GÜNEY KORE DE SOSYAL POLİTİKALAR. Şebnem Taylak

Transkript

1 GÜNEY KORE DE SOSYAL POLİTİKALAR Şebnem Taylak AİLE VE SAĞLIK Güney Kore nüfus istatistiklerindeki değişim, nüfus alanında araştırma yapan bilim insanlarının özellikle bu ülkeye dikkat çekmesini sağlayacak kadar hızlıdır. Düzenlenmiş hükümet politikaları ve aile planlama programları bu ciddi değişimin elde edilmesinde en önemli rolü oynamıştır. Öyle ki 1960 yılındaki 6,0 doğum oranı 1987 yılına gelindiğinde 1,6 olmuştur. Her yıl düşen doğum oranı rakamları Mart 2010 da açıklanmıştır. Buna göre 2007 de kayıtlı doğum sayısı iken, 2008 de ve 2009 yılında olarak açıklanmıştır. Bununla birlikte 2007 yılındaki evlilik sayısı den 2009 yılında gerilemiştir. OECD 1 raporuna göre 2000 yılında Kore nüfusunun 7% si 65 yaş üstünden oluşmaktaydı. Yaşlı nüfusunun 2050 yılında ise toplam nüfusun 37 % sini oluşturacağı ve nüfus yaşlanmasının bebek ölümlerindeki oranı düşürmede gösterdikleri başarı ve ortalama yaşam süresindeki artışla birlikte daha da hızlanacağı öngörülmektedir.1996 yılında Güney Kore nin OECD ye katılımıyla bu topluluk ülkelerin ortalama yaşam süresi rakamsal olarak dört yıl artmıştır. Bununla birlikte Güney Kore 1996 yılından itibaren azalan 1,2 den az doğum oranı, kadın başına düşen ortalama 1,6 oranındaki doğum oranıyla diğer OECD ülkelerine göre bu oranın en düşük görüldüğü ülke durumuna gelmiştir. Nüfusun hızlı yaşlanması ve nüfus artışındaki yavaşlama ile birlikte Kore geleceğin nüfus politikalarına bu ölçülerde uyum sağlamak adına yön değiştirerek demografik alanlardan çok nüfusun refahı ve kalitesi üzerine öncelikli yoğunlaşarak Haziran 1996 da nüfus politikası üzerine yeni strateji ve yön belirlemiştir. Buna göre; 1- Sürdürebilir sosyoekonomik gelişmenin elde edilmesindeki süreç parçalarından hastalık ve ölüm seviyelerindeki iyileşmenin ve doğumun yenilenme düzeyindeki devamlılığını sağlama. 2- Ailenin sağlık ve refahını arttırma 3- Doğumlardaki cinsiyet dengesizliğini önlemek ve sıklıkla talep gören kürtajı azaltmak 1 OECD Report Ageing and Employment Policies: Korea 2004

2 4- Ergen ve gençlerin cinsel sorunlarının üstesinden gelmek 5- Kadınların sosyal yardım hizmetleri ve çalışma imkânlarının güçlendirilmesi 6- Yaşlılar için yeterli sağlık bakımı ve sosyal yardım servis hizmeti Ancak Kore deki nüfus politikalarındaki bu eksen değişikliğine rağmen 1996 yılındaki 1,7 olan doğum oranı gittikçe düşerek 1998 yılında 1,48 olmuştur. Nüfusun yaşlanmasıyla devlet ve de özel sektörde yaşlı nüfusun sağlık bakımı ve gelir yardımı harcamalarında da önemli bir artış gözlenmektedir. Mevcut sağlık sigortaları ve tıbbi yardım programları tüm Kore vatandaşlarını kapsamaktadır.1995 yılı itibariyle 65 yaş ve üstünün vatandaşın 96,7% oranının sağlık sigortasıyla geri kalan oranın ise tıbbi destekle kapsama alındığı bildirilmiştir. Ancak yüksek orandaki sağlık sigortasına rağmen Kore yaşlı nüfusuna bağlı olarak tıbbi harcamalarda büyük oranda artış gözlenmiştir. 65 yaş üstündeki nüfus oranının bu yaş altındakilere oranla iki kat az olması, tıbbi harcama oranı 18,7 olan toplam nüfusun üstünde 27,7 gibi bir oranda tıbbi harcama yapmış olduğu gerçeğini değiştirmemektedir. Buna ek olarak aile bağlarındaki zayıflama ve demografik dinamikler çalışanların bakım ve çalışmasını destekleyen ulusal bir politika mutabakatının geliştirilmesine olan ihtiyacı ortaya koymuştur. Buna göre çalışan yaşlı nüfustaki artışın yavaşlamasına olan ihtiyaçla, genişletilmiş çalışma imkânlarına, sürdürülebilir alım gücü kuvvetli emekli maaşı ve sağlık bakımı ile ilgili politikaların uygulanması zorunluluğu doğmuştur. Buna göre yaşlıların ekonomik güvence kapsamını genişletmeyi amaçlayan teşkilat programlarıyla hükümet, vergi muafiyeti ve gelir güvencesini genişletilmesi gibi genel önlemleri sağlamıştır. Yaşlıların istihdamını sağlayan programlar aynı zamanda hükümetin bu konularda ihtiyaç sahiplerine yönelik eğitim ve bilgi sağlaması için önerilerde bulunur. Bunun yanında geriatride erken tanı ve sağlık konularda bilinçlendirmeler ve düşük gelirli yaşlıların tıbbi kontrollerin yapılabilmesi için yerel sağlık merkezlerine ve hastanelere ödenek sunmaktadır. Ayrıca evde bakım ve engelli yaşlıların bakımı gibi sosyal yardım imkânları son dönemde gelir seviyelerine göre ücretli-düşük ücretli-ücretsiz olarak üç gruba ayrılmıştır. Güney Kore nin son dönemlerde yapmış olduğu sağlık reformlarında kaynakları güçlendirici ve sosyal birliği güçlendirici reformlar üzerinde çalışmıştır ve ilgili konulardaki faaliyetleri arttırmak

3 için temel kurallarda değişiklik yapma yoluna gitmiştir. Bu kapsamda ile 350 den fazla sağlık sigorta kuruluşunu tek bir çatıda toplamış, hekim tarafından reçetenmiş ilaçlar ile eczacılar tarafından dağıtılan ilaçları birbirinden ayırmış ve yeni bir ödemeler sistemi üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Güney Kore de kadının sosyal ve ekonomik statüsünü daha iyi bir seviyeye getirmek için başlı başına ayrı bir politika izlemektedir. Gelişmiş ülkelerdeki işgücüne katılım oranı hala düşük seviyelerde olsa bile kadın çalışmalarının Kadın Bakanlığı adı altında yoğunluk kazanmaya başladığı dönemlerde artmaya başlamıştır. İŞGÜCÜ ve EMEKLİLİK Son dönemlerde artan yabancı nüfusundaki artışa rağmen Güney Kore halen homojen yapısının korumaktadır. Nüfusun azaldığı ve yaşlı nüfusun arttığı ülkedeki bazı sektörlerde de işgücü azalmasının görülmesine sebep olmuştur. Bununla birlikte ekonomik krizin ve sonrasındaki ekonomik durgunluğun etkilerinden hızla sıyrılan Güney Kore de yıllarında GDP 10% oranında büyümüştür. Ülke ekonomisindeki hızlı gelişmeye bağlı olarak gelir seviyesindeki artış ve ücretlerdeki iyileştirme yerel işçilerin zorlu ve tehlikeli işlerden sakınma eğilimi içine girmelerine sebep olur. Bunun sonucu olarak da küçük ve orta ölçekli üretimin yapıldığı kuruluşlarda 1990 yılından itibaren zorlu, tehlikeli ve zahmetli (difficult-dangerous-demanding) 3D işleri düşük ücrete yapmakta tereddüt etmeyen yabancı işçilerin sayısındaki artış dikkat çeker. Çin, Filipinler, Endonezya, Tayland, Vietnam ve Moğolistan başta olmak üzere turist vizesiyle geldikleri ülkelerinden, yasadışı olarak çalıştıkları bu ülkedeki toplam işgücünün 70% i oluşturacak kadar sayılarını arttırmış oldukları son yapılanan araştırmalarda ortaya çıkan bir gerçektir. Güney Kore de yabancı vasıfsız işçi çalıştırmak isteyen işverenin yapması gereken kuralların ilki bir aydan fazla resmi kuruşlar vasıtasıyla Koreli işçi bulmak için teşebbüse geçmiş olmasıdır. Ayrıca çalıştırılmak istenen yabancı işçinin, aralarında Filipinler, Sri Lanka, Tayland ve Endonezya nın da bulunduğu sekiz ülke ile yapılmış anlaşmalara uygun şekilde çalıştırılması maksimum üç sonrasındaki diğer bir üç yıl için ise bir yıl Güney Kore yaşamış olma şartı aranmaktadır. Bu kuralların çalışma izni projesinde açıklanmasından sonra kayıt dışı birçok işçiye ülkede kaldıkları kayıt dışı zaman göz önünde tutularak yasalar uygun çalışma fırsatı

4 verilmiştir. Ancak 2004 verilerine göre toplam yabancı işçilerin 40% oranında halen kayıt dışı çalışan yabancı işçilerden oluştuğu belirlenmiştir. Tüm çalışma ve işçi hakları konusundaki gelişmeler dışında, nüfusun hızla yaşlanmasıyla emekli maaş sistemine getirebileceği büyük külfeti ve yeni neslin sistemi devamlılığı için ödeyeceği ağır katkı paylarını bertaraf etmek üzere Kore hükümeti Aralık 1998 de Ulusal Emeklilik Kanunun da değişiklikler yapmıştır. Bu değişikliklerde 2013 yılı için 60 olan emeklilik yaşının 61yaşına çıkarılacağı ve 2033 de 65 yaşına kadar her beş yılda bir yıl arttırılacağı kararlaştırılmıştır. EĞİTİM Yaklaşık elli yıl önce lise mezunlarının sadece 5% inin yükseköğrenim görebildiği Güney Kore de günümüzde bu oran 90% ı bulmaktadır. Ülkedeki hızla gelişim ile devlet ve özel sektörler de eğitim alanında önemli roller üstlendiler. Eğitimin temelini bir yıl anaokulu ve altı yıl ilköğretim ile üç yıl ortaokul oluşturmaktadır. İlk ve ortaokulların büyük çoğunluğu devlet okuludur. Üç yıl olan lisede özel ya da devlet okulu fark etmeksizin hükümet tarafında düzenlenmiş ders ve müfredat programı uygulanmaktadır. Ülkenin lise seviyesinde iki tür okul bulunmaktadır. İlki öğrencileri yüksek öğrenime hazırlayan akademik lise diğeri ise öğrencileri tarım, ticaret ya da endüstri alanlarında kariyer yapmasını sağlayacak meslek lisesidir. Güney Kore, İngilizce eğitime birçok ülkeden daha fazla önem vermektedir. Bu konuda okullarda İngilizce ders müfredatı ve uygulanması ile ilgili ciddi çalışmalar yapmak üzere 2008 yılı itibariyle ilk-orta-liselerde pilot uygulamalara başlamıştır. Ayrıca 2010 yılı sonuna kadar anadili İngilizce olan 2900 asistanı ortaokullarda istihdam etmek üzere çalışmalar yapmıştır.aynı zamanda ülkenin dünyadaki en geniş tele komünikasyonuna sahip ilk beş ülkesi arasında yer alabilmek için yılları için 50 milyar dolar ayırmıştır. 2 Bu amaca ulaşabilmek için on-line öğretmeöğrenme merkezi Edunet i kurmuştur ve 2003 yılı itibariyle öğretmenlerin 80% i bu sisteme katılmıştır. Güney Kore GDP sinin 10% dan fazlasını eğitime ayırmaktadır. Üniversite ve yüksekokulların tamamına yakını özeldir ve baskın olarak bilim ve mühendislik alanlarındaki çalışmalar yoğunluk kazanmıştır. Son dönemlerde yüksek öğretim konularında özellikle üniversite giriş sistemi ve enstitülerin yeniden yapılanması ile ilgili konulara yoğunlaşmıştır. Buna göre hareket kabiliyeti ve konular, programlar, okullar ve teknoloji 2 Brown, P., & Selwyn, N. (2000). Education, nation states and the globalization of information networks. J. education policy, 15(6), 661.

5 kullanımını konusundaki ihtiyaçları araştırmaya yönelik disiplinler arası model değişikliğine gidildi. Eğitimden sorumlu bakanlık çalışmalarında sadece Japonya, Singapur gibi yakın ülkelerden değil A.B.D ve Finlandiya gibi uzak ülkelerin reform alan ve kavramlarından faydalanmaktadır. ENGELLİLER Güney Kore resmi kayıt sistemince belirlenen engelli vatandaş nüfusu fiziksel engelliler çoğunlukta olmak üzere 2008 Aralık sonu yılı itibariyle dir. Engelliler için hazırlanmış belli başlı kanun başlıkları şu şekildedir; Engellilerin Saadeti(1982 itibariyle geçerli) Engelli, yaşlı ve hamilelerin barınma koşullarının arttırılması (1998 itibariyle geçerli) Ayrımcılık karşıtlığı ve engelli haklarının iyileştirilmesi (2008 itibariyle geçerli) Engelliler tarafından üretilen eşyaların satın almada öncelikli tercih edilmesi (2008 itibariyle geçerli) Engelli Hakları ile ilgili Sözleşmesi(2009 Ocak itibariyle) Engellilerin hakları özel ve genel bir kanun ile korunma altındadır ve engelliler için çalışan ulusal kuruluşlara hükümet tarafından mali destek verilmektedir. Bu kuruluşlar kanun ve yönetmeliklerde engellilerin görüşlerini bildirmede etkin rol oynarlar. Güney Kore resmi birimleri engelliler için kolay ulaşılabilir bir çevre oluşturmak adına işaretli park alanları ve kolay erişilen ulaşım ve taşıma araçları dışında aileye maddi anlamda destek niteliğinde sayılabilecek vergi ve özel indirimler uygulanmaktadır. Bunun dışında engellinin eğitim, iş ve sağlık tedavilerinde kullanılmak üzere özel ulaşım aracını kullanma imkânı mevcuttur. Engelliler için Sağlık Bakanlığına raporlama yapan ulusal bir düzenleme komitesinde, eğitim sağlık ve çalışma konularında görev alan bakanlık temsilcileri ile engelli kuruluşlarındaki engelli ve uzmanlar bulunmaktadır. Komitenin ilgili politikaları geliştirme de katılımı ve program konularının iyileştirilmesi, engelli platformunda daha iyi diyalog ve halkın bilinçlendirmesi için aktif program ve planlamaların yapılması konularda etkin olmasını beklenir.

6 KAYNAKLAR Brown, P., & Selwyn, N, (2000) Education, nation states and the globalization of information networks. Journal of Education Policy, Volume 15 By Lee, Yong Wook, Park, Hyemee, (2005) The politics of foreign labor policy in Korea and Japan. (Migrant Workers) Cathy Andrew, Cindy Howe, John Kane, Reese Mattison, (2007) Dynamic Korea Education Policies and Reform Group Project: EPS530Z David Grubb, Jae-Kap Lee, Peter Tergeist, (2007). Addressing Labour Market Duality in Korea Jaegoog Jo, Kwang Choi, (2002) Health Policy in Korea Jisoon Lee, (2002) Education Policy in the Republic of Korea: Building Block or Stumbling Block? Ministry for Health, Welfare, and Family Affairs, The Basic Plan on Aging Society and Population of Korea (Seoul: Ministry for Health, Welfare, and Family Affairs, 2010) Namhoon Cho,.2000) Policy Responses to Population Ageing and Population Decline in Korea Population Division Department of Economic and Social Affairs United Nations Secretariat New York, Soonman Kwon, Michael R. Reich, (2005) The Changing Process and Politics of Health Policy in Korea Journal of Health Politics, Policy and Law, Vol. 30, No. 6. Soon-yang Kim, Yeong-gyun Shin, (2007) Multicultural families in Korean rural farming communities: Social exclusion and policy response

7