Bilimsel Araştırma Yöntemleri 1. Bilimsel Yöntem

Transkript

1 Bilimsel Araştırma Yöntemleri 1. Bilimsel Yöntem Bilgi Edinme Yolları Bireysel Yaşantılar Görüş Birliği Uzman Görüşü Mantık Bilimsel Yöntem 2 1

2 Bilimsel Yöntem TDK sözlüğünde bilim şu şekilde tanımlanıyor: Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi. Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi. Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci. 3 Bilimsel Yöntem Bilimin amacı, gözlem ve deneylerden yola çıkarak olgular arasındaki ilişkileri ortaya çıkarıp doğrulamak, doğrulanmış ilişkileri genellemek ve genellemelerden kuram ve yasalara ulaşmaktır. Bu nedenle bilim amacını, bilimsel yöntemi kullanarak gerçekleştirebilir. Bilimsel yöntem, bilgi edinme yollarından tümevarım ile tümdengelimin birleşimidir. Bilimsel yöntem, bilimin süreç yanını oluşturur. 4 2

3 Bilimin Üç Yönü Bilimsel bilgilerin meydana getirdiği bir bütün Bilimsel bilgileri üretme yöntemi ve süreci Bir bilme yolu Bilgiler bütünü Olgular Tanımlar Kavramlar Kuramlar Kanunlar Bilimin Üç Yönü 3

4 Bilimin Üç Yönü Yöntem ve süreç Gözlem Ölçüm Tahmin Hipotez Deney Analiz Bilme yolu Bilimin Üç Yönü Bilimsel bilgi kanıta dayalıdır Bilimsel bilgi zaman içinde değişebilir Yaratıcılık bilimde önemli rol oynar 4

5 Bilimsel Yöntemin Aşamaları Problemin fark edilmesi Problemin tanımlanması Çözüm yollarının tahmini Araştırma yönteminin geliştirilmesi Verilerin toplanması ve analizi Karar verme ve yorumlama 9 Bilimsel Yöntemin Aşamaları Olgusal Süreç Gözlem Deney Ölçme 10 5

6 Bilimsel Yöntemin Aşamaları Kuramsal Süreç Hipotez Kuram Yasa Öngörü 11 Kuramsal Sürece Dair Bir önceki slayttaki aşama doğru değildir! Hiçbir bilimsel bilgi kesin olarak ispatlanamaz. Bilimsel bir teori zamanla kanuna dönüşemez. 6

7 Kanun Olgulardan türetilmiş genellemeler İlişki veya ilkelerin genellikle matematiksel olarak betimlenmesi Doğadaki genellemelerin veya örüntülerin ifadesi Ne olacağına ilişkin genelleme (neden olduğuna değil) Kanun İdeal gaz kanunu gazların sıcaklık, basınç, ve hacim ile ilişkili olarak nasıl davrandıklarını matematiksel olarak tarif eder. Fakat bu ilişkinin neden var olduğuna ilişkin bir açıklama sunmaz. Bu açıklamayı Kinetik Moleküler Teori sunar Her bilimsel kanun için bir açıklamaya sahip değiliz Newtonun atalet kanunu 7

8 Teori Olguları açıklama ve yorumlamada kullanılan fikirler bütünü Teori çıkarımda bulunmayı içerir Kanunlar ve teoriler farklı türde bilgilerdir Kanunda teoride zaman içinde yeni gözlemlerle ve deneylerle değişebilir Bilimin Doğası Değişebilir Empirik kanıt Gözlem ve çıkarım Hipotez, kanun ve teori Bilimsel yöntem Yaratıcılık Nesnellik ve öznellik Bir bilme yolu 8

9 Araştırma Nedir? Araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi(analizi), yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Araştırma terimi, genellikle bilgi alanlarında gerçek ve ilkeleri ortaya çıkarmak için yapılan dikkatli, sistematik ve dayanıklı çalışmalar ve incelemelerdir. 17 Eğitim Araştırmalarının İşlevi Keşif: olgular hakkında fikir üretme Betimleme: olguların karakteristik özelliklerini tanımlama Açıklama: olguların neden ve nasıl oldukları şekilde davrandıklarını gösterme Kestirme: olguların gelecekte nasıl davranacaklarını tahmin etme Kontrol: araştırma sonuçlarını kullanarak istenilen sonuçların oluşmasını sağlama 9

10 Bilimsel Araştırma Yöntemleri 2 Araştırma Yöntemleri Nicel Araştırma Yöntemi Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif olarak yapıldığı araştırmalara nicel, sayısal ( quantitative ) araştırma denir. Nicel araştırma yöntemi literatürde nicel araştırma deseni olarak geçmektedir

11 Nicel Araştırmanın Özellikleri ÖZELLİK Kontrollü çevre Sayısal veri Tümden gelimci Nesnel Araştırma planı Genelleme İstatistik AÇIKLAMA Davranışları kontrol edilmiş koşullarda inceler Geçerlik ve güvenirliğisağlanmış araçlarla hassas ölçüm Hipotezlerin test edilmesi Araştırmacı kendi bakış açısını katmaz! Araştırma planlanan şekilde yürütülür Genellenebilir sonuçlara ulaşmak Davranışların kestirilmesinde olasılık Nicel Araştırma Yöntemi 11

12 Nitel Araştırma İlişkilerin, etkinliklerin, durumların ya da materyallerin niteliğinin incelendiği çalışmaları Nitel Araştırmanın Özellikleri 12

13 Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğal Ortam: Nitel araştırmaların en belirgin özelliklerinden birisi de doğal ortamda meydana gelen olgu, olay ya da davranışlar üzerine yoğunlaşarak araştırmaların sürdürülmesidir. Doğal ortamlar bir sınıf olabileceği gibi, okul, klinik ya da bir mahalle bile olabilir. Bu nedenle nitel araştırmalar saha araştırmaları gibi tanımlanır. Nitel araştırmaların sahada gerçekleştirilmesinin 2 temel nedeni vardır: 1.Davranışlar, dışsal müdahale ve kontrol olmadan ortaya çıktığında en iyi şekilde anlaşılır. 2.Davranışın anlaşılmasında durumsal bağlam çok önemlidir. Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğrudan Veri Toplama: Nitel araştırmalarda, araştırmacı genellikle gözlemcidir. Nitel araştırmacılar bilgiyi doğrudan kaynaktan almak isterler. Zengin Betimlemelerin Yapılması: Nitel araştırmalarda farklı yollarla edinilen verilerin hiçbirisi sıradan ya da önemsiz değildir. Kaydedilen her detayın gerçekleşen davranışın daha iyi anlaşılmasını sağladığı düşünülür. Tanımlamalar ve betimlemeler, doğal ortamda gerçekleştiği şekilde kayıt altına alınır. Hiçbir detay dikkatten kaçmamalıdır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için uzun süreli çalışmalar yapmak gerekir, konuyla ciddi şekilde ilgilenilmeli ve kapsamlı bir raporla sonuçlandırılmalıdır. 13

14 Nitel Araştırmanın Özellikleri Sürece Yönelik: Nitel araştırmalar davranışın nasıl ve neden ortaya çıktığı ile ilgilenirler. Nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalar davranışın gerçekleştiği sürece odaklanırlar. Tümevarımcı veri analizi: Nitel araştırmalar hipotezleri kesin ve açık olarak belirtmezler. Önce, uzun süren çalışmalar sonucu veriler toplanır, sonrasında genellemeler yapmak için tümevarım yolu ile bu veriler sentezlenir. Nitel araştırmacılar nalama ve kavrama için yeni yollar açmak istediklerinden bu yaklaşım oldukça önemlidir. Nitel Araştırmanın Özellikleri Katılımcının bakış açısı (araştırmacının katılımcı rolü): Nitel araştırmanın amacı, katılımcıları kendi bakış açılarına göre anlamaya çalışmaktır. Bu nedenle, farklı insanlar aynı olaya farklı öznel anlamlar yükleyebildiklerinden bir çok gerçek ortaya çıkabilir. Dolayısıyla nitel araştırmalarda, araştırmacılar kendi düşünceleri nasıl olursa olsun, katılımcıların bakış açılarını katılımcıların kelime ve eylemleriyle birlikte rapor etmelidirler. 14

15 Nitel Araştırmanın Özellikleri Araştırma desenlerindeki esneklik: Nitel araştırmacılar araştırma yaptıkları konuyla ilgili bilgileri öğrendikçe, üzerinde çalıştıkları konuyu tam olarak anlamaya ve tanımlamaya başlarlar. Araştırmanın yöntemi ise ancak verilerin tamamı toplandıktan sonra netleşir. Daha derinlemesine araştırma yapmak ve değişen durumları incelemek istedikleri için önceden belirlenmiş kesin desenlere bağımlı kalmak istemezler. Desen çalışma esnasında yavaş yavaş ortaya çıkar. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Frankel ve Devers (2000) nitel ve nicel araştırma yöntemleri arasındaki farkları 3 temel şekilde açıklamaktadır: 1. Nitel araştırma desenlerinde izlenen yol tümevarımsaldır. Nitel araştırmacının görevi genel teoriler ve açıklamalar yapmadan ve/veya denemeden önce insanların ve grupların özel durumlarını ve deneyimlerini anlamayı ve tanımlamayı içerir. Bunun aksine nicel araştırma özel durumlarda kavram oluşturmak ve belli kişi ve gruplara ne olacağı ve niçin olacağını tahmin etmek için var olan kurumsal bilgilerden yararlanırlar. 15

16 Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar 2. Nitel araştırma desenleri genellikle esnektir ve dinamiktir. Araştırmanın ilk aşamalarında çıkan bir durum sonraki aşamalarını etkileyebilir. Nicel araştırma desenlerinde de zaman zaman değişim olabilir ancak bu istenmedik bir durumdur. 3. Nitel araştırma süreci doğrusal ve ardışık değildir. Veri toplama ve analizi aynı anda yapılır. İlk bulgular ışığında, daha özel ve detaylı verilere ulaşmak için farklı veri toplama ve analiz teknikleri gerçekleştirilir. Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Fraenkel ve Wallen (2006) ise nicel ve nitel araştırmalar arasındaki önemli farklara Tablo da dikkat çekmektedirler: Nicel Araştırmalar Nitel Araştırmalar Başlangıçta belirlenen kesin hipotezler ve tanımlamalar tercih edilir. Çalışmanın gelişme sürecinde hipotezlerin ve tanımlamaların ortaya çıkması tercih edilir. Veriler sayısal değerlere indirgenir. Araçlardan elde edilen değerlerin güvenirliğinin ölçülmesi ve artırılmasına daha çok önem verilir. Betimlemelerin sözel ifadelerle yapılması tercih edilir. Sonuçların güvenirliğinin uygun olduğu varsayılır. Geçerliğe ilişkin çözümler istatistiksel indexlere bağlı farklı prosedürlerle yapılır. Kesin olarak tanımlanmış prosedürler tercih edilir. Geçerliğe ilişkin ölçümler bilgi kaynaklarının sağlaması yapılarak gerçekleştirilir. Prosedürlerin anlatılarak betimlenmesi tercih edilir. 16

17 Nitel ve Nicel Araştırmalar Arasındaki Farklar Nicel Araştırmalar Konu dışı değişkenlerin istatistiksel ya da desende kontrol edilmesi tercih edilir. İşlemlere ilişkin önyargılar için özel desensel kontroller tercih edilir. Karmaşık olay ve olguların analiz edilebilir özet parçalara ayrılması tercih edilir. Nitel Araştırmalar Konu dışı değişkenlerin kontrolünde ya da açıklamasında mantıksal analizler tercih edilir. İşlemlere ilişkin önyargılarla baş etmede araştırmacıya güvenilir. Karmaşık olgu e olayların bütününün tanımlanması tercih edilir. Karmaşık olgu ve olaylarla çalışırken, koşullar, durumlar amaca uygun olarak yönlendirilebilir. Doğal olarak ortaya çıkan olgu ve olaylara dışarıdan müdahale edilemez. Nitel Araştırma 17

18 Nicel ve Nitel Karşılaştırması NİCEL NİTEL AMAÇ Olgular arasındaki bağlantıları ve Olguları detaylı bir şekilde inceleme neden sonuç ilişkisini inceleme DESEN Çalışmadan önce Çalışma süresince YAKLAŞIM Tümden gelim: teorilerin test Tümevarım: Teori oluşturulması edilmesi ARAÇ Standardize edilmiş araçlar Yüz yüze etkileşim ÖRNEKLEM Büyük örneklem Küçük örneklem ANALİZ Sayısal verilerin istatistiki analizi Sözel betimleme ve yorumlama Karma Yöntemli Araştırma Karma araştırma; tek bir çalışma ya da çalışmalar dizisindeki aynı temel olgulara ilişkin nitel ve nicel veriler toplamayı, onları analiz etmeyi ve yorumlamayı içermektedir 18

19 Karma Yöntemli Araştırma Karma yöntemli araştırmalar; (1) zaman sıralı (aynı anda ya da birbirini izleme) ve (2) paradigma vurgulu (eşit statüde ya da baskın statüde) olaraksınıflandırılabilir. Karma Yöntemli Araştırma 19

20 Çok Yöntemli Araştırma ve Karma Yöntemli Araştırma Çok Yöntemli Araştırma: Tek bir araştırmada farklı veri toplama ve analiz yöntemlerinin uygulanması. Nitelbir araştırmada katılmalı gözlem ve görüşme tekniklerinin birlikte kullanılması. Nicel bir araştırmada tutum taraması ve bilgisayar kayıtlarından webe dayalı bir kurs materyalinin kullanılma sıklığınınaraştırılması. Aynı paradigma içerisinde birbiri ile uyumlu bir çok tekniğin kullanılması Çok Yöntemli Araştırma ve Karma Yöntemli Araştırma Karma araştırma ise nitel ve nicel araştırmaların veya paradigmaların karışımını içeren bir araştırmadır Çok yöntemli araştırmada birbiri ile uyum halinde bir kaç tekniğin bir arada kullanılması esası var iken; karma araştırmada nitel ve nicel araştırmanın birlikte kullanılması esası vardır. 20

21 Karma Yöntemli Araştırma: Güçlü Yönleri (1) Tek bir yöntemle çalışmanın zayıflığının üstesinden gelmeyi sağlaması, (2) Olgunun bütüncül bir resmini göstermesi, (3) Sayısal değerleri kelimelerle ve açıklamalarla kullanmayı sağlaması, (4) Sayılara kelimeler ve resimlerle anlam katmaya yardımetmesi, (5) Araştırmaların açıklığa ulaştırılmasında güçlü deliller sağlaması Karma Yöntemli Araştırma: Sınırlılıkları (1) Nitel ve nicel araştırmanınher ikisini tamamlamak tek bir araştırmacı için zor olabilir. (2) Araştırmacı birden fazla yöntem ve yaklaşımı nasıl uygun bir biçimde kullanılacağını ve nasıl uygun bir biçimde karıştırılacağını anlamakve öğrenmek zorundadır, (3) Daha pahalıdır, (4) Daha çok zaman harcamayı gerektirir, (5) Veri analizi 21

22 Problemİ TanImlama Doç.Dr.Şener Büyüköztürk Araştırma problemi Çözüm bulunması için üzerinde çalışılan, planlama yapılan soruna araştırma problemi denir. Araştırma soruları ise araştırma probleminin alt problemleri olarak düşünülebilir. Problemi çözmek için cevaplandırılması gereken sorulardır. 22

23 Araştırma fikri Problemi belirlemek için öncelikle araştırma fikri bulunmalıdır. Fikirler; Günlük yaşam, Uygulama, Geçmiş araştırmalar ve Kuramlar gibi kaynaklar yoluyla belirlenebilir. Araştırma konusu Araştırma konusu araştırma yapılması düşünülen alandaki bir konudur. Araştırma problemine göre oldukça kapsamlıdır. 23

24 Araştırılabilir problem Araştırılabilir iyi bir problem: Akla yatkın olmalıdır. Anlamlı olmalıdır. Açık ve anlaşılır olmalıdır. Sınanabilir, test edilebilir, ölçülebilir olmalıdır. Çok geniş veya çok dar kapsamlı olmamalıdır. Özgün olmalıdır. İfadeleri olasılık veya emir kipi şeklinde kurulmamalıdır. Etik olmalıdır. Literatür taraması Araştırma konu ve problemine ilişkin kuramsal temeller, benzer çalışmaların sonuçlarını incelemek için tüm araştırma sürecinde devamlı bir biçimde yapılır. 24

25 Literatür taraması: Kum Saati Modeli Başarıyı etkileyen faktörler Bilişsel, psikolojik, demografik Psikololik Motivasyon, özyeterlik Literatür taraması: Kaynak türleri Anahtar kelimelerin yazımı, indeks ve dizinlerin taranması ile başlanabilir. Literatür taramasında 2 kaynak türü kullanılır: Birincil kaynaklar: Kitaplar veya makalelerin yayınlandığı dergiler örnek olarak verilebilir. İkincil kaynaklar: Başka araştırmacıların, araştırma sonuçlarını veren yayınlar bunlara örnek olarak verilebilir. Ansiklopediler, doktora tezinin kitap halindeki şekli, derleme makaleleri vb... 25

26 Literatür taraması: Kaynak türleri Birincil kaynaklar: Kitaplar veya makalelerin yayınlandığı dergiler örnek olarak verilebilir. El kitapları, alanla ilgili kuramsal bilgileri ve araştırma sonuçlarını veren temel başvuru kaynaklarıdır. Dergiler, periyodik olarak yayınlanan ve kuramsal ve araştırma makaleleri içeren yayınlardır. Dergilere kütüphanelerinden veya TÜBİTAK ın bilgi ağı ULAKBİM den ulaşılabilinir. Yüksek lisans ve doktora tezlerine YÖK ün tez tarama aracı kullanılarak ulaşılabilinir. Literatür taraması: 4 N 1 K Modeli Literatür taraması yaparken 4 N 1 K modeli kullanılarak not kartlarına araştırmaların içeriğine ilişkin notlar alınabilir. 1 K Kim? Araştırmayı kim yapmış? 1 N Ne Zaman? 2 N Niçin? 3 N Nasıl? Araştırma ne zaman yapılmış? Araştırma niçin yapılmış? Araştırma, hangi problemi çözmek için yapılmış Araştırma nasıl yapılmış? Hangi yöntem kullanılmış? Çalışma grubu, veri toplama araçları nelerdir? 4 N Ne? Araştırma sonucunda ne bulunmuş? 26

27 4N 1K Modeline Göre Özet Tablo Kim? Ne zaman? Niçin Nasıl? Ne? Desen Örneklem Araç Analiz Araştırma No ve Adı Yazar (lar) Tarih Araştırma problemine ilişkin bilgiler (Amaç, hipotez, sayıltılar,vb. bilgileri de bu bölüme yazabilirsiniz) Araştırma deseni Evren ve örneklem (Çalışma grubu) Veri toplama araçları Verileri analiz etmede kullanılan teknikler Araştırt ma sonuçları (ve öneriler) Literatür taraması: İnternet Literatür taraması için öncelikle anahtar kelimeler belirlenir. İnternet üzerinden tarama yaparken anahtar kelimeler üzerinde çeşitli süzgeçler kullanılarak tarama daraltılmalıdır. 27

28 Literatür taraması: İnternet Literatür raporu Araştırma raporunun ilk bölümünde literatür taramasından elde edilen sonuçlar Giriş, Gelişme, Özet ve Problem durumu sırası ve bağlamında verilmelidir. 28

29 Değişkenler Değişken, bir durumdan diğerine farklılık gösteren özelliktir. Değişkenler Yapı / Özellik Değer Neden Sonuç Nicel Nitel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız Değiştirileb ilen Seçilmiş Düzenleyici Dışsal Değişkenler Değişkenler, yapılarına/özelliklerine göre nicel ve nitel olarak sınıflandırılabilirler. Eğer değişkenin özelliği, düzeyleri sayı ve miktar olarak açıklanabiliyorsa buna nicel değişken, değişkenin özelliği, düzeyleri sınıflandırılıyorsa buna nitel değişken denir. Değişkenler aldıkları değerlere göre sürekli veya süreksiz olarak sınıflandırılır. Süreksiz değişkenler, iki ölçüm arasında sadece sınırlı sayıda değer alırken sürekli değişkenler, sonsuz sayıda değer alabilirler. 29

30 Değişkenlerin sınıflandırılması Özellik / Yapı Değer Değişken Sınıfı Nicel Nitel Tanımı Özelliğe ilişkin sayı veya miktar verir. Özelliğe ilişkin sınıflandırma yapar. Kategorileri vardır. Örnek Test veya ölçek puanı Ücret Üretilen ekmek sayısı Çocuk sayısı Medeni durum Cinsiyet Devam edilen okul Öğretim yöntemi İki ölçüm arasında sonsuz sayıda Boy (metre) Sürekli değer alır. Ağırlık (kg) Test puanı Süreksiz Sadece sınırlı sayıda değer alır. Cinsiyet Öğretim yöntemi Medeni durum Çocuk sayısı Değişkenler Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa bu durumda bağımlı ve bağımsız değişken olarak sınıflandırılır. Bağımsız Değişken (Neden) Bağımlı değişken (Sonuç) Bağımsız değişken, bir veya iki değişken üzerinde etkisi incelenen, olası neden olan değişkendir. Bağımlı değişken ise bağımsız değişkenin etkisi ile değişen, olası sonuç değişkendir. Bireyler ya da gruplar arası farklarına bakılan değişkendir. 30

31 Değişkenlerin sınıflandırılması Nedensellik Değişken Sınıfı Bağımlı Bağımsız Tanımı Araştırmanın olası sonucudur Bireysel/grupsal farklara odaklanır. Nicel veya nitel olabilir. Araştırmada olası nedeni ifade eder. Etkisi test edilecek olan değişkendir. Nicel veya nitel olabilir. Örnek Başarı puanı Kariyer seçimi Sınav performansı Tutum Cinsiyet Sınav kaygısı Öğretim yöntemi Meslek Bağımsız Değişkenler Düzenleyici değişken (ikinci düzey bağımsız değişken), bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi düzenleyen veya etkileyen bağımsız değişkendir. Dışsal (Bozucu veya Kontrol) değişkenler, bağımsız değişken gibi bağımlı değişkeni etkileyebileceği düşünülerek kontrol altına alınan bağımsız değişkenlerdir. Değiştirilebilen değişkenler, araştırmacının müdahale ettiği, değiştirdiği bağımsız değişkenlerdir. Seçilmiş değişkenler, araştırmacının müdahele etmediği, düzeyleri değiştirilmeyen ve ortamda var olan bağımsız değişkenlerdir. 31

32 Bağımsız değişkenlerin sınıflandırılması Sınıfı Tanımı Örnek Değiştirilebilen Araştırmacının müdahale ettiği, değiştirdiği bağımsız değişkendir. Kategorik diğer bir deyişle niteldirler. Öğretim yöntemi Seçilmiş Araştırmacının müdahale etmediği, ortamda var olan, seçilen bağımsız değişkendir. Nitel veya nicel olabilirler. Cinsiyet Yaş Okula devam durumu Düzenleyici Bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi düzenleyen veya etkileyen değişkendir. İkinci düzey bağımsız değişken de denir. Sınav deneyimi Cinsiyet Öğrenme stilleri Dışsal (Kontrol) Bağımlı değişkenle ilişkili olan, ancak araştırmada etkisi test edilmeyen değişkedir. Çevreye ilişkin gürültü, ışık Bilgisayarların farklı teknik özellikleri vb. Hipotez Hipotez, bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir. Hipotezler, iki farklı şekilde kurulabilir. Sıfır (Null) hipotez: Değişkenler arasında farkın veya ilişkinin olmadığını belirtir. Sıfır hipotez H 0 ile gösterilir. Araştırma (Alternatif) hipotez: Değişkenler arası farkın veya ilişkinin var olduğunu belirtir. H a veya H 1 ile gösterilir. Alternatif hipotezler tek yönlü veya yönsüz olarak yazılabilir. Alternatif hipotez yazılırken değişkenler arası ilişkinin yönü belirtilmediği zaman yönsüz, ilişkinin yönü belirtiliyorsa tek yönlü olarak tanımlanır. 32

33 Hipotez örneği; H 0 hipotezi; Uygulanan yönteme göre öğrencilerin başarıları arasında bir fark yoktur H 0 µ byö µ syö = 0 H 1 hipotezi; Uygulanan yönteme göre öğrencilerin başarıları arasında bir fark vardır Buluş yoluyla öğrenme yöntemine göre ders işleyen öğrencilerin başarıları, sunuş yoluyla öğrenme yöntemine göre ders işleyen öğrencilerin başarılarından daha yüksektir Buluş yoluyla öğrenme yöntemine göre ders işleyen öğrencilerin başarıları, sunuş yoluyla öğrenme yöntemine göre ders işleyen öğrencilerin başarılarından daha düşüktür. H 1 µ byö µ syö µ byö > µ syö µ byö < µ syö Amaç Amaç Araştırmanın amacı, çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir. Alt amaçlar, genel amacı gerçekleştirmek üzere hangi amaçların gerçekleşeğini belirtir. Alt amaçlar düz cümle, soru cümlesi veya hipotez şeklinde yazılabilir. Alt amaçlar soru cümlesi olarak; Betimsel (...nedir?) Korelasyonel (...anlamlı bir ilişki var mıdır?) Karşılaştırmalı (...anlamlı bir fark var mıdır?) 33

34 Önem Araştırmanın önemi, problem ve amaç bölümünde belirtmiş olsa da ayrı bir başlık altında araştırmanın; İlgili bilim dalı (kuram) ve Uygulamalar (pratik) açısından getireceği katkılar yazılır. Sayıltı Sayıltı, araştırma sürecinde doğruluğunun ispatlanması gerekmeyen önermedir. Araştırma sürecinde hipotezin (Arapça: faraziye) doğruluğu test edilerek kabul veya reddedilirken sayıltı (Arapça: farz) doğru olarak kabul edilir ve araştırma gerçekleştirilir. Araştırma sürecinde sayıltı herhangi bir biçimde doğrulanmaz veya reddedilmez. 34

35 Sınırlılıklar ve Tanımlar Sınırlılıklar Sınırlılıklar, araştırmada yapmak isteyip de yapılamayan, bazı nedenlerden dolayı vazgeçilmek zorunda kalınan durumlardır. Tanımlar Tanımlar, araştırmada geçen anahtar kelimelerin ne ifade ettiklerinin belirtildiği bölümdür. Tanımlar kavramsal veya işlevsel olarak yapılabilir. Araştırma raporu giriş bölümü Bir araştırma raporunun Giriş bölümü şu başlıklardan oluşabilir: Problem Amaç Önem Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar 35

36 Bilimsel Araştırmanın Temelleri Doç.Dr. Şener Büyüköztürk Araştırma Türleri Deneysel Korelasyonel Nedensel-karşılaştırma Tarama Etnografik Eylem Olgubilim Kuram oluşturma Durum Tarihi Nicel araştırmalar Nitel araştırmalar 36

37 Deneysel (Experimental) Araştırma Korelasyonel (Correlational) Araştırma İki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri ve nedensonuç ile ilgili ipuçlarını belirlemek için gerçekleştirilir. Ders çalışma alışkanlıkları Problem çözme yeteneği Yetenekler İlişki var mı? Geometri başarısı 37

38 Nedensel Karşılaştırma (Causal comparative) Araştırması İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını, koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale olmaksızın belirler. Öğrencilerin davranış modellerinde gözlemlenen değişikliklerin olası nedenlerini belirlemede değerlidir. Tarama (Survey) Araştırması 38

39 Etnografik (Ethnographic) Araştırma Tarihi (Historical) Araştırma Geçmişte ne oldu? Döküman inceleme Görüşme yapma 39

40 Eylem (Action) Araştırması Diğer insanlar, ortamlar ya da durumlar ile ilgili genellemelere az önem verir. Örnek; belirli bir sınıftaki öğrencilerin okuma yeteneklerini geliştirmek, belirli bir okulun kütüphanesinin kullanımını artırmak Deneklerin çalışmaya aktif katılımlarına önem verilir. Araştırma ekibinin bir parçası olurlar. Olgubilim (Phenomelogy) Çalışmaları Farkında olunan ancak ayrıntılı bir biimde bilinmeyen olguları inceler. Olguyu yaşayan, yansıtabilecek bireyler Görüşme Kesin ve genellenebilir sonuçlara ulaşılmaz. Örn: Kızların düşük okullaşma oranı olgu Başarılı olanlar niye okulu terk etmektedir? 40

41 Kuram Oluşturma (Grounded theory) Çalışmaları Sistematik olarak toplanan ve analiz edilen verilere dayalı olarak kuram geliştirme Veri toplama ve analiz Kavram, olgu ve süreçler Durum Çalışmaları (Case Studies) Örnek olay çalışması veya vaka çalışması da denir. Durum çalışmaları kullanım amaçları; Bir olayı meydana getiren ayrıntıları tanımlamak Bir olaya ilişkin ayrıntılı açıklamaları geliştirme Bir olayı değerlendirme 41

42 Genel Araştırma Türleri Betimsel Tarama Tarihi Etnografik Bir durumu derinlemesine betimleme tanımlama. İlişkisel Korelasyonel Nedensel karşılaştırma Bir durumdaki ilişkileri belirleme. Müdahaleli Deneysel Bir yöntemin ya da uygulamanın bir veya daha fazla sonuca etkisini belirleme Bazı araştırmalar bu üç yaklaşımı bütünleştirebilir. Araştırma Sürecinin Aşamaları Araştırma problemini tanımlama Araştırma sorularını veya hipotezlerini tanımlama Literatür taraması Örneklem seçimi Veri toplama araçlarını geliştirme Uygulama / desen Verilerin analizi Raporlaştırma 42

43 Etik Etik; uyulması gereken kuralları gösterir. Araştırma etiği; bilimsel bir araştırmanın planlama ve yürütülmesi sürecinde uyulması gereken ahlaki ve bilimsel ilkelerdir. Araştırma yaparken hangi etik kurallara uymalıyız? Etik dışı davranışlara örnekler Disiplinsiz araştırma Yinelenen yayın (duplication) Sahtecilik / (falsification) Uydurmacılık (fabrication) Aşırmacılık ( plagiarisim) 43