T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU. Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı

Transkript

1

2 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com

3

4 GENEL EKONOMİ Ders Notları

5 Temel Kavramlar

6 Ekonomi Bilimi: Ekonomi bir bilim dalı olarak, kaynakların sınırlı, buna karşılık insanoğlunun ihtiyaçlarının sonsuz olması nedeniyle, çeşitli sorulara yanıt arayan bir bilim dalı olarak ortaya çıkmış ve gelişme göstermiştir

7 Bu yönüyle ekonomi; kısıtlı kaynaklar ile hangi malın, kimin için, ne miktarda üretileceği ve kimler tarafından tüketileceği sorularına ve fiyatın oluşum mekanizmasını algılamaya çalışan bir bilim dalıdır

8 Ekonomi Bilimi çeşitli sorulara yönelik cevapları Mikro ve Makro İktisat (Ekonomi) başlıkları altında aramaktadır

9 Ekonominin mikro üniteleri olarak tüketicilerin ve firmaların ekonomik davranışlarını, ihtiyaç, fayda, değer ve fiyat kavramlarının tanımlarını gerçekleştiren Mikro Ekonomi, piyasa türlerini, piyasaların işleyiş mekanizmasını ve farklı piyasa koşullarında firma dengesinin nasıl oluştuğunu da araştırmaktadır

10 Makro Ekonomi alanı ise, ülke ekonomisi ve dünya ekonomisini ilgilendiren konu başlıklarını inceleyen bir ana alt daldır. İstihdam, büyüme, enflasyon, kamu dengesi, dış ticaret, ödemeler dengesi gibi konu başlıkları makro ekonominin ilgi alanına girer

11 İnsanoğlu ilkel kavim yaşantısı içerisinde temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak çeşitli malları temin etme mücadelesine giriştiğinden bu yana ekonomi kavramı ile özdeşleşmiştir

12 İlkel kavim yaşantısı içerisinde ihtiyaçların karşılanmasına yönelik olarak, trampa ekonomisi dediğimiz malın malla takas edildiği bir mübadele şekline bağlı olarak, insanoğlu ihtiyacı olan çeşitli malları temin etmeye çalışmıştır. Bu nedenle, insanoğlunun ekonomi ile bağlantılı olarak ilk tanıştığı kavramlar; ihtiyaç, fayda, değer ve fiyat kavramları olarak tarif edilebilir

13 İhtiyaç: Karşılanmadığı zaman acı ve üzüntü, karşılandığında ise mutluluk (haz) veren bir duygudur

14 İnsanın hayatta kalabilmesi için mutlaka karşılanması gereken ihtiyaçlara (soluma, gıda, giyinme, barınma, savunma vb.) hayati, biyolojik veya zorunlu ihtiyaçlar, bu kapsama girmeyenlere ise kültürel ve sosyal ihtiyaçlar adı verilir. Piramidin tabanında zorunlu, orta bölümünde kültürel ve tepesinde sosyal ihtiyaçlar yer almaktadır

15 Fayda: Mal veya hizmetlerin herhangi bir ihtiyacı giderebilme yeteneği veya derecesidir

16 Tüketici herhangi bir malı kullandığında bundan bir tatmin elde eder. Tüketicinin elde ettiği bu tatmine fayda diyoruz. Örneğin, vücudumuzun temel ihtiyaçlarını karşılama özelliğine sahip olan su faydalıdır

17 Fayda; bir başka açıdan, herhangi bir mal ve hizmetin, taşıdığı özelliklere bağlı olarak, her hangi bir ihtiyacı giderebilme yeteneği ise, her tüketicinin aynı maldan elde ettiği fayda farklılık gösterebilir

18 Değer: Mal ve hizmetlere verilen öneme değer denir. Birey ve / veya toplum, bir mal veya hizmetin değerini, o mal ve hizmetin sağladığı fayda, o mal veya hizmetin yeryüzünde bol veya kıt olması ve o mal ve hizmetin kalitesine bağlı olarak tayin eder

19 Eğer, bir malın değeri salt sağladığı fayda ile ölçülebiliyor olsa idi, suyun elmastan daha değerli olması gerekirdi

20 Ancak, insanoğlu bir malın değerini belirlerken, bir mal ve hizmete tüketiciler ne kadar sınırlı ölçüde ulaşabiliyorsa o ölçüde değer vermektedir. Yani, insanoğlunun bencil olması, sınırlı sayıda mal veya hizmete daha yüksek bir değer biçilmesine neden oluşturmaktadır. Dolayısı ile, malın sağladığı fayda, malın bol veya kıt olması ve malın kalitesi, yani üç farklı unsurun birleşimi malın değerinin belirlenmesini sağlamaktadır

21 Fiyat: Bir mal veya hizmetin değerinin parasal ifadesine fiyat denilmektedir. Her hangi bir mal veya hizmetin değeri, o ekonomide geçerli olan ortak değer ölçüsü ile parasallaştırılarak fiyata dönüştürülür

22 Bu ortak değer ölçüsünün mutlaka bugünkü anlamda kağıt veya madeni para olması şart değildir. İlkel kavim yaşantısında para niyetine kullanılmış tarımsal ürünler, metal parçaları, kolyeler, altın ve gümüş para da ortak değer ölçüsü olarak değerlendirilmelidir ve kullanılmışlardır

23 Fiyat istikrarı, bir ulusal ekonomi için vazgeçilmez bir unsurdur. Merkez Bankası'nın asli fonksiyonu fiyat istikrarını sağlamaktır. Günümüzde, sıfıra yakın oranlarda, yani yıllık bazda % 1 2 enflasyona sahip gelişmiş ekonomiler, göreceli olarak fiyat istikrarına sahip ülkeler olarak kabul görmektedir

24 Enflasyon ve Deflasyon: Bir ulusal ekonomide, fiyatlar genel seviyesinin (veya düzeyinin) düzenli ve sürekli olarak artması (veya yükselmesi) sürecine enflasyon denir

25 Mal ve hizmetlerin fiyatlarını temsil eden fiyatlar genel seviyesindeki düzenli ve sürekli azalma veya düşüş ise deflasyon olarak adlandırılır. Japonya, son 7 yıldır deflasyon sorunu yaşamaktadır. Bir ulusal ekonominin enflasyon veya deflasyon tehdidinde olup olmadığı, oluşturulan fiyat indeksleri ile hesap edilir. Türkiye'de bu hesaplama, Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ve Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ- ÜFE) kullanılarak hesap edilmektedir

26 Devalüasyon ve Revalüasyon: Bir ülkenin para biriminin ulusal sınırlar içerisinde enflasyon nedeniyle değer yitirmesi sonucu, ülkenin para birimi değerinin yabancı paralar karşısında değerinin ayarlanması ve bu nedenle ülkenin yerel para birimi cinsinden döviz kurlarının değer kazanması sürecine devalüasyon, ülkenin para birimi değer kazandığında, yabancı paralarının döviz kuru cinsinden değer yitirmesi sürecine de revalüasyon denmektedir

27 Devalüasyon ve revalüasyon, yani ülke para biriminin diğer ülke paraları cinsinden değerinin dalgalanması, o ülkenin rekabet durumu derinden etkilemektedir. Bir ülkenin para biriminin yabancı paralar karşısındaki değeri Merkez Bankası müdahalesi ile korunuyor ise gerçekçi bir kurdan söz etmek zordur

28 Merkez Bankalarının uyguladığı farklı döviz kuru politikalarının bu anlamda etkileri görülmektedir. Para biriminin yabancı paralara veya altına dönüştürülmesine yönelik kısıtlamalar ise bir başka sorundur. Buna karşılık, para birimi, diğer paralar ve altına serbestçe dönüştürebiliyorsa bu duruma Konvertibilite denir

29 Mal ve Hizmet: İnsanın ihtiyaçları mallar ve hizmetlerle karşılanır. İhtiyaçları temin özelliğine sahip her şeye mal denir. Ekmek, ayakkabı birer mal iken, berberin saç kesmesi veya doktorun hasta muayene etmesi birer hizmet tir

30 Üretim: İnsan ihtiyaçlarını gidermekte kullanılacak mal hizmetlerin yaratılması, elde edilmesi veya meydana getirilmesi sürecidir. Mal veya hizmetlerin üretimi üretim faktörleri kullanılarak gerçekleştirilir. Ekonomi bilimi, mal ve hizmetlerin üretilmesinde kullanılan doğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişimi üretim faktörleri ile tanımlamıştır. Üretilen malların bir kısmı ileride kullanılmak üzere bozulmadan saklanıyorsa, saklanan bu kısma "stok adı verilir

31 Üretim Faktörleri: Firmaların mal ve hizmet üretimi gerçekleştirmek için kullanmak zorunda oldukları her unsur üretken kaynaklar veya üretim faktörleri olarak adlandırılır. Bu faktörler, üretimi gerçekleştirmek için kullanılan; * Doğal kaynaklar (hammadde ve toprak), * Emek (işgücü), sermaye (milli servet) ve * Girişim (teşebbüs) üretim faktörleridir

32 Doğal kaynaklar üretim faktörü, hammadde ve topraktan oluşur. Toprak, tarım taş ve toprağa dayalı sanayi benzeri alanlarda hammadde olma ve mal ve hizmet üretimi için kurulacak bir tesisin inşası için gerekli olan arazi anlamında gayrimenkul olma özelliği ile ortaya çıkar

33 Emek, insanın kafa ve vücut çabasıdır. Emek üretim faktörü bir ulusal ekonomide istihdam edilen işgücünü temsil eder. En vasıfsız iş gücünden en tepe yöneticiye kadar üretimde görev alan her birey emek faktörü içerisinde yer alır. Bir bireyin emek üretim faktörü içerisinde yer alması, alın teri karşılığında ücret alması ile mümkün olabilir

34 Sermaye üretim faktörü, bir ulusun ekonomide mal ve hizmetlerin üretilmesi, üretildikten sonra tüketim merkezlerine taşınması ve tüketilmesi için kullanılan tüm alt ve üst yapı unsurlardır. Binalar, demirbaş, yollar, köprüler, barajlar, fabrikalar, makineler, taşıt araçları, içme suyu veya doğal gaz sistemleri, yani yer üstünde ve altında bulunan tüm fiziki unsurlar sermaye üretim faktörü kapsamına girer ve tüm bu değerlerin toplamı Milli Servet i temsil eder

35 Girişim üretim faktörü ise, diğer üç üretim faktörünü piyasalarından temin eden ve mal ve hizmet üretimini organize eden faktördür. Mal ve hizmet üretiminin gerçekleşmesi için yatırım yapan ve birikimlerini kaybetme riskini göze alarak mal ve hizmet üretiminde görev alan üretim faktörüdür. Bir nevi orkestra şefidir

36 Üretim faktörleri, GSMH nin yaratılmasına sağladıkları katkı nedeniyle Milli Gelir'den bir pay almaya hak kazanırlar. Milli Gelir'den - Doğal kaynaklar üretim faktörünün aldığı paya rant, - Emek üretim faktörünün aldığı paya ücret, - Sermaye üretim faktörünün aldığı paya faiz ve - Girişim üretim faktörünün aldığı paya ise kâr diyoruz

37 Milli Gelir, ülkenin ulusal sınırları içerisinde mal ve hizmet üretiminde görev alanlara ödediğimiz faktör gelirlerini tanımlamaktadır. Eğer, Türk vatandaşı olup, dünyanın başka ülkelerinde mal ve hizmet üretiminde görev alan insanlarımız var ise -örneğin yurt dışındaki isçilerimizonların yabancı ülkelerde kazandıkları üretim faktör gelirlerini Türkiye'ye göndermeleri halinde, yurtdışından gelen rant, ücret, faiz veya kâr cinsinden faktör gelirlerine ise Dış Alem(den gelen) Faktör Gelirleri denilmektedir

38 İktisadi Sistem: Toplumu oluşturan bireylerin yetenekleri ve aldıkları eğitim ölçüsünde mal ve hizmet üretiminde görev almaları sonucunda oluşan sosyal organizasyona İktisadi Sistem (Ekonomik Sistem) denilmektedir

39 Bugüne kadar uygulanabilmiş veya uygulaması süren 2 ekonomik sistem; - Kapitalist ve - Kollektivist Ekonomik Sistem lerdir. İlkinde makine ve teçhizatın mülkiyeti sermaye sınıfında, ikincisinde mülkiyet işçi sınıfındadır

40 İktisadi sistem, ulusal ekonomide ihtiyaçlar ile üretim arasında dengeyi en etkin şekilde sağladığı savunulan bir mekanizmanın bütünüdür. İktisadi sistemleri; Kapalı ekonomi sistemleri ve Mübadele ekonomisi sistemleri olarak da iki grupta toplamak olanaklıdır

41 Kapalı ekonomi sisteminde üreticiler yalnız kendi gereksinimleri için üretimde bulunurlar. Gereksinimler basit olduğundan üretim tekniği de ilkeldir

42 Mübadele ekonomisi sistemlerinde ise, her birey kendi gereksinmesinden çoğunu üretip bu fazlayı, diğer gereksinmelerini karşılamak için ihtiyaç duyduğu, ama üretemediği mallarla mübadele eder. Bu sonucu yaratan, iş bölüşümü ve uzmanlaşmadır

43 Fiyat Teorisi: Fiyat, herhangi bir malın mübadele veya değiş tokuş değeridir. Uygarlık tarihi boyunca insanoğlu malların ve hizmetlerin değerlerinin kökenlerini ve değerlerinin birbirlerinden farklı oluşlarının nedenlerini merak etmişlerdir. Fiyat teorisi de, mal ve hizmet fiyatlarının nasıl oluştuğunun analiz edilmesidir

44 Tüketici Dengesi: Tüketicinin mal ve hizmetleri kullanarak fayda sağladığını biliyoruz. Tüketicinin amacı ise, belli şartlar altında ulaşabileceği en yüksek faydaya ulaşmaktır. Bu amaca ulaştığında tüketici dengededir. Bu durumda tüketici dengesi; tüketicinin belli şartlarda en yüksek tatmini elde ettiği durumdur

45 Piyasa Dengesi: Piyasa dengesi, bir malın talep edilen miktarının, arz edilen miktarına eşit olması durumudur. Piyasanın dengede olması için; satıcıların satmak istedikleri veya satmayı planladıkları miktarın, fiilen sattıkları miktara ve alıcıların satın almak istedikleri veya satın almayı planladıkları miktarın, fiilen satın aldıkları miktara eşit olması gerekir

46 Piyasa Ekonomisi: Üreticilerin ve tüketicilerin, arz ve talep koşullarına bağlı olarak aldıkları ekonomik kararlara uygun kaynak dağılımının gerçekleştiği ekonomik yapı için kullandığımız bir tanımlamadır

47 Firma Maliyetleri: Firmalar mal ve hizmet üretimi esnasında toplam sabit maliyetlere ve toplam değişken maliyetlere katlanırlar. Her ikisinin toplamı, firmanın katlandığı toplam maliyeti verir

48 Toplam sabit maliyet, üretim olsun veya olmasın firmanın katlanmak zorunda olduğu maliyetlerdir. Dikey eksende bir değer noktasından başlayarak Q üretim miktarı yatay eksenine paralel hareket eden bir doğruyla temsil edilir. Bu nedenle, birim sabit maliyet üretim arttıkça değişen ve azalan bir doğruya sahiptir. Yani, üretilen birim arttıkça, üretilen mal başına birim sabit maliyet azalır

49 Toplam değişken maliyet ise, üretim oldukça ortaya çıkan bir maliyettir ve bu nedenle sıfır orijininden başlar. Birim değişken maliyet,üretimin belirli bir aşamasına kadar sabit bir değer olarak giden, belirli bir aşama geçildikten sonra küçük bir sıçrama ile yine sabit bir değer olarak devam eden bir merdiven şeklindeki doğruyla temsil edilir

50 Firma Dengesi: Kâr, belli bir miktar ürünün satışından elde edilen para veya satış hasılatı ile o miktar ürünün maliyeti arasındaki farktır. Kârlılık, işletme sermayesinin erimemesi için mutlaka ulaşılması gereken bir değerdir

51 Firmanın amacı karın azamileştirilmesidir. Kar azamileşince firma dengededir. Firmanın karının azami olmasının ilk şartı, marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olmasıdır. İkinci şart, bu eşitliğin sağlandığı yerde marjinal maliyet eğrisinin yükselen bir eğri olmasıdır. Kronik enflasyonun geçerli olduğu ülkelerde ise yalnızca kar etmek yeterli değildir, aynı zamanda enflasyonun üzerinde bir kar gerekli ve zorunludur

52 GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla; kabaca bir yıl içerisinde bir ulusal ekonomide üretilen mal ve hizmetlerin toplam katma değerine, ithalattan elde edilen vergi gelirleri ve net dış alem faktör gelirlerinin eklenmesi ile bulunan bir değerdir

53 Bir ulusal ekonominin ulusal sınırlar içinde ve dışında yarattığı bir yıla mahsus en büyük değerdir. Gayri Safi Milli Hasıla nın üretilmesinde Milli Servet kullanılır. Türkiye'nin tahmini milli serveti 2.5 trilyon dolar civarındadır ve Türkiye her yıl milli servetinin % 'u arası bir GSMH yaratmaktadır. Oysa, ABD'de bu oran y% 50 seviyelerindedir. Yani, Türkiye verimlilik açısından sorunlu bir ekonomidir

54 GSMH, iki şekilde hesap edilmektedir: Nominal GSMH ve Reel GSMH. Eğer, GSMH hesaplamasının yapıldığı yıl geçerli olan mal ve hizmet fiyatları (yani cari fiyatlar) kullanılarak hesap ediliyorsa, içinde enflasyon veya deflasyondan kaynaklanan deformasyonu da taşıyor demektir. Bu nedenle, fiyat hareketlerinin aldatıcı etkisinden temizlemek için ayrıca Reel GSMH hesaplanır

55 Reel GSMH; belirli bir baz yılın mal ve hizmet fiyatları dikkate alınarak, yani Türkiye için enflasyondan arındırılmış olarak hesap edilen bir GSMH değeridir. Bir yılın nominal GSMH değeri, enflasyondan, daha doğru bir değişiklikle fiyatlardaki dalgalanmalardan arındırılarak, Reel GSMH değerine dönüştürülecek ise, bunun için Deflatör kullanılır

56 GSMH Deflatörü, nominal serileri reel serilere dönüştürmek amacıyla kullanılan bir endekstir yılı için hem nominal cinsinden, hem de reel cinsinden GSMH hesaplamak mümkündür

57 Büyüme: Ekonomik büyüme reel GSMH daki artıştır. Bir ekonomide daha çok mal ve hizmet üretildiği sürece, reel GSMH artar ve toplum daha fazla tüketme olanağına kavuşur. Reel GSMH da, bir önceki döneme göre meydana gelen yüzde artış oranına ekonomik büyüme oranı denmektedir

58 Yani, 2002 yılının Reel GSMH oranı, 2001 yılının Reel GSMH oranına bölündüğünde veya oranlandığında çıkan yüzdesel değişim değeri, o ekonominin ekonomik büyüme hızıdır

59 Durgunluk, Resesyon, Depresyon: Eğer, bir ulusal ekonomide ekonomik büyüme yavaşlıyor ise bu durum durgunluk (stagnation) olarak tanımlanır. Kabul edilebilir ölçüde kısa bir zaman dilimi için (6 ay ile 1 yıl arası) ekonomik büyümede bir gerileme yaşanır ise bu durum resesyon olarak tanımlanmaktadır. Ancak, eğer ekonomik büyümede gözlemlenen gerileme şiddetli ve derin ise ve uzun bir zaman dilimini kapsıyor ise, bu tür bir gerilemeyi depresyon olarak tanımlıyoruz

60 Phillips Eğrisi: İçinde enflasyonun şişkinliğini barındıran nominal ücretler ile istihdam seviyesi arasındaki ters orantılı ilişkiyi tanımlamaktadır

61 Pek çok ekonomist bu ilişkiyi, bir ölçüde enflasyon ile işsizlik arasındaki ters orantılı ilişkiyi tanımlayan bir analiz olarak ele almayı tercih etmiştir. Yani, her ulusal ekonomi bir miktar işsizliği azaltmak için bir miktar enflasyona, bir miktar enflasyonu azaltmak için bir miktar işsizliğe katlanmak zorundadır

62 Stagflasyon: İngilizce durgunluk (stagnation) ve enflasyon (inflation) kelimelerinin birleştirilmesinden üretilmiş olan stagflasyon, ekonominin durgunluğun yaşandığı bir ortamda yüksek bir enflasyon ve işsizliği de beraber yaşaması sürecidir. Yani, üç ekonomik sorun bir arada yaşanmaktadır

63 Milli Gelir: Ekonomi Bilimi'nin tanımladığı dört üretim faktörü olan doğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişim üretim faktörlerine dağıtılan rant, ücret, faiz ve kâr gelirlerinin toplamı Milli Gelir'i verir

64 Milli Gelir; GSMH değerinden Amortismanlar ve Dolaylı Vergiler düşürüldükten sonra bulunan bir değerdir. Milli Gelir = GSMH (Amortismanlar + Dolaylı Vergiler)

65 Milli Gelir, üretim faktörleri arasında, her bir üretim faktörünün mal ve hizmet üretimine kattığı ve hak ettiği pay kadar dağıtılabiliyorsa, yani bir haksızlık söz konusu değilse, bu duruma Adaletli Gelir Dağılımı diyoruz. Eğer, bir veya birden fazla üretim faktörü milli gelirden hakkettiğinden daha fazla pay alıyor ise, bu duruma Gelir Dağılımı Adaletsizliği diyoruz

66 Tüketim: Milli Gelir'den kabaca- direkt vergilerin düşürülmesi ile, Kullanılabilir veya Harcanabilir Gelir'e ulaşılır. Kullanılabilir Gelir, bireyler ve kurumlar tarafından iki şekilde kullanılır: * Tüketim Harcamaları ve * Tasarruflar

67 Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını doğrudan doğruya giderecek şekilde kullanılmasına tüketim denir. Bu kullanımın parasal değeri tüketim harcamalarını oluşturur

68 Tasarruf: Kullanılabilir Gelir'den tüketim harcamaların karşılanmasından sonra, bireyler ve kurumlar tarafından halen harcanmamış bir artık değer kalır ise, bu değer tasarruf olarak adlandırılır

69 Makro ekonomide Toplam Yurtiçi Tasarruflar ifadesi ile geçer. Tasarruf Paradoksu ise, halkın daha yüksek oranda tasarruf etmesi ile tüketim harcamalarının azalmasının, yatırım harcamalarında da daralmaya neden olması nedeniyle, ekonomik büyümenin yavaşlaması ve tasarrufların azalmasıdır. Yani, tasarruf eğiliminin artması uzun vadede toplam tasarrufların azalmasına yol açmaktadır. Bu durum bir paradokstur

70 Kalkınma: Ekonomik büyüme, ülkenin üretim hacmindeki bir artıştır. Dolayısıyla ekonomik büyüme sadece sayısal bir kavram olarak ele alınmaktadır. Oysa ekonomik kalkınma ekonomideki niteliksel gelişmelerdir. Ekonomik kalkınma, toplumun yaşam standartlarında, üretilen malların kalitesinde veya üretim organizasyonunda iyileşmeler yaşanan bir ortamı ifade etmektedir

71 İstihdam: Bir ulusal ekonomide, mal ve hizmet üretiminde görev almak üzere çalıştırılmaya hazır nüfusa iş gücü (aktif nüfus); mevcut işgücünün, mal ve hizmet üretiminde sürekli biçimde çalıştırılmasına ise istihdam denmektedir

72 Neo-klasik iktisatçılar ulusal ekonominin her zaman Tam İstihdam seviyesinde, yani tüm üretim faktörlerinin en optimal ölçülerde üretimde kullanıldığı varsayımını kabul etmişlerdir buhrani sonrası, Keynesyen İktisatçılar ekonominin eksik istihdam koşullarında da çalışabileceğini ve dengede olabileceğini öne sürmüşlerdir

73 İşsizlik: Çalışma ve gelir sağlama kararında olan bireylerin, hizmetlerinden yararlanmak üzere çalıştırılmalarına istihdam denmektedir. Çalışma isteğine ve yeteneğine sahip olup, cari ücret haddi ile çalışma saatlerini kabul ettiği halde iş bulamayan kimseye işsiz denir

74 Toplam işgücü içerisinde işsiz olanların yüzdesine ise işsizlik oranı denmektedir. İşsizliğin çeşitli türlerinden bahsetmek mümkündür. İşsizlik türleri; kısmi ve yaygın, geçici ve sürekli olmak üzere tasnif edilebilir. Kısmi ve geçici işsizlik, yer ve meslek değiştirme sırasında belirir. Bu türden işsizliğin en tipik olanı konjonktürel işsizlik tir

75 Konjonktürel işsizlik, üretim hacminde zaman zaman ortaya çıkan daralmaların yarattığı işsizliktir. Ekonominin bütün sektörleri ile toplu ve devamlı olarak durgun bir düzeyde kaldığı dönemlerde ise yapısal işsizlik belirir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) normlarına göre bir başka tanım 'Eksik İstihdam'dır

76 Buna göre, eğer istihdam istatistiklerinin hesaplandığı dönem içerisinde kişi tümüyle işsiz kalmış ise, bu durum işsizlik kavramı ile; aynı dönem içerisinde sadece 15 gün çalışmış ise eksik istihdam olarak tanımlanmaktadır. Yani, işsizliğe göre eksik istihdamın tek farkı kısa bir süre için çalışmış olması, ama geri kalan zamanda işsiz olmasıdır. Bu nedenle, kimi zaman gerçek işsizliği hesap etmek için issizlik oranı ile eksik istihdam oranının toplanma uygulaması görülmektedir

77 İnsanoğlu, değer kavramıyla tanışmasından ve malların değerini tartışmasından itibaren, M.Ö li yıllardan itibaren trampa (takas) ekonomisinin yarattığı sorunlardan kurtulabilmek için, tarımsal ürünleri veya ilkel kabile yaşantısı içerisinde en fazla değer verilen nesneleri (metal parçaları, ortası delik taşları, deniz hayvanlarının kabuklarından oluşan kolyeleri, hayvan boynuzlarını) para niyetine kullanarak mübadele sistemini oluşturmaya çalışmıştır

78 Tarımsal ürünleri para niyetine kullanmak, değerini ve miktarını kontrol altında tutmak ve kavimler arası ticarette geçerlilik anlamında pek çok sorunu beraberinde taşımaktaydı. Bu nedenle, M.Ö li yıllardan itibaren altın ve gümüş madenlerinin karışımından elde edilen elektromdan yapılma paraların işlem gördüğü bir mübadele sistemi devrimsel bir değişikliğin başlangıcı olarak nitelendirilebilir. Altın ve gümüş para kullanımı zaman içerisinde insanoğlunu bir kavramla daha tanıştırmıştır; Tasarruf kavramı

79 Her ulusal ekonominin nihai hedefi, bir işletmenin bilanço eşitliğine benzetilebilecek, kaynaklar harcamalar dengesini gerçekleştirmektir. Makro ekonomik analiz, öncelikle bir ulusal ekonominin öz kaynakları ile toplam harcamalarının birbirine eşit olmasını öngörür

80 Bu formül içerisinde, ülkenin iç öz kaynağı GSMH olarak tanımlanmıştır. Eğer, ülkenin iç ve dış öz kaynağı hedeflediği tüketim ve yatırım harcamalarını karşılamaya yeterli değil ise, bu durumda yabancı kaynak kullanmak kaçınılmazdır

81 Yabancı kaynak ise bir ulusal ekonomiye 3 şekilde gelir; Birincisi doğrudan yatırım amaçlı yabancı sermaye, İkincisi portföy amaçlı yabancı sermaye ve Üçüncüsü dış borçlanma

82 Arz: Bir malın bir satıcısının (veya satıcılarının) bir piyasada belli bir zaman süresi içinde ve başka değişkenler eşit varsayımı altında her fiyat seviyesinde satmaya hazır olduğu (veya oldukları) mal miktarını gösteren bir eğri veya tablodur

83 Bir malı üreten veya ithal eden firmaların her birinin ayrı bir arz eğrisi vardır. Buna firma arz eğrisi denir. Endüstriyi meydana getiren bütün firmaların arz eğrilerinin yatay toplamına endüstri arz eğrisi adı verilir. Arz eğrisi ile arz edilen miktar arasındaki ayrımı yapmak iktisatta esastır. Arz edilen miktar, arz eğrisinin bir noktasının gösterdiği miktar rakamıdır

84 Talep: Bir tüketicinin, zaman birimi başına, değişik fiyat seviyelerinde bir maldan satın almaya hazır olduğu miktarları gösteren bir eğri veya tablodur

85 Talep, herhangi bir ihtiyacını gidermek amacıyla bir mal veya hizmet satın alabilecek güce sahip tüketici grubudur. Bu nedenle, ekmeğin talep grubu ile otomobilin talep grubu birbirine eşit olamaz

86 Ekonomi biliminin, esas olarak üzerinde durduğu talep kavramı ise potansiyel taleptir. Potansiyel Talep, herhangi bir ihtiyacını karşılamak için bir mal veya hizmet satın alabilecek güce sahip olan; ancak, o malı satın alıp almayacağı belli olmayan tüketici grubudur

87 Arz eğrisinde olduğu gibi burada da talep ve talep edilen miktar kavramlarının birbirlerinden ayrılması gerekir. Talep edilen miktar, talep eğrisinin bir noktasının gösterdiği miktar rakamıdır. Yani, belli bir fiyattan satın alınmak istenen miktardır

88 Talebi ve Arzı Etkileyen Bağımsız Değişkenler: Talebi ve arzı etkileyen bağımsız değişkenlere geçmeden önce bu kavramların değişmesinin ne anlama geldiğini açıklamakta fayda var

89 Talebi Değiştiren Faktörler: Talep, bir malın değişik fiyat seviyeleri ile bu fiyat seviyelerinin her birinde talep edilecek miktar arasındaki ilişkiyi kuran bir kavramdır. Yani, talep edilen miktarlar fiyatın bir fonksiyonudurlar

90 Ancak bir malın talep edilen miktarını etkileyen, fiyat dışında, başka değişkenler de vardır. Ama bunlar ekonominin kısa döneminde sabit olarak varsayılırlar. Bu değişkenlerden herhangi biri değiştiği zaman da talep değişecektir. Bu değişkenler:

91 i) Tamamlayıcı malların fiyatındaki değişim: Burada esas olarak mal-tamamlayıcı mal ilişkisi söz konusudur. Her mal ve hizmet için bu tür bir ilişki söz konusu değildir. Esas mal eğer bir tamamlayıcı mal ile desteklenmesi halinde tüketicisine hizmet verebiliyorsa söz konusu olur. En tipik örnek, otomobil-benzin ilişkisidir

92 ii) Rakip malların fiyatlarındaki değişim: Gerçek hayatta başka malların fiyatları değişmekte ve bu da söz konusu malın talebini etkilemektedir. Bu durum karşısında malın talebinin ne yönde değişeceği ise söz konusu mal ve fiyatı değişen diğer mal arasındaki ilişkiye bağlıdır

93 iii) Tüketicinin parasal veya nominal gelir seviyesi: Gelirdeki bir artış malın talebini artırırken, yine gelirdeki bir düşüş de talebi düşürecektir. iv. Toplumun ortak beğeni ve alışkanlıklarındaki (zevklerdeki) değişiklikler: Burada zevk sözü, tüketicinin tercihlerini anlatmak için kullanılmaktadır

94 Arzı Etkileyen Faktörler: Tıpkı talepte olduğu gibi, arz edilen miktarlar fiyatın bir fonksiyonudurlar. Ancak bir malın arz edilen miktarını etkileyen, fiyat dışında, başka değişkenler de vardır. Ama bunlar ekonominin kısa döneminde sabit olarak varsayılırlar

95 i) Maliyetleri değiştirebilecek her şey arzı etkileyebilir. Üretim teknolojisinin değişmesi, faktör fiyatlarındaki değişimler ve benzeri değişkenler söz konusu malın maliyetine etki edebilecekleri için arzın değişmesine neden olabilmektedirler

96 ii. Teknolojideki değişim: Eğer bir üretim yapısı emek yoğun teknolojiden, sermaye yoğun teknolojiye geçmişse, bu durum aynı miktarda malın daha kısa bir zaman dilimi içerisinde ve daha düşük bir maliyetle üretilmesi anlamına gelir. Bu nedenle, emek yoğun teknolojiden sermaye yoğun teknolojiye geçiş, arz miktarını olumlu yönde etkileyecektir

97 iii) Herhangi bir malın arzını bazı özel sebepler de (diğer değişkenler) değiştirebilir. Bir sektörde grev kararı alınması, doğal afetler, enerji darboğazı veya döviz darboğazı bunlara örnektir

98 Tarım ürünlerinin arzı üzerinde hava şartlarının etkisi büyüktür. Devletin bazı kurallar koyması veya bazı kurallarda değişiklik yapması da bir malın arzını etkileyebildiği gibi, firmaların gelecekle ilgili bekleyişleri de arzı değiştirebilir

99 Arz Talep Dengesi: Arz edilen miktarın talep edilen miktara eşit olması durumuna arz talep dengesi denmektedir. Bu eşitliği sağlayan ve fark edilir bir değişme eğilimi göstermeyen fiyat seviyesine ise denge fiyatı denmektedir

100 Belli bir fiyattan arz edilen miktarın aynı fiyattan talep edilen miktarı aşması durumunda ortaya bir arz fazlası çıkmakta ve bu da fiyat seviyesinin düşmesine neden olmaktadır. Yine belli bir fiyattan talep edilen mal miktarının arz edilen mal miktarını aşması durumunda ortaya talep fazlası çıkmakta ve fiyat seviyesinin yükselmesine neden olmaktadır. Piyasa ekonomisi koşullarının geçerli olduğu bir ortamda, arz-talep bir araya gelerek piyasa dengelerini oluşturur

101 Görünmeyen El Mekanizması: Serbest piyasa mekanizmasını ifade eden bu kavram, Adam Smith tarafından ortaya atılmıştır. İktisadi hayatta düzeni sağlayan ve hangi malların, kimler için, ne miktarlarda üretileceği gibi temel ekonomik sorunları çözümleyen bir görünmez el (serbest fiyat mekanizması) vardır

102 O nedenle hükümetler ekonomik hayata müdahale etmemelidirler görüsü, Görünmeyen El Mekanizmasi'nın savunucusu konumundaki Neo- Klasik iktisatçılar tarafından hararetle savunulmuştur. Görünmeyen El Mekanizması sayesinde, ekonomide oluşan arz veya talep fazlalığı erir ve piyasa tekrar denge noktasına geri döner

103 % 1000 Kazanç elde edilebilir, ama %100 den daha çok kaybedilemez

104 Sinirli geçirilen her dakikayla, mutlu geçirilebilecek bir 60 saniye kaybedilmiş olunur

105 Bitirmeye hiç başlama, başlamayı hiç bitirme. YEN İ BUGÜN Başarı şimdi Başlıyor! Süprizler Kahvaltı İlk Adım Şanslar Meydan okumalar

106 Yanlış soru: Kim sorumlu? Doğru soru: Kim daha iyi yapıyor?

107 Çok toplantı yapmak, kötü yapılan organizasyonun belirtisidir

108 Çok bilmişler(?), genelde en kötü yapanlardır

109 Eğer Subay değilseniz, ricada bulunmak emir vermekten daha etkili olacaktır

110 Seni neyin geliştireceğini düşün ve onun peşinden koş

111 Bir şeyi yanlış yaptığınız zaman, asıl yaratıcılık yönünüz ortaya çıkar

112 Kuyuyu, susamadan önce kaz

113 Cesaretlendirme, hiç kimseye zarar vermez. SARILMAK Riskler : hdjfaf, hsjadhj sdkdfl, djf,asfdfsfas,saffaf,asfa Yanetkiler : asda, adss,adsd, adadsa,adasdf,afs, sadas,a,,sdfsdds, ghg, hjk

114 Afrikalılara neyi nasıl yapacaklarını söyleyebilecek eskimolar olabilir

115 Bir hata yapıp, bunu düzeltmeyen kişi, ikinci bir hatayı yapmaktadır

116 Birinin izinden yürüyerek, en fazla onun kadar ileri gidebilirsiniz. Kimi takip ettiğinize dikkat edin

117 Zayıf yönlerinizden yakınmayın......kuvvetli yönlerinize konsantre olun

118 Zamanını hep engel aramakla geçirme......belki de hiç engel yoktur. Şan s ŞANSINIZ burada başlıyor Hoşgeldiniz

119 İyi yönetici, kibarlıkta da liderdir. Günaydın. Hayırlı sabahlar, Osman Bey

120 Yalın ve Sade İletişim kurun: Hmmm.. Ääh... HAYIR. Öhööhö... (Yutkun!) Düşünüyorum.. Aslında... EVET. Onun dışında. Belki.....olabilir

121 Karanlıktan şikayet edeceğine bir mum yak

122 Bazıları zekalarını bir işi zorlaştırmak için kullanır, bazıları kolaylaştırmak için... ekonomi planı planlama konferansı, başvuru işlemi teklif alma bölümü Yeni Portmanto kontrol projesi sipariş

123 İki insan arasındaki en kısa iletişim gülümsemektir. Bize gelin! En iyi kalite! Ucuzluk bizde!! Biz iyiyiz! Bizden alın! Hayır, bizden! Süper şirket İyi fiyatlar Biz en iyiyiz! Biz süperiz! Bize bir 1A yız! uğrayın

124 Senin için başkalarının ne kadar ağır yük taşıdığını görmezsin

125 Hata arama, çözüm bul

126 Şüphe, zayıflığın işaretidir

127 Ay a yükselmeyi hedefle, ulaşamazsan bile......yıldızların altına düşersin

128 Sorunumuz zaman yetersizliği değildir,zamanı iyi kullanamamaktır

129 Yalnız çalışan, sadece toplar. Ekiple çalışan ise çarpar

130 Nasıl olmayacağını bilenler, nasıl olacağını bilenleri rahatsız etmesin

131 Organize etmekten sonra......coşturmak gelir

132 Fantazi asla beni terk etme!

133 Kalite, müşteri tekrar gelirse vardır ürün geri gelirse değil

134 Hiç birimiz, hepimiz kadar zeki değiliz

135 Hayal ile Hedef arasındaki fark, Eylemdir

136 Ufak işler için kendini büyük gören kişi, genelde büyük işler için çok küçüktür

137 Hemen yap!

138 Bir uçurum iki sıçramayla aşılmaz

139 Eğer başkalarına yüksekten bakacaksan; bunu sadece onların yükselmelerine yardımcı olmak için yap

140 BÖLÜM 1 Bir KARGA ağacın tepesinde oturuyor ve düşünüyor... Küçük bir Tavşan bu durumu görür ve sorar: «Bende bütün gün Senin gibi öyle hiçbir şey yapmadan oturabilir miyim?» Karga cevap verir : «Tabi ki, neden olmasın?» Tavşanda artık hiçbir şey yapmadan ağacın altına oturur ve dinlenmeye başlar... Aniden bir tilki yaklaşır oraya!!!!! Tavşana saldırır ve onu yakalayıp yer!

141 BÖLÜM 1 Bu hikayeden alacağımız ders nedir?... Eger bütün gün hiç birşey yapmadan oturmak istiyorsan, unutma; Yüksek, hatta çok yüksek bir pozisyonda olman lazım

142 BÖLÜM 2 Bir Hindi, bir Tosunla sohbet eder «Aslında agaca çıkmak isterdim» der Hindi... «Ama malesef o kadar güçlü degilim». «Madem öyle, benim arkamı yala», diye cevap verir Tosun, «Çünkü benim dışkım çok vitaminlidir» Hindi başlar Tosunun arkasını yalamaya, ve de farkeder ki gerekli enerjiyi almıştır,ağacın ilk dalına ulaşmak için... Ertesi gün, Hindi Tosunu tekrar yaladıktan sonra kendisinde agacın orta dalına çıkacak gücü bulmuştur hatta... 2 haftalık yalama faslından sonra Hindi kendisini agacın tepesinde bulmuştur bile... Birkaç gün sonra Çiftçi Agacın tepesindeki Hindiyi görür Tüfegiyle onu aşagı indirir, avlar yani...

143 BÖLÜM 2 Peki bu Hikayeden ne DERS çıkaracağız Yalakalık Sizi biraz yukarılara çıkarır Ama genelde bu fazla sürmez, tepetaklak aşağı inersiniz!

144 BÖLÜM 3 Küçük bir Kuş, soğuklardan uzaklaşmak için güneye doğru uçar Ama soğuklara dayanamaz ve yeşillik bir yere dermansızca düşer. Kuş yerde o şekilde yatarken, bir inek gelir......üzerine bir güzelce pisler. PUR. Kuş, inek dışkısının içinde dermansızca yatarken, dışkının kendisini ısıttığını farkeder ve yavaş yavaş kendine gelir... Mutluluktan ötmeye başlar, yaşıyordu çünkü. Oradan geçen bir Kedi, kuşun sesini duyar Sesi takip eden Kedi, dışkının içindeki kuşu görür. Bir atak ve kuşu oracıkta yutar...!

145 BÖLÜM 3 Buradan çıkaracağımız DERS ise; 1) Size kızan veya pislik atan herkes Düşmanınız olmayabilir. 2) Sizi pislikten veya zor durumdan çıkaran herkes Dost olmayabilir! 3) Hakkaten zor durumda, boğazına kadar batmış isen, susmasını bil!

146 İşyerinizde sorun çözme şeması EVET HER ŞEY YOLUNDA MI? HAYIR SAKIN KARIŞMA EVET İŞİ SEN Mİ KARIŞTIRDIN? SENİ APTAL HAYIR KİMSE GÖRDÜ MÜ? EVET OZAMAN AYVAYI YEDİN EVET ÜSTÜNE Mİ KALACAK? HAYIR SAKIN SÖYLEME! HAYIR SUÇU BAŞKASININ ÜSTÜNE ATABİLİR MİSİN? HAYIR GÖRMEZDEN GEL EVET SORUN YOK, RAHATLA!

147 Yunanistan zeytin çeşitleri Yağlık çeşitler: Lianolia, Konservolia, Tsounati, Megaritiki,Valanolia, Andramytini, Chalkidiki, Matolia ve Kalamata Sofralık çeşitler: Andramytini, Chalkidiki, Matolia, Kalamata dır

148 YUNANİSTANDA ZEYTİNE VERİLEN ÖNEM Yunanistan da 3 bin yıl önce zeytin ağacını kesmenin cezası ölümdü. Dünyada kişi başına tüketilen yıllık zeytinyağı sıralamasında 22 litre ile Yunanistan ilk sıradadır. Atina Uluslararası Havaalanı nı kullanan turistlere ücretsiz zeytinyağı şişeleri hediye eden bir oluşum gerçekleştirilmiştir

149 Yunanistan da Zeytin ve Zeytinyağı Kooperatifleri SİTİA Kooperatifler Birliği SEVITEL Zeytinyağı üreticileri Kooperatif Birliği UAC Tarım Kooperatif Birliği ESVITE SPEL SELE PEMETE

150 SİTİA kooperatifler birliği Kooperatif başkanı Yorgo Ekonomu dur. Uluslararası Zeytinyağı Konseyi'nin yapmış olduğu en iyi zeytinyağı yarışmasını Girit adasındaki zeytinyağları üst üste iki kez ödül almıştır. Girit'te ve Peloponnes yarımadasında organik zeytin yağı üretimi yapanların sayısını arttırmak için çalışmalar başlatılmıştır ve uygulamaya geçilmiştir

151 SEVITEL Zeytinyağı üreticileri Kooperatif Birliği Başkanı Gregory Antoniadis dir yılında açılan kooperatif çevrede yağ fabrikaları kurma eğilimindedir

152 Tarım Kooperatif Birliği (UAC) Çiftçiler için tarımsal bir örgütlenme ile, üreticinin verimini artıracak bu şekilde daha fazla gelir elde edebilmesini sağlayacak modern tekniğin de kullanılması için kuruldu

153 ESVITE Başkanı Sayın Panagiotis DIMITROPOULOS dur. Kooperatifte birçok üye bulunmaktadır ve zeytinyağı ihracatını ambalajlı ve paketli yapmaktadır

154 SPEL Başkanı Sayın Manolis GIANNOULIS dir. Yunanistandaki özel işletmeler dahil toplam 35 üyeye sahiptir. Kooperatif zeytin prina yağı çıkarımını yapmaktadır

155 SELE Başkanı Sayın Christos Theodorou dur. Kooperatif ürünleri sofralık olarak yapmaktadır

156 PEMETE Başkanı Sayın Nellos GEORGOUDIS dir. Kooperatif 60 üyeden oluşmakta zeytinleri sofralık olarak işleyip ihracatını gerçekleştirmektedir

157 ZEYTİNYAĞCILIĞIN SORUNLARI VE ÇÖZÜMLERİ

158

159 ZEYTİNYAĞI İŞLEME TEKNOLOJİSİ VE SORUNLARI Türkiye nin yağ tüketimi ihtiyacı ve yağ açığı özeti: Gelişmiş ülkelerde kişi başına yağ tüketimi : 24 kg Türkiye de kişi başına yağ tüketimi : 14 kg Türkiye nin yağ ihtiyacı : ton Türkiye nin bitkisel yağ üretimi : ton Zeytin yağı : ton Ayçiçeği : ton Mısırözü yağı : ton Pamuk yağı : ton Soya yağı : ton

160 Zeytinyağı üretiminde yetiştiricilikten işlemeye ve pazarlamaya kadar karşılaşılan çok büyük sorunlar vardır. 1-Mevcut ağaçlarımızın büyük çoğunluğunun meyilli alanlarda olmasının ve bağlı olarak yetiştiricilikte karşılaşılan sorunların yani, kültürel işlemlerdeki (toprak işleme, gübreleme, sulama ve mücadele) eksikliklerin zeytinyağı verimi ve kalitesine etkisi çok önemlidir. Özellikle üretim maliyetinde büyük bir orana sahip olan zeytin hasadında geleneksel yöntemler dal, sürgün, yaprak ve tomurcuk zararlanmasına yol açan sırıkların kullanılması sonucu meydana gelen zararlar nedeniyle üreticiye ve ülke ekonomisine oldukça yüksek maliyet getirmektedir. Sırıkla hasat sonucu dallar zarar görür, sürgünler kırılır,

161 Tomurcuk ve yaprak sayısı azalır, meyveler zedelenir. Yaprakların azalması, ağacın fotosentez yeteneğini düşürür. Vurma şiddetiyle zedelenen ve doğal olarak yere dökülmüş olan meyvelerin, bütün ürünün içine karıştırılması sonucunda, yağa işlenene kadar çürümenin ve bozulmanın artmasına neden olacaktır. Zeytinin ne kadar hassas bir meyve olduğunun bilinmemesi nedeniyle, hasat sırasında ülkemizde yapılan en büyük hatalardan biri diğeri de, hasadın ve işletmeye taşıma işlerinin kasalar yerine çuvallarda yapılıyor olmasıdır

162 Çuvallar içerisinde bulunan, hasat sırasında zedelenmiş ve berelenmiş zeytinlerin yanı sıra, altta kalan meyvelerin ezilmeleri nedeniyle bozulmalar başlayacaktır. Yağlar doku dışına çıkarak bakteri ve mantarların kolaylıkla faaliyet göstermesine yol açacaktır. Yağ işleme tesislerine mevcut kapasitesi üzerinde, çuvallar içerisinde gelecek olan ürün, çok kısa sürede işlenemeyerek işletmede sırasını bekleyecektir. Çevre şartlarının etkisiyle de bekleme süresince zeytinlerde ezilme ve bozulmalar artacaktır. İşte böyle bir üründen elde edilecek yağın ancak rafinasyona sonrası kullanılabileceği kolaylıkla söylenebilir

163 2-Zeytinyağı üretimindeki sorunlardan verim ve kaliteyi etkileyen diğer bir nokta ise işleme ve pazarlama aşamalarındaki sorunlardır. Zeytin, hasattan işlemeye kadar olan aşamalarda çok farklı ellerden geçer. Bunlar bahçe sahibi, tüccar ve zeytinyağı fabrikası sahipleridir. Tüccar veya bahçe sahibi tarafından yapılan hasadın ardından ürün ya doğrudan doğruya zeytinyağı fabrikasına satılır ya da daha sonra satılmak üzere zeytinyağı fabrikasında zeytinyağına işletilir. Ülkemizde, kanunlara göre ambalajlanmamış zeytinyağı satışı yasak olmasına rağmen, işlenmiş zeytinyağının aynı fabrikada ambalajlanması her zaman mümkün olmadığından, zeytinyağı ambalajlanmamış (dökme zeytinyağı) olarak değerlendirmek zorunda kalınmaktadır

164 3- Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası'nda 2000 yılında yapılan değişiklikle, üreticilerin üye olduğu kooperatiflere her türlü devlet desteği kaldırılmıştır. Dünyada görülmeyen bu uygulama ciddi sıkıntıya neden olmaktadır. Her türlü işlemi kayıt altında olan kooperatifler, kayıt dışı faaliyet gösteren tüccarla rekabette zorlanmaktadır. Zeytinyağına verilen prim miktarı yeterli olmamaktadır

165 Yalnızca vakıflar, kooperatifler ve belli başlı büyük firmalar kendi zeytinlerini veya üyelerinin sahip olduğu zeytinler ile dışarıdan aldıkları zeytinleri işleyerek, ambalajlar ve pazarlarlar. Üreticiden tüketiciye kadar olan safhada arada çok fazla aracının olması nedeniyle, tüketicinin birim zeytinyağına ödediği fiyatın ancak üçte veya dörtte biri zeytin üreticisinin eline geçmektedir. Oysa zeytinyağı maliyetinin % 82 lik gibi büyük bir kısmı, kültürel işlemler ve hasadı içeren üretim safhasını kapsamaktadır. Geri kalan kısım ise taşıma, yağa işleme ve ambalajlamayı içermektedir

166 4-Ülkemizdeki mevcut zeytinyağı işletmelerinin büyük çoğunluğu halen ilkel yağ işleme sistemine (geleneksel klasik sistem) sahip olup, küçük ölçekli ve dağınık yağhanelerden oluşmaktadır.zeytinyağı işleme tesislerimizin ilkel teknoloji, altyapı eksikliği ve sayıca yetersiz olmasının yanı sıra, işletmecilerin eğitimsizliklerinden kaynaklanan bir çok hata ile de yağın verim ve kalitesinin düşmesine neden olunmaktadır. İşleme tesislerinin sayısı, özellikle var yılında yetersizken, yok yılında ancak yeterli olabilmektedir. Bunun yanı sıra işletme sadece zeytinyağı işliyorsa yılda sadece 2-3 ay çalışıyor

167 Hasat sırasında sırıkla zedelenmiş veya ağaç altına önceden dökülmüş zeytinler toplanarak sağlam olan zeytinlerle çuvallar içinde karıştırılmakta ve fabrika önünde saatler veya günlerce yağmur ve güneş altında bekletilmektedir. Oysa zedelenmiş ve sağlam olan zeytinler ayrı yerlerde toplanarak, aşırı doldurulmadan plastik kasalara konmak suretiyle, serin ve gölge bir yerde muhafaza edilerek, 24 saat içerisinde ürüne işlendiği takdirde bu sorunlar giderilmiş olur. Ayrıca, ilkel teknolojiye sahip işletmelerin büyük bir kısmında, bahçeden gelen zeytin, çuvalın içindeki diğer yabancı maddeler (yaprak, taş, toprak vb.) ile birlikte hiçbir ayıklama veya yıkama işlemine tabi tutulmadan doğrudan değirmene gitmektedir. İşletmeye gelen zeytinler ayıklama ve yıkama işleminden geçmeli, böylece çuval içinde ezilmiş ve beklemekten çürüyüp kokuşmuş zeytinlerden de taş ve topraklarla birlikte ayrılmış olur

168 Ayçiçeği yağındaki yoğun reklam kampanyaları ve düşük fiyat, zeytinyağı tüketiminin, bilinçli tüketicilerin dışına çıkamamasına neden olmuştur. Zeytinyağının sağlık yönünden değerinin kamuoyuna anlatılması ve tüketimin teşvik edilmesi gerekmektedir. Zeytinyağının dış pazarı artık neredeyse tamamen ütopya olmuştur. Hale hazırda dünyada en büyük zeytinyağı ithalatçıları Avrupa Birliği (% 34) ve A.B.D. (% 32) dir. Oysa bu pazarlar en büyük üretici ülkelerden İtalya, İspanya ve Yunanistan ın elindedir. Özellikle İtalya şişelenmiş ürün bazında marka olarak dünya piyasasında yerini çoktan almıştır. Ancak ihracatçı olarak fazla bir önemi yoktur çünkü mevcut ihracatın çok büyük bir kısmı çoğunlukla ihracatçı diğer ülkelere ve ambalajsız (dökme) olarak yapılmaktadır. Bu alışveriş, üretici ülkenin zeytinyağı arzının talebi karşılamaması sonucu pazarı kaybetmemek amacını taşımaktadır. Mevcut kalitemizle, dış pazarlara ambalajlı ve markalı olarak çıkmamız, bazı istisnalar hariç, şu an için mümkün görülmemektedir

169

170 SONUÇ: Zeytinin üretim ve tüketimindeki sorunların dışında diğer bir nokta ise özellikle Akdeniz, Ege ve Marmara kıyılarında yer alan zeytinliklerin rant kurbanı olmasıdır. Ülkemizde üreticiler kendi sorunları ile uğraşırken, üniversitelerden bu alanlar iskana açılmıştır veya otel ve motele dönüştürülmüştür. Üreticilerin kooperatifleşerek veya şirketleşerek hem girdilerini azaltması hem de doğrudan tüketiciye ulaşması mümkün olacaktır. Aksi halde üretici ile tüketici arasındaki aracılar kârlarından vazgeçmeyeceğinden, zeytin üretimi ve buna bağlı olarak zeytinyağı üretimi gittikçe azalacaktır. Bu ise tüketicinin daha yüksek fiyattan zeytinyağı yemesine neden olacaktır. Yani üreticinin ortağı olacağı şirket veya kooperatif veya birlik ile doğrudan tüketiciye ulaşması gerekir. Mevcut kooperatifler yasası nedeniyle üreticilerin hareket alanı daha kısıtlı olmaktadır ve sonuçta üreticiler birlik olma yolunu aramaktadırlar

171 TARİŞ ve Marmara Birlik çok başarılı bir birlik örneği göstermektedir. Zeytinciliğe ve diğer birçok tarım ürününe yönelik olarak Tarım Bakanlığı nın planlama ve yaptırım gücünün, sanayi ürünü olarak kabul edildiğinden, artık Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın elinde olması nedeniyle ortaya çıkan problemleri yok edebilmenin yolu, üreticileri ürün bazında ve ülke bazında birlikler altında toplamaktır. Böylece üreticiler devlete bağlı olmak yerine kendilerinin de içinde bulundukları ve söz sahibi oldukları, şirket gibi yönetilen birliklerle ilişki içinde olacaklardır. Bu birlikler üretim aşamasından ihracat ve tüketime kadar olan bütün sorunları çözme yoluna gideceklerdir

172 Örneğin; birçok gelişmiş ülkede üniversiteler ve araştırma kuruluşları üretici birliklerinin sorunlarını gidermek veya yeni teknolojiler üretmek amacıyla yapılan projelerle ayakta ve araştırma kuruluşlarından da kendi sorunlarına çare bulunmasını içlerinden geçirir veya dilerler. Ülkemizde zeytincilik giderek yok olurken bir çok ülke zeytinciliğin gelişmesi için çok büyük teşvikler vermektedir. Avustralya, Arjantin, Şili, İsrail gibi ülkeler dünya zeytinciliğinde yer almak için çok büyük uğraşlar vermektedirler. Özellikle tarım alanı çok az olan İsrail in zeytinciliğe bu kadar önem vermelerinin nedeni ne olabilir?

173 Çok basit, zeytin bitkisi kurak koşullarda dahi kolayca yetişebiliyor, tuzlu suya toleranslı, iyi bakılırsa iyi ürün verir, meyvesi pazarın ihtiyacına yönelik olarak sofralık veya yağlık olarak değerlendirilebilmektedir. İnsan beslenmesi için çok değerli olan zeytinyağını, en uygun koşulları sağlarsak, hiçbir suni antioksidan ilave etmeden uzun süre saklamak mümkündür. İşte bu yüzden İsrail, ülkenin güneyindeki çölde tuzlu su ile sulama yaparak zeytin yetiştirilmesini teşvik etmektedir

174 Dış pazarlarla tek bağlantı noktamız olan ve 1956 yılında kurulduğu halde ülkemizin 1963 yılında katıldığı Uluslararası Zeytinyağı Konseyi nden (International Olive Oil Council) 500 bin ABD doları yıllık aidatı ödememek için çıkmamızı anlamak mümkün değildir. Şu anda Avrupa Topluluğu, Cezayir, Fas, İsrail, Kıbrıs Rum Kesimi, Mısır, Tunus, Yugoslavya, Suriye ve Lübnan ın üye olduğu ve Arjantin, Hırvatistan, Slovenya ve Şili nin üyelik aşamasında olduğu UZK ne, bu ülkeler neden aidat ödüyorlar. Çünkü 4 dönem başkanlığını da yapmış olan ülkemiz, bu konseyin nimetlerinden yeterince faydalanamamıştır

175 Türkiye temsilciliği önceden Tarım Bakanlığı nda iken, sonraları İhracatçılar Birliği ne verilmiştir. Ulusal bir stratejinin olmaması nedeniyle, konsey sadece yurtdışı toplantılara katılım parasını ödeyen bir kurum gibi algılanmaya başlanmıştır. Ayrıca konseyin düzenlediği toplantılar veya kurslara genelde büyük firmaların temsilcileri katılmakta ve edinilen bilgi ve tecrübeler ya kişiler yada firmalar tarafından sır gibi saklanmakta ve genelin faydalanma azalmıştır

176 Sorunların çözümü için; Zeytin ve zeytinyağına yönelik olarak belirli hedefleri olan ve süreklilik arzeden politikalar izlenmelidir. Özellikle AB nin zeytin ve zeytinyağı politikası iyi irdelenmelidir. Zeytinyağına prim uygulamasına devam edilmelidir. Ülkemizde mevcut yaşlı zeytin ağaçlarının gençleştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalı, yeni zeytin fidanı dikimini özendirici ve teşvik edici tedbirler alınmalıdır. Kalite ve verimi olumsuz yönde etkileyen zeytin sineğine karşı ilaçlama her yıl düzenli olarak yapılmalı. Devlet ilaçlama için kaynak ayırmalıdır. Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılmasına Dair Yönetmelik esaslarına işlerlik kazandırılmalıdır

177 Ülkemizde zeytin üretiminde var yok yılları arasındaki miktar farkının azaltılması için sırıkla hasat önlenmeli, ağaçların boyları kısaltılmalı, var yıllarında hasat geç tarihlere (Nisan) bırakılmamalı, bu hususlarda üreticilere yönelik bilgilendirme çalışmaları yoğunlaştırılmalıdır. Zeytinyağımız, Türk markası ile dünya piyasalarında hakettiği yeri almalıdır. Bu yönde bir gelişimde kutulu zeytinyağı ihracatında ton başına verilen teşviğin devamı önemli rol oynayacaktır. Ayrıca tüketimin yoğun olduğu ülkelerde örneğin ABD de reklam kampanyaları düzenlenmesi de bu gelişimi hızlandıracaktır

178 Zeytinyağının Yunanistan ve Türkiye nin en önemli ihraç ürünleri arasında olduğu gerçeğinden hareketle bu konuda joint-venture lar kurularak dünya pazarlarında söz sahibi olunmalı, ayrıca, standardizasyon ve uluslararası ambalajlama konusunda birlikte hareket edilmelidir. Ülkemizde de zeytinyağı tüketimini arttırmaya yönelik tanıtım ve reklam kampanyaları sürdürülmeli, bu çalışmalarda sağlık açısından yararları vurgulanmalı ve özellikle genç nüfusa sahip olan ülkemizde bu kitle hedef olarak alınmalıdır