL olarak gerçekleşmiştir. K- Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu; Kurumlar Vergisi mükellefi olup, kamu hizmetlerini karşılamak üzere, mal ve hizmet üretimi ile ilgili kurum kazançları üzerinden alınan % 20 oranındaki geçici vergi ve kurumlar vergisine tabi bulunmaktadır. Bununla birlikte, bazı gelirleri (kurum gelirlerinin %90 ını kapsayan ve kamusal katkı payı olarak da adlandırılan bandrol ücretleri ile enerji hasılatından alınan paylar) ; Ankara 4.Vergi Mahkemesi Esas No:1002/492, Karar no:1992/1656 ile Danıştay 4 üncü Dairesinin Esas No:1993/2561 ve Karar No:1994/5455 sayılı kararları doğrultusunda, kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur. Kurum un 2011 yılı faaliyetlerinden elde ettiği TL ticari bilanço karına, TL de kanunen kabul edilmeyen giderlerin ilave edilmesine rağmen; zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler toplamı olan ve bandrol gelirleri ile enerji payı gelirlerinden oluşan toplam TL nin tenzili neticesinde; TRT nin 2011 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinde yer alan mali zararı TL olmuştur. Dolayısıyla, kurumlar vergisi veya dönem karından ödenecek diğer vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları tahakkuk etmediğinden 2011 yılı dönem net karı da, dönem karı ile aynı tutarda TL olmuştur. -Dönem net karı: Kurumun, 2011 yılı dönem net karı da, yukarıda açıklanan nedenlerden ötürü, dönem karı ile aynı tutarda TL olarak gerçekleşmiştir. Sonuç: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun, 2011 yılı bilânçosu ve ,22 Türk Lirası dönem karı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. 164

182 VII- EKLER 1- Teşkilat şeması 2- Personelin teşkilat içindeki dağılımı 3- Personelin hareketini gösterir çizelgeler 4- Mali bünyedeki varlıkların ayrıntısı 5- Mali bünyedeki kaynakların ayrıntısı 6- Nakit akım tablosu 7- Fon akım tablosu 8- Kuruluşun gayri safi milli hâsıla (GSMH) ya katkısı 9- Dış ödemeler dengesine etki çizelgesi 10- Vergiler yılı bilânçosu ve bilanço dipnotları yılı gelir tablosu ve gelir tablosu dipnotları 13- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan diğer öneri ve tavsiyeler listesi 165

183