Fonksiyonel ses hastal klar nda ses terapisi sonuçlar m z

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Fonksiyonel ses hastal klar nda ses terapisi sonuçlar m z"

Transkript

1 Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg 2004;12(5-6): KL N K ÇALIfiMA Fonksiyonel ses hastal klar nda ses terapisi sonuçlar m z Results of voice therapy in functional voice disorders Dr. Hakan B RKENT, 1 Dr. Timur AKÇAM, 2 Dr. Mustafa GEREK, 2 Dr. clal ERTAfi, 2 Dr. Yalç n ÖZKAPTAN 2 Amaç: Fonksiyonel ses hastal mevcut oldu u tespit edilen ve ses terapisi teknikleri ile tedavi edilen toplam 37 hastan n tedavi öncesi ve tedavi sonras sesleri ile ilgili objektif ve subjektif parametreler de erlendirilerek uygulanan ses terapisi çal flmalar n n etkinli inin ortaya konulmas amaçland. Hastalar ve Yöntemler: Fonksiyonel ses hastal tan s konularak ses terapisi uygulanan toplam 37 olgu (19 erkek, 18 kad n; ort. yafl 27.8; da l m 11-46) çal flma kapsam na dahil edilerek incelendi. Ses hastal n n tipine göre, puberfoni, vokal nodül ve kas-gerilim disfonisi olmak üzere üç hasta grubu oluflturuldu. Hastalara fonksiyonel ses hastal n n tipine ba l olarak de iflen s kl k, süre ve tekniklerde ses terapisi uyguland. Hastalar n sesleri anket formu ve GRBAS skalas ile subjektif olarak, videolarengostroboskopi ve bilgisayarl ses analizi ile de objektif olarak terapi öncesi ve sonras nda karfl laflt rmal olarak de erlendirildi. Bulgular: Çal flmaya dahil edilen 16 puberfonili olgunun 15 inde (%93), 17 vokal nodüllü olgunun sekizinde (%47) ve dört kas-gerilim disfonili olgunun tamam nda ses terapisi çal flmalar ile tam düzelme elde edildi. Vokal nodüllü alt olguda (%35) nodüllerde küçülme ve üç olguda (%18) ise nodüllerde persistans izlendi. Sonuç: Kulak burun bo az prati inde oldukça s k karfl lafl lan ve tan ile tedavi aflamalar nda güçlüklere neden olan fonksiyonel ses hastal klar nda ses terapisi tekniklerinin kullan lmas ile tedavide baflar l sonuçlar n elde edilebilece i de erlendirildi. Anahtar Sözcükler: Ses bozukluklar /tan /etyoloji/tedavi; konuflma tedavisi; sorgu formu; ses e itimi; stroboskopi. Objectives: It is aimed to determine the efficacy of voice therapy techniques on 37 functional dysphonia patients by evaluating several objective and subjective parameters before and after therapy. Patients and Methods: The patients were divided into 3 groups according to the type of the functional voice disorder including mutational falsetto, vocal nodule and, muscle-tension dysphonia. All patients received voice therapy differing at frequency of visits, time and techniques according to the type of functional voice disorder. Voices of the patients were evaluated subjectively by a questionnaire and GRBAS scale and objectively by videolaryngostroboscopy and computerized voice analysis before and after the therapy. Results: Fifteen of the 16 mutational falsetto patients (93%), 8 of the 17 vocal nodule patients (47%) and all of the 4 muscle-tension dysphonia were cured by voice therapy techniques. Vocal nodules were reduced at in (35%) patients and were stable in 3 (18%) patients. Conclusion: It is considered that successful results can be established by using voice therapy techniques in functional voice disorders which are common in otolaryngologic practice and causing difficulties in diagnosis and management. Key Words: Voice disorders/diagnosis/etiology/therapy; speech therapy; questionnaires; voice training; stroboscopy. 1 Ankara 100 Yatakl Jandarma Asker Hastanesi KBB Hastal klar Klini i ( 1 Department of Otolaryngology Ankara Military Hospital); 2 Gülhane Askeri T p Akademisi KBB Hastal klar Klini i ( 2 Department of Otolaryngology, Gülhane Military Medical School), both in Ankara, Turkey. Dergiye gelifl tarihi - 28 May s 2003 (Received - May 28, 2003). Düzeltme iste i - 20 Aral k 2003 (Request for revision - December 20, 2003). Yay n için kabul tarihi - 23 Mart 2004 (Accepted for publication - March 23, 2004). letiflim adresi (Correspondence): Dr. Hakan Birkent. 100 Yatakl Jandarma Asker Hastanesi KBB Klini i, Beytepe, Ankara, Turkey. Tel: / 8335 Faks (Fax): e-posta ( ): hbirkent@hotmail.com 120

2 Fonksiyonel ses hastal klar, anatomik ve fizyolojik olarak normal larengeal yap lar n ses üretimi esnas nda yanl fl veya afl r kullan m na ba l olarak geliflen ses bozukluklar d r. [1-3] Fonksiyonel ses hastal klar n n etyopatogenezi multifaktoriyeldir. Etyolojide organik ve fonksiyonel etkenler birbirleri ile neden-sonuç iliflkisi içinde bir bütün olarak rol oynamaktad rlar. [4-7] Etyolojik spektrumu oldukça genifl olan bu hastal klar n günümüzde kabul gören tedavi flekillerinden birisi de ses terapisidir. Ses terapisi hemen hemen tüm disfoni flekilleri için geçerli olan bir tedavi modelidir. Bafll bafl na bir tedavi yöntemi olabilece- i gibi farmakolojik ve cerrahi tedavilere ek ve destek olarak ta uygulanabilmektedir. [8] Ses terapisinin amac hastaya do ru ve düzgün ses üretimini ö retmek ve hastan n bu ses üretim tekni ini konuflma esnas nda kullanmas n sa lamakt r. Ses terapi tekniklerinin kullan lmas ile oldukça yüz güldürücü sonuçlar n al nd n bildiren yay nlar vard r. [9-13] Fakat halen ses terapisi çal flmalar n n etkinlik derecesi konusunda bir görüfl birli i sa lanm fl de ildir. Bu konu üzerindeki araflt rmalar devam etmektedir. Bu çal flmada, fonksiyonel ses hastal tespit edilen ve ses terapisi teknikleri ile tedavi edilen hastalar n tedavi öncesi ve tedavi sonras sesleri ile ilgili objektif ve subjektif parametreleri de erlendirilerek çal flmalar n etkinli inin ortaya konulmas amaçlanm flt r. HASTALAR VE YÖNTEMLER Bu çal flma Kas m Haziran 2002 tarihleri aras nda GATA KBB klini inde fonksiyonel ses hastal tan s konularak ses terapisi uygulanan toplam 37 olgu (19 erkek, 18 kad n; ort. yafl 27.8; da l m 11-46) çal flma kapsam na dahil edilerek incelendi. Olgularda tespit edilen fonksiyonel ses hastal n n tipine göre puberfoni, vokal nodül, ve kas gerilim disfonileri olmak üzere üç hasta grubu oluflturuldu. Kas gerilim disfonili olgular n s n fland rmas nda Morrison taraf ndan yap lan s n fland rma esas al nd. [6] Hastalardan ilk baflvuru esnas nda mevcut ses sorunlar n ve bu soruna yol açabilecek faktörleri irdeleyen kapsaml bir öykü al nd. Öyküsü al nan her hastaya rutin kulak burun bo az muayenesi yap ld ve larenks anatomik ve fizyolojik yap s indirekt larengoskopi ve videolarengostroboskopik muayene ile net olarak de erlendirildi. Çal flma kapsam na dahil edilen olgularda afla daki fizik muayene kriterlerinin varl arand : 1. Direkt ve/veya indirekt larengoskopik muayene ile larengeal yap larda ve fonksiyonda belirgin bir organik patolojinin tespit edilmemesi, 2. Direkt ve/veya indirekt larengoskopik muayene ile larengeal yap lar n hareketlerinde koordinasyon ve aktivite bozuklu unun tespit edilmesi, 3. Direkt ve/veya indirekt larengoskopik muayene ile tespit edilen, afl r ve yanl fl ses kullan m na ba l olarak geliflti i de erlendirilen minör larengeal patolojiler (minimal ödem, vokal nodüller, plika ventrikülaris vs...) çal flma kapsam na dahil edildi. Fonksiyonel ses hastal tan s konulan ve çal flmaya dahil edilen hastalara, ses bozukluklar na ba l olarak yaflad klar fiziksel ve emosyonel flikayetleri de erlendiren, dört fl kl, 10 sorudan oluflan ve yan t fl klar 1-4 aras nda puanland r lan bir anket formu (Ek-A), terapi öncesinde ve sonras nda uyguland ve böylece uygulanan ses terapisinin etkinli i hastalar taraf ndan subjektif olarak de erlendirildi. Çal flma kapsam na al nan hastalar n sesleri terapi öncesi ve sonras GRBAS skalas ile perseptüel olarak bir uzman ses terapisti ve bir KBB uzman taraf ndan de erlendirildi. Tüm hastalarda de erlendirmeler ayn ekip taraf ndan gerçeklefltirildi. GRBAS skalas na göre de erlendirilen parametreler flunlard r: 1. Grade of severity (Disfoni derecesi), 2. Roughness (Kabal k), 3. Breathiness (Haval l k), 4. Asthenicity (Güçsüzlük), 5. Strain (Gerginlik). Bu parametrelerin de erlendirilmesinde normal 0, hafif anormallik 1, orta derecede anormallik 2 ve belirgin anormallik 3 puan olarak puanland r ld. Disfoni derecesi parametresi perseptüel de erlendirme amac yla kullan ld. Fonksiyonel disfoni tan s ile çal flma kapsam na dahil edilen hastalara, terapi öncesi ve sonras nda MDVP (Multi-Dimensional Voice Program, Model 5105, Version 2.3) kullan larak bilgisayarl akustik analiz yap ld. Ses örnekleri gürültüsüz ortamda Hz örnekleme h z yla, 3 saniye süreli, /a/ seslisi kullan larak kaydedildi. Kay t için Shure (Dynamic cardioid microphone C606N) marka mik- 121

3 rofon kullan ld. Ses örnekleri, Sound Blaster Live ses kart bulunan, Pentium III 650 mhz ifllemcili bilgisayar ortam na kaydedildi. Terapi öncesi ve sonras nda kaydedilen ses örneklerine ait ortalama temel frekans (Fo), jitter (%), shimmer (%), gürültü harmonik oran (NHR), amplitüt pertürbasyon bölümü (APQ) ve perde pertürbasyon bölümü (PPQ) parametreleri incelendi. Puberfoni olgular nda (Fo) de erleri; vokal nodül ve kas-gerilim disfonisi olgularda ise jitter (%), shimmer (%), NHR, APQ ve PPQ de erleri izlem parametreleri olarak kullan ld. Puberfoni olgular nda, hastaya ses sorunu ile ilgili ayr nt l bilgi verildikten sonra, ilk olarak habitüel perde bulunmaya çal fl ld. Daha sonra bu perdenin stabilizasyonu ve ses aral n n geniflletilmesi amaçland. lk aflamada, /ö/ sesi ile devam eden öksürük sesi kullan larak habitüel perde, yani yafl, cins ve larenks yap s na uygun temel frekans bulundu. Habitüel perdenin bulunmas nda güçlük yaflanan olgularda larengeal manipülasyondan yararlan ld. kinci aflamada, hastan n terapi öncesi ve sonras elde edilen ses perdeleri aras ndaki fark anlamas sa land. Bu flekilde kulak e itimi yap larak yeni ses perdesinin stabilizasyonun sa lanmas amaçland. Hastaya terapi seanslar d fl nda bu egzersizlere devam etmesi ve ince sesini kullanmamas söylendi. Üçüncü aflamada, ses aral n geniflletme ve yeni sesi konuflma esnas nda bozmadan kullanabilme çal flmalar yap ld. Bu amaçla hastadan yeni sesi ile heceler, kelimeler ve cümleler kurmas istendi ve HASTA ANKET FORMU 1. Sesinizin flu anda normal haline k yasla nas l oldu unu düflünüyorsunuz? a) Herhangi bir fark yok. b) Biraz farkl. c) Oldukça farkl. d) Tamamen farkl. 2. Sesiniz konuflma esnas nda size fiziksel olarak (örn: a r, yanma, batma vs...) bir rahats zl k veriyor mu? b) Hafif derecede. c) Orta derecede. d) leri derecede. 3. Sesiniz konuflmayla beraber kötülefliyor mu? b) Konuflurken bazen bozuluyor. c) Konuflurken s kl kla bozuluyor. d) Konuflurken her zaman bozuk ç k yor. 4. Sesinizi flu anda ne kadar kullan yorsunuz? a) Her zamanki kadar. b) Her zamankinden biraz az. c) Her zamankinden oldukça az. d) Neredeyse hiç kullanm yorum. 5. Sesinizle ilgili olarak yaflad n z sorun sizi flu anda normalde yapaca n z bir tak m aktivitelerden al koyuyor mu? b) Birkaç tanesinden al koyuyor. c) Yapacaklar m n ço unu ses sorunumdan dolay yapam yorum. d) Ses sorunumdan dolay hiçbir fley yapam yorum. 6. Konuflmak için bir çaba sarf etmek zorunda kal yor musunuz? b) Bazen çaba sarf etmek zorunda kal yorum. c) Ço unlukla çaba sarf etmek zorunda kal yorum. d) Sürekli olarak çaba sarf ediyorum. 7. Di er insanlar (örn: aile bireyleri...) size sesinizin duyulmad n ya da anlafl lmad n belirtiyorlar m? b) Zaman zaman. c) S kl kla. d) Her zaman. 8. Sesinizle ilgili sorununuz bafllad ndan beri di er insanlar (örn: aile bireyleri...) sesinizin düzeldi ini belirttiler mi? a) Sesimin tamamen düzeldi ini söylüyorlar. b) Sesimin biraz düzeldi ini söylüyorlar. c) Sesimin de iflmedi ini söylüyorlar. d) Sesimin daha da kötüleflti ini söylüyorlar. 9. Sizce sesinizin kalitesi flu anda nas ld r? a) Normal. b) Hafif derecede anormal. c) Orta derecede anormal. d) leri derecede anormal. 10. fiu anda ses sorununuzla ilgili olarak ne kadar üzülüyorsunuz? a) Hiç üzülmüyorum. b) Biraz üzülüyorum. c) Zaman zaman çok üzülüyorum. d) Beni a latacak derecede çok üzülüyorum. 122

4 tespit edilen hatalar düzeltildi. Ses terapisi her gün, ortalama 30 dk olarak uyguland. Vokal nodül ve larenks hiperkinezisi olgular nda, ilk olarak nodülün oluflum mekanizmas ve ses fizyolojisi hakk nda hastalara bilgi verildi. Genel vokal hijyen prensipleri anlat ld. kinci aflamada hastalar n abdominal solunumu kullanmas n sa lamak için solunum egzersizleri gösterildi ve hastalardan bu egzersizleri her gün günde dört kez 10 dk süre ile yapmalar istendi. Üçüncü aflamada istemli vokal yöntemin azalt lmas amac ile hastalardan konuflmalar n azaltmalar, ses yüksekliklerini evde ve iflyerlerinde kontrol etmeleri, gereken durumlarda el ç rpma, sl k çalma, dinleyiciye yaklaflma gibi yard mc yöntemleri kullanmalar ve ses yüksekli ini art rmadan hecelemeye özen göstererek konuflmalar istendi. Dördüncü aflamada larengeal kaslar n gerginli inin azalt lmas na çal fl ld. Bu amaçla ilk olarak genel gevfleme sa land. Sonra spesifik kas gruplar na geçildi. Larengeal masaj ile boyun kaslar rahatlat ld. Esneme-iç çekme tekni i ve çi neme tekni i ile orofarengeal kaslar gevfletildi. Beflinci aflamada sert glottal ataklar elimine edilerek vokal foldlar n yumuflak addüksiyonu sa land. Hastalar, ortalama 30 ar dakikal k seanslar halinde, iki haftada bir olmak üzere, ortalama 8-10 hafta süre ile izlendi. Hastan n ses kalitesinin normal s n rlar içine dönmesi, hastan n sesinde düzelme oldu unu belirtmesi, fizik muayenede normal larengeal fonksiyonun izlenmesi ve objektif parametrelerde düzelme sa lanmas tedavide baflar olarak de erlendirildi. Önce ve sonra de erleri aras nda farkl l k Wilcoxon Signed Ranks Test ile araflt r ld. (p<0.05) istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. BULGULAR Öyküsünde ve fizik muayene sonucunda fonksiyonel ses hastal tan s konulan 37 hastan n 16 s nda puberfoni (%43), 17 sinde vokal nodül (%46) ve dördünde kas-gerilim disfonisi (%11) tespit edildi. Puberfonili olgular n tamam erkekti. Vokal nodüllü olgular n 15 i kad n, ikisi erkekti. Kas-gerilim disfonisi tespit edilen olgular n üçü kad n, biri erkekti. Puberfonili olgular n fizik muayenesinde, dört hastada vokal foldlarda hiperemi ve dört hastada glottik kapanmada yetersizlik gözlendi. Larenksin anatomik yap s hastalar n yafllar na göre normal s - n rlarda idi. Otuz iki yafl ndaki bir hasta d fl nda olgular n tamam nda puberfonik sesin yaklafl k bir oktav alt nda olan habitüel perde, terapinin birinci seans nda kolayca bulundu ve 16 hastan n 15 inde 2-7 seansta ses terapisi çal flmalar ile baflar l sonuç elde edildi. Tedavi öncesi temel frekans de eri ortalamas ±62.14 Hz, tedavi sonras ise ±45.28 Hz olarak saptand. Bu de iflim istatistiksel olarak anlaml bulundu (z=3.516; p<0.001). Puberfonili olgular n anket sonuçlar ortalamas tedavi öncesi 29.37±4.01, tedavi sonras 15.25±3.87 olarak tespit edildi. Puberfonili olgular n tedavi öncesi ve sonras F 0 de erleri ve GRBAS skorlar ile anket sonuçlar Tablo I de sunulmufltur. Vokal nodüllü hastalar n 13 ünde (%76) nodüller iki tarafl yerleflimli ve dördünde ise (%24) tek tarafl yerleflimli olarak tespit edildi. Hastalar n alt s ö retmen, ikisi memur, dördü ö renci, biri sekreter, biri telefon operatörü, biri asker, biri t bbi mümessil ve biri de ev han m idi. Hastalara uygulanan ses terapisi sonucunda olgular n sekizinde (%47) nodüllerde tamamen düzelme, alt s nda (%35) ise nodüllerde TABLO I MUTASYONEL FALSETTO SAPTANAN OLGULARIN TEDAV TAK B NDE KULLANILAN PARAMETRELER N N TEDAV ÖNCES VE SONRASI SONUÇLARI No GRBAS Anket skoru F 0 Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra GRBAS: Disfoni derecesi; Kabal k; Haval l k; Güçsüzlük; Gerginlik; F 0 : Ortalama temel frekans. 123

5 TABLO II VOKAL NODÜL SAPTANAN OLGULARIN TEDAV TAK B NDE KULLANILAN PARAMETRELER N N TEDAV ÖNCES VE SONRASI SONUÇLARI No GRBAS Anket skoru Jitter Shimmer APQ PPQ NHR Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra GRBAS: Disfoni derecesi; Kabal k; Haval l k; Güçsüzlük; Gerginlik; APQ: Amplitüt pertürbasyon bölümü; PPQ: Perde pertürbasyon bölümü; NHR: Gürültü harmonik oran. 124 küçülme gözlendi. Terapi süresince görevine devam etmek zorunda olan bir sekreter, bir ilkokul ö retmeni ve üç çocuklu bir ev han m nda ise nodüllerde persistans izlendi (%18). Hastalar n incelenen akustik analiz parametreleri ile GRBAS ve anket sonuçlar Tablo II de sunulmufltur. Vokal nodüllü olgularda, jitter de erleri ortalamas tedavi öncesinde %0.72±0.45, tedavi sonras nda %0.42±0.20 olarak elde edildi (z=2.296; p=0.22). Shimmer de erleri ortalamas tedavi öncesinde %3.16±1.53, tedavi sonras nda %1.99±0.84 olarak bulundu (z=2.585; p=0.001). Gürültü harmonik oran de erleri ortalamas tedavi öncesinde 0.12±1.22, tedavi sonras nda 0.17±1.07 olarak bulundu (z=0.308; p=0.758). Perde pertürbasyon bölümü (PPQ) de erleri ortalamas tedavi öncesinde %0.42±0.26, tedavi sonras nda %0.25±0.11 olarak bulundu (z=2.059; p=0.39). Amplitüd pertürbasyon bölümü de erleri ortalamas tedavi öncesinde %7.19±1.08, tedavi sonras nda ise %1.15±0.53 olarak bulundu (z=2.675; p=0.007). Jitter (%), shimmer (%), (APQ) ve (PPQ) parametrelerindeki de iflim istatistiksel olarak anlaml bulunurken, (NHR) parametresindeki de iflim istatistiksel olarak anlaml bulunmad. Hastalar n anket skorlar ortalamas tedavi öncesinde 24.35±5.65, tedavi sonras nda 16.82±3.28 olarak tespit edildi. Kas-gerilim disfonili hastalar n ikisi tip 1, biri tip 2b ve biri de tip 3 olarak tespit edildi. Olgular n tamam nda terapi sonras nda larengeal gerginlikte azalma, posterior glottik aç kl kta kapanma ve normal fonasyon paterni izlendi. Kas-gerilim disfonili olgularda incelenen akustik analiz parametreleri ile GRBAS ve anket sonuçlar Tablo III te sunuldu. Bu grupta yer alan olgu say s dört oldu undan akustik analiz ile tedavi öncesi ve sonras sonucu elde edilen parametrelerde istatistiksel karfl laflt rma yap lmam flt r. Hastalar n anket skorlar ortalamas tedavi öncesinde 27.50±5.74, tedavi sonras nda 14.75±3.20 olarak bulundu. Bütün hastalar n terapi öncesi ve sonras GRBAS skalas ile yap lan perseptüel de erlendirmelerinde GRBAS skalas n n ilk parametresi olan G (Grade of severity) esas al nd. Bu parametrenin terapi öncesi

6 TABLO III KAS GER L M D SFON S SAPTANAN OLGULARIN TEDAV TAK B NDE KULLANILAN PARAMETRELER N N TEDAV ÖNCES VE SONRASI SONUÇLARI No GRBAS Anket skoru Jitter Shimmer APQ PPQ NHR Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra Önce Sonra GRBAS: Disfoni derecesi; Kabal k; Haval l k; Güçsüzlük; Gerginlik; APQ: Amplitüt pertürbasyon bölümü; PPQ: Perde pertürbasyon bölümü; NHR: Gürültü harmonik oran. ortalama de eri 2.51±0.51, terapi sonras ortalama de eri 0.97±0.50 olarak tespit edildi. Bu de iflim istatistiksel olarak anlaml bulundu (z=5.265, p<0.001). Anket sonuçlar tüm hastalar birlikte de- erlendirildi inde ortalama tedavi öncesi 26.87±5.43, tedavi sonras 15.92±3.55 olarak tespit edildi. Bu de iflim istatistiksel olarak anlaml bulundu (z=5.197, p<0.001). TARTIfiMA Ses bozukluklar birkaç farkl flekilde s n fland r - labilmekle birlikte en çok kullan lan ve en basit s n fland rma flekli organik ve fonksiyonel olmak üzere iki grupta de erlendirmektir. Organik ses bozuklu- u terimi genellikle larenkste bulunan kitlesel lezyonlara ba l olarak geliflen ses sorunlar n ifade etmek için kullan l rken, fonksiyonel ses bozuklu u terimi ise sesin kötü ve yanl fl kullan m na ba l olarak geliflen ses sorunlar n belirtmek için kullan lmaktad r. [1,15] Ancak bu ay r m her zaman bu kadar net ve kolay olmamaktad r. Organik patolojilere ba l olarak ortaya ç kan ses bozuklu u, mevcut organik sorunun uzun dönem tedavi edilmemesi durumunda kal c hal almakta ve hastan n bu disfonik sesi kullanmaya al flmas sonucunda da ses bozuklu u fonksiyonel bir komponent kazanmaktad r. Ayn flekilde sesin afl r ve yanl fl kullan m na ba l olarak vokal foldlarda birtak m organik de ifliklikler de olabilmekte ve dolay s ile ses bozuklu u organik bir komponent kazanmaktad r. [1,3,7] Sonuç olarak bu iki tip ses bozuklu u iyi tarif edilmifl olmakla birlikte zaman zaman birbirleri ile iç içe geçmekte ve birbirlerinin spektrumuna dahil olmaktad rlar. [20] 125 Fonksiyonel ses hastal klar, anatomik ve fizyolojik olarak normal larengeal yap lar n, ses üretimi esnas nda yanl fl veya afl r kullan m na ba l olarak geliflen ses bozukluklar d r. [1-3] Hastal n geliflmesinde stres ve di er bir tak m psikolojik faktörler de etkili olmaktad r. [14] Larenkste mevcut bir organik patolojiye ba l olarak sesin yanl fl kullan m ve uzun dönemde bu ses kullan m na al fl lmas da etyolojide yer alan bir di er faktördür. [2,3,15] Fonksiyonel ses hastal klar, sosyal ve gündelik yaflam nda sesini yo un olarak kullanan kiflilerde daha s k görülmektedir. [7,16] Bizim çal flmam zda da puberfoni olgular d fl nda hastalar n büyük bir ço unlu unu sesini aktif olarak kullanan kifliler oluflturmaktad r. Fonksiyonel ses hastal klar na kulak burun bo- az prati inde oldukça s k rastlanmaktad r. Yap lan bir çal flmada, Amerika da toplumun %24.49 unun ses kullan m n gerektiren bir ifl yapt ve yine Amerika da toplumun %3-9 unda de iflen derecelerde ses bozukluklar n n yafland belirtilmektedir. [17] Sesleri ile ilgili sorunlardan dolay baflvuran hastalar n yaklafl k %10 unda fonksiyonel ses bozukluklar tespit edilmifltir. [3] Bu olgular n ço unlu- unu hiperfonksiyonel disfoniler oluflturmaktad r. Yap lan bir çal flmada fonksiyonel ses hastal klar içerisinde hiperfonksiyonel disfonilerin oran %63 olarak belirtilmifltir. [18] Bizim çal flmam zda olgular n 21 i (%52.5) hiperfonksiyonel disfoni olarak de erlendirilmifltir. Fonksiyonel ses hastal klar ile cinsiyet aras ndaki iliflki henüz tam olarak belirlenememifltir. [3] Çünkü anlaml bir çal flma için nüfusta konuflma ile yap lan mesleklerin hangi oranda kad nlar ya da erkekler taraf ndan yap ld saptanmal d r. Genel olarak fonksiyonel disfonilere kad nlarda daha s k rastlanmaktad r. [9,14] Bunun nedeni, kad nlar n konuflma ile ilgili meslekleri a rl kl olarak yapmalar n n ya-

7 n s ra menstrüel siklusa ba l hormonal de ifliklikler ve kad nlarda genel olarak söz konusu olan emosyonel yatk nl k da olabilir. Bizim çal flmam zda olgular n 18 i kad n, 19 u erkektir. Ancak bu sonuç genel olarak de erlendirildi inde fonksiyonel disfoni ile cinsiyet aras ndaki iliflkinin belirlenmesinde yan lt c olacakt r. Fonksiyonel disfonili hastalar m - z n %43 ünü puberfoni tan s konan hastalar oluflturmaktad r. A rl kl olarak erkek hastalara hizmet veren bir klinik olmam za ra men puberfoni d fl nda fonksiyonel disfoni hastalar n n %86 s n n kad n olmas fonksiyonel disfonilerin bayanlarda daha s k görüldü ünü destekleyen bir bulgu olarak kabul edilebilir. Fonksiyonel ses hastal klar 4. dekatta daha s k olarak görülmektedir. [9] Bizim çal flmam zda hastalar m z n yafl ortalamas olarak tespit edilmifldi. Bunun nedeni çal flmam z kapsam nda bulunan ve ço unlu unu genç erkek hastalar n oluflturdu u puberfoni olgular n n say ca fazlal olabilir. Fonksiyonel ses hastal klar n n günümüzde kabul edilen tedavi flekli ses terapisidir. [4] Ses terapisinin amac, sesin uygunsuz ve yanl fl kullan m n n minimalize edilmesi ya da düzeltilmesi yolu ile normal fonatuvar aktivitenin sa lanmas d r. Ses terapi tekniklerinin kullan lmas ile oldukça yüz güldürücü sonuçlar al nmakla birlikte bu tedavi yönteminin etkinli i konusunda bir görüfl birli i sa lanm fl de- ildir. [9-12] Fonksiyonel ses hastal klar nda ses terapisi uygulamalar n n etkinli inin de erlendirildi i çal flmalar n ço unda ses terapisinin de iflen derecelerde etkili oldu u belirtilmektedir. [5,9-13,19,20] Ancak yap lan çal flmalar n ço unda özellikle gereç ve yöntem konusunda standardizasyonun olmamas, akustik analiz amac yla de erlendirilen parametrelerin de iflkenlik göstermesi, hasta say lar n n genelleme yapmak için yetersiz olmas, baz çal flmalarda ses terapisinin etkinli inin sadece subjektif olarak de erlendirilmesi ve uygulanan terapi tekniklerinin net olarak belirtilmemesi gibi nedenlerden dolay sonuçlar tam olarak de erlendirmek mümkün olmamaktad r. Literatürde yer alan retrospektif çal flmalardan, Bridger ve Epstein [9] taraf ndan yap lan çal flmada, 109 fonksiyonel ses hastas na ses terapisi uygulanm fl ve hastalar n %56 s n n tamamen düzeldi i, %26 s nda da seste düzelme sa land rapor edilmifltir. Koufman ve Blalock [20] taraf ndan yap lan 15 hastal k bir çal flmada ise ses terapisi tekniklerinin 126 kullan lmas ile %100 baflar elde edildi i rapor edilmifltir. Ancak bu çal flmalarda de erlendirme kriterleri ve terapi teknikleri net olarak belirtilmemektedir. Prospektif çal flmalardan ise, Fex ve ark. [12] taraf ndan yap lan bir çal flmada, 10 fonksiyonel ses hastas na ses terapisi uygulanm fl, terapi öncesi ve sonras karfl laflt r lan akustik parametrelerde istatistiksel olarak anlaml düzelme oldu u bildirilmifltir. Carding ve ark. [11] taraf ndan, 45 fonksiyonel disfonili hasta üzerinde yap lan di er bir çal flmada, ses terapisi çal flmalar n n etkinli i %93 olarak rapor edilmifltir. MacKenzie ve ark. [21] taraf ndan yap lan 70 hastal k bir çal flmada, yap lan subjektif analizlerle, ses terapisi sonras nda hastalar n sesinde hem hastalar hem de hekimler taraf ndan tespit edilen belirgin bir düzelme sa land ve amplitüt pertürbasyon ölçümlerinde düzelme oldu u bildirilmifltir. Bizim çal flmam zda puberfonili 16 olgunun 15 inde, vokal nodüllü 17 olgunun sekizinde ve kas-gerilim disfonili dört olgunun tamam nda ses terapisi çal flmalar ile tam düzelme elde edilmifltir. Vokal nodüllü alt olguda nodüllerde küçülme ve seste k smi düzelme sa land. Sonuç olarak ses terapisi çal flmalar ile 37 hastan n 27 sinde (%73) düzelme sa land. Belirtilen çal flmalar n sonuçlar aras ndaki farkl l klar n, çal flmalar n farkl tip ve say larda fonksiyonel ses hastas içermesinden kaynaklanabilece i düflünülmektedir. Günümüzde ses terapisi teknikleri indirekt ve direkt teknikler olmak üzere ikiye ayr larak incelenmektedir. ndirekt teknikler ses bozuklu una neden olan davran flsal patolojileri elimine etmek, direkt teknikler ise ses üretimindeki patolojileri ortadan kald rmak üzere gelifltirilmifl tekniklerdir. Hastan n bilgilendirilmesi, ses dinlenmesi, genel gevfleme ve vokal hijyen prensipleri indirekt ses terapisi tekniklerine örnek olarak verilebilir. Esneme-iç çekme tekni i, çi neme tekni i ve larengeal masaj tekni i ise direkt ses terapisi tekniklerinden baz lar d r. Fonksiyonel ses hastal klar n n tedavisinde hem direkt hem de indirekt terapi teknikleri kullan lmaktad r. Carding ve ark. [10] taraf ndan, 45 fonksiyonel disfonili hasta üzerinde yap lan di er bir çal flmada, 15 hastaya herhangi bir tedavi uygulanmam fl, 15 hastaya indirekt ses terapi teknikleri uygulanm fl ve 15 hastaya da direkt teknikler uygulanm fl olup direkt terapi tekniklerinin uyguland grupta ses terapisi çal flmalar n n etkinli i %93 olarak bildirilmifltir. Bu etkinlik indirekt grupta %46 olarak bildirilmifltir. [11] Fakat bu tekniklerin seçimi ve kullan m kesin kri-

8 terlerle belirlenmifl de ildir. Bu noktada klinisyenin seçimi ve deneyimi ön plana ç kmaktad r. Dunnet ve ark. [22] taraf ndan 163 ses terapisti aras nda yap lan bir anket çal flmas nda, fonksiyonel ses hastal klar - n n tedavisinde a rl kl olarak indirekt ve kombinasyon tekniklerinin kullan ld bildirilmifltir. Bu çal flmada indirekt ve direkt ses terapisi tekniklerinin kombinasyonu kullan ld ve %73 oran nda genel baflar elde edildi. Ses terapisinin etkinli inin art r lmas nda hastan n bilinçlendirilmesi ve inand r lmas son derece önem arz etmektedir. Hastalar n bir ço u poliklini e sesindeki bozuklu u hemen düzeltecek bir ilaç veya a r olgularda cerrahi müdahale ümidi ile baflvurmaktad r. Fonksiyonel ses bozuklu u tespit edildi i zaman hastaya bunlar n yerine bir tak m önerilerde bulunulmakta, egzersizler verilmekte ve bunlar sosyal hayat nda uygulamas istenmektedir. Bozuklu un fizyopatolojisini alg layamayan hasta bu tedavi flekline ço unlukla adapte olamamakta ve terapiyi aksatmakta ya da gerekti i gibi uygulamamaktad r. Bu nedenle hastalara bozuklu un fizyopatolojisi muhakkak yeteri kadar anlat lmal, amaçlar ortaya konulmal ve terapinin etkinli inin esas olarak hastaya ba l oldu u vurgulanmal d r. Uygulad - m z ses terapisinin etkili olmad vokal nodüllü bir hastada, hastan n ö retmen olmas ve haftada 28 saat aktif ders vermesinin terapinin etkinli ini azaltt - n düflünmekteyiz. Ayn durum biri sekreter, di eri üç çocuklu bir ev han m olan ve ses terapisinden yarar görmeyen iki ayr vokal nodüllü olgumuz için de söz konusudur. Sonuç olarak, bu çal flmaya dahil edilen puberfonili 16 olgunun 15 inde, vokal nodüllü 17 olgunun sekizinde ve kas-gerilim disfonili dört olgunun tamam nda ses terapisi çal flmalar ile tam düzelme, vokal nodüllü alt olguda nodüllerde küçülme ve seste k smi düzelme sa land. Ses terapisi çal flmalar ile 37 hastan n 27 sinde (%73) baflar l sonuç elde edildi. Bu sonuçlar n fl nda, kulak burun bo az prati inde oldukça s k karfl lafl lan ve tan ve tedavi aflamalar nda güçlüklere neden olan fonksiyonel ses hastal klar nda, ses terapisi tekniklerinin kullan lmas ile tedavide baflar l sonuçlar n elde edilece i de erlendirilmektedir. KAYNAKLAR 1. Milutinovic Z. Classification of voice pathology. Folia Phoniatr Logop 1996;48: Morrison MD, Nichol H, Rammage LA. Diagnostic criteria in functional dysphonia. Laryngoscope 1986;96: Üstünda E, O uz A. Fonksiyonel ses bozukluklar. In: O uz A, Demireller A, editörler. Ses ve ses hastal klar. 1. bask. stanbul: Ekin T bbi Yay nc l k; s Koufman JA, Blalock PD. Functional voice disorders. Otolaryngol Clin North Am 1991;24: Mori K. Vocal fold nodules in children: preferable therapy. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1999;49(Suppl 1):S Morrison MD, Rammage LA. Muscle misuse voice disorders: description and classification. Acta Otolaryngol 1993;113: Rosen CA, Murry T. Nomenclature of voice disorders and vocal pathology. Otolaryngol Clin North Am 2000;33: Casper JK, Murry T. Voice therapy methods in dysphonia. Otolaryngol Clin North Am 2000;33: Bridger MW, Epstein R. Functional voice disorders. A review of 109 patients. J Laryngol Otol 1983;97: Carding PN, Horsley IA. An evaluation study of voice therapy in non-organic dysphonia. Eur J Disord Commun 1992;27: Carding PN, Horsley IA, Docherty GJ. A study of the effectiveness of voice therapy in the treatment of 45 patients with nonorganic dysphonia. J Voice 1999;13: Fex B, Fex S, Shiromoto O, Hirano M. Acoustic analysis of functional dysphonia: before and after voice therapy (accent method). J Voice 1994;8: K l ç MA. Puberfoni ve tedavisi. KBB htisas Dergisi 2000;7: Schalen L, Andersson K. Differential diagnosis and treatment of psychogenic voice disorder. Clin Otolaryngol 1992;17: Koufman JA, Isaacson G. The spectrum of vocal dysfunction. Otolaryngol Clin North Am 1991;24: Sataloff RT, Spiegel JR, Hawkshaw M. Voice disorders. Med Clin North Am 1993;77: Ramig LO, Verdolini K. Treatment efficacy: Voice disorders. J Speech Lang Hear Research 1998;41: Koçak, Dursun G, Demireller A. Fonksiyonel disfonilerde laringostroboskopi ile vizüel biofeedback terapi. In: O uz A, Demireller A, editörler. Ses ve ses hastal klar. 1. bask. stanbul: Ekin T bbi Yay nc l k; s McCrory E. Voice therapy outcomes in vocal fold nodules: a retrospective audit. Int J Lang Commun Disord 2001;36(Suppl): Koufman JA, Blalock PD. Classification and approach to patients with functional voice disorders. Ann Otol Rhinol Laryngol 1982;91(4 Pt 1): MacKenzie K, Millar A, Wilson JA, Sellars C, Deary IJ. Is voice therapy an effective treatment for dysphonia? A randomised controlled trial. BMJ 2001;323: Dunnet CP, MacKenzie K, Sellars GC, Robinson K, Wilson JA. Voice therapy for dysphonia-still more art than science? Eur J Disord Commun 1997;32:

9 09

Kas gerilimi disfonisi tip 1 hastalığı ile yumuşak fonasyon indeksi arasındaki ilişki ve ses terapisinin etkinliği

Kas gerilimi disfonisi tip 1 hastalığı ile yumuşak fonasyon indeksi arasındaki ilişki ve ses terapisinin etkinliği Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg 2008;18(3):131-138 KLİNİK ÇALIŞMA Kas gerilimi disfonisi tip 1 hastalığı ile yumuşak fonasyon indeksi arasındaki ilişki ve ses terapisinin etkinliği The relationship between

Detaylı

Topluma Hizmet Uygulamaları ve Altındağ Belediyesi İş Birliği Örneği

Topluma Hizmet Uygulamaları ve Altındağ Belediyesi İş Birliği Örneği Topluma Hizmet Uygulamaları ve Altındağ Belediyesi İş Birliği Örneği Yrd.Doç.Dr. İlknur M. GÖNENÇ Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Bölümü ANKARA ÜNİVERSİTESİ-ALTINDAĞ BELEDİYESi İŞ

Detaylı

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY brahim ERCAN * 1- GENEL B LG : Motorlu tafl t sürücüleri kurslar, 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu kapsam nda motorlu tafl

Detaylı

Dr. Mustafa Melih Çulha

Dr. Mustafa Melih Çulha Dr. Mustafa Melih Çulha ED li hastanın değerlendirilmesinde hem organik hem de psikojenik etkenlerin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Hastanın etyolojisini hızlı ve etkin bir şekilde ortaya

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

ST HDAM. HANEHALKI figücü ANKET SONUÇLARI. Erkek

ST HDAM. HANEHALKI figücü ANKET SONUÇLARI. Erkek ST HDAM Nüfus ve flgücü Durumu HANEHALKI figücü ANKET SONUÇLARI Erkek Kurumsal olmayan sivil nüfus (') 1.774 1.786 3.56 1.786 1.794 3.58 15 ve daha yukar yafltaki nüfus (') 1.244 1.289 2.533 1.29 1.323

Detaylı

uzman yaklaşımı Branş Analizi öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı Dr. Levent VEZNEDAROĞLU

uzman yaklaşımı Branş Analizi öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı Dr. Levent VEZNEDAROĞLU Branş Analizi öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı de yer alan öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı sorularının çoğunluğu kolay, bir kısmı da orta düzeydedir. Sınavda siz öğretmen adaylarını

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

Görsel Tasarım İlkelerinin BÖTE Bölümü Öğrencileri Tarafından Değerlendirilmesi

Görsel Tasarım İlkelerinin BÖTE Bölümü Öğrencileri Tarafından Değerlendirilmesi Görsel Tasarım İlkelerinin BÖTE Bölümü Öğrencileri Tarafından Değerlendirilmesi Cahit CENGİZHAN Duygu ATEŞ Öğretim Görevlisi Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

Akdeniz Anemisi; Cooley s Anemisi; Talasemi Majör; Talasemi Minör;

Akdeniz Anemisi; Cooley s Anemisi; Talasemi Majör; Talasemi Minör; TALASEMİ Akdeniz Anemisi; Cooley s Anemisi; Talasemi Majör; Talasemi Minör; Talasemi kırmızı kan hücrelerinin üretimini bozan genetik hastalıklardır. Ülkemizde çok sık görülmektedir. Hastaların kırmızı

Detaylı

Biçimli ve güzel bacaklara sahip olmak isteyen kadınlar, estetik cerrahların

Biçimli ve güzel bacaklara sahip olmak isteyen kadınlar, estetik cerrahların Plastik Cerrahlar Biçimli Bacaklar için Çalışıyor Biçimli ve güzel bacaklara sahip olmak isteyen kadınlar, estetik cerrahların kapısını çalıyor. Estetik ve Plastik Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Akın Yücel,

Detaylı

GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM. 1. Açıklama

GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM. 1. Açıklama GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM 1. Açıklama 1.1.Proje Ortaklarının Adları: Uzman Klinik Psikolog Özge Yaren YAVUZ ERDAN, Uzman Klinik Psikolog Elvan DEMİRBAĞ, Uzman Klinik Psikolog Nilay KONDUZ 1.2.Nihai

Detaylı

Hepatit A. HASTALIK Hepatit A n n etkeni nedir? Hepatit A n n etkeni hepatit A virüsüdür (HAV).

Hepatit A. HASTALIK Hepatit A n n etkeni nedir? Hepatit A n n etkeni hepatit A virüsüdür (HAV). Hepatit A HASTALIK Hepatit A n n etkeni nedir? Hepatit A n n etkeni hepatit A virüsüdür (HAV). Hepatit A nas l yay l r? Hepatit A virüsü, hepatit A geçirmekte olan kiflilerin d flk s ile yay lmaktad r.

Detaylı

VOKAL NODÜLÜ OLAN YETİŞKİNLERDE SES TERAPİSİ SONUÇLARI

VOKAL NODÜLÜ OLAN YETİŞKİNLERDE SES TERAPİSİ SONUÇLARI VOKAL NODÜLÜ OLAN YETİŞKİNLERDE SES TERAPİSİ SONUÇLARI Results Of Voice Therapy In Vocal Nodules In Adults Adil ERYILMAZ 1, Banu MÜJDECI 2, Aydın ACAR 1 ÖZET 1 Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi,

Detaylı

SPOR DALI GÖZLEM VE DEĞERLENDĠRME. Öğr. Gör. Dr. Emre BAĞCI

SPOR DALI GÖZLEM VE DEĞERLENDĠRME. Öğr. Gör. Dr. Emre BAĞCI SPOR DALI GÖZLEM VE DEĞERLENDĠRME Öğr. Gör. Dr. Emre BAĞCI MAÇ ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Günümüzde sporda kazanılan uluslararası başarılar toplumun günlük yaşamında moral düzeyinde oldukça önemli bir

Detaylı

KATEGORİSEL VERİ ANALİZİ (χ 2 testi)

KATEGORİSEL VERİ ANALİZİ (χ 2 testi) KATEGORİSEL VERİ ANALİZİ (χ 2 testi) 1 Giriş.. Değişkenleri nitel ve nicel değişkenler olarak iki kısımda inceleyebiliriz. Şimdiye kadar hep nicel değişkenler için hesaplamalar ve testler yaptık. Fakat

Detaylı

ONKOLOJİDE SIK KULLANILAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VE SAĞKALIM EĞRİLERİ

ONKOLOJİDE SIK KULLANILAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VE SAĞKALIM EĞRİLERİ ONKOLOJİDE SIK KULLANILAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VE SAĞKALIM EĞRİLERİ HESAPLAMA VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Prof. Dr. M. Özşahin Radyasyon Onkolojisi Bölümü, Lozan Üniversitesi Hastanesi, İsviçre mahmut.ozsahin@chuv.ch

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

Organik ve Fonksiyonel Disfonilerde Tedavi Sonrası Ses Kalitesindeki Değişikliklerin Akustik Olarak Ölçümü

Organik ve Fonksiyonel Disfonilerde Tedavi Sonrası Ses Kalitesindeki Değişikliklerin Akustik Olarak Ölçümü KBB ve BBC Dergisi, 11 (3): 99 106, 2003 Organik ve Fonksiyonel Disfonilerde Tedavi Sonrası Ses Kalitesindeki Değişikliklerin Akustik Olarak Ölçümü Acoustic Measurement of Changes in Voice Quality After

Detaylı

Test Geliştirme. Testin Amacı. Ölçülecek Özelliğin Belirlenmesi 08.04.2014. Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN 08.04.2014 3 08.04.

Test Geliştirme. Testin Amacı. Ölçülecek Özelliğin Belirlenmesi 08.04.2014. Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN 08.04.2014 3 08.04. BÖLÜM 7 Test Geliştirme Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN cetinerdogan@gmail.com Test Geliştirme Testler gözlenemeyen özelliklerin gözlenebilir hale getirilmesi veya hedef kazanımların kazandırılıp kazandırılmadığını

Detaylı

Almanca da Sıfatlar (Adjektive) ve Sıfat Tamlamaları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim

Almanca da Sıfatlar (Adjektive) ve Sıfat Tamlamaları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim - I. SIFATLAR Varlıkların durumlarını, renklerini, biçimlerini, sayılarını, sıralarını, yerlerini vs. özelliklerini belirten sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar, isimlerden önce gelir ve isimlerle birlikte

Detaylı

Pediatrik ses bozuklukları ve ses terapisinin etkinliği Pediatric voice disorders and the efficiency of voice therapy

Pediatrik ses bozuklukları ve ses terapisinin etkinliği Pediatric voice disorders and the efficiency of voice therapy Derleme/Review Pediatrik ses bozuklukları ve ses terapisinin etkinliği Pediatric voice disorders and the efficiency of voice therapy Elçin Tadihan Özkan, Erhan Demirhan Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ GÖZLEM FORMU. Adı Soyadı :... Yaşı :... Gözlem Dönemi :... Okul Adı :... Öğretmen :... Sınıfı :...

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ GÖZLEM FORMU. Adı Soyadı :... Yaşı :... Gözlem Dönemi :... Okul Adı :... Öğretmen :... Sınıfı :... EK-1/A OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ GÖZLEM FORMU Adı Soyadı :... Yaşı :... Gözlem Dönemi :... Okul Adı :... Öğretmen :... Sınıfı :... AÇIKLAMA : Lütfen öğrencileri aşağıda sıralanan davranışlara göre derecelendiriniz.

Detaylı

LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ. Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi

LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ. Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi LABORATUVARIN DÖNER SERMAYE EK ÖDEME SİSTEMİNE ETKİSİ Prof. Dr. Mehmet Tarakçıoğlu Gaziantep Üniversitesi Bir etkinliğin sonucunda elde edilen çıktıyı nicel ve/veya nitel olarak belirleyen bir kavramdır.

Detaylı

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM. 1.1.1. Örneklem plan. 1.1.2. l seçim ölçütleri BÖLÜM 1 YÖNTEM Bu çal flma 11, 13 ve 15 yafllar ndaki gençlerin sa l k durumlar ve sa l k davran fllar n saptamay hedefleyen, kesitsel tan mlay c ve çok uluslu Health Behavior in School Aged Children,

Detaylı

Depresyon 1. Depresyon nedir? 2. Depresyon (çökkünlük) sanıldığı kadar sık mı? 3. Depresif belirtiler ile depresyon farklı mıdır?

Depresyon 1. Depresyon nedir? 2. Depresyon (çökkünlük) sanıldığı kadar sık mı? 3. Depresif belirtiler ile depresyon farklı mıdır? 1. Depresyon nedir? Depresyon ruh halinizi, hislerinizi, davranışlarınızı, ve ruh sağlığınızı etkileyen bir hastalıktır. Depresyonun bir halsizlik kendi kendinize çözebileceğiniz bir sorun olmayıp, biyolojik

Detaylı

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL PRENSİPLERİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ EGZERSİZ REÇETESİ? Egzersiz reçetesi bireylere sistematik ve bireyselleştirilmiş fiziksel aktivite önerileri yapılmasıdır. EGZERSİZ REÇETESİNİN GENEL

Detaylı

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ 120 kinci Bölüm - Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi 1. ARAfiTIRMANIN AMACI ve YÖNTEM Ekonomiye Güven ve Beklentiler Anketi, tüketici enflasyonu, iflsizlik

Detaylı

OTİZM NEDİR? becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur.

OTİZM NEDİR? becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur. OTİZM NEDİR? Otizm, sosyal ve iletişim Otizm, sosyal ve iletişim becerilerinin oluşmasını etkileyen gelişim bozukluğudur. GÖRÜLME SIKLIĞI Son verilere göre 110 çocuktan birini etkilediği kabul edilmektedir

Detaylı

GEBELİKTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

GEBELİKTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI GEBELİKTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Mehmet Muhittin Yalçın 3.Gebelik ve Endokrin Hastalıklar Sempozyumu Ankara 1 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı İlk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından

Detaylı

Vokal Nodüllerde Ses Kalitesindeki Düzelmenin Akustik Olarak Değerlendirilmesi

Vokal Nodüllerde Ses Kalitesindeki Düzelmenin Akustik Olarak Değerlendirilmesi KBB ve BBC Dergisi, 12 (2): 69 73, 2004 Vokal Nodüllerde Ses Kalitesindeki Düzelmenin Akustik Olarak Değerlendirilmesi Acoustic Measurement of Voice Improvement in Patients With Vocal Nodules Dr. Aydan

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

http://acikogretimx.com

http://acikogretimx.com 09 S 0- İstatistik sorularının cevaplanmasında gerekli olabilecek tablolar ve ormüller bu kitapçığın sonunda verilmiştir.. şağıdakilerden hangisi istatistik birimi değildir? ) Doğum B) ile C) Traik kazası

Detaylı

DENEY NO: 9 ÜÇ EKSENLİ BASMA DAYANIMI DENEYİ (TRIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST)

DENEY NO: 9 ÜÇ EKSENLİ BASMA DAYANIMI DENEYİ (TRIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST) DENEY NO: 9 ÜÇ EKSENLİ BASMA DAYANIMI DENEYİ (TRIAXIAL COMPRESSIVE STRENGTH TEST) 1. AMAÇ: Bu deney, üç eksenli sıkışmaya maruz kalan silindirik kayaç örneklerinin makaslama dayanımı parametrelerinin saptanması

Detaylı

2- Hastalara muayenehaneye ilk defa mı? Sürekli mi? geldikleri sorulduğunda %30 u ilk defa %70 i sürekli geldiklerini bildirmişlerdir (Şekil 2).

2- Hastalara muayenehaneye ilk defa mı? Sürekli mi? geldikleri sorulduğunda %30 u ilk defa %70 i sürekli geldiklerini bildirmişlerdir (Şekil 2). RAPOR Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararını açıklamasından sonra Sağlık Bakanlığı Tam Gün Yasası nı tekrar gündeme aldı. Önce torba yasaya konan daha sonra bazı değişiklikler için torba yasadan ayrılan

Detaylı

PEDİATRİK VOKAL MODÜLLERİN TEDAVİSİNDE VURGU YÖNTEMİ

PEDİATRİK VOKAL MODÜLLERİN TEDAVİSİNDE VURGU YÖNTEMİ PEDİATRİK VOKAL MODÜLLERİN TEDAVİSİNDE VURGU YÖNTEMİ THE ACCENT METHOD IN THE MANAGEMENT OF PEDIATRIC VOCAL NODULES Dr. M. Akif KILIÇ(*), Dr. İmran ŞAN(*) ÖZET: Bu çalışmada, Anabilim dalımızda Mayıs 1996

Detaylı

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6) over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda

Detaylı

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar Hmfl. Özlem SANDIKCI SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi,

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari 4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm

Detaylı

NÜKLEER KAZA veya TERÖR ST ATAKTA HEMATOPO ET K KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYON STRATEJ S

NÜKLEER KAZA veya TERÖR ST ATAKTA HEMATOPO ET K KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYON STRATEJ S Türk Hematoloji Derne i E itim Çal flmalar ndan NÜKLEER KAZA veya TERÖR ST ATAKTA HEMATOPO ET K KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYON STRATEJ S Editörler Fikret ARPACI Mutlu ARAT Türk Hematoloji Derne i E itim Çal

Detaylı

BALIK YAĞI MI BALIK MI?

BALIK YAĞI MI BALIK MI? BALIK YAĞI MI BALIK MI? Son yıllarda balık yağı ile ilgili kalp damar hastalıklarından tutun da romatizma, şizofreni, AIDS gibi hastalıklarda balık yağının kullanılmasının yararları üzerine çok sayıda

Detaylı

II- İŞÇİLERİN HAFTALIK KANUNİ ÇALIŞMA SÜRESİ VE FAZLA MESAİ ÜCRET ALACAKLARI

II- İŞÇİLERİN HAFTALIK KANUNİ ÇALIŞMA SÜRESİ VE FAZLA MESAİ ÜCRET ALACAKLARI I- GİRİŞ 1475 sayılı İş Kanunu nun 61. maddesinde işçilerin haftalık çalışma süresi 48 saat olarak belirlendiği için, 30.07.1983 tarihine kadar, 1475 sayılı Kanunu na göre çalışan işçilere, bir aylık dönemde,

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI

TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI TÜRKİYE DE HASTANEDE YATAN HASTALARIN AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ VE DAVRANIŞLARINI DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI Sayın İlgili; Bu anket çalışması, akılcı ilaç kullanımı konusunda mevcut durumun değerlendirilmesi

Detaylı

MESS ALTIN ELDİVEN İSG YARIŞMASI BAŞVURU VE DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

MESS ALTIN ELDİVEN İSG YARIŞMASI BAŞVURU VE DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ MESS ALTIN ELDİVEN İSG YARIŞMASI BAŞVURU VE DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ MESS üyelerinde iş kazaları genellikle organlara göre el parmakları, el bilekleri ve ellerde; iki nesne arasında sıkışma ve bir nesnenin

Detaylı

performansi_olcmek 8/25/10 4:36 PM Page 1 Performans Ölçmek

performansi_olcmek 8/25/10 4:36 PM Page 1 Performans Ölçmek Performans Ölçmek Cep Yönderi Dizisi Cep Yönderi Dizisi yöneticilerin ifl yaflam nda her gün karfl laflt klar en yayg n meydan okumalara ivedi çözümler öneriyor. Dizi içinde yer alan her kitapta, güçlü

Detaylı

Hayata Dokunan Bir El: YEDAM (Yeşilay Danışma Merkezi)

Hayata Dokunan Bir El: YEDAM (Yeşilay Danışma Merkezi) Hayata Dokunan Bir El: YEDAM (Yeşilay Danışma Merkezi) Bağımlılıkta rehabilitasyon süreci dediğimizde bağımlı bireylerin psikolojik ve sosyal destek ile hayata yeniden kazandırılması kast edilmektedir.

Detaylı

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Doç.Dr.Mitat KOZ Fiziksel Uygunluk Test Sonuçları Klinik Egzersiz Test Sonuçları Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlarının Yorumlanması Bireyler arası karşılaştırmalar

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

KAVRAMLAR. Büyüme ve Gelişme. Büyüme. Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır.

KAVRAMLAR. Büyüme ve Gelişme. Büyüme. Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır. KAVRAMLAR Büyüme ve Gelişme Büyüme ile Gelişme birbirlerinden farklı kavramlardır. Büyüme Büyüme, bedende gerçekleşen ve boy uzamasında olduğu gibi sayısal (nicel) değişikliklerle ifade edilebilecek yapısal

Detaylı

Ara rma, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba

Ara rma, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba 1.1 Ara rman n Amac Ara rmada, Dokuz Eylül Üniversitesi Strateji Geli tirme Daire Ba kanl na ba olarak hizmet vermekte olan; 1. Bütçe ve Performans Program ube Müdürlü ü 2. Stratejik Yönetim ve Planlama

Detaylı

İLÇEMİZ İLKOKULLARINDA GÖREVLİ SINIF VE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN 2013-2014 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MESLEKİ ÇALIŞMA PROGRAMI

İLÇEMİZ İLKOKULLARINDA GÖREVLİ SINIF VE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN 2013-2014 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MESLEKİ ÇALIŞMA PROGRAMI İLÇEMİZ İLKOKULLARINDA GÖREVLİ SINIF VE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN 2013-2014 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI MESLEKİ ÇALIŞMA PROGRAMI (Sınıf Öğretmenleri, Okul Öncesi Öğretmenleri) ETKİNLİĞİN İÇERİĞİ VE HER DERS

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. 62

Detaylı

Davranışçı Yaklaşımda Öğrenme Kuramları

Davranışçı Yaklaşımda Öğrenme Kuramları Davranışçı Yaklaşımda Öğrenme Kuramları K LASİK K O ŞULLA M A : I. PAVL O V E D İMSE L K O ŞULLAMA: B U R K HUS F R E D E R IC SKıNNER KLASİK KOŞULLAMA Pavlov un, köpeklerin mide ve tükürük salgılarını

Detaylı

İlkadım Birey Tanıma Envanteri

İlkadım Birey Tanıma Envanteri İlkadım Birey Tanıma Envanteri İLKADIM Birey Tanıma Envanteri; Birey tanıma teknikleri kapsamında hazırlanmıştır. İlkokul 3. ve 4. sınıf ve Ortaokul 5.6.7.8.sınıf, ile Lise Haz.9.10.11. ve 12.sınıf aralığındaki

Detaylı

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ Rev. No : 01 Rev.Tarihi : 13 Haziran 2012 1/ 1. Amaç: UÜ-SK da organ ve doku nakli hizmetlerinden yararlanacak hastaların ve/veya canlı vericilerinin başvuru kriterlerinin ve organ bekleme listelerine

Detaylı

Genel Yay n S ra No: 178 2010/20. Yay na Haz rlayan: Av. Celal Ülgen / Av. Coflkun Ongun

Genel Yay n S ra No: 178 2010/20. Yay na Haz rlayan: Av. Celal Ülgen / Av. Coflkun Ongun Genel Yay n S ra No: 178 2010/20 ISBN No: 978-605-5614-56-0 Yay na Haz rlayan: Av. Celal Ülgen / Av. Coflkun Ongun Tasar m / Uygulama Referans Medya ve Reklam Hiz. Ltd. Tel: +90.212 347 32 47 e-mail: info@referansajans.com

Detaylı

P-1 Anatomik Boyun Yast Büyük. P-2 Anatomik Boyun Yast Küçük. Anatomik Yast klar. P-3 Anatomik Boyun Yast Çocuk

P-1 Anatomik Boyun Yast Büyük. P-2 Anatomik Boyun Yast Küçük. Anatomik Yast klar. P-3 Anatomik Boyun Yast Çocuk P-1 Anatomik Boyun Yast Büyük Sürekli elastik ve fleklini koruyabilen poliüretan köpükten üretilen yast k özel tasarlanan ergonomik flekliyle omuz ve boyun bölgesinin gevflemesini sa lar. Fermuarl, kolayl

Detaylı

http://acikogretimx.com

http://acikogretimx.com 2009 VS 1321-1. Maliyet gideri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? MLiYET MUHSEBESi 3. işletmede, (Y) Cinsi malzeme ile ilgili ayına ilişkin bilgiler şöyledir: ) işletmenin sahip olduğu

Detaylı

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ ALANI ANKARA 2007 ÖĞRENME FAALİYETİ -7 ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ AMAÇ Bu faaliyet

Detaylı

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve ÖZEL MATRAH fiekl NE TAB ALKOLLÜ ÇK SATIfiLARINDA SON DURUM H.Hakan KIVANÇ Serbest Muhasebeci Mali Müflavir I. G R fi K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve modern

Detaylı

İş Sağlığı İş Sağlığı nedir? Çağdaş İş Sağlığı anlayışı nedir?

İş Sağlığı İş Sağlığı nedir?    Çağdaş İş Sağlığı anlayışı nedir? İş Sağlığı İş sağlığı denilince, üretimi ve işyerini içine alan bir kavram düşünülmelidir. İşyerinde sağlıklı bir çalışma ortamı yoksa işçilerin sağlığından söz edilemez. İş Sağlığı nedir? Bütün çalışanların

Detaylı

Fon Bülteni Haziran 2016. Önce Sen

Fon Bülteni Haziran 2016. Önce Sen Fon Bülteni Haziran 216 Önce Sen Fon Bülteni Haziran 216 NN Hayat ve Emeklilik Fonları Sektör Karşılaştırmaları Yüksek Getiri! Son 1 Yıl - 31/5/215-31/5/216 % 25 2 15 1 5-5 -1 9,88 7,82 11,7 6,36 1,5 9,81

Detaylı

Proje konularından istediğiniz bir konuyu seçip, hazırlamalısınız.

Proje konularından istediğiniz bir konuyu seçip, hazırlamalısınız. 5. SINIF MATEMATİK PROJE KONULARI (2012-2013) Atatürk ün geometri alanında yaptığı çalışmaların ülkemizdeki geometri öğretimine katkılarını açıklayınız. Geometrik cisimlerin (prizmalar ve piramitler) günlük

Detaylı

Algoritmalara Giriş 6.046J/18.401J

Algoritmalara Giriş 6.046J/18.401J Algoritmalara Giriş 6.046J/18.401J DERS 13 Amortize Edilmiş Analiz Dinamik Tablolar Birleşik Metod Hesaplama Metodu Potansiyel Metodu Prof. Charles E. Leiserson Kıyım tablosu ne kadar büyük olmalı? Amaç

Detaylı

3.1 3. ÜN TE. ÖLÇÜP TARTALIM, GERÇEKLERE ULAfiALIM. S v lar Ölçelim, Nesneleri Tartal m

3.1 3. ÜN TE. ÖLÇÜP TARTALIM, GERÇEKLERE ULAfiALIM. S v lar Ölçelim, Nesneleri Tartal m 3. ÜN TE ÖLÇÜP TARTALIM, GERÇEKLERE ULAfiALIM 3. S v lar Ölçelim, Nesneleri Tartal m S v lar Ölçelim. Litre ve mililitre ile ölçülebilen ürünlerin listesini yap n z. Litre Mililitre 2. 7 litreyi gösteren

Detaylı

ç) Yönetim Kurulu: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yönetim Kurulunu,

ç) Yönetim Kurulu: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yönetim Kurulunu, AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ PEDAGOJİK FORMASYON YÖNERGESİ Amaç MADDE 1 - (1) Bu Yönergenin amacı; ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans programlarında verilen pedagojik formasyon derslerinin,

Detaylı

Faaliyet Alanları. 22 Aralık 2014. Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Faaliyet Alanları. 22 Aralık 2014. Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 22 Aralık 214 Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 214 eğitim yılında doldurulmuş olan Bölümü Değerlendirme Anket Formları Raporu. Öğrencilerin staj yaptıkları firmaların doldurduğu

Detaylı

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/201203... 1 of 5 6 Mart 2012 SALI Resmî Gazete Sayı : 28225 Atatürk Üniversitesinden: YÖNETMELİK ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ ASTROFİZİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

DERS BİLGİ FORMU Sipariş Alma Reklâm Tabelâcılığı Reklâm Tabelâcılığı

DERS BİLGİ FORMU Sipariş Alma Reklâm Tabelâcılığı Reklâm Tabelâcılığı Dersin Adı Alan Meslek/Dal Dersin Okutulacağı Dönem/Sınıf/Yıl Süre Dersin Amacı Dersin Tanımı Dersin Ön Koşulları Ders İle Kazandırılacak Yeterlikler Dersin İçeriği Yöntem ve Teknikler Eğitim Öğretim Ortamı

Detaylı

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i

Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi Al m Süreci Örne i Uluslararas Yüksekö retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 May s 2011, stanbul; 2. Cilt / Bölüm XI / Sayfa 1359-1364 Gelece in Bilgi flçilerini Do ru Seçmek: Araflt rma Görevlisi

Detaylı

YAŞLI BAKIMI PROGRAMI (BİRİNCİ/İKİNCİ ÖĞRETİM) DERS PROGRAMI

YAŞLI BAKIMI PROGRAMI (BİRİNCİ/İKİNCİ ÖĞRETİM) DERS PROGRAMI Adnan Menderes Üniversitesi NAZİLLİ SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU I- PROGRAMLAR YAŞLI BAKIMI YAŞLI BAKIMI(İkinci Öğretim) II- ÖĞRENCİ STAJ YÖNERGESİ 259 YAŞLI BAKIMI PROGRAMI (BİRİNCİ/İKİNCİ ÖĞRETİM)

Detaylı

N-3 Diz Sabitleyici (Posterior Sheel)

N-3 Diz Sabitleyici (Posterior Sheel) N-3 Diz Sabitleyici (Posterior Sheel) Laminasyon tekni i ile kaplanm fl 1 cm lik özel süngerli kumafltan yap lan dizli in sa ve sol yanlar nda 1'er adet arkada ise 3 adet cep içine yerlefltirilmifl sert

Detaylı

Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek. Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler

Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek. Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler Sizinle araştırmalar bir adım daha ileriye gidecek Hastalara ait veri ve tahlillerin kullanılması hakkında bilgiler Sayın hast, Hastalıkların teşhisi ve tedavisinde son on yılda çok büyük gelişmeler kaydedildi.

Detaylı

Uzaktan Algılama Teknolojileri

Uzaktan Algılama Teknolojileri Uzaktan Algılama Teknolojileri Ders 9 Hiperspektral Görüntülemenin Sivil, Endüstriyel ve Askeri Uygulamaları Alp Ertürk alp.erturk@kocaeli.edu.tr Arkeoloji: Eser Analizi Arkeoloji: Eser Analizi Hiperspektral

Detaylı

TÜRK YE DE A LE Ç fi DDET Ülke Çap nda Kriminolojik-Viktimolojik Alan Araflt rmas ve De erlendirmeler

TÜRK YE DE A LE Ç fi DDET Ülke Çap nda Kriminolojik-Viktimolojik Alan Araflt rmas ve De erlendirmeler 1 TÜRK YE DE A LE Ç fi DDET Ülke Çap nda Kriminolojik-Viktimolojik Alan Araflt rmas ve De erlendirmeler stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Araflt rma ve Uygulama Merkezi 2003

Detaylı

MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES

MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES MESLEK MENSUPLARI AÇISINDAN TÜRK YE DENET M STANDARTLARININ DE ERLEND R LMES Ahmet AKIN / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi 387 388 Genel Oturum III - Meslek Mensuplar Aç s ndan Türkiye Denetim Standartlar n

Detaylı

Amaç Günümüzde birçok alanda kullanılmakta olan belirtisiz (Fuzzy) kümelerin ve belirtisiz istatistiğin matematik kaygısı ve tutumun belirlenmesinde k

Amaç Günümüzde birçok alanda kullanılmakta olan belirtisiz (Fuzzy) kümelerin ve belirtisiz istatistiğin matematik kaygısı ve tutumun belirlenmesinde k Matematik Kaygısının Belirlenmesinde Belirtisiz İstatistiğin Kullanılması Doç. Dr. Necla Turanlı Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi OFMA Bölümü Matematik Eğitimi Anabilim Dalı turanli@hacettepe.edu.tr

Detaylı

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z!

elero SoloTel Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! SoloTel elero Kullan m talimat Lütfen kullan m k lavuzunu saklay n z! elero GmbH Antriebstechnik Linsenhofer Str. 59 63 D-72660 Beuren info@elero.de www.elero.com 309400 Nr. 18 101.5401/0305 çerik Güvenlik

Detaylı

TEMEL İSTATİSTİK KAVRAMLAR

TEMEL İSTATİSTİK KAVRAMLAR TEMEL İSTATİSTİK KAVRAMLAR Y.Doç.Dr. İbrahim Turan Mart 2011 İSTATİSTİK NEDİR? Bir olay veya olguyu sayısal verilere dayanarak açıklamaktır. Metod Olarak İstatistik: İstatistiğe konu olabilen olaylara

Detaylı

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen

Detaylı

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64

Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Genelgesi 2004 / 64 Sosyal Riski azaltma Projesi Kapsamında Genelgesi 2004 / 64 Tarihi:03.05.2004 Sayısı:2004/64-1838 SAĞLIK BAKANLIĞI Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ANKARA 03/05/2004 Sayı : B100ACS0140000-9216/1853

Detaylı

Şeker Pancarı Hasadı. Hakan Yılmaz AYAN Mehmet BAKAY Emrah ASAR. Prof. Dr. Can ERTEKİN

Şeker Pancarı Hasadı. Hakan Yılmaz AYAN Mehmet BAKAY Emrah ASAR. Prof. Dr. Can ERTEKİN Şeker Pancarı Hasadı Hakan Yılmaz AYAN Mehmet BAKAY Emrah ASAR Prof. Dr. Can ERTEKİN 1 Şeker Pancarı Etli kökünden şeker elde edilen, ıspanakgillerden 2yıllık tarım bitkisidir. 1 yıl vejetatif organları,

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

DERS BİLGİ FORMU. Alan Dersin Adı Meslek / Dal Dersin Okutulacağı Dönem/Sınıf/Yıl Süre Dersin Amacı. Dersin Tanımı Dersin Ön Koşulları

DERS BİLGİ FORMU. Alan Dersin Adı Meslek / Dal Dersin Okutulacağı Dönem/Sınıf/Yıl Süre Dersin Amacı. Dersin Tanımı Dersin Ön Koşulları BİLGİ FORMU Alan Dersin Adı Meslek / Dal Dersin Okutulacağı Dönem/Sınıf/Yıl Süre Dersin Amacı Dersin Tanımı Dersin Ön Koşulları Ders İle Kazandırılacak Yeterlilikler Dersin İçeriği Yöntem ve Teknikler

Detaylı

TDS 220 İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ

TDS 220 İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ TDS 220 İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ Yrd.Doç.Dr. Soner METE Ders Hakkında Çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehdit eden etmenleri, bu etmenlerin önlenmesine ilişkin yürütülen politikalar, işverenlerin

Detaylı

Web tabanl tinnitus de erlendirme ve maskeleme yöntemi

Web tabanl tinnitus de erlendirme ve maskeleme yöntemi ARAfiTIRMA / RESEARCH ARTICLE TKBBV 2008 Gelifl tarihi / Received: Eylül / September 15, 2008 Kabul tarihi / Accepted: Eylül / September 20, 2008 Online yay n tarihi / Published online: Eylül / September

Detaylı

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com

SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com SÜREÇ YÖNETİMİ VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME H.Ömer Gülseren > ogulseren@gmail.com Giriş Yönetim alanında yaşanan değişim, süreç yönetimi anlayışını ön plana çıkarmıştır. Süreç yönetimi; insan ve madde kaynaklarını

Detaylı

KONYA TİCARET ODASI İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

KONYA TİCARET ODASI İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ HABER BÜLTENİ 05.09.2012 Sayı 7 Konya Ticaret Odası (KTO) İstihdam İzleme Bülteni, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) verilerinin bir araya getirilerek

Detaylı

Türk Musikisinde Makamların 53 Ton Eşit Tamperamana Göre Tanımlanması Yönünde Bir Adım

Türk Musikisinde Makamların 53 Ton Eşit Tamperamana Göre Tanımlanması Yönünde Bir Adım Türk Musikisinde Makamların 53 Ton Eşit Tamperamana Göre Tanımlanması Yönünde Bir Adım Türk musikisinde makam tanımları günümüzde çoğunlukla Çargâh makamı temelinde 24 perdeli Arel Ezgi Uzdilek () sistemine

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU

HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI 23-26 MAYIS 2013 - İZMİR Grup Adı : Özel Hukuk 1. Grup Konu : İş ve sosyal güvenlik davaları Grup Başkanı : Mehmet YILDIZ (Yargıtay Tetkik

Detaylı

Doç. Dr. Orhan YILMAZ

Doç. Dr. Orhan YILMAZ Yazar Ad 151 Doç. Dr. Orhan YILMAZ İnsanda iletişimin en önemli araçlarından biri olan ses, kişinin duygusal yapısını yansıtan bir olaydır. Yaş ilerledikçe tüm organlarda görülebilen yaşlanma konuşma

Detaylı

ÇUKUROVA'DA OKALİPTÜS YETİŞTİRİCİLİĞİ VE İDARE SÜRELERİNİN HESAPLANMASI

ÇUKUROVA'DA OKALİPTÜS YETİŞTİRİCİLİĞİ VE İDARE SÜRELERİNİN HESAPLANMASI ÇUKUROVA'DA OKALİPTÜS YETİŞTİRİCİLİĞİ VE İDARE SÜRELERİNİN HESAPLANMASI Ali ÖZKURT Orman Yüksek Mühendis Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü PK.18 33401 TARSUS 1.GİRİŞ Türkiye'de orman varlığının

Detaylı

İşverenler, işyerinde işçi çalışmaya başladığı anda 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 Sayılı İş

İşverenler, işyerinde işçi çalışmaya başladığı anda 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 Sayılı İş 1- Bir İşçi Çalıştıran İşverenlerin Yükümlülükleri İşverenler, işyerinde işçi çalışmaya başladığı anda 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı