TÜRKİYE VE DÜNYADA KANATLI SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU

Transkript

1 TÜRKİYE VE DÜNYADA KANATLI SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU Resim 1: Kuluçkadan yeni çıkmış broiler civcivleri. 1. Kanatlı sektörü ile ilgili üretim, tüketim ve istihdam Bakanlığımız, 1930 lu yıllarda başlayıp 1970 ve 1980 li yıllarda hız kazanan, kurmuş olduğu kanatlı üretim ve araştırma kurumları ile kanatlı sektörüne önderlik yapmış, uygulamaya koyduğu Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ve Yem Desteği sayesinde yeni modern üretim tesisleri kurulmasını teşvik etmiş, kanatlı üretiminin Ülkemizdeki hayvansal protein açığının giderilmesinde vazgeçilemez bir üretim kolu olduğunu üreticilere ve girişimcilere uygulamaları ile göstererek kanatlı sektörüne büyük yatırımlar yapılmasına ve bu sektörde Entegrasyonların kurulmasına zemin hazırlamıştır. Özel sektörün kanatlı üretiminin cazibesini görerek büyük yatırımlara gitmesi, kendi üretici birlik ve derneklerini kurmalarından sonra, Bakanlığımız kanatlı sektöründe yönlendirici görevini önemli ölçüde tamamlamış, kanatlı üretiminden (Araştırmaya yönelik üretim hariç) yavaş yavaş çekilmiştir. Bakanlığımız kanatlı sektöründe araştırma, izleme, damızlık ithalatını ve sektörü yönlendirme faaliyetlerini sürdürmekte, sektörle ilgili problemlerde müdahale yetkisini kullanmaktadır. Bu gün tarımsal üretim ve gıda sektöründe Ülkemizin cirosu en büyük firmaları, kanatlı entegre firmalarıdır. Geçimini kanatlı sektöründen temin eden (üretici çiftçi, sektörle ilgili esnaf, yem, ilaç, yan sanayi, nakliye, pazarlama dahil) insan sayısı yaklaşık 1,5 milyon (aileleri ile birlikte) kişidir. Sektörün yıllık cirosu yaklaşık 5,5 milyar dolardır. Kanatlı sektörü Ülkemiz tarımı içinde en hızlı gelişen ve en güçlü sektörlerden biri haline gelmiştir. 1

2 Resim 2: Yer sisteminde yetiştirilen yumurtacı yarkalar. FAO 2013 yılı verilerine göre; Dünya da ton tavuk eti üretimi, ton tavuk yumurtası üretimi yapılmıştır. Dünya üretimi ile kıyaslandığında Ülkemiz, tavuk eti ve tavuk yumurtası üretiminde 10. sırada yer almıştır. Avrupa da ise tavuk eti üretimi, ton tavuk yumurtası üretimi yapılmıştır. Avrupa üretimi ile kıyaslandığında Ülkemiz, tavuk eti üretiminde 2. sırada, tavuk yumurtası üretiminde ise 3. sıradadır. Kanatlı sektöründe 2014 yılı verilerine göre; Toplam kuluçkahane, kombina-kesimhane, damızlık, etlik ve yumurtacı işletme mevcuttur. Üretim işletmelerinde damızlık kümes, ticari etlik kümes, ticarî yumurtacı kümes olmak üzere toplam adet kümes bulunmaktadır. Mevcut işletme ve kümeslerde kapasite kullanım oranının %80-85 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bilindiği üzere kanatlı eti ve yumurtası; sağlıklı, ucuz, kısa sürede üretimi yapılabilen halkımızın beslenmesinde çok önemli bir yer tutan protein kaynaklarıdır. Kanatlı eti; üretim ve tüketim rakamları bakımından kırmızı eti geçmiş ve protein açığının kapatılmasında vazgeçilemez alternatif gıda olmuştur. Tablo 1: 2015 yılı kanatlı işletme sayıları: Kuluçkahane (Adet) Kombina ve Kesimhane Damızlık (Adet) Ticari Etlik (Adet) Ticari Yumurtacı (Adet) Toplam(Adet) Tablo 2: 2015 yılı kanatlı kümes sayıları: Damızlık (Adet) Ticari Etlik(Adet) Ticari Yumurtacı(Adet) Toplam(Adet)

3 Resim 3: Kafes sisteminde yumurta tavukçuluğu. TUİK verilerine göre 2002 yılında ton olan toplam tavuk eti üretimi 2015 yılında toplam tona çıkartılmıştır. TUİK verilerine göre 2002 yılında adet olan yumurta üretimimiz, 2015 yılında adet olarak gerçekleşmiştir. Üretim değerlerinden görüldüğü üzere yılları arasında tavuk eti üretimi %174, yumurta üretimi ise %45 artmıştır. Ülkemiz ticari tavuk eti ve ticari tavuk yumurtası üretiminde kendine yeter olup, üretim fazlasını ihraç etmektedir. Resim 4: Broiler civcivleri. 3

4 Tablo 3:Toplam üretim ve kişi başı üretim Yumurta (Milyon Adet) Resim 5: Çok katlı kafes sisteminde yumurta tavukçuluğu. Tavuk Eti(Ton) ÜRETİM Nüfus(Kişi) Yumurta (Adet/Kişi) Tavuk Eti (Kg/kişi) , , , , , , , , , , , , , ,248 Kaynak: TUİK Resim 6: Satışa hazır piliç karkası. 4

5 Resim 7: Kesim zamanı gelmiş broiler piliçlerin nakledilmesi. 2. İhracat Kanatlı eti ve sakatatı ihracatımız 2002 yılında ton iken 2015 yılında ileri işlenmiş kanatlı eti ile birlikte ton olarak gerçekleşmiştir yılında sofralık ve damızlık /kuluçkalık toplam yumurta ihracatımız adet iken 2015 yılında bu rakam adet olmuştur. Resim 8: Kombinadan bir görüntü. 5

6 Tablo 4: Yumurta ihracatı (adet) YIL Sofralık Damızlık Toplam Kaynak:YUM-BİR, E.İ.B. Tablo 5: kanatlı eti ve sakatatı ihracatı (ton) YILLAR Tavuk Eti Hindi Eti Tavuk Ayağı İleri İşlenmiş Kanatlı eti Toplam Kaynak:BESD-BİR, E.İ.B. 6

7 3. İthalat Damızlık üretimi ve ıslah çalışmaları pahalı ve uzun süreç gerektiren bir faaliyettir. Dünyada damızlık broiler ve yumurtacı tavuk üretimi yaparak ülkelerin ihtiyacını karşılayan sayılı firma bulunmaktadır. Dışa bağımlık bu bakımdan kaçınılmazdır. Bununla beraber Ülkemizde yerli genotiplerin geliştirilmesi çalışmaları yapılmaktadır. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstütü Müdürlüğünce 3 adet yumurtacı tavuk hattı geliştirilmiş olup, ıslah çalışmaları devam etmektedir. Yerli Damızlık broiler üretimin de stratejik önemi olduğu düşünüldüğünden, yurt dışından temin edilen püre line ırklarla, TAGEM e bağlı Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce yerli hatların geliştirilmesi için çalışmalara başlanmıştır. Ticari tavuk eti ve yumurta üretimi tümüyle ülkemizde yapılmaktadır. Aşağıdaki tablo incelendiğinde ithalatın, et ve yumurta tavukçuluğunda damızlık yumurta ile damızlık civciv şeklinde gerçekleştiği, hindi üretiminde ise kuluçkalık yumurta şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 6: Damızlık civciv ve yumurta ithalatı. (adet) Yıllar Etçi Damızlık Civciv İthalatı Etçi Damızlık Yumurta İthalatı Yumurtacı Damızlık Civciv İthalatı Damızlık Hindi Civciv İthalatı Kuluçkalık Hindi Yumurtası İthalatı Kaynak: HAYGEM (2015 yılı rakamları kesinleşmemiştir) 7

8 4. Destekler 4.1. Kanatlı İhracat Destekleri İhracatın artırılması ve sektöre gerekli desteğin sağlanması amacıyla tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları İle İlgili Para- Kredi ve Koordinasyon Kurulunun Tarihli 2016/1 sayılı Kararına istinaden; kümes hayvanları etlerinde miktar barajı dikkate alındığında 380x0,41=155,8 TL/Ton, Kümes hayvanları etinden sakatatından yapılmış sosisler ve benzeri ürünler ile kümes hayvanları etinde hazırlanmış veya konserve edilmiş ürünler de miktar barajı dikkate alındığında 485x0.50=242,5TL/ton ve yumurtada ise miktar barajı dikkate alındığında 35x 0,65=22,75 TL/1000-adet, ancak ihraç edilecek yumurtanın damızlık veya kuluçkalık olması halinde ödeme %50 artırımlı olarak uygulanmaya başlanmıştır Kanatlı Sektörüne Yönelik Düşük Faizli Kredi Destekleri Kanatlı sektörünün desteklenmesi amacıyla Bakanlar Kurulu Kararı gereğince 16 Aralık 2015 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Karar kapsamında; Kanatlı Sektöründe damızlık yetiştiriciliği yapacaklara TL ye kadar %100 faiz indirimli yatırım ve işletme kredisi, ticari kanatlı yetiştiriciliği yapacaklara TL ye kadar %50 faiz indirimli yatırım ve %25 faiz indirimli işletme kredisi, Hindi Besiciliği yapacaklara TL ye kadar %50 faiz indirimli yatırım ve %75 faiz indirimli işletme kredisi kullandırılması kararlaştırılmıştır Kırsal Kalkınma Programı(IPARD) Kapsamındaki Destekler 27 Şubat 2016 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesine İlişkin Karar (2016/8541) ile ; tarihleri arasında yapılacak kanatlı üretimine yönelik yatırımlara proje tutarının %50 ne kadar destek verilebilecektir. Daha önce bu konuda (IPARD) verilen destek 42 ilimizde uygulanırken, yeni Karar ile 81 ilimiz destekleme kapsamına alınmıştır. Bu Karar kapsamındaki hibe destekleri ve üst limitler çıkarılacak olan tebliğ ile belirlenecektir. Bazı zamanlar yazılı ve görsel medyada yer alan olumsuz beyanlar tüketimin düşmesine neden olmaktadır. Bakanlığımız hazırlattığı Kamu Spot ları ile kanatlı eti ve yumurtası ile ilgili yanlış algılamaları giderme yoluna gitmiş, bununda kamuoyunda etkili olduğunu gözlemlemiştir. Ayrıca tarihinde çıkarılan 5363 sayılı tarım sigortaları kanunu kapsamına kümes hayvanları da dahil edilmiştir. Üreticinin sigorta priminin % 50 si oluşturulacak havuza aktarılarak üreticilerimize önemli bir destek sağlanmıştır. 8

9 KDV ile ilgili olarak 30 Aralık 2007 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile işlenmiş kanatlı etinde KDV oranı %18 den %8 e düşürülmüştür. 27 Kasım 2011 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan 2011/2466 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile toptan et satışları ile canlı kümes hayvanları satışında KDV oranı %1 e indirilmiştir. Uygulamada mahsuplaşma aşamasında firmaların KDV alacaklarının tahsilinde problem yaşamaları ve oluşan mağduriyetler üzerine, yine sektörün talebi ile 24 Şubat 2013 tarih ve sayısı resmi gazetede yayınlanan 2013/4345 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden toptan kümes hayvanları etleri ve sakatatındaki KDV ile 1 Aralık 2013 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2013/5595 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla canlı kümes hayvanları satışındaki KDV oranı yeniden %8 e yükseltilmiştir. Tarımsal üretimde girdi maliyetlerinin düşürülmesi için, hayvan yem ve yem hammaddelerindeki KDV oranları 01 Ocak 2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2015/8353 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %8 den %1 e, 10 Şubat 2016 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile de hayvan yem ve yem hammaddelerindeki KDV sıfıra düşürülmüştür. Kanatlı sektöründe firmaların bir kısmı, ithal edilen yem hammaddelerini gümrük vergisiz alabilmek için Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında kanatlı ihracatı taahhüdünde bulunmaktadırlar. Dahilde İşleme Rejimi, firmaları kanatlı ihracatı yapmaya teşvik etmektedir. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğünün Dahilde İşleme Rejimi kapsamında istemiş olduğu teknik bilgiler, Bakanlığımızca hazırlanan teknik rapor ile sunulmuştur. 5. Üretim projeksiyonu Tablo 7: Yılları Kanatlı Eti ve Yumurtası Üretim Projeksiyonu. ÜRETİM Yumurta YILLAR Kanatlı Eti (Ton) (Milyon Adet) Ülke Nüfus (Bin)

10 6. İhracat Düşüldükten Sonraki Tüketim ÜRETİM VE TÜKETİM ÜRETİM İHRACAT TÜKETİM YIL Yumurta Yumurta Piliç Eti PiliçEti Yumurta Piliç eti (Milyon Nüfus (Ton) (Adet) (Kg) (Adet/Ki Adet) (Kg/kişi) şi) , , , , , , , , , , , , , ,286 Kaynak: TUİK (Ticari üretim rakamları olup, kişi başı tüketim rakamları, ihracat miktarları düşüldükten sonra hesaplanmıştır. Kayda girmeyen yaklaşık 1,5 2,0 milyar adet köy yumurtası olduğu tahmin edilmektedir.) 10