8. ÜNİTE ELEKTRİK TESİSATLARINDA KULLANILAN İLETKENLER

Transkript

1 8. ÜNİTE ELEKTRİK TESİSATLARINDA KULLANILAN İLETKENLER KONULAR 1. ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN ÇIPLAK İLETKENLER 2. ÇIPLAK ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM ÇELİK İLETKENLER 3. ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER, ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM YERLERİ

2 8.1 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN ÇIPLAK İLETKENLER Çıplak iletkenler tek telli ve çok telli olmak üzere ikiye ayrılır Tek Telli İletkenler Bütün iletken tek bir telden meydana gelir. Genelde 16 mm² kesite kadar üretilmektedir. Topraklama ve havai hat tesislerinde kullanılır Çok Telli İletkenler Resim 8.1 Tek telli iletken bobinleri İzolatör (yalıtkan kaide) üzerine yapılan tesislerde kullanılır. Büyük kesitli iletkenleri (35 mm², 150 mm²) işlemek (kesme, bükme, bağlama) zorlaştığından, birden çok tel üst üste sarılarak (burularak) çok telli iletken üretilmektedir, Resim 8.2 Çok telli iletken 8.2 ÇIPLAK ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM ÇELİK İLETKENLER Enerji kullanım alanlarının gelişmesi sonucunda enerji dağıtımı önem kazanmıştır. Enerji dağıtımının ön plana çıkması sonucunda enerji dağıtım hatları da 149

3 önemli bir konuma gelmiştir. Kanada Standartlarına göre anma adı AWG mm 2 Kesit Tel sayısı (adet) Tel sayısı ve Çapı Çapı (mm) mm Örülmüş İletken Çapı mm 2 Eşdeğer bakır kesiti Ohm/km 20 C deki DC direnci kg Kopma Yükü kg Birim Ağırlığı Rose Lily Ins Pansy Poppy Aster Phlox Oxlip Daisy Peony Tulip Canna Cosmos Zinnia Dahlia Orchid Violet Tablo 8.1 Alüminyum örgülü iletkenler 150

4 Santrallerde üretilen elektrik enerjisinin abonelere ulaştırılmasında kullanılan gereçlerden birisi de alüminyum iletkenlerdir. Alüminyum iletkenler, yumuşak, yarı sert, sert ve alaşımlı olarak üretilirler. Alçak mukavemete dayanıklı olan alüminyum iletkenler orta ve alçak gerilim tesisatlarında kullanılır. Mekanikî dayanıklılığın daha fazla istendiğinde yerlerde alaşımlı alüminyum iletkenler tercih edilir. Yüksek gerilimlerin taşıma işlemlerinde kullanılan bir başka iletken türü de çelik özlü iletkenlerdir. Çelik özlü iletkenler yüksek mekanik dayanıklılık ve korozyona karşı galvaniz kaplı çelik özlü olarak üretilir. Resim 8.3 Çıplak Alüminyum ve alüminyum çelik iletken Alüminyum İletkenli Polietilen Yalıtkanlı Havai Hat Enerji Kabloları Çevrecilik kavramının bir prensip haline geldiği günümüzde havai hat çekilirken, ağaçların kesilmesini, doğanın katledilmesini önlemek amacıyla alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat kabloları kullanılır. Polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kabloları emniyet açısından güvenilir, ekonomik açıdan ucuz ve ağırlık bakımından hafif bir malzemedir. Resim 8.4 Alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kablosu Yapısı Faz iletkenleri en sert hava şartlarına karşı özel polietilen ile kaplanarak daya- 151

5 nıklı hale getirilmiştir. Alüminyum, silisyum veya magnezyum gibi alaşımdan yapılan nötr iletkeni ise askı teli görevini üstlenmektedir. Faz iletkenleri kendisinden bir üst kesite sahip olan nötr askı teli etrafında bükülmüştür Kullanıldığı Yerler Alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı-havai hat enerji kabloları, sokak aydınlatmalarında, ev, apartman, köy, kasaba ve sanayi tesislerine ait enerji hatlarında kullanılır Askı Telli, Demet Biçimli, Alüminyum İletkenli Hava Hattı Kabloları Güvenli olması, emniyetli oluşu ve tesis maliyetlerindeki ekonomik olma özelliği nedeniyle alçak ve orta gerilim tesisatlarında hava hattı iletkeni olarak kullanılan kablo çeşididir. Üretim aşamasında, askı telli, demet biçimli, alüminyum iletkenli kablolar, 1 kv alçak gerilim hava hattı kablosu olarak imal edilir. Bu kabloların yapısal özelliklerinden dolayı sağladığı avantajları kısaca açıklayalım; Güvenirlik Ağaçlık ve kırsal alanlarda, konut veya sanayi tesislerinde, ağaç, demir veya beton direkli 1 kv alçak gerilim dağıtım şebekelerinde, hava hatlarında kamçılanma nedeni ile oluşan kısa devre arızalarına imkân vermediği için güvenirlik katsayısı fazladır. Delinme gerilimlerinin çok yüksek olması nedeniyle yalıtım arızası yok denecek kadar azdır. Ağaçlara temas durumunda tehlikeli kısa devre oluşturmaması nedeniyle çevre dostu olan bu iletken türü ağaç kesilmelerini de en alt düzeye indirir Emniyet Kabloların faz iletkenleri yalıtılmış konumdadır. Elektrik hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan kişilerin iletkenlere dikkatsizce dokunması sonucu oluşabilecek ölümcül kazalar bu sayede önlenmiş olur. Yıldırım gibi atmosferik olayların oluşturduğu aşırı gerilimlerin tahrip edici etkisi sonucu oluşan kısa devre ve maddi kayıplar bu kablolarda yapısı gereği daha azdır. 152

6 Nötr hattının çıplak oluşu, faz hattı ile karışmasını önler, tesis ve tamir sırasında yanılma ve ölümcül hatalara imkan vermez Ekonomi Kablolu sistemler kullanılarak, çıplak iletkenli hatlara göre direk boylarının kısalması, 5 çıplak iletken için gerekli bağlantı malzemesi ve çekimi yerine tek bağlantı ve çekim neticesi tesis maliyetinde % arasında bir tasarruf sağlar. Kabloların işletme ve bakım masrafları, çıplak iletkenlere göre daha azdır. Kablo tesis edilmiş direkler üzerine, birden fazla kablo tesis edebilme olanağı, daha sonraları gerekecek mevcut şebeke takviyelerinde çok büyük bir kolaylık sağlar. Kablolar, orta gerilim hava hatları veya hava hattı telefon kabloları ile beraber aynı direkler üzerine tesis edilebilir. Kabloların endüktif direnç değerinin çıplak iletkenli hatlara göre daha düşük olması gerilim düşümleri ve kayıpların azalmasına imkân verir. Kablolar fazların yalıtılmış olması nedeni ile kaçak elektrik kullanımını önler. KABLO YAPISI Faz iletkenleri Nötr-Askı iletkeni Yalıtım Yapı Fazların Ayırımı İşaretleme 16 mm 2 dairesel kesitli som, mm sıkıştırılmış, çok telli yuvarlak alüminyum. Diğer kesitler istek üzerine üretilir. Dış hava şartlarına dayanıklı, siyah renkli polietilen. Faz iletkenlerinin bir üst kesitinde, çıplak, sıkıştırılmış, çok telli yuvarlak alüminyum alaşım Dış hava şartlarına dayanıklı siyah polietilen ile yalıtılmış alüminyum iletkenlerin, tüm mekanik yükleri taşıyan alüminyum alaşımdan yapılmış çıplak bir askı teli etrafına bükülerek sarılması ile oluşturulur. Fazlar, tüm kablo boyunca kesintisiz, dayanıklı iki, üç veya dört adet tırnak ile birbirlerinden ayrılır. İki tırnaklı faz iletkeni yalıtkanı üzerinde, üretici firma adı, kablo adı, kesiti, işletme gerilimi, TSE garanti işareti, Standart no su ve üretim yılı kabartma olarak basılıdır. Tablo 8.2 Askı telli, demet biçimli alüminyum iletkenli havai hat iletkeni kablo yapısı 153

7 Kablo Montajı Bu kablolar, izolatörlü veya izolatörsüz montaj sistemlerine göre yapılarına uygun olarak üretilmiş özel montaj malzemeleri ile tesis edilirler. Montaj sistemlerinin kullanım ve şartları Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ne göre yapılır. Bu kablolar hafif olması nedeniyle, pek çok yerde insan gücü ile taşınabilirler. Faz yalıtkanları ve çıplak nötr askı telinin çekim sırasında zedelenmemesi için sivri taş ve travers gibi sert parçalara temas ettirilmemeli, dikenli tellere, yoğun ve yeni gübrelenmiş toprak zemine temas etmesi engellenmelidir. Bu kabloların sarılı oldukları makaralar, depolarda bekletme süresince ıslak zemine temas etmeyecek biçimde depolanmalıdır Montaj ve Ek Mufları Alüminyum ve bakır iletkenli güç kablolarının, kanal veya tranşeler içine serilmesi, yalıtkanlarının soyulması, ek muflan ve ek macunlannın kullanılması gibi montaj ve ekleme tekniği farklılık göstermez Isı Büzüşmeli Borular Her bir ek mufu, damar iletken yalıtımı için gerekli, ısıtıldığında iç yüzeyleri eriyen yalıtım yapışkanı ile kaplanmış damar ısı büzüşmeli borularından ve dış kılıf yalıtımı pek çok asit, alkalive eriyik gibi ağır dış etkenlere dayanıklı kalın ve yanmayı devam ettirmeyen malzemeden yapılmış, ısıtıldığında iç yüzeyleri eriyen yalıtım yapışkanı ile kaplanmış dış kılıf ısı büzüşmeli borusundan oluşur Ek Boruları İletkenlerin eklenmesinde alüminyum özelliklerine göre geliştirilmiş kalaylı veya kalaysız, sıkıştırma yöntemine (pres ve kalıp) uygun yuvarlak yuvalı veya vidalı ek boruları kullanılır. Kalaylanmış ek boruları bakır iletken ile olan bağlantılarda kullanılabilir Komple Ek Mufu Ek mufu içinde, damar ve dış kılıf büzüşmeli boruları ile birlikte, kablo damar iletkenlerinin bağlanması için kablo damar sayısına uygun ek boruları, zırhlı ve konsantrik iletkenli kablolar için çorap, özel yaylı kelepçeler ve tüm montaj aşamalarını tarif eden bir uygulama kılavuzu bulunmaktadır Kablo Pabuçları Bara, kofre, cihaz vs. gibi diğer noktalara bağlama imkanı veren alüminyum özelliklerine göre geliştirilmiş sıkmalı kablo pabuçları kalaylı veya kalaysız olarak 154

8 kullanılır. Kalaylanmış kablo pabuçları nem ve rutubet olmayan ortamlarda iç tesisatta bakır ile bağlanabilir. Dış ortamlar için bimetalik Al/Cu kablo pabuçları kullanılmalıdır Alüminyum İletkenli, PVC Yalıtkanlı Alçak Gerilim Yeraltı Güç Kabloları Alüminyum elektrik alanında yüz yıla yakın bir süredir başarı ile kullanılmaktadır. Alüminyum bakıra göre hafifliği, eşdeğer elektrik geçirgenliğine yaklaşık bakırın yan ağırlığında ve birim fiyatının daima bakırdan düşük olması sonucu elektrik şebeke tesis maliyetlerinde sağladığı büyük ekonomi, alüminyum un elektrik alanında kullanılan ana iletken malzemesi olmasına neden olmuştur. Alüminyum iletkenli güç kabloları, eşdeğer bakır iletkenli kablolara göre en az %35 oranında ucuzluğu, bugün olduğu gibi yıllardır devam etmektedir. Alüminyum özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiş, standartlara uygun ek malzemelerin üretimi tüm ek sorunlarına çözüm getirmiştir. Son yirmi yıldır, pek çok ülkede bilhassa alüminyum iletkenli alçak, orta ve yüksek gerilimli yeraltı enerji kablolu tesislerde büyük artışlar olmuştur. Örnek olarak, Finlandiya da her yıl tesis edilen yaklaşık km lik 1 kv luk yeraltı kablo şebekesinin yaklaşık %90 ında ve Almanya daki km lik 1 kv luk yeraltı kablo şebekesinin %65 inde alüminyum iletkenli güç kabloları ekonomik nedenler ile tercih edilmekte ve kullanılmaktadır. ALVİNAL kablolar üç ayrı tipte imal edilmektedir. 8.3 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER, ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM YERLERİ N Kablolar TS 833 de N-kabloların tanımlarına, sınıflandırılmalarına, özelliklerine, muayene ve deneylerine, piyasaya sunulma şekillerine yer verilmiştir. N-kablolar normal ve hafif işletme koşullarına dayanıklı, sabit döşenen iç döşeme kablolarıdır. Yer altına döşenmezler. N-kablolar 16 (içinde) mm 2 ye kadar bir telli (Som) yapılabilir, 16 mm 2 den sonra çok tellidir. Yer altına döşenmemelidir. Sembollerde kullanılan harf ve sayıların anlamları aşağıdaki gibidir. 155

9 Harf TS 833 VDE 0250 Anlamı N N Sabit tesislerde kullanılan normal ve hafif işletme şartlarına uygun kablo V Y PVC bazında Termoplastik yalıtkan S S Metal Siper ö Ö İplik örgü p u Metal kılıf ( Kurşun Kılıf) n u Rutubete dayanıklı r I Ara şeritli kablo t w Sıcağa dayanıklı u F Burulmuş kablo V fl Aleve dayanıklı y Z Yassı Kablo Tablo 8.3 N tipi kablolarda kullanılan semboller ve anlamları NV Tipi Kablolar Resim 8.5 NV (NYA) tipi kablo 156

10 Sembolü ( NYA) PVC yalıtkanlı tek damarlı tesisat kabloları Bir veya çok telli, bakır iletkenli bir damarlı, PVC termoplastik yalıtkanlı kablo. Bir telli tek damarlı iletkenler, Şekil 8.5 den de görüldüğü üzere tek telden ve 16 mm2 kesite kadar yapılırlar. Yapısı Tekli veya örgülü Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan NV tipi kablolar, kapalı ve kuru yerlerde, sabit tesislerde dağıtım tablolarında, sıva altı ve sıva üstü tesisatlarda boru içerisinde kroşeler üzerinde, dağıtım tablolarındaki bağlantılarda kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: U=1000 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) Nominal iletken kesitleri: 1,5-2, mm 2 (tek telli tek damarlı), mm 2 ( çok telli tek damarlı) Çok Damarlı iletkenler Çok telli tek damarlı iletkenlerdeki işleme zorluğu nedeniyle 16 mm 2 den büyük kesitli iletkenlerin küçük kesitli iletken kesitini karşılayacak kadar çok sayıda iletkenlerin bir araya getirilip üzerinin yalıtılmasıyla oluşan iletkenlere çok telli tek damarlı iletken denir NV-b Tipi Kablolar Sembolü ( NYFAF ) PVC yalıtkanlı örgülü kordonlar Yapısı İnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan NV-bu tipi kablolar, Mekanik zorlamanın bulunmadığı kuru yerler ile lamba, avize, aplik gibi hareketli cihazların bağlantılarında tercih edilir. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi : U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) Resim 8.6 da NV-bu tipi PVC yalıtkanlı örgülü kordona ait resim görülmektedir. Resim 8.6 NV (NYA) tipi kablo 157

11 NV-y Tipi Kablolar Sembolü ( NYFAZ ) PVC yalıtkanlı bitişik bükülgen kordonlar Yapısı İnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan NY-y tipi kablolar, lamba, avize, aplik ve benzeri cihazlar ile sabit tesisatlarda taşınabilen cihazların bağlantılarında tercih edilir. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi : U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) Resim 8.7 de NV-y tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı bitişik bükülgen kordonlara ait resim görülmektedir NV-b tipi Kablolar Resim 8.7 NV-y (NYFAZ) tipi kablo Sembolü ( NYAF ) PVC yalıtkanlı tek damarlı bükülebilir tesisat kabloları Yapısı İnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan Resim 8.8 de NV-b tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı bükülebilir tesisat kablosuna ait resim görülmektedir. Resim 8.8 NV-b (NYAF) tipi kablo NV-b tipi kablolar, kuru yerlerde, hareketli ve taşınabilir cihazların bağlantıla- 158

12 rında, kordon kablolarında, pano ve tablolarda kanal içerisinde, otomatik kumanda elemanlarının terminal bağlantılarında kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: U=1000 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) NVV-r Tipi Kablolar Sembolü ( NYIFY) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı yassı bina kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan PVC dış kılıf NVV-r tipi kablolar, kuru yerlerde, rutubetli, ıslak yerlerde, açık tesislerde, sıva altı tesisatlarda, sıva üstü ve ahşap tesisatlarda kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) Resim 8.9 da NVV-r tipi PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı yassı bina kablosu görülmektedir NVV tipi kablolar Resim 8.9 NVV - r ( NYIFY) tipi kablo Sembolü ( NYM ) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı antigron kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu Pvc dış kılıf NYM tipi kablolar, kuru, rutubetli ve ıslak yerlerde, yangın ve patlama tehlikesi olan atölye, fabrika ve her türlü işyerleri ile depolarda kullanılır. Açık tesislerde, sıva altı ve sıva üstü sabit tesisatlarda kanal içerisinde kullanılır. Toprak altına döşenmezler. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi : U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) 159

13 FYV-n Tipi Kablolar Resim 8.10 NVV ( NYM) tipi kablo Sembolü ( NYMHY-rd ) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı bükülgen kordonlar Yapısı İnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan PVC Dolgu NYMHY-rd tipi kablolar, kuru, nemli ve ıslak yerlerde, orta büyüklükte mekanik zor lamanın bulunduğu tesislerde, taşınabilir özellik taşıyan buzdolabı, çamaşır makinesi gibi cihazlarda kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı : 70 C Anma Gerilimi: U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 ) Y Kabloları Resim 8.11 FVV - n ( NYMHY - rd ) tipi kablo Elektrik enerjisinin iletim ve dağıtım işlemlerinde, havai hat ile yer altı hatları kullanılır. Havai hatlar da, direkler üzerine ( demir, beton, ağaç ) yerleştirilen travers, izolatör ve çıplak iletkenlere ihtiyaç vardır. Havai hatlar; kuruluş harcaması bakımından, işletme kolaylığı açısından, bakım ve onarım giderinin azlığı gibi nedenlerden dolayı günümüzde yaygın olarak tercih edilen bir enerji iletim şeklidir. 160

14 Havai hatla enerji iletiminin mümkün olmadığı yerlerde iletim, yer altı tesisleri ile yapılır. Bu amaçla kullanılan kablolara ise yer altı kabloları denir. Yer altı kablolarının havai hat tesislerine göre hem sakıncalı hem de üstün olan tarafları vardır Üstünlükleri Yeraltı kabloları ile yapılan tesislerde direk, izolatör vb. malzemelere gereksinim duyulmaz. Yer altı kablolarının yıldırım ve fırtına gibi doğal olaylardan etkilenmez. Yer altı kabloları cadde, meydan ve parkların estetiğini bozmayacak biçimde tesis edilir. Yer altı kabloları cadde, meydan ve parkların konumuna göre düz veya kavis yapılarak döşenir. Yer altı kablolarının havai hat tesisatına göre daha güvenlidir Sakıncaları Yeraltı kablosu ile yapılan tesislerin kuruluş harcamaları fazladır. Yeraltı kablosu ile yapılan tesislerde istenen değerde yüksek gerilim kablosu üretilememektedir. Y tipi kablolar, sabit tesislerde kullanılan ağır işletme şartlarına uygun olan dayanıklı kablo türüdür. Y tipi kablolar aşağıda belirtildiği gibi değişik şekillerde üretilir. Bunlar; Kullanım amacına göre Y tipi kablolar Sinyal ve Kumanda Kabloları Enerji Kabloları Kullanılan iletkenin türüne göre Y tipi kablolar Bakır iletkenli Y tipi kablolar Alüminyum iletkenli Y tipi kablolar Kullanılan yalıtkan malzemenin türüne göre Y tipi kablolar Lastik yalıtkanlı Y tipi kablolar Termoplastik yalıtkanlı Y tipi kablolar. 161

15 Anma gerilimine göre Y tipi kablolar Alçak gerilim Orta gerilim Yüksek gerilim kablosu olarak üretilir. Alçak ve orta gerilim yer altı kablolarında, yalıtım malzemesi olarak polivinil klorür ( PVC ) ve polietilen ( PET ) kullanılırken, yüksek gerilimde ise kağıt kullanılır. Y Tipi Kablolarda kullanılan semboller ve anlamları Harf 212 TS VDE 0271 Anlamı Y N Sabit tesislerde kullanılan ve ağır işletme şartlarına uygun olan kablo V Y PVC bazında termoplastik yalıtkan u H Yarı iletken malzemeden yapılmış kılıf veya sargı s S Siper SH CE Her damar üzerinde siper M C Konsantrik iletken MH E Her damar üzerinde konsantrik iletken E 2Y Polietilen E3 2X Çapraz bağlı polietilen ş F Galvanizli yassı çelik tellerden yapılmış zırh 0 R Galvanizli yuvarlak çelik tellerden yapılmış zırh Ç Gb Çelik tutucu şerit ( Ş ve O için ) D Y Dış kılıf ( sargı, örgü vb.) Ç rm Çok telli iletken k R Korozyona dayanıklı s s Daire dilimi kesitli iletken V Sıkıştırılmış iletken tk w Sıcağa ve korozyona dayanıklı vk fl Aleve ve korozyona dayanıklı Tablo 8.4 Y tipi kablolarda kullandan semboller ve anlamları YVV tipi(pvc Yalıtkanlı Tek Damarlı) Kablolar Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı tek damarlı enerji kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu PVC dış kılıf Yerel enerji dağıtımında bina içi, bina dışı şebekelerde, toprakta, tatlı su veya 162

16 deniz suyu içerisinde, açık alanlarda ve kapalı yerlerde kumanda kablosu olarak kullanılır. Enerji santrallerinin, fabrika, otel, tren istasyonu ve hastanelerin kumanda sistem lerinde kullanılır. Damarları üzerindeki numaralar bağlantılarda kolaylık sağlar. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 ) Resim 8.12 YVV ( NYY) tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı enerji kablosu YVV tipi (PVC Yalıtkanlı Çok Damarlı) Kablolar Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı çok damarlı enerji kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu PVC dış kılıf Yerel enerji dağıtımında bina içi, bina dışı şebekelerde, endüstri tesislerinde kablo kanallarında veya boru içinde kullanılır. Bu kablolar her türlü mekanik zorlamalara karşı korunmalıdır. Resim 8.13 YVV ( NYY) tipi PVC yalıtkanlı çok damarlı enerji kablosu 163

17 Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 /1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 ) YVV tipi (PVC Yalıtkanlı Kontrol) Kablolar Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı kontrol kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu PVC dış kılıf Endüstride enerji merkezlerinde, fabrikalarda kumanda kablosu olarak kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 ) Resim 8.14 YVV ( NYY ) tipi PVC yalıtkanlı kontrol kablosu YVŞV tipi Kablolar Sembolü ( NYFGbY ) PVC yalıtkanlı çok damarlı yassı çelik zırhlı enerji kabloları Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu Yassı çelik zırh Çelik bant PVC dış kılıf 164

18 Mekanik darbelerin olduğu yerlerde ve ağır işletme şartlarında, yer altında güvenle kullanılır. Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 ) Resim 8.15 YVŞV ( NYFY GbY) tipi PVC yalıtkanlı çok damarlı yassı çelik zırhlı enerji kablosu 165

19 ÖZET Çıplak iletkenler tek telli ve çok telli olmak üzere ikiye ayrılır. Bütün iletken tek bir telden meydana gelir. Genelde 16 mm² kesite kadar üretilmektedir. Topraklama ve havai hat tesislerinde kullanılır İzolatör (yalıtkan kaide) üzerine yapılan tesislerde kullanılır. Büyük kesitli iletkenleri (35 mm², 150 mm²) işlemek (kesme, bükme, bağlama) zorlaştığından, birden çok tel üst üste sarılarak (burularak) çok telli iletken üretilmektedir Enerji kullanım alanlarının gelişmesi sonucunda enerji dağıtımı önem kazanmıştır. Enerji dağıtımının ön plana çıkması sonucunda enerji dağıtım hatları da önemli bir konuma gelmiştir. Santrallerde üretilen elektrik enerjisinin abonelere ulaştırılmasında kullanılan gereçlerden birisi de alüminyum iletkenlerdir. Alüminyum iletkenler, yumuşak, yarı sert, sert ve alaşımlı olarak üretilirler. Çevrecilik kavramının bir prensip haline geldiği günümüzde havai hat çekilirken, ağaçların kesilmesini, doğanın katledilmesini önlemek amacıyla alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat kabloları kullanılır. Polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kabloları emniyet açısından güvenilir, ekonomik açıdan ucuz ve ağırlık bakımından hafif bir malzemedir. Kablolu sistemler kullanılarak, çıplak iletkenli hatlara göre direk boylarının kısalması, 5 çıplak iletken için gerekli bağlantı malzemesi ve çekimi yerine tek bağlantı ve çekim neticesi tesis maliyetinde % arasında bir tasarruf sağlar. Bu kablolar, izolatörlü veya izolatörsüz montaj sistemlerine göre yapılarına uygun olarak üretilmiş özel montaj malzemeleri ile tesis edilirler. Alüminyum elektrik alanında yüz yıla yakın bir süredir başarı ile kullanılmaktadır. Alüminyum bakıra göre hafifliği, eşdeğer elektrik geçirgenliğine yaklaşık bakırın yan ağırlığında ve birim fiyatının daima bakırdan düşük olması sonucu elektrik şebeke tesis maliyetlerinde sağladığı büyük ekonomi, alüminyum un elektrik alanında kullanılan ana iletken malzemesi olmasına neden olmuştur. TS 833 de N-kabloların tanımlarına, sınıflandırılmalarına, özelliklerine, muayene ve deneylerine, piyasaya sunulma şekillerine yer verilmiştir. N-kablolar normal ve hafif işletme koşullarına dayanıklı, sabit döşenen iç döşeme kablolarıdır. Yer altına döşenmezler. N-kablolar 16 (içinde) mm 2 ye kadar bir telli (Som) yapılabilir, 16 mm 2 den sonra çok tellidir. Yer altına döşenmemelidir. 166

20 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kablolarının kullanım yerlerinden değildir? a) Sokak aydınlatmalarında b) Köy hatlarında c) Kasaba hatlarında d) Şehitler arası hatlarda 2. Aşağıdakilerden hangisi montaj ve ek muflarından değildir? a) Isı büzüşmeli b) Lamba c) Havi hatlarda d) Avize 3. Aşağıdakilerden hangisi NV kablolarının kullanıldığı yerlerden değildir? a) Aplik b) Havi hatlarda c) Lamba d) Avize 4. Aşağıdakilerden hangisi Y tipi yer altı kablolarının üstünlüklerinden değildir? a) İç tesisatta kullanılır b) İzolatör kullanılmaz c) Fırtınadan etkilenmez d) Güvenlidir 5. Aşağıdakilerden hangisi anma gerilimine göre Y tipi kablo değildir? a) Alçak gerilim kablosu b) Orta gerilim kablosu c) Zayıf akım kablosu d) Yüksek gerilim kablosu 167