AISI-1040 VE AISI-P20 ÇELİKLERDE ALAŞIM ORANLARI VE MİKRO YAPININ SERTLEŞME KABİLİYETİNE ETKİSİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AISI-1040 VE AISI-P20 ÇELİKLERDE ALAŞIM ORANLARI VE MİKRO YAPININ SERTLEŞME KABİLİYETİNE ETKİSİ"

Transkript

1 2. Ulusal Tasarım İmalat ve Analiz Kongresi Kasım Balıkesir AISI-1040 VE AISI-P20 ÇELİKLERDE ALAŞIM ORANLARI VE MİKRO YAPININ SERTLEŞME KABİLİYETİNE ETKİSİ Selahattin KÖSE*, Raif SAKİN** Balıkesir Üniversitesi Edremit M.Y.O., Makine Bölümü, Balıkesir Balıkesir Üniversitesi Edremit M.Y.O., Makine Bölümü, Balıkesir ÖZET Bu çalışmanın amacı AISI-1040 ve AISI-P20 çeliklerinin alaşım oranları ve mikro yapılarının sertleşme kabiliyeti üzerine etkisini incelemektir. Jominy alından su verme testi, çeliklerin sertleşme kabiliyetini (sertleşebilirliği) ölçmede kullanılan standart bir metottur. Bu çalışmada karbon oranı C %0.385 olan AISI-1040 ve AISI-P20 çeliklerinin sertleşebilirliğini ölçmek için standart Jominy testleri yapılmıştır. Ostenit faz sıcaklığına (850 ºC) kadar ısıtılan numuneler fırında 30 dakika bekletildikten sonra Jominy test cihazına yerleştirilerek alından su verilmiştir. Oda sıcaklığına kadar soğutulan numunelerin su verme alnından başlanarak belirli aralıklarla sertlikleri (HRC) ölçülmüş ve mikro yapı fotoğrafları çekilmiştir. Her iki çelik için sertlik değerlerinden faydalanılarak Jominy sertleşebilirlik eğrileri çizilmiştir. Her iki çeliğin sertlik değeri üzerinde etkili olan başta karbon (C) olmak üzere Cr, Mo, Mn, Si, Ni ve V gibi alaşımların sertleşme kabiliyetini de etkilediği görülmüştür. Ayrıca su verme derinliği (Jominy derinliği) ile değişen martenzit oranının sertleşme kabiliyeti üzerinde etkili olduğu gözlenmiştir. AISI-1040 çeliğinde su verme derinliğinin en uzak mesafesi olan 17. noktada (68 mm) sertleşme kaybı yaklaşık %62 iken, AISI-P20 çeliğinde bu kayıp %45 dir. Bu durum ise AISI-P20 çeliğinin sertleşme kabiliyetinin daha yüksek olduğunun bir göstergesidir. Anahtar Sözcükler: AISI-1040, AISI-P20, alaşım oranı, mikro yapı, Jominy su verme testi, sertleşebilirlik 170

2 ABSTRACT The aim of this study is to investigate the effect of the alloy percentages and microstructures of steels AISI-1040 and AISI-P20 on the hardening capabilities of them. Jominy End Quench Test is a standard method for measuring the capability to be hardened (hardenability). In this study, Jominy tests are used to measure the hardenability of AISI and AISI-P20 steels with a nearly 0.385% Carbon composition. The specimens which are heated to austenite phase temperature (850 ºC) are kept in oven for 30 minutes and are then quenched with water in Jominy test setup. The specimens are first cooled to roomtemperature and are then tempered starting at one end. During this process the hardness (HRC) is measured and the photos of the microstructure are taken at certain time points. For both types of steels Jominy hardenability curves are obtained using measured hardness values. Starting with Carbon, Cr, Mo, Mn, Si, N, and V are the elements which have effects on the capability to be hardened according to the current study. Besides, it is also observed that the (martensite) composition, which changes with the quench distance (Jominy distance), influences the hardenability. For AISI-1040 the maximum of the quench distance occurs at 17th point (68mm) and its hardening loss happens to be 62% whereas the hardening lost for AISI-P20 is 45%. This reveals the fact that the capacity of AISI-P20 to be hardened is higher than the former one. Keywords: AISI-1040, AISI-P20, chemical composition, micro-structure, Jominy end quench test, hardenability 1. GİRİŞ İmalat sektöründe kaliteli hizmet sunabilmek ve diğer firmalarla rekabet edebilmek ancak uygun malzeme seçimiyle mümkündür. Bu yüzden makine imalat ve yapı sanayinde çelik seçimi son derece önemlidir. Bir çeliğin önemli özelliklerinden biri de sertleşme kabiliyetidir. Sertleşme kabiliyeti veya diğer bir ifadeyle sertleşebilirlik; bir çelikte su verme işlemi ile oluşturulan sertliğin yüzeyden içe doğru dağılım özelliğine verilen addır. Yani sertleşebilirlik su verme ile elde edilen sertliğin derinliğini tayin eder. Sertleşme derinliği ise takım ve yapı çelikleri için çok önemli bir unsurdur. Ancak sertlik ve sertleşebilirlik kavramları malzemenin farklı iki özelliğidir. Bir alaşımın sertliği, onun fiziksel sertliğinin gerçek ölçüsüdür. Sertleşebilirlik ise malzemenin martenzite dönüştüğü en yavaş soğuma hızının bir ölçüsüdür. Maksimum sertlik çeliğin karbon miktarına bağlıdır. Sertleşebilirlik ise çeliğin kimyasal bileşimine (karbon ve alaşım elementleri) ve su verme sırasında ostenit tane boyutuna bağlıdır. Diğer bir tanım ise, sertleşebilirlik su verme işlemi sonucu yapısı martenzite dönüşen bir çeliğin sertleşme kabiliyeti olarak tanımlanır. Sertleşebilirlik testleri su verme ile elde edilen sertlik derinliğinin ölçülmesi esasına dayanır. Bu derinlik, martenzit miktarının yüzeyden itibaren yarıya indiği veya %50 martenzit ve beynitin var olduğu mesafe olarak ifade edilmektedir. Yüksek sertleşebilirliğe sahip bir çeliğin karakteristik özelliği yüksek sertleşme derinliği göstermesi veya büyük parçalar halindeyken bile tam olarak sertleşebilmesidir [1-6]. Temel sertleşebilirlik verileri çelik tüketicileri ve ısıl işlemciler için önemlidir. Bu nedenle sertleşebilirliğin saptanabileceği çok sayıda basit yöntem geliştirilmiştir. Çeliğin sertleşme 171

3 kabiliyetini belirlemek için genellikle Jominy testi kullanılmaktadır. Grossmann testi ile kıyaslandığında, Jominy testi laboratuar şartlarında yapılması ve kullanılması hem kolay hem de ekonomik olduğundan daha yaygın kullanılan yöntemdir [6,7]. Jominy testi uluslararası düzeyde (ASTM-A255) standartlaştırılmış ve Türk Standartları 1381 de de detayları verilmiştir [8,9]. 2. SERTLEŞEBİLİRLİĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 2.1. Alaşım Elementlerinin Sertleşebilirlik Üzerine Etkisi Genel olarak alaşım elementleri perlit, beynit dönüşümleri geciktirerek sertleşebilirliği arttırır [5,10]. Aşağıda bazı alaşım elementlerinin sertleşebilirlik üzerine etkisi açıklanmıştır. Alaşım elementlerinden sertleşebilirliği en çok C, B, Cr, Mn, Mo, Si ve Ni etkiler (arttırır). Dolayısıyla alaşımlı çeliklerin sertleşebilme kabiliyetlerinin daha yüksek olduğu söylenebilir. C : Karbon oranı arttıkça sertleşebilirlik artar [1-6,13]. Si : Silisyum malzemenin işlenmesini zorlaştırıp, yüzey kalitesini bozduğundan özellikle ilave edilmez. Ancak sertleşebilirliği, aşınma dayanımını ve elastikiyeti yükseltir [11]. Mn : Mangan dönüşüm hızını düşürmesinden dolayı sertleşebilirliği büyük oranda arttırır [12]. P : Fosfor çeliğin mukavemetini ve sertleşebilirliğini arttırır. Fakat sünekliği ve tokluğu azaltır [12]. S : Kükürt genel olarak kaynak kabiliyeti ve sertleşebilirliği olumsuz etkiler [11]. Cr : Krom dayanımı ve sertleşebilme özelliğini arttırır [10]. Ni : Krom ile birlikte kullanılan nikel sertliğin derinliğe inmesini sağlar [10]. Mo : Krom ve nikel ile beraber kullanılan molibden az miktarda katılmasına rağmen sertlik ve dayanımı arttırır [10]. Çeliğin sertleşebilirliğini arttırır ve belirli limitler arasında sertleşebilirliğin devamında özellikle yarar sağlar [12]. V : %0.05 e kadar vanadyum ilavesi çeliğin sertleşebilirliğini arttırır. Daha büyük miktarlardaki ilavesinde sertleşebilirliği azalttığı görülür. Çünkü muhtemelen ostenit de zorlukla çözülebilen karbürler oluşturur [12]. N : Azot çeliğin mukavemetini ve sertleşebilirliğini arttırır. Fakat süneklik ve tokluğunu azaltır [12] Kimyasal Bileşimden Jominy Eğrilerinin Hesaplanması Çeliklerde kimyasal kompozisyonun sertleşebilirlik üzerine etkisi ile ilgili çalışmalar uzun zamandan beri yapılmaktadır [14]. Knap, M. ve arkadaşları üç farklı çelik için Jominy eğrileri üzerinde kimyasal bileşimin etkisini inceleyen bir model oluşturmuşlardır [15]. Just, E. [16], kimyasal bileşimden faydalanarak farklı Jominy mesafelerindeki sertliği doğrudan saptayabilmek için bir bağıntı geliştirmiştir. Tüm alaşım elementleri 10mm ye kadar olan Jominy mesafelerinde sertleşmeyi arttırıcı, fakat bu değerin üzerinde pratik olarak sabit bir etki gösterirler. Karbon dışında diğer alaşım elementlerinin sıfır mesafedeki faktörleri sıfırdır. Bu, sıfır Jominy mesafesindeki sertliğin karbon tarafından sağlandığı anlamına gelir. Faktörleri kullanarak her bir Jominy mesafesi için sertleşebilirliği tahmin etmek mümkündür. 6mm den küçük Jominy mesafeleri için faktörler ihmal edilebilir. 172

4 Dolayısıyla 6mm den küçük mesafeler hariç olmak üzere tüm test numunesi için tek bir bağıntı kurulabilir [5]. Aşağıda verilen bağıntı Just, E. (5,16,17) tarafından yayınlanan bir tebliğden alınmıştır. J 6 80 = 95 C s 2 C + 20Cr + 38Mo + 14Mn + 6Ni + 6Si + 39V + 96P 0.8K 12 s + 0.9s 13 = HRC (1) Burada ; J : Jominy sertliği (HRC) s : Jominy mesafesi (mm) K : ASTM tane boyutu dur. Yukarıdaki bağıntı 6-80 mm aralığındaki Jominy mesafeleri için geçerlidir. Aşağıdaki sınırlamalar alaşım elementleri için verilmektedir. C<%0.6, Cr<%2, Mn<%2, Ni<%4, Mo<%0.5, V<%0.2 Karbon hariç alaşım elementlerinin 6mm den daha kısa olan Jominy mesafelerine etkileri ihmal edilebilir düzeydedir. Bu nedenle, aşağıdaki bağıntı Jominy numunesi uç yüzeyi içindir. J 0 = 60 C + 20 = HRC (C < %0.6) (2) Bir taraftan karbon miktarı ve diğer taraftan geri kalan diğer alaşım elementleri sertlik üzerinde karşılıklı etkileşimde bulunurlar. Örneğin, Cr düşük çeliklere oranla orta karbonlu çeliklerde (yüzeyi sertleştirilmiş çelikler) daha güçlü rol oynamaktadır. Denklem (1) de verilen ampirik formül SIS çelikleri için verilmiş Jominy eğrilerinden elde edilmiştir. Just, E. [16,17] tebliği mevcut Jominy eğrilerine dayanan çok sayıda açıklamalar içermektedir. Bu ifadeler büyük ölçüde bu eğrilerin orijinlerine bağlıdır. Bu nedenle, SAE, USS-Atlas (USA) ve MPI-Atlas (Germany) tarafından spesifike edilmiş çelikler için bağıntılar farklı şekillerdedir. Orta karbonlu (sertleştirilen ve temperlenen çelikler) ve düşük karbonlu (yüzey sertleştirme uygulanan) çeliklerin sertleşebilirlikleri arasında birbirinden farklı bağıntılar verilmiştir Mikro Yapının Sertleşebilirlik Üzerine Etkisi Martenzit: Literatürde bazı araştırmacılar çelikteki martenzit oranının sertleşebilirlik ve mekanik özellikler üzerine olan etkisini incelemiştir [18]. Karbon, martenzitin sertliğini kontrol eder. Bir çeliğin sertleşmiş kabul edilmesi için ne sertlikte olması gerekir? Bu sorunun cevabı alaşımın sertleşebilirliliğini saptamada kullanılır. Ve bu soruya cevap sertleştirilmiş olan çelikte mikro yapının martenzit miktarı ile verilebilir. Eğer %50 den daha az martenzit varsa malzeme sertleşmemiş durumdadır denilir [1]. Literatürde bazı düşük alaşımlı çelikler için çeşitli karbon değerlerine karşılık sertlik (HRC) ve martenzit tablosu yüzdeleri verilmiştir [13]. 173

5 Tablo 1. Karbon-sertlik-martenzit ilişkisi Karbon (%) Martenzit Yüzdesi ve Sertlik (HRC) %50 %80 %90 %95 % Ostenit: Su verme boyunca martenzit oluşum sıcaklıklarını düşürür. Böylece su verilmiş çeliklerde ostenitin muhafazası ihtimalini arttırır. Ostenit tane boyutunun artması ile sertleşebilirlik artar [6,12]. Tane Boyutu: ASTM tane boyutunun artması sertleşebilirliği de arttırır. Su verme işlemi sonunda AISI-1040 çeliğinin ASTM tane boyutu 6 iken (5-7), AISI-P20 çeliğinin ostenitik tane büyüklüğü ortalama 130 µm ( 263 tane). ASTM tane boyutu ise 9 dur [5,19] Sertlik Tahmini Sertlik tahmini sıcaklık sonucu oluşan mikro yapıya bağlıdır. Sertlik tahmini ile ilgili birçok araştırmanın yanında son zamanlarda matematiksel modeller ve FEM simülasyon çalışmaları da yapılmaktadır [20-24]. Maynier [25] tarafından geliştirilen ampirik formüllerle, farklı soğutma oranlarındaki her fazın Vickers olarak sertliği hesaplanabilmektedir [26]. HV M = C + 27Si + 11Mn + 8Ni + 16Cr + 21(logVr) (3) HV B = C + 330Si + 153Mn + 65Ni +144Cr + 191Mo + ( C 55Si 22Mn 10Ni 20Cr 33Mo) (logvr) HV (F+P) = C + 53Si + 30Mn Ni + 7Cr +19Mo +(10 19Si+4Ni+8Cr+130V) (logvr) (4) (5) Burada HV M, HV B, HV (F+P) ; Martenzit, Beynit ve Ferrit+Perlit karışım fazları için Vickers sertliğini, Vr ise saatteki soğutma oranını ifade eder. Yuvarlak parçanın bir uçtan diğer uca kadar olan sertliği karışım kuralını ifade eden aşağıdaki denklem (6) ile hesaplanabilir. H = H. V (6) V Vk k k Burada k = Ferrit (F), Perlit (P), Beynit (B), Martenzit (M) olarak yerine konularak hesaplanabilir ve bu denklem sonucu elde edilen Vickers sertlikleri Rockwell sertliğe dönüştürülebilir [26]. Sertlik ve sertlik tahmini su vermenin performansını araştırmaya yönelik bir prensiptir. Ancak soğutma oranı, soğutma ortamı, mikro yapı ve kimyasal kompozisyon gibi sertlik değerlerini etkileyen birçok faktör sertlik tahminini oldukça zorlaştırır [27,28]. Günümüzde sertlik tahmini için kullanılan modellerin çoğu deneysel şartlar, çelik tipi vb. 174

6 değişkenlerden çok etkilenen ampirik formüllerle ifade edilir. Literatür [26] da hesaplanan mikro yapı sonuçlarına göre, C deki her soğutma oranı boyunca AISI-P20 çeliğinin sertlik değerleri ampirik formüller kullanılarak hesaplanmıştır. Su verme hariç, hesaplanan sonuçlar deneysel sonuçlarla uyumludur. 3. MATERYAL VE METOD Düşük veya yüksek alaşımlı çeliklerin sertleşme kabiliyeti, genellikle test verilerinden elde edilen sonuçlara göre karar verilir [29]. Jominy alından su verme testi çeliklerin sertleşme kabiliyetini (sertleşebilirliği) ölçmede kullanılan standart bir metottur [8,9]. Bu çalışmada silindirik numune boyutları (Ø25mm. L=100mm) ve karbon oranı (C %0.385) aynı olan iki farklı alaşımlı çelik (AISI-1040 ve AISI-P20) kullanılmıştır. Karbon miktarının yüksek olması malzemenin daha gevrek bir davranış göstermesine neden olacağından daha sonra yapılacak olan işlemlerde problemler meydana gelebilir. Bu yüzden %0.4 C a kadar olan çeliklerde sertleşebilirlik kontrolü daha kolaydır [6]. Bu çalışmada kullanılan çeliklerinin kimyasal analiz sonuçları Tablo 2 de, test öncesi mikro yapılar ve sertlikler ise Şekil-1 de verilmiştir [1-4]. Tablo 2. Çeliklerin kimyasal (spektro) analiz sonuçları Çelikler ve Gösterimi C Si Mn P S Cr Ni Mo Cu Al V Fe AISI-1040 SAE-1040 DIN Ck40 İmalat (yapı) çeliği AISI-P20 DIN 40CrMnNiMo864 DIN Plastik Kalıp Çeliği (a) AISI-1040 (sertlik=9.7 HRC) (b) AISI-P20 (sertlik=38.4 HRC) Şekil 1. Çeliklerin ısıl işlem öncesi sertlikleri ve mikro yapıları (500x) Her iki numune de ostenit faz sıcaklığına (850 ºC) kadar fırında ısıtılmıştır. Homojen sıcaklık dağılımı sağlayabilmek için, parça yüzeyi işlem sıcaklığına ulaştıktan sonra 30 dakika fırında bekletilmiştir. Test parçası fırından çıkartılıp 5 saniye içinde Şekil 2 de görülen Jominy test cihazına yerleştirilmiştir. Daha sonra numune soğuyana kadar alından su verilmiştir/püskürtülmüştür. Su verme zamanı ise ortalama 10 dakikadır [10]. Su verilen uç çok çabuk soğuduğundan (karbon yüzdesine göre) maksimum sertlik değerine ulaşmış, uçtan uzaklaştıkça soğuma hızı ve sertlik azalmıştır [1-4,30,31]. Su vermeye başlama anında ve su verme sonrasında numuneler Şekil 3(b)(c) de görülmektedir. 175

7 Şekil 2. Jominy Test Düzeneği (a) (b) Jominy Numunesi (b) (c) 3.1. Deneysel Bulgular Şekil 3. (a) Jominy sertleşebilirlik testinin şematik gösterimi. (b) Numuneye su vermeye başlama. (c) Su-verme işlemi sonrası Oda sıcaklığına kadar soğutulan numuneler Şekil 4 de görüldüğü gibi 3mm genişlikte (yaklaşık 0.4mm derinlikte) numune üst yüzeyi boyunca taşlanmıştır. Bu düz yüzeyler üzerinden su verme alnından başlayarak 17 farklı noktadan sertlikler (HRC) ölçülmüş, ölçülen sertlik değerleri ve mesafeleri Tablo 3 de verilmiştir. Her iki çelik için sertlikmesafe değerlerinden faydalanılarak Şekil 5 de görülen Jominy sertleşebilirlik eğrileri çizilmiştir. Daha sonra her iki numune için su verme alnından başlanarak belirli aralıklarla mikro yapı fotoğrafları çekilmiş ve Şekil 8 verilmiştir. Şekil 4. Jominy test numunesi ve sertlik ölçme noktaları 176

8 Tablo 3. Test numunelerinden elde edilen sertlik değerleri tablosu AISI-1040 Noktalar Mesafe (mm) Sertlik (HRC) AISI-P20 Noktalar Mesafe (mm) Sertlik (HRC) Şekil 5. Jominy sertleşebilirlik eğrileri Her iki çelik için test verileri ile edilen eğrilerin yanında, alaşım oranları ve Jominy mesafeleri denklem (1) de yerine konularak Just, E. (5,16,17) a göre yeniden Jominy eğrileri çizilmiştir. Ancak Şekil 5 den görüldüğü gibi düşük alaşımlı AISI-1040 çeliği için verilen ampirik formül deneysel verilere uyum göstermesine rağmen, AISI-P20 çeliği için deneysel verilerden oldukça uzak bir eğri elde edilmiştir. Literatürde [5,16,17,26] de belirtildiği gibi alaşım elementleri kullanarak sertlik tahmini yapmak mümkündür. Ancak su verme ile setleştirmede ampirik formüllerle sertlik tahminini yapmak oldukça zordur. Ayrıca, test şartları, çelik tipi, karbon oranı, soğutma oranı, mikro yapı ve kimyasal kompozisyon gibi sertlik değerlerini etkileyen birçok faktör bu tahmini oldukça zorlaştırır [26]. Hatta çelik standartlarına bağlı olarak da bu eğriler değişebilir [5]. Ayrıca, denklem (2-3-4) kullanılarak her faz bölgesinin ortalama Vickers sertliğini hesaplamak da mümkündür. Ancak yukarıda bahsedilen değişkenlerden dolayı deneysel veriler ile teorik sonuçlar her zaman uyumlu olmayabilir. Buna rağmen AISI-1040 çeliği literatür ile uyum göstermiştir. Tablo-3 ve Şekil 5 den görüldüğü gibi AISI-1040 çeliğinde su verme derinliğinin en uzak mesafesi olan 17. noktada (68mm) sertleşme kaybı yaklaşık %62 iken, AISI-P20 çeliğinde bu kayıp %45 dir. Bu durum ise AISI-P20 çeliğinin sertleşme kabiliyetinin daha yüksek olduğunun bir göstergesidir. 177

9 Şekil-6 düşük alaşımlı çeliklere su verme ile değişen martenzit oranını, sertlik ve karbon miktarı arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Bu diyagramda çeliklerin kimyasal analizlerinden elde edilen karbon değeri yerine konularak martenzit oranlarını (yüzdelerini) kesen noktalar yatay olarak sertlik eksenine aktarılır ve çeliğin karbon miktarına göre sertliği (HRC) bulunur. Veya sertlik ve karbon yüzdeleri işaretlenerek numunelerdeki yaklaşık martenzit yapı oranları bulunabilir [32]. Şekil 6. Düşük alaşımlı çeliklerde martenzit yüzdesi, sertlik ve karbon miktarı arasındaki ilişki Jominy testlerinden elde edilen sertlik değerleri Şekil 5 ve 6 daki yerlerine konulduğunda her iki çelik için Jominy mesafelerine göre martenzit yapı dağılımlarının tahmini yapılabilir. Bu tahmin ve dağılım Şekil 7 de verilmiştir. Bulunan değerler, Tablo 1 de %0.38 karbon oranı için verilen değerler ile kıyaslandığında literatürle mükemmel bir uyum içerisindedir [13]. AISI-1040 ve AISI-P20 çelikleri için Şekil 7 de verilen eğriler ve ampirik formüllerden yararlanarak Jominy mesafelerine göre martenzit oranları belirlenmiştir. Şekil 7. Jominy mesafelerine göre martenzit oranları 178

10 AISI mm %95 martenzit 8mm %67 martenzit 13mm %1 martenzit AISI-P20 18mm 23mm 35mm 3mm %99.9 martenzit 8mm %94 martenzit 13mm %85 martenzit 18mm %73 martenzit 23mm %59 martenzit Şekil 8. Jominy testi sonrasında çeliklerin mikro-yapılar (500x ve 100x) 35mm %8 martenzit Su verilerek sertleştirilen çeliklerin sertlik düzeyi karbon oranına bağlıdır. Bileşimdeki %C oranı arttıkça sertlik oranı da artar. Ancak çeliğe sertliği kazandıran hızlı soğuma sonucu içyapıda meydana gelen martenzittir. Martenzit, çeliğin içyapısında karbür ve nitrürlerden sonra en sert yapıdır. Şekil-8 de görüldüğü gibi numunenin ilk su verildiği alın bölgesinde soğumanın hızlı olmasından dolayı içyapıda %100 e yakın martenzit yapı oluşmuştur. Numunenin alın bölgesinden uzaklaştıkça soğuma yavaş gerçekleştiğinden martenzite göre sertlikteki daha az olan fazlar (perlit+ferrit) meydana gelerek oranları artmaya başlamıştır. Bu durum özellikle AISI-P20 ye göre AISI-1040 çeliğinin su verme derinliğinin düşük olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni ise karbonlu çeliğin TTT diyagramının solda yerleşmiş olmasındandır. Yani sıcaklık eksenine yakın olduğundan bu çelikte martenzit yapıyı elde etmek için gerekli kritik soğuma hızı daha yüksektir. Şekil 7 de verilen ampirik formüllerden ve eğrilerden yararlanarak farklı noktalardaki martenzit oranları hesaplanabildiği için mikro-yapı fotoğraflarının da yorumlanması daha pratik hale gelebilir. Şekil-8 de her Jominy mesafesi için hesaplanan martenzit yüzdeleri belirtilmiştir. 4. SONUÇLAR Alaşımsız çelikler su verme işlemi sonunda kendilerinden beklenen mekanik özellikleri sağlayamamaktadır. Çünkü bu çeliklerin TTT diyagramı solda yerleşmiştir. Çok hızlı soğuma gerektirdiği için martenzit yapıyı elde etmek zordur. Ancak bu çalışma sonunda da görüldüğü gibi AISI-1040 ve AISI-P20 alaşımlı çeliklerinde alaşım elementlerinin miktarı çeliklerin sertleşebilirliğini (ferrit ve perlit dönüşümleri geciktirip TTT diyagramında sağa ötelenerek) arttırdığı kanıtlanmıştır. Şekil 5 ve 7 den de görüldüğü gibi AISI-P20 plastik kalıp çeliğinin sertleşebilirliği AISI-1040 imalat çeliğine göre daha yüksektir. 68mm lik Jominy mesafesi için AISI çeliğinde sertlik kaybı %62 iken, AISI-P20 çeliğinde bu kayıp %45 dir. Her iki çeliğin karbon oranları yaklaşık %0.385 olmasına rağmen bazı alaşım elementleri oranı farklıdır. Bu fark sertleşme kabiliyetini etkilemiştir. Özellikle Mn, Cr, Ni, Mo alaşımları AISI-P20 çeliğinin sertleşme kabiliyetinin yüksek olmasında önemli bir rol oynamıştır. 179

11 Şekil 7 ve 8 den de görüldüğü gibi AISI-1040 çeliğine kıyasla AISI-P20 çeliğinde martenzit fazının Jominy mesafelerine göre daha yüksek olması sertleşebilirliği arttırmıştır. AISI-1040 çeliğinin Jominy eğrisi literatürde verilen ve ampirik formüllerle hesaplanan eğri ile uyum göstermesine rağmen, AISI-P20 için deneysel verilerden oldukça uzak bir eğri elde edilmiştir. AISI-1040 çeliğinin alaşım oranının AISI- P20 ye göre daha düşük olması burada önemli bir sebeptir. Literatürde [5,16,17,26] de belirtildiği gibi alaşım elementleri kullanılarak sertlik tahmini yapmak mümkün olmasına rağmen, Jominy gibi su verme ile setleştirmede sertlik tahminini ampirik formüllerle yapmak zordur. Ayrıca, test şartları, çelik tipi, karbon oranı, soğutma oranı, mikro yapı ve kimyasal kompozisyon gibi sertlik değerlerini etkileyen birçok faktör bu tahmini oldukça zorlaştırır. Bu çalışmada da görüldüğü gibi (AISI-P20 çeliğinin) Mn, Cr, Ni, Mo gibi alaşım oranlarının artması literatürde verilen ampirik formüllerle sertleşebilirlik tahminini zorlaştırmıştır. AISI-1040 ve AISI-P20 çelikleri için Şekil 7 de verilen eğrilerden ve ampirik formüllerden yararlanarak Jominy mesafelerine göre martenzit oranını belirlemek oldukça kolay ve pratiktir. Şekil 5 ve 7 de verilen ampirik formüller ve eğriler, çelik seçimi yapacak tasarımcılar için hem çok pratik hem de çok faydalı olacaktır. 5. KAYNAKLAR [1] KÖSE, S., AISI/SAE Çeliklerin Sertleşme Kabiliyetlerinin Jominy Deneyi ile Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon, (2008). [2] KÖSE, S., SAİD, G., GÜNEŞ, İ., ERDOĞAN, M., The Investigation Of The Hardening Ability Of AISI Steels with Jominy Test, (IMSP 2008) 12 th International Materials Symposium October 2008, Denizli, Turkey, 64-72, (2008). [3] KÖSE, S., SAİD, G., GÜNEŞ, İ., ERDOĞAN, M., Jominy deneyi ile AISI-1040 çeliğinin sertleşebilirliğinin araştırılması, Makina Magazin, 2008/01, 138, (2008). [4] KÖSE, S., SAİD, G., GÜNEŞ, İ., ERDOĞAN, M., Jominy deneyi ile AISI 2738 çeliğinin sertleşebilirliğinin araştırılması, Makine Tek, 2008/01, 123, (2008). [5] TEKİN, A., Çelik ve Isıl İşlemi, Bofors El Kitabı E-K. Thelning, (1984) [6] (Erişim tarihi: ) [7] CRAFTS, W., LAMONT, J. L., Çelik Seçimi ve Sertleşebilme (Çeviri: N. İzar ), TMMOB Yayını, Ankara, (1971). [8] ASTM A255-02, Standard Test Methods for Determining Hardenability of Steel, USA, (2002). 180

12 [9] TS 1381, Çeliğin Ucuna Su Vererek Sertleştirme Deneyi, TSE, Ankara, (1974). [10] ÇELİK, S., OTMANBÖLÜK, N., FİDAN, L., Çelikteki Alaşım Elementlerinin Sertleşebilirliğe ve Sertleşme Derinliğine Etkisi, TİMAK-Tasarım İmalat Analiz Kongresi Bildiriler Kitabı, , Balıkesir, (2006). [11] (Erişim tarihi: ) [12] (Erişim tarihi: ) [13] ASM Handbook, Heat Treating, Volume-4, Page-50, (1991). [14] SOKOLOWSKI, P.K., LINDSLEY, B.A., Influence of chemical composition and austenitizing temperature on hardenability of PM steels, 2009 Howard I. Sanderow Outstanding Technical Paper, Hoeganaes Corporation Cinnaminson, NJ 08077, (2009). [15] KNAP, M., FALKUS, J., ROZMAN, A., LAMUT, J., Hardenability prediction based on chemical composition of steel, Materials and Geoenvironment, Vol. 56, No. 2, pp , (2009). [16] JUST, E., Hardenability Formulac, Harterei Techn. Mitt., 23. No.2, , (1968). [17] JUST, E., Determining Hardenability from Composition, Draht, 19, No.3, , (1968). [18] TARTAGLIA, J. M., The Effects of Martensite Content on the Mechanical Properties of Quenched and Tempered 0.2%C-Ni-Cr-Mo Steels, Journal of Materials Engineering and Performance, Volume 19, Number 4, , (2009). [19] FIRRAO, D., MATTEIS, P., MORTARINO, G. M. M., RUSSO SPENA, P., IENCO, M. G., PELLATI, G., PINASCO, M. R., GEROSA, R., SILVA, G., RIVOLTA, B., TATA, M. E., MONTANARI, R., Effect of the Heat Treatment on the Mechanical Properties of a precipitation Hardening Steel for Large Plastic Molds, La Metallurgia, No:4, 33-41, Aprile (2009). [20] HUIPING, L., GUOQUN, Z., SHANTING, N., CHUANZHEN, H., FEM simulation of quenching process and experimental verification of simulation results, Materials Science and Engineering: A, Vol , 15, Pages , (2007). [21] MASSON, P. L., LOULOU, T., ARTIOUKHINE, E., ROGEON, P., CARRON, D., QUEMENER, J. J., A numerical study for the estimation of a convection heat transfer coefficient during a metallurgical Jominy end-quench test, International Journal of Thermal Sciences, Vol. 41, Issue 6, Pages , (2002). [22] VERMEULEN W. G., VAN DER WOLK P. J., DE WEIJER, A. P., VAN DER ZWAAG, S., Prediction of jominy hardness profiles of steels using artificial neural 181

13 networks, Journal of Materials Engineering and Performance, Volume 5, Number 1, 57-63, (1996). [23] SONG, Y., LIU, G., LIU, S., LIU, J., FENG, C., Improved Nonlinear Equation Method for Numerical Prediction of Jominy End-Quench Curves, Journal of Iron and Steel Research, International, 14(1): 37-41, (2007). [24] YAZDI, A. Z., SAJJADI, S. A., ZEBARJAD, S. M., MOOSAVI NEZHAD, S. M., Prediction of hardness at different points of Jominy specimen using quench factor analysis method, Journal of Materials Processing Technology, Vol. 199, Issues 1-3, Pages , (2008). [25] MAYNIER P., DOLLET J., BASTIEN, P., Hardenability concepts with applications to steels, AIME, New York, NY 518, (1978). [26] XIN, Y., JIANFENG, G., MINGJUAN, H., ZUCHANG, Z., A numerical study of an insulating end-quench test for high hardenability steels, Scandinavian Journal of Metallurgy, Vol. 33, Issue 2, Pages , (2003). [27] ÇALIK, A., Effect of cooling rate on hardness and microstructure of AISI 1020, AISI 1040 and AISI 1060 Steels, International Journal of Physical Sciences, Vol. 4 (9), pp , September, (2009). [28] KÖKSAL, N.S., AKPINAR, G., AYDIN, İ., AISI 1060 Çelik Malzemenin Tokluk Ve Sertlik Değerlerine Soğutma Ortamının Etkisi, Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, Cilt:7, No:2, (45-52), (2010). [29] TELEJKO, I., ADRIAN, H., SKALNY, K., PAKIET, M., STASKO, R., The investigation of hardenability of low alloy structural cast steel, Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, Vol. 37, Issue 2, (2009). [30] SAİD., G., Isıl İşlem ve Teorisi, Lisans-Yüksek Lisans Ders Notları, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, (2006). [31] GRANGE., R.A., Estimating the Hardenability of Carbon Steels, Metallurgical Transactions, 4, (1973). [32] HODGE, J. M., OREHOSKI, M. A., Transactions. AIME, v. 167, pp , (1946). 182

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. TEORİK BİLGİ: Kritik soğuma hızı, TTT diyagramlarında burun noktasını kesmeden sağlanan en

Detaylı

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 1. DENEYİN AMACI: Bu deney ile incelenen çelik alaşımın su verme davranışı belirlenmektedir. Bunlardan ilki su verme sonrası elde edilebilecek maksimum sertlik değeri olup, ikincisi ise sertleşme derinliğidir

Detaylı

Ç8620 Ç4140. ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc) ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc) SERTLEŞTİRİLMİŞ UÇTAN MESAFE (mm) Ç1050 Ç1040. ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc)

Ç8620 Ç4140. ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc) ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc) SERTLEŞTİRİLMİŞ UÇTAN MESAFE (mm) Ç1050 Ç1040. ÖLÇÜLEN SERTLİK DEĞERİ (HRc) TİMAK-Tasarım İmalat Analiz Kongresi 26-28 Nisan 6 - BALIKESİR ÇELİKTEKİ ALAŞIM ELEMENTLERİNİN SERTLEŞEBİLİRLİĞE VE SERTLEŞME DERİNLİĞİNE ETKİSİ Sare ÇELİK 1, Naci OTMANBÖLÜK 1, Levent FİDAN 2 1 Balikesir

Detaylı

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s. 95-100 Mayıs 2004

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s. 95-100 Mayıs 2004 DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s. 95-1 Mayıs 24 FARKLI KARBON İÇERİKLİ ÇELİKLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN ISIL İŞLEMLERLE DEĞİŞİMİ (DIFFERENCES IN MECHANICAL PROPERTIES

Detaylı

FARKLI ÇELİKLERE UYGULANAN DEĞİŞEN ISITMA HIZLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

FARKLI ÇELİKLERE UYGULANAN DEĞİŞEN ISITMA HIZLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 3 Sayı: 3 sh. 65-73 Ekim 21 FARKLI ÇELİKLERE UYGULANAN DEĞİŞEN ISITMA HIZLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ( THE INVESTIGATION

Detaylı

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. TEORİK BİLGİ: Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak

Detaylı

PASLANMAZ ÇELİKLER Özellikle son yıllarda ülkemizde paslanmaz çelik sektöründe önemli gelişmeler kaydedilmektedir. Dr. Azim GÖKÇE

PASLANMAZ ÇELİKLER Özellikle son yıllarda ülkemizde paslanmaz çelik sektöründe önemli gelişmeler kaydedilmektedir. Dr. Azim GÖKÇE PASLANMAZ ÇELİKLER Tüm dünyada yaygın olarak kullanılmakta olan paslanmaz çelik, ülkemizde de endüstriyel toplumun her alanında kullanılmaktadır. Türkiye de paslanmaz çelik yassı mamül üretimi yapılmamakta,

Detaylı

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels) 3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR Karbon çelikleri (carbon steels) Çelik, bileşiminde maksimum %2 C içeren demir karbon alaşımı olarak tanımlanabilir. Karbon çeliğin en

Detaylı

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ SEMENTE EDİLMİŞ 862 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ B. ULUĞ, M. BAYDOĞAN, E. S. KAYALI, H. ÇİMENOĞLU İTÜ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, 34469, Maslak / İstanbul Tel:(212)

Detaylı

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i Çeliklere Uygulanan Yüzey Sertleştirme İşlemleri Bazı uygulamalarda kullanılan çelik parçaların hem aşınma dirençlerinin, hem de darbe dayanımlarının yüksek olması istenir. Bunun için parçaların yüzeylerinin

Detaylı

MANTARI SERTLEŞTİRİLMİŞ R260 KALİTE RAYLARIN AŞINMA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

MANTARI SERTLEŞTİRİLMİŞ R260 KALİTE RAYLARIN AŞINMA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ 2. Uluslar arası Raylı Sistemler Mühendisliği Sempozyumu (ISERSE 13), 9-11 Ekim 2013, Karabük, Türkiye MANTARI SERTLEŞTİRİLMİŞ R260 KALİTE RAYLARIN AŞINMA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ Ömer ONAT a, Ayberk

Detaylı

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI

Detaylı

6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER

6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER 6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER Gri dökme demirlerin özellikleri; kimyasal bileşimlerinin değiştirilmesi veya kalıp içindeki soğuma hızlarının değiştirilmesiyle, büyük oranda farklılıklar kazanabilir.

Detaylı

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Tek pasoda yapılmış

Detaylı

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Denge Dışı Reaksiyonlar ve Oluşan Yapılar (Martenzitik ve Beynitik Yapı) Bu güne kadar işlenen konularda denge veya yarı

Detaylı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.org ISSN:1304-4141 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2006 (2) 1-9 TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Makale 4 Farklı Çeliğin Bazı Mekanik Özelliklerine Fe-Fe 3 c Faz Diyagramında

Detaylı

1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim

1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim 1 DENEY NO ISIL İŞLEM-1 : NORMALİZASYON, SU VERME VE MENEVİŞLEME, JOMİNY UÇTAN SU VERME DENEYİ 1 Prof. Dr. Cuma BİNDAL - Prof. Dr. S. Cem OKUMUŞ - Doç. Dr. İbrahim ÖZBEK Araş. Gör. İbrahim ALTINSOY Deney

Detaylı

YÜKSEK KARBONLU ÇELİKLERE SU VERME İŞLEMİNİN MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

YÜKSEK KARBONLU ÇELİKLERE SU VERME İŞLEMİNİN MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 2014 ARAŞTIRMA YÜKSEK KARBONLU ÇELİKLERE SU VERME İŞLEMİNİN MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Hande GÜLER * Reşat ÖZCAN ** Özet:

Detaylı

DERS BİLGİ FORMU Dersin Adı Alan Meslek/Dal Dersin okutulacağı Dönem /Sınıf/Yıl Süre Dersin amacı Dersin tanımı Dersin Ön Koşulları Ders ile

DERS BİLGİ FORMU Dersin Adı Alan Meslek/Dal Dersin okutulacağı Dönem /Sınıf/Yıl Süre Dersin amacı Dersin tanımı Dersin Ön Koşulları Ders ile DERS BİLGİ FORMU Dersin Adı Alan Meslek/Dal Dersin okutulacağı Dönem /Sınıf/Yıl Süre Dersin amacı Dersin tanımı Dersin Ön Koşulları Ders ile kazandırılacak yeterlikler Dersin İçeriği Yöntem ve Teknikler

Detaylı

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ FÖYÜ 2015-2016 Bahar Dönemi 1. AMAÇ Çekme deneyi, malzemelerin statik yük altında elastik ve plastik

Detaylı

STATİK-MUKAVEMET. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

STATİK-MUKAVEMET. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ STATİK-MUKAVEMET Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ Çekme deneyi test numunesi Çekme deney cihazı Elastik Kısımda gerilme: σ=eε Çekme deneyinin amacı; malzemelerin statik yük altındaki elastik ve plastik davranışlarını

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme

Detaylı

SERTLİK ÖLÇME DENEYLERİ

SERTLİK ÖLÇME DENEYLERİ SERTLİK ÖLÇME DENEYLERİ Sertlik nedir? Sertlik genel anlamda, malzemelerin kesmeye, çizilmeye, aşınmaya veya kendisine batırılmaya çalışılan cisimlere karşı göstermiş oldukları kalıcı şekil değiştirme

Detaylı

CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI. Microbiologist KADİR GÜRBÜZ

CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI. Microbiologist KADİR GÜRBÜZ CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI Microbiologist KADİR GÜRBÜZ Bileşimlerinde en az % 12 krom bulunan çelikler paslanmaz çeliklerdir.tüm paslanmaz çeliklerin korozyon direnci, çok yoğun ve koruyucu krom oksit ince

Detaylı

Çift Fazlı Paslanmaz Çeliklerde Yaşlandırma Koşullarının Mikroyapı Özellikleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Çift Fazlı Paslanmaz Çeliklerde Yaşlandırma Koşullarının Mikroyapı Özellikleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi Çift Fazlı Paslanmaz Çeliklerde Yaşlandırma Koşullarının Mikroyapı Özellikleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi Alptekin Kısasöz 1,a, Ahmet Karaaslan 1,b 1 Yildiz Technical University, Department of Metallurgical

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ Mak. Müh. Kaan ÖZEL YÜKSEK LİSANS TEZİ Makina Mühendisliği ANA

Detaylı

DUAL FAZLI ÇELİKLERDE MARTENZİT VE YÜKLEME HIZININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİ

DUAL FAZLI ÇELİKLERDE MARTENZİT VE YÜKLEME HIZININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİ PAMUKKALE ÜNİ VERSİ TESİ MÜHENDİ SLİ K FAKÜLTESİ YIL PAMUKKALE UNIVERSITY ENGINEERING COLLEGE CİLT MÜHENDİ SLİ K B İ L İ MLERİ DERGİ S İ SAYI JOURNAL OF ENGINEERING SCIENCES SAYFA : 1998 : 4 : 3 : 692-697

Detaylı

I*, FIRAT KAFKAS**, ÇET

I*, FIRAT KAFKAS**, ÇET 2. Ulusal Tasarım İmalat ve Analiz Kongresi 11-12 Kasım 2010- Balıkesir AISI 4140 ÇELİĞİNDE SERTLİK VE KALINTI GERİLME İLİŞKİSİ MEHMET SUBAŞI*, FIRAT KAFKAS**, ÇETİN KARATAŞ*** *msubasi@gazi.edu.tr Gazi

Detaylı

Sementasyon İşleminin Farklı Çeliklerin Mikroyapı ve Sertlik Değerlerine Etkileri

Sementasyon İşleminin Farklı Çeliklerin Mikroyapı ve Sertlik Değerlerine Etkileri Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 10, No: 1, 2013 (19-24) Electronic Journal of Machine Technologies Vol: 10, No: 1, 2013 (19-24) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141

Detaylı

1030 Çeliğinin SertleĢebilirliğine Tane Boyutunun Etkisi

1030 Çeliğinin SertleĢebilirliğine Tane Boyutunun Etkisi 6 th International Advanced Technologies Symposium (IATS 11), 16-18 May 2011, Elazığ, Turkey 1030 Çeliğinin SertleĢebilirliğine Tane Boyutunun Etkisi M. Gök 1, S. Ulu 1, G. Said 2 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi

Detaylı

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez.

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez. 1. DENEYİN AMACI: Farklı soğuma hızlarında (havada, suda ve yağda su verme ile) meydana gelebilecek mikroyapıların mekanik özelliklere etkisinin incelenmesi ve su ortamında soğutulan numunenin temperleme

Detaylı

Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler

Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler Yeni Malzemeler ve Üretim Yöntemleri Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler Yrd.Doç.Dr. Aysun AYDAY İleri Teknoloji Ürünü Yüksek Mukavemetli Çelikler Otomobil endüstrisinde yüksek mukavemetli çeliklere önemli

Detaylı

OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. BÖHLER K390 MICROCLEAN, en basit anlatımla, şu anda BÖHLER ürün yelpazesinde bulunan soğuk iş uygulamaları için en gelişmiş özelliğe sahip toz metalürjisi soğuk iş takım çeliğidir. Bu çelik: Kesme, basma

Detaylı

Demir Karbon Denge Diyagramı

Demir Karbon Denge Diyagramı Demir Karbon Denge Diyagramı Saf Demirin Soğuma ve Isınma Eğrileri 769 C Curie noktasıdır. Bu sıcaklığın altında Fe manyetik özellik gösterir. 1 Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı 2 Fe-C Denge Diyagramı

Detaylı

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir.

Detaylı

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MEM-317 MALZEME KARAKTERİZASYONU ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI Yrd. Doç. Dr. Volkan KILIÇLI ANKARA 2012 Fe- Fe 3 C

Detaylı

Temperleme İşleminin Yağda Soğutulan Çeliklerin Mikroyapı ve Sertlik Özelliklerine Etkisi

Temperleme İşleminin Yağda Soğutulan Çeliklerin Mikroyapı ve Sertlik Özelliklerine Etkisi 2016 Published in 4th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science 3-5 November 2016 (ISITES2016 Alanya/Antalya - Turkey) Temperleme İşleminin Yağda Soğutulan Çeliklerin

Detaylı

BÜKME. Malzemenin mukavemeti sınırlı olduğu için bu şekil değişimlerini belirli sınırlar içerisinde tutmak zorunludur.

BÜKME. Malzemenin mukavemeti sınırlı olduğu için bu şekil değişimlerini belirli sınırlar içerisinde tutmak zorunludur. BÜKME Bükme işlemi bükme kalıpları adı verilen ve parça şekline uygun olarak yapılmış düzenlerle, malzeme üzerinde kalıcı şekil değişikliği meydana getirme olarak tarif edilebilir. Bükme olayında bükülen

Detaylı

2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme

2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme Isıl İşlem Isıl İşlem Isıl işlem, metal veya alaşımlarına istenen özellikleri kazandırmak amacıyla katı halde uygulanan kontrollü ısıtma ve soğutma işlemleri olarak tanımlanır. Çeliğe uygulanan temel ısıl

Detaylı

MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ. Malzeme Üretim Laboratuarı I Deney Föyü NİCEL (KANTİTATİF) METALOGRAFİ. DENEYİN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi

MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ. Malzeme Üretim Laboratuarı I Deney Föyü NİCEL (KANTİTATİF) METALOGRAFİ. DENEYİN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi DENEYİN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi DENEYİN AMACI: Metal ve alaşımlarının ince yapılarının (=mikroyapı) incelenmesi ile hangi fazların var olduğu, bu fazların konumları ve düzenleri hakkında bilgiler

Detaylı

TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ

TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-2009 2008BALIKESİR 1 DEMİR-KARBON DEMİR(Fe--C) (Fe DENGE DİYAGRAMI 2 DEMİR KARBON DENGE

Detaylı

ÇELİKLERDE SERTLESEBİLME KABİLİYETİ

ÇELİKLERDE SERTLESEBİLME KABİLİYETİ ÇELİKLERDE SERTLESEBİLME KABİLİYETİ (Hardenabilitv) Çelikte ostenit bölgeden yapılan soğutmalarda soğuma hızı iç yapıyı oluşturan fazları belirlemektedir. Parçaların kalınlaşması durumunda iç kısımlarda

Detaylı

ALAŞIM ELEMENTLERİNİN ÇELİK YAPISINA ETKİSİ

ALAŞIM ELEMENTLERİNİN ÇELİK YAPISINA ETKİSİ ALAŞIM ELEMENTLERİNİN ÇELİK YAPISINA ETKİSİ ALAŞIM ELEMENTLERİNİN ÇELİK YAPISINA ETKİSİ Karbonlu çeliklerden normal olarak sağlanamayan kendine has özellikleri sağlayabilmek amacıyla, bir veya birden fazla

Detaylı

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ISIL İŞLEMLER Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleridir. İşlem

Detaylı

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI

Detaylı

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Dönüşümleri Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara

Detaylı

15 th International Materials Symposium (IMSP 2014) 15-17 October 2014 Pamukkale University Denizli - Turkey

15 th International Materials Symposium (IMSP 2014) 15-17 October 2014 Pamukkale University Denizli - Turkey 15 th International Materials Symposium (IMSP 14) ARAKRİTİK ÖSTENİTLEME SICAKLIKLARINDAN KADEMELİ ÖSTEMPERLEME ISIL İŞLEMİNİN KÜRESEL GRAİTLİ DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPI VE MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Detaylı

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı)

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı) ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ (Devamı) c a a A) Ön ve arka yüzey Fe- atomları gösterilmemiştir) B) (Tetragonal) martenzit kafesi a = b c) Şekil-2) YMK yapılı -yan yana bulunan- iki γ- Fe kristali içerisinde,

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA DEMİR ESASLI ALAŞIMLAR DEMİR DIŞI ALAŞIMLAR METALLERE UYGULANAN İMALAT YÖNTEMLERİ METALLERE UYGULANAN ISIL İŞLEMLER

Detaylı

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı TS EN 10020 Standardına göre çelikler TS EN 10020 ye göre

Detaylı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 20132014 Güz Yarıyılı Genel yapı çelikleri esasta düşük ve/veya orta karbonlu çelik olup

Detaylı

ÇELİKLERİN KOROZYONU. 14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

ÇELİKLERİN KOROZYONU. 14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER ÇELİKLERİN KOROZYONU Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı KARBON ORANLARINA GÖRE ÇELİKLER Ötektoidaltı çelik %0,006 C - %0,8 C Ötektoid (Perlitik) çelik (%0,8 C li) Ötektoidüstü çelik %0,8 C - %2,06

Detaylı

AISI 1060 Çelik Malzemenin Tokluk Ve Sertlik Değerlerine Soğutma Ortamının Etkisi

AISI 1060 Çelik Malzemenin Tokluk Ve Sertlik Değerlerine Soğutma Ortamının Etkisi Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 7, No: 2, 2010 (45-52) Electronic Journal of Machine Technologies Vol: 7, No: 2, 2010 (45-52) TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141

Detaylı

Demir Karbon Denge Diyagramı

Demir Karbon Denge Diyagramı Demir Karbon Denge Diyagramı Saf Demirin Soğuma ve Isınma Eğrileri 769 C Curie noktasıdır. 769 C sıcaklığın altında demir (Fe) manyetik özellik gösterir. 1 Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı 2 Fe-C

Detaylı

makale tane sınırlarında karbür çökelmesi meydana gelmektedir. Tane sınırlarında karbür oluşumu Şekil 4'te verilmiştir.

makale tane sınırlarında karbür çökelmesi meydana gelmektedir. Tane sınırlarında karbür oluşumu Şekil 4'te verilmiştir. makale Ostenitik çeliklerde yavaş soğutma veya temperleme işlemi karbürlerin çökelmesine neden olur. Karbür çökelme bölgeleri genel olarak tane sınırlarıdır. Karbür çökelmesi, çeliğin 500-800 C sıcaklıkları

Detaylı

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl ÖZ GEÇMİŞ FORMUÖDoç. Dr. Mustafa KAHYAOĞLU 1. Adı Soyadı: Aynur AKER 2. Doğum Tarihi: 06.0.1980 3. Unvan: Yrd. Doç. Dr. 4. Öğrenim Durumu: Doktora Lisans Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Fen Edebiyat

Detaylı

Islah Çeliklerinden 4140 Çeliğine (42CrMo4) Değişik Oranlarda Bor İlave Edilerek Uygulanan Isıl İşlem Metotlarının Etkisi

Islah Çeliklerinden 4140 Çeliğine (42CrMo4) Değişik Oranlarda Bor İlave Edilerek Uygulanan Isıl İşlem Metotlarının Etkisi DOI: 10.17100/nevbiltek.284735 URL: http://dx.doi.org/10.17100/nevbiltek.284735 Islah Çeliklerinden 4140 Çeliğine (42CrMo4) Değişik Oranlarda Bor İlave Edilerek Uygulanan Isıl İşlem Metotlarının Etkisi

Detaylı

BÖHLER W300. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması

BÖHLER W300. Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Sıcak iş Çeliklerinin Başlıca Özelliklerinin Karşılaştırılması Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate

Detaylı

DIN17CrNiMo6 Çeliğinin Mikroyapı Özelliklerine Kritik Sıcaklıklararası Isıl İşlemlerin Etkisi

DIN17CrNiMo6 Çeliğinin Mikroyapı Özelliklerine Kritik Sıcaklıklararası Isıl İşlemlerin Etkisi Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 6, No: 3, 2009 (79-88) Electronic Journal of Machine Technologies Vol: 6, No: 3, 2009 (79-88) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141

Detaylı

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir.

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir. 1 Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir. Malzemelerin, özellikle

Detaylı

ÜÇ FARKLI ÇELİĞE KATI BORLAMA İŞLEMİ YAPILMASININ İÇ YAPI VE SERTLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

ÜÇ FARKLI ÇELİĞE KATI BORLAMA İŞLEMİ YAPILMASININ İÇ YAPI VE SERTLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT ÜÇ FARKLI ÇELİĞE KATI BORLAMA İŞLEMİ YAPILMASININ İÇ YAPI VE SERTLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Mehmet ÖZER 1, İrfan AY 2 1 mozer@balikesir.edu.tr Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir M.Y.O., 10145 Balıkesir

Detaylı

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri 1. Basit ve yayınma esaslı dönüşümler: Faz sayısını ve fazların kimyasal bileşimini değiştirmeyen basit ve yayınma esaslı ölçümler.

Detaylı

AlMgSi MALZEMESİNDEN BÜKME KALIBI İLE SANDALİYE DESTEK PARÇASI ÜRETİMİ

AlMgSi MALZEMESİNDEN BÜKME KALIBI İLE SANDALİYE DESTEK PARÇASI ÜRETİMİ AlMgSi MALZEMESİNDEN BÜKME KALIBI İLE SANDALİYE DESTEK PARÇASI ÜRETİMİ Yusuf ÇALIŞKAN* Kerim ÇETİNKAYA** *Karabük Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Karabük/TÜRKİYE E-mail: ycaliskan88@gmail.com **Karabük

Detaylı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.org ISSN:1304-4141 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2005 (4) 41-45 TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Teknik Not Soner BUYTOZ, İlyas SOMUNKIRAN Fırat Üniversitesi, Teknik Eğitim

Detaylı

Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER. Avrupa Birliği

Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER. Avrupa Birliği Cinsiyet Eşitliği MALTA, PORTEKİZ VE TÜRKİYE DE İSTİHDAM ALANINDA CİNSİYET EŞİTLİĞİ İLE İLGİLİ GÖSTERGELER Projenin Malta, Portekiz ve Türkiye de cinsiyet ayrımcılığı problemlerini çözme amacıyla ilgili

Detaylı

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler. MALZEMELER VE GERĐLMELER Malzeme Bilimi mühendisliğin temel ve en önemli konularından birisidir. Malzeme teknolojisindeki gelişim tüm mühendislik dallarını doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.

Detaylı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı Bir entegre çelik tesisinde üretim akışı 2 Hematit, Fe2O3 Manyetit, Fe3O4 Götit, FeO(OH)

Detaylı

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında karşılaşılan ve kaynak kabiliyetini etkileyen problemler şunlardır:

Detaylı

ASC (ANDALUZİT, SİLİSYUM KARBÜR) VE AZS (ANDALUZİT, ZİRKON, SİLİSYUM KARBÜR) MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ

ASC (ANDALUZİT, SİLİSYUM KARBÜR) VE AZS (ANDALUZİT, ZİRKON, SİLİSYUM KARBÜR) MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ ASC (ANDALUZİT, SİLİSYUM KARBÜR) VE AZS (ANDALUZİT, ZİRKON, SİLİSYUM KARBÜR) MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ İlyas CAN*, İbrahim BÜYÜKÇAYIR* *Durer Refrakter Malzemeleri San. Ve

Detaylı

1. ÇEKME DENEYİ 1.1. DENEYİN AMACI

1. ÇEKME DENEYİ 1.1. DENEYİN AMACI 1. ÇEKME DENEYİ 1.1. DENEYİN AMACI Mühendislik malzemeleri rijit olmadığından kuvvet altında deforme olup, şekil ve boyut değişiklikleri gösterirler. Malzeme özelliklerini anlamak üzere mekanik testler

Detaylı

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Diyagramları Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara

Detaylı

12

12 Islah Çelikleri Bu bölümde ele alınacak alaşımsız ve alaşımlı ıslah çeliklerinin karbon oranı % 0,2 ile % 0,65 arasındadır. Bu çeliklere değişik kimyasal kompozisyon ve ıslah işlemi yardımıyla, kullanım

Detaylı

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ MAK-LAB15 1. Giriş ve Deneyin Amacı Bilindiği gibi malzeme seçiminde mekanik özellikler esas alınır. Malzemelerin mekanik özellikleri de iç yapılarına bağlıdır. Malzemelerin

Detaylı

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD ICS 77.140.01 TÜRK STANDARDI STANDARDI tst EN 10277-5 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS EN 10277-5 Mart 2004 ICS 77.140.60 PARLAK ÇELİK MAMULLER TEKNİK TESLİM ŞARTLARI - BÖLÜM 5: SU VERME VE TEMPLERLEME

Detaylı

1560 ppm Bor İlave Edilmiş AISI 1020 Çeliğine Isıl İşlem Yöntemlerinin Etkisi. The Effect of Heat Treatment Methods on 1560 ppm Boron Added AISI 1020

1560 ppm Bor İlave Edilmiş AISI 1020 Çeliğine Isıl İşlem Yöntemlerinin Etkisi. The Effect of Heat Treatment Methods on 1560 ppm Boron Added AISI 1020 DOI: 10.17100/nevbiltek.284736 URL: http://dx.doi.org/10.17100/nevbiltek.284736 1560 ppm Bor İlave Edilmiş AISI 1020 Çeliğine Isıl İşlem Yöntemlerinin Etkisi Cemal ÇARBOĞA 1,*, Bülent KURT 1, Serkan DAL

Detaylı

PLASTİK ŞEKİL VERME YÖNTEMİ

PLASTİK ŞEKİL VERME YÖNTEMİ PLASTİK ŞEKİL VERME YÖNTEMİ 1-Plastik deformasyonun (Şekil değiştirmenin) esasları 2-Plastik Şekillendirme Teknikleri -Döverek şekillendirme -Basma ve çekme şartlarında şekillendirme 3-Sac Metal Kalıpçılığı

Detaylı

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri Buhar kazanlarının, ısı değiştiricilerinin imalatında kullanılan saclara, genelde kazan sacı adı verilir. Kazan saclarının, çekme

Detaylı

Toz Metalürjisi İle Üretilen Alaşımsız Çeliklerde Nikel İlavesinin Mikroyapı ve Mekanik Özellikler Üzerine Etkisinin Araştırılması

Toz Metalürjisi İle Üretilen Alaşımsız Çeliklerde Nikel İlavesinin Mikroyapı ve Mekanik Özellikler Üzerine Etkisinin Araştırılması Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Part:C, Tasarım Ve Teknoloji GU J Sci Part:C 4(4):241-245 (2016) Toz Metalürjisi İle Üretilen Alaşımsız Çeliklerde Nikel İlavesinin Mikroyapı ve Mekanik Özellikler

Detaylı

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD ICS 77.140.01 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 10277-4 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS EN 10277-4 Mart 2004 ICS 77.140.60 PARLAK ÇELİK MAMULLER - TEKNİK TESLİM ŞARTLARI - BÖLÜM 4: SEMANTASYON ÇELİKLERİ

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI DENEY ADI: AGREGA ELEK ANALĠZĠ VE GRANÜLOMETRĠ EĞRĠSĠ

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI DENEY ADI: AGREGA ELEK ANALĠZĠ VE GRANÜLOMETRĠ EĞRĠSĠ DENEY ADI: AGREGA ELEK ANALĠZĠ VE GRANÜLOMETRĠ EĞRĠSĠ AMAÇ: ĠnĢaat ve madencilik sektöründe beton, dolgu vb. içerisinde kullanılacak olan agreganın uygun gradasyona (üniform bir tane boyut dağılımına)

Detaylı

Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım

Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım Takım Çelikleri Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım çeliklerinin kullanımı her yıl artış göstermektedir.

Detaylı

Chapter 9: Faz Diyagramları

Chapter 9: Faz Diyagramları Chapter 9: Faz Diyagramları İki elementi birleştirdiğimizde... ortaya çıkan denklik durumu nedir? genel olarak aşağıdakileri belirlersek... -- kompozisyon (örn., ağ% Cu - ağ% Ni), ve -- sıcaklık (T ) şunlara

Detaylı

EKSTRÜZYON KALIPÇILIĞI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI. a. Matkap tezgâhı. b. Taşlama tezgâhı. c. Freze tezgâhı. d. Torna tezgâhı. a. Kalıp boşluklarını işleme

EKSTRÜZYON KALIPÇILIĞI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI. a. Matkap tezgâhı. b. Taşlama tezgâhı. c. Freze tezgâhı. d. Torna tezgâhı. a. Kalıp boşluklarını işleme EKSTRÜZYON KALIPÇILIĞI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI 1. Yapım resmi ve montaj resmi çiziminde uygulanan işlem basamaklarından birincisi aşağıdakilerden a. Ölçülendirme b. Antet oluşturma c. Çizim tasarımının

Detaylı

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ

ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ Isıl İşlem Isıl işlem; Bir malzemenin mekanik özelliklerini ve/veya içyapısını değiştirmek amacıyla, o malzemeye belli bir sıcaklık-zaman programı dahilinde uygulanan bir ısıtma

Detaylı

Faz ( denge) diyagramları

Faz ( denge) diyagramları Faz ( denge) diyagramları İki elementin birbirleriyle karıştırılması sonucunda, toplam iç enerji mimimum olacak şekilde yeni atom düzenleri meydana gelir. Fazlar, İç enerjinin minimum olmasını sağlayacak

Detaylı

Demirin Kristal Yapıları

Demirin Kristal Yapıları Demirin Kristal Yapıları 1535 C 1390 C 910 C SIVI FERRİT (delta) OSTENİT (gamma) OSTENİT Kübik Yüzey Merkezli (KYM) FERRİT (alpha) FERRİT Kübik Hacim Merkezli (KHM) Kübik hacim merkezli (KHM), Kübik yüzey

Detaylı

PLAZMA TRANSFER ARK YÖNTEMİYLE FeCr/FeCr+C TOZUNUN DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK YÜZEYİNE ALAŞIMLANMASI. Serkan ÖZEL, Bülent KURT, İlyas SOMUNKIRAN

PLAZMA TRANSFER ARK YÖNTEMİYLE FeCr/FeCr+C TOZUNUN DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK YÜZEYİNE ALAŞIMLANMASI. Serkan ÖZEL, Bülent KURT, İlyas SOMUNKIRAN PLAZMA TRANSFER ARK YÖNTEMİYLE FeCr/FeCr+C TOZUNUN DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK YÜZEYİNE ALAŞIMLANMASI Serkan ÖZEL, Bülent KURT, İlyas SOMUNKIRAN Özet Fırat Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Metal Eğitimi

Detaylı

Selçuk Üniversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online KRİYOJENİK İŞLEMİN SAE 4140 ÇELİĞİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Selçuk Üniversitesi ISSN 1302/6178 Journal of Technical-Online KRİYOJENİK İŞLEMİN SAE 4140 ÇELİĞİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ KRİYOJENİK İŞLEMİN SAE 4140 ÇELİĞİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ Gürhan HÖKE 1, İsmail ŞAHİN 2, Henifi ÇİNİCİ 3, Tayfun FINDIK 3 1 Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Eğitimi Bölümü,

Detaylı

MAJOR QSB STEEL and APPLICATIONS

MAJOR QSB STEEL and APPLICATIONS MAJOR QSB STEEL and APPLICATIONS No Steel Group Grade Description Applications 1 4140 Chromium, Molybdenum steel for applications requiring high tensile strength and toughness values, in particular in

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ALAŞIMLI ÇELİKLERİN SERTLEŞEBİLME KABİLİYETİNİN SAPTANMASI

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ALAŞIMLI ÇELİKLERİN SERTLEŞEBİLME KABİLİYETİNİN SAPTANMASI T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ALAŞIMLI ÇELİKLERİN SERTLEŞEBİLME KABİLİYETİNİN SAPTANMASI BEKİR ÇAVDAR YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇORLU MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI YRD. DOÇ. DR. SEMİH

Detaylı

TERMAL KAMERA RAPORU

TERMAL KAMERA RAPORU TERMAL KAMERA RAPORU BEST Enerji Yönetimi ve Danışmanlık Hizmetleri Orta Mah. Yalnız Selvi Cad. No: 19 UpTwins Residance A Blok Kat: 15 D: 159 34880 Soğanlık / Kartal / İstanbul Tel: (216) 290 44 11 info@bestenerji.net

Detaylı

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ

Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Çeliklere Uygulanan SERTLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Temel Bilgiler ve Kavramlar Sertleştirme, çeliklerin A 3 veya A 1 sıcaklığı üzerindeki bir sıcaklıktan, yüzeyde (veya aynı zamanda kesitte) önemli sertlik artışı

Detaylı

ÖLÇME ve KONTROL ölçme kontrol Şekil: 1.

ÖLÇME ve KONTROL ölçme kontrol Şekil: 1. ÖLÇME ve KONTROL Bir ölçü aleti ve deneysel bir yöntem kullanılarak fiziksel bir büyüklüğün değerinin, geçerliliği kabul edilmiş standart bir birim cinsinden ifade edilmesi işlemine ölçme; ölçü ve kontrol

Detaylı

BÖHLER K600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırılması

BÖHLER K600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırılması Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırılması Bu tablonun amacı çelik seçeneğini kolaylaştırmaktır. Bununla birlikte, farklı uygulamalardan etkilenen çeşitli stres koşulları hesaba katılmamıştır. Teknik

Detaylı

BÖHLER K105 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin kıyaslaması

BÖHLER K105 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin kıyaslaması Başlıca çelik özelliklerinin kıyaslaması Bu tablonun amacı çelik seçeneğini kolaylaştırmaktır. Bununla birlikte, farklı uygulamalardan etkilenen çeşitli stres koşulları hesaba katılmamıştır. Teknik danışmanlık

Detaylı

Çelikler ve Dökme Demirler

Çelikler ve Dökme Demirler Çelikler ve Dökme Demirler Fe-Fe3C Faz Diyagramı 1.Hafta Prof. Dr. İbrahim ÖZBEK Sakarya Üniversitesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü iozbek@sakarya.edu.tr Çelik Nedir? Bir Fe-C alaşımı Dünyada

Detaylı

DUAL-FAZ ISIL İŞLEMİ UYGULANMIŞ BETONARME ÇELİĞİNİN ÇEKME EĞRİSİNE TEMPERLEME ISIL İŞLEMİNİN ETKİSİ ÖZET

DUAL-FAZ ISIL İŞLEMİ UYGULANMIŞ BETONARME ÇELİĞİNİN ÇEKME EĞRİSİNE TEMPERLEME ISIL İŞLEMİNİN ETKİSİ ÖZET ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2009, Volume: 4, Number: 1, Article Number: 1A0002 ENGINEERING SCIENCES Received: June 2008 Accepted: January 2009 Series : 1A ISSN : 1308-7231 2009

Detaylı

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 BURKULMA HESABI Doç.Dr. Ali Rıza YILDIZ MAK 305 Makine Elemanları-Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1 BU SLAYTTAN EDİNİLMESİ BEKLENEN BİLGİLER Burkulmanın tanımı Burkulmanın hangi durumlarda

Detaylı

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4)

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4) İNTERMETALİK MALZEMELER (DERS NOTLARI-4) Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR BERİLYUM: Kimyasal özellikler bakımından alüminyuma benzer. Periyodik çizelgenin II A grubunun birinci elementidir ve metallere özgü özelliklerin

Detaylı