SUUDİ ARABİSTAN TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER milyon (2003 IMF verilerine göre) Riyad (başşehri)

Transkript

1 SUUDİ ARABİSTAN TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Yüzölçümü Nüfusu 2.15 milyon km milyon (2003 IMF verilerine göre) Riyad (başşehri) Diğer Şehirleri Cidde Mekke Medine Dammam Taif İklim Dili Ölçü sistemi Para Birimi Zaman Dilimi Kuru ve sıcak bir hava hakimdir. Kışları ise yumuşak bir hava hüküm sürer En sıcak ay Haziran ayı olup; C En soğuk ay Ocak 8 12 C Kuru aylar; Haziran, Eylül, Ekim Yağışlı aylar; Nisan ayı olup ortalama 25 mm yağış almaktadır. Arapça Metrik sistem kullanılmaktadır. Suudi Riyali (SR)= 20 qirsh=100 hallalas SR3.745:US$1 ABD Dolarına endekslenmiştir. GMT üç saat ileridedir Tatil günleri İslam tatilleri, GSYİH (milyar $) 214 (2003) GSYİH Büyümesi 13.7 (%) İhracat 107 (milyar $) (2004) İthalat 39.5 (milyar $) (2004) Kişi Başına Düşen Gelir ($) Tüketici fiyat enf. (%) Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

2 GENEL EKONOMİK DURUM Suudi Arabistan ekonomisinde hakim olan ekonomik aktivite petroldür yılında son bulan Körfez savaşından beri GSYİH'nın % 35'ini petrol oluşturmaktadır. Ayrıca devletin ihracattan elde ettiği gelirlerin ise % 85'i petrolden elde edilmektedir. Sanayi sektörünün gelişmesi de yine hidrokarbon kaynakların elde edilebilirliği ile değişmektedir yılında petrol rafinerisi, imalat sanayi GSYİH'nın % 25.8 ini sağlamaktadır. Büyüyen petro kimya sektörü de üretilen ham petrol ve doğal gaz ile doğrudan ilgilidir. Petrol gelirleri tarım ve diğer sanayilerin gelişmesine yardımcı olmaktadır. Bu sanayiler içerisinde demir çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, gıda işleme, mühendislik, kimyasallar ve metal üretimi verilebilir yıllarında petrol fiyatlarında meydana gelen ani yükseliş neticesinde Suudi devleti ülkesi için gerekli olan sanayi ve tarım gelişmesini ve altyapı yatırımlarını tamamlaması için fırsat yaratmıştır. Aynı zamanda krallığın sağlık ve eğitim sisteminin modernizasyonu gerçekleştirilmiş ve silahlı kuvvetlerin oluşturulmasına katkı sağlanmıştır. 1980'lerin ortalarından sonra petrol fiyatlarının düşmesi neticesinde, devlet mali sistemi üzerine ağır bir yük binmeye başlamıştır. Böylece iç borçlar yükselmiş, müteahhitlere ve tedarikçilere ara ödemeler sırasında güçlükler yaşanmaya başlamıştır ve 1997 yıllarında petrol fiyatlarının tekrar yükselmesi ile mali baskı biraz azaltılmış, ancak 1998 yılında petrol fiyatlarının düşüşü ile birlikte acil ekonomik reformlara gidilmek zorunda kalınmıştır yılı Martından itibaren petrol fiyatları tekrar yükselmeğe başlamış ve reformlarla ilgili taahhütlerin kısmen yerine getirilmesi mümkün olabilmiştir. Zengin bir petrol rezervine sahip bir ülke olmasına rağmen, Suudi Arabistan ekonomisindeki olumsuzluklar her yıl artan borç yükü ile birlikte yılları arasında sadece 2000 yılı hariç olmak üzere borç miktarında bir artış yaşanmıştır. "Saudi Arabian Monetary Agency" tarafından yayınlanan geçmiş verilere göre, GSYİH'daki açık 1987 yılında % 21.9'a kadar ulaşmıştır. Bunların sebepleri arasında yüksek düzeyde savunma harcamaları ve Suudi vatandaşlarının refah düzeyini artırmak amacı ile uygulanan düşük oranlı vergilerdir yılları arasındaki Körfez gerginliği, ülke üzerine ekstra yüklerin ilave edilmesine neden olmuştur. Bu dönemde acil harcamalar miktarı 30 milyar $'ı bulmuştur. Ülke Tarihi Suudi Arabistan "Al Saud" ailesi tarafından mutlak monarşi ile yönetilen bir ülkedir. Fahd bin Abdel Aziz al Saud 1982 yılından beri yönetimdedir. Kral Fahd sağlık durumu kötü durumda olduğu için en kıdemli prenslerden biri olan Abdullah bin Abdel Aziz al Saud ülke yönetiminde etkili olmaya ve kontrolü ele almaya devam etmektedir yılında İslam vaizlerinden "Mohammed bin Abdel Wahhab" yalın bir İslam dininin formunu oluşturmak amacı ile, Arabistan'ın merkezinde Nejd diye bilinen küçük bir şehrin yöneticisi olan Mohammed bin Saud ile bir araya gelmiştir. Birlikte yarımadada bir kampanya başlatılmıştır. Bu durum gelecekte Al Saud ailesi için bütün Arap yarımadasını kontrol etmesini sağlamıştır. Böylece İslami kurallara dayanan bir yasal sistemin Suudi Kraliyet ailesi tarafından yönetilmesine imkan tanınmıştır yılına kadar Al Saud, kutsal Mekke ve Medine şehirlerinin içinde bulunduğu bugünkü krallığın büyük bir çoğunluğunun kontrolünü ele geçirmiştir. Bu olay 1819 yılında tüm topraklarının Osmanlı kuvvetlerine geçişine kadar devam etmiştir yılında tekrar İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

3 Nejd'i geriye almışlardır, ancak bu alanın dışında olan bölgeyi tekrar ele geçirmeyi başaramamışlardır. Osmanlı rakibi olan Al Rashid kabilesini desteklemiş ve 1891 yılında Al Saud Nejd'den sürülmüş ve Kuveyt'teki ikametine çekilmiştir yılında Abdel Aziz bin Abdel Rahman, "Ibn Saud" Al Rashid'ten Riyad'ı geriye almış ve 1932 yılında kendini Suudi Arabistan kralı ilan etmiştir. Kral Abdel Aziz, Al Saud ve ikhwan arasında işbirliği oluşturmuştur. Yeni Suudi devleti Al Saud ailesi tarafından yönetilmiştir. Ancak ulema (din bilginleri) hayatın birçok kısmında etkili olmuş ve krallığın oluşumunun temel dayanağı haline gelmiştir. Ulemalar halen devletin politika oluşturmasında etkili rol oynamaktadır yılında Kral Abdül Aziz'in ölümünden sonra yerine en yaşlı oğlu Saud bin Andel Aziz geçmiştir. Kral Saud yetersiz olduğundan 1964 Kasım ayında yerine kardeşi geçmiştir. Faisal bin Abdel Aziz, Suudi Arabistan'ın modernizasyonu çalışmalarına katılan ilk kraldır yılının Ekim ayında Arap İsrail savaşı başladığı sırada İsrail'e mali destek sağladığı için Suudi Arabistan ve diğer petrol üreten Arap ülkeleri ABD ve diğer batı ülkelerine petrol satışını kesmesine neden olmuştur. Ancak gelirlerinin azalması neticesinde 1974 yılında Suudi Arabistan ve ABD aralarında ekonomik ve askeri alanlarda işbirliği anlaşmasını imzalamışlardır. Bu anlaşma ile Suudi Arabistan ABD'ye kesintisiz olarak petrol vereceğinin garantisini vermiştir yılında Kral Faysal'ın suikasta kurban gitmesi neticesinde yerine 7 yaşındaki erkek yeğeni Halid bin Abdel Aziz al Saud geçmiştir. Ancak 1979 yılında Sünni Müslümanlardan Juhaiman Ibn Seif al Oteibi 250 silahlı adamı ile birlikte Mekke'deki Büyük camiyi işgal etmiştir. Bunun neticesine danışma kurulu kurulmuş (Majlis al Shura) ve daha liberal prensiplerin oluşmasını sağlamıştır. Çünkü bu kurulun üyelerinin büyük bir çoğunluğu akademik ve iş çevrelerinden gelmekteydi yılında Kral Halid'in ölümünden sonra yerine Kral Fahd geçmiştir yılındaki sağlığındaki bozulmadan önce Kral Fahd Arap dünyasında ve İslam dünyasında lider olarak rol oynamıştır. Ayrıca, Lübnan iç savaşını sona erdiren Taif anlaşmasında da etkili olmuştur. Ayrıca Mekke ve Medine'nin yeniden yapılanması ve desteklenmesini Suudi Arabistan tarafından gerçekleştirileceği konusunda karar alınmıştır. Bu karar neticesinde İran'dan büyük bir tepki gelmiş ve Krallığa yönelik terörist ataklar başlamıştır. Ülke İdaresi Yönetim ile ilgili Anayasa 1992 yılında yürürlüğe girmiş ve Suudi Arabistan yazılı anayasaya sahip olmuştur. Temel kanunda Kuran Kerim'in, hadislerin ve Peygamberin sünnet olarak belirtilen uygulamaları bulunmaktadır. Anayasa ayrıca Kraliyette kimlerin birbirlerinin yerini alacağı kuralını da belirlemektedir. Kral varisi olarak kurucu kral Abdel Aziz soyundan gelme oğullarından birisini seçer. Seçilen varis veya taç giymiş kral, kralın ölümünden sonra yönetimi devralır. Ayrıca anayasa İslam kanunları (şeriat) ile çatışacak hiçbir yoruma müsaade etmemektedir. Bakanlar Konseyi 1953 yılında kurulmuştur. Konsey hem kanun hem de yürütmeyi elinde bulundurmaktadır. Bakanlar, Kral tarafından atanır ve krala karşı sorumludurlar. Ayrıca kral 30 gün içerisinde Konseyin aldığı herhangi bir kararı veto etme yetkisine sahiptir. Kral dört yıl süresince görev yapmak üzere Konsey temsilcisi olan 60 temsilciyi Danışma Konseyine atar. İlk atama 1993 yılında yapılmıştır. Daha sonra Konsey 90 üyeye çıkartılmıştır yılında ise Konsey sayısı 120 üyeliğe yükseltilmiştir. Üyelerin birçoğu İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

4 devlette hizmeti olmuş kıdemli üst düzey memurlardan oluşmaktadır. Buna ilaveten, akademisyenler, iş adamları ve çok az miktarda ulema bulunmaktadır. Konsey tamamı ile danışma görevi görmektedir. 13 Bölgesel Konsey bulunmakta olup, her biri Kral tarafından atanan bölge valiliği tarafından yönetilmektedir. Buna ilaveten ülkede 178 Belediye veya "baladiyas" bulunmaktadır. Güçleri yerel planlama kararları ile sınırlandırılmıştır. SEKTÖRLER İTİBARIYLE SUUDİ ARABİSTAN EKONOMİSİ Tarım Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı (orman ve balıkçılık dahil) yılları arasında % olmuştur yılında tarım sektöründe istihdam edilen iş gücü ise % 7.8 civarındadır. Krallıkta tarım sektörüne çok önem verilmektedir. İşlenebilir tarım arazisi toplam alanın % 2'sine tekabül etmektedir. Ekili alanlar yağış alan güney batı bölgesinde bulunmaktadır. Ayrıca suyu daha fazla kontrol etmek amacı ile baraj inşası da yapılmaktadır. Ekili alanlar yer altı suyundan da etkilenmektedir. Tuzlanmış su, tarım sektörü için tehdit oluşturmaktadır Devlet, arazilerin özel şahıslara dağıtılması ile ilgili çalışmalar yürütmektedir. Bu amaçla 3.1 milyon hektar arazinin özel sektöre dağıtılması planlanmaktadır. 1990'lara kadar 2.8 milyon hektar alan dağıtılmıştır. Bu alanların % 20.7'si bireylere, % 69.6'sı tarım projelerine ve % 9.7'si tarım firmalarına dağıtılmıştır. Suudi Arabistan 1980'li yıllarda özellikle buğday ve süt ürünleri konusunda kendi kendine yeterli bir konumdaydı. 1991/92 yıllarında buğday üretimi 4 milyon ton seviyelerine kadar yükselmiştir. Bu durum ülkeyi dünyanın ikinci büyük buğday ihracatçısı konumuna getirmiştir. Bu dönemde üretilen buğdayın maliyeti dünya piyasa fiyatlarının 5 katı civarındaydı yılından sonra fonların farklı yerlere ayrılması sonucunda üreticilere üretim kotası uygulanmaya başlanmıştır yılında üretim 2.44 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Tahıl ürünleri üretiminde 1990 yılına göre bir azalma yaşansa da meyve üretiminde bir artış gerçekleşmiştir yılında süt ürünleri üretimi ton civarında iken, 1995 yılında ton ve 1999 yılında tona kadar yükselmiştir yılında 1.12 milyon ton ve 2004 yılında ise 1.25 milyon tona yükselmesi beklenmektedir yılından itibaren Krallık içerisinde üretilen süt ürünlerinin % 25'i ihraç edilmektedir. Üretimdeki artışın nedenlerinden birisi de süt işleme ve saklama konusunda yeni teknolojilerin ülkede uygulanmaya konulmasıdır yılında et üretimi ton seviyesindeyken, 1992 yılında ton ve 2002 yılında ton olarak gerçekleşmiştir. Sulama Her iki bölgede de, tarımda kullanılmak amacı ile aşırı derecede su çekilmesinden dolayı, toprağın tuzlanmasına neden olunmuştur. Daha önceden kullanılan geleneksel sulama metotları ile su ve arz ve talebi dengeli bir şekilde sağlanmakta idi, ancak yeni dizel pompa İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

5 sistemlerinin devreye girilmesi ile yer altı su kaynakları çok çabuk bir şekilde tüketilmiş ve bu durum kıyı boyunca tuzlanma problemlerinin oluşmasına neden olmuştur. Devlet bu problemlerin çözümü için bazı önlemler almaktadır. Bu önlemlerin içerisinde kuyu açılması ile ilgili lisans alınması, su kullanımı ile ilgili ciddi sınırlamaların getirilmesi ve tarım amaçlı kullanılacak olan su için de gerçekçi fiyat uygulamalarının sağlanması olarak sıralanabilir. Ayrıca yeniden doldurulabilen barajlar vasıtası ile yağmur sularının bir bölgede toplanması hedeflenmektedir. Her ne kadar Batinah bölgesinde bulunan hurma ağaçlarının tuza karşı dayanıklılıkları varsa da, yavaş yavaş burada da ağaçlar zarar görmeye başlamıştır. Tarım ürünleri üretimi 1000 ton Tahıl ürünleri Buğday , Mısır Arpa Millet Sebze Kuru soğan Patlıcan Meyve Hurma Kavun Domates Üzüm Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Madencilik ve yarı işleme Suudi Arabistan'ın lider sektörü petrol sanayiidir. Krallığın 2000 yılı sonundaki verilerine göre milyar varil kesin petrol rezervlerine sahip olduğu belirtilmektedir. Bu rezerv ile dünyanın en zengin petrol kaynaklarına sahip ülkesi konumundadır. Dünya petrol rezervlerinin ise % 25'ine tekabül etmektedir. Bugünkü üretim koşullarına göre 86 yıl yetecek bir petrolü vardır. OPEC'in de en büyük üreticisi olup, OPEC'in toplam üretiminin % 26.8'ini karşılamaktadır. Aynı zamanda kendi üretiminin çok az bir kısmını kullanmakta olup, dünyanın en büyük petrol ihracatçısıdır. OPEC'in kotalarına göre, 2000 yılında günde 8.09 milyon varil üretilirken, 2004 yılında 9.02 milyon varil üretim yapılmıştır. Yeni sahaların devreye girmesi ile planlanan üretim kapasitesinin 10 milyon varil/gün seviyesine çıkması beklenmektedir. Kıyaslamalı Petrol İstatistikleri 2003 Kesin Rezerv Rezerv Dünya payı Milyar (%) varil/gün Suudi Arabistan Üretim milyon varil/gün Irak Üretim Dünya payı (%) İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

6 BAE Kuveyt İran Venezüella Meksika Rusya ABD Çin Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Ülkenin kesin rezervleri ve üretim tesisleri, Doğu bölgelerinde bulunmaktadır. Burada dört büyük bölge bulunmaktadır. Bu bölgeler içerisinde Ghawar dünyanın en büyük rezervine (70 milyar varil) sahip petrol sahasıdır. Safaniyah offshore olarak yapılan üretim de dünyanın en büyüğüdür. Diğer bölgeler ise Abqaiq ve Berri olarak verilebilir. Bu dört saha Krallığın rezervlerinin % 45'ini ve üretimi kapasitesi olarak % 85'ini sağlamaktadır. Ayrıca Suudi Arabistan'ın Kuveyt ile birlikte "Neutral Zone" denilen bölgede payı vardır. Bu rezervin de 5 milyar varil olduğu düşünülmektedir. Maliyet konusunda ise Petrol ve Maden Kaynakları Bakanı Ali bin İbrahim al Naimi'nin verdiği bilgiye göre maliyet 1.5 $/varil olarak verilmektedir. Dünya ortalaması ise 5 $/varil civarında olduğu söylenmektedir. Saudi Aramco, Kraliyetin bütün petrol üretimini karşılamaktadır. Devlete ait olan bu şirket Arabian American Oil Company şirketinin de halefi durumundadır yılları arasında bütün varlıkları devlete aktarılmıştır yılına kadar iki şirket daha Arabian Oil Company (AOC) ve Getty Oil Company Saudi Aramco ile birlikte çalışmıştır. Ancak AOC'nin faaliyetleri 2000 yılında son bulmuştur. Diğer Orta Doğu ülkelerinin aksine BAE gibi, Suudi Arabistan da ülkeye yabancı sermayenin girmesi konusunda fazla kısıtlamalar getirmemektedir. Bunun yerine anahtar teslim projelere öncelik verilmekte ancak mülkiyet ve işletme hakkı ulusal şirkette kalmaktadır. Suudi Arabistan yıllarındaki petrol ambargosunda lider rolünü üstlenmiştir. Tüketici ve üreticiler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi ve fiyat kontrolü görevini yerine getirmiştir. Son yirmi yıldır, krallık üretim politikası ile fiyatların üst seviyelere çıkmasına ve ani düşüşlerine izin vermektedir yılında OPEC'in Suudi Arabistan'ın üretimini 2 milyon varil/güne indirmesinden sonra, krallık resmi satış fiyat sistemini ortadan kaldırmıştır yılında OPEC tekrar üretim kotalarını düzenlemiştir. Bu düzenleme yanlış olmuş ve petrol fiyatları 1998 yılında tekrar hızlı bir düşüşe geçmiştir. Bu zamandan beri krallık petrol fiyatlarının sabit ve istikrarlı bir şekilde devamını takip etmiştir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

7 Krallığın amacı, uzun dönemde petrol fiyatlarının en üst düzeylere ulaşmasını sağlamaktır. bunu bazen OPEC kararlarını uygulayarak gerçekleştirmekte bazen de üretimini düşürerek yüksek fiyatlara tekrar ulaşmasını sağlamaktadır. Suudi Arabistan'ın Rafineri Kapasitesi 2003 İşletmeci Yer Kapasite 1000 varil/gün Saudi Aramco Ras Tanura 325 Saudi Aramco Jeddah 60 Saudi Aramco Riyadh 115 Saudi Aramco Yanbu (domestic) 225 Saudi Aramco/Mobil Yanbu (export) 365 Saudi Aramco/Shell Jubail 305 Saudi Aramco/Petrola Rabigh 400 AOC Khafji 30 Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Doğal Gaz 2001 yılının sonunda Suudi Arabistan gaz rezervleri 222 trilyon ft3 olarak belirlenmiştir. Bunun 88 trilyon feet3 birleşmemiş gazdır. Birleşmemiş gaza olan talep, petro kimya, enerji ve su sektörleri açısından önem arz etmektedir. Saudi Aramco 2003 yılında 68 milyar m3 gaz üretimi gerçekleştirmiştir. Saudi Aramco "Master Gas System"i çalıştırmaktadır. Üretilen gaz, etan, propan, bütan ve metan gazlarına ayrıştırılmakta olup, bu ürünler petro kimya ürünlerinin üretimlerini gerçekleştirmektedir. Metan gazı ile elektrik üretilmekte ve suyun tuzunun alınması için kurulan tesislerin enerji ihtiyacı karşılanmaktadır. Propan, bütan ve etan özellikle Asya'ya ihraç edilmektedir. Doğal Gaz (milyar m3) Kesin Rezervler 6,146 6,301 6,456 6,646 6,754 Dünyadaki payı % Üretim Dünya üretimindeki payı % Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Diğer Madenler Suudi Arabistan petrol ve doğal gazın dışında da zengin maden rezervlerine sahip bir ülkedir. Önemli altın, demir cevheri, bakır, fosfat, gümüş, uranyum, boksit, kömür, tungsten, kurşun ve çinko bilinen madenleridir. Petrole verilen önemden dolayı bu madenlerin işletilmesi şimdiye kadar ihmal edilmiştir. Diğer sebepler arasında da üretim İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

8 için su eksikliği, pazarlama problemleri ve üretim maliyetlerinin yüksekliği verilmektedir. Yeni madencilik yasası ile işletme % 100 sermayeli yabancı şirketin mülkiyetinde olacak şekilde izin vermektedir. Saudi Arabian Mining Company (Maadin) özel sektör işletmeleri ile birlikte madencilik projelerinin geliştirilmesi amacı ile kurulmuş devlete ait bir şirkettir. Bu şirket de özelleştirme kapsamındadır. Şirketin parça parça satılması hedeflenmektedir. İlk olarak altın madenleri şirketinin özelleştirilmesi planlanmaktadır. İmalat Sanayi Suudi Arabistan'ın petrol dışı sanayi sektöründeki hızlı gelişmeler uygulanan 5 yıllık planın bir başarısı olarak gösterilmektedir. Devlet, imalat sanayiinin geliştirilmesi ile ilgili olarak sürekli desteklerde bulunmaktadır. Ekonomisinin petrol dışındaki ürünlerle farklılaştırılmasının gerçekleştirilmesi ve istihdamın artırılması hedeflenmektir yılında imalat sanayi (petrol rafinesi hariç) GSYİH'nın % 7'sini sağlamaktaydı yılının başlarında Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan rapora göre, 3583 fabrika krallık içerisinde faaliyette bulunmaktadır. Bunların içerisinde en önemlileri, kimyasal üretimi gerçekleştirenler, petro kimya üretimi yapanlar ve petrolle ilgili olarak plastik ürün üreticileri gelmektedir. Bunların dışında birçok çimento fabrikası, porselen ve seramik üreticisi, metal (çelik dahil), tekstil ve hazır giyim üreticisi ve birçok gıda üretiminde bulunan firmalara sahiptir. Suudi Arabistan'ın gelişme stratejisinde rol oynayan sanayi ise ağır sanayidir. Bunlar arasında başta petro kimya, gübre, ve çelik sanayi sayılabilir. Ağır sanayiinin hemen hemen tamamı ortak girişim olan bir şirketin elindedir. Saudi Basic Industries Corporation (Sabic) şirketinin % 70'i devletin elindedir. Sabic'in ana ürünü kimyasallar, petro kimya ürünleri, gübre, metaller, plastikler ve sanayi ürünleridir. Yakın zamanda şirket üretim kapasitesini artırmış ve 1990 yılında üretimi 11.9 milyon ton iken, 2001 yılındaki üretimi 35 milyon tona çıkarmıştır yılında yeni yatırımlarla birlikte üretiminin 48 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır yılındaki üretimi ise 42.9 milyon tona ulaşmıştır. Krallıkta 8 adet çimento fabrikası yerli pazara yönelik olarak üretim gerçekleştirmektedir yılındaki talep % 8'in biraz üzerindedir. Çimento talebi ülkedeki inşaat sanayiindeki gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir. Ayrıca çimento ihracatı da azalmaya devam etmektedir. Sabic'in çelik üretiminde yıllar itibarı ile iyi gelişmeler yaşanmaktadır yılı çelik üretiminin 3.9 milyon ton olduğu belirtilmektedir yılı üretiminin de 4.14 milyon ton olarak gerçekleşeceği beklenmektedir. İnşaat Petrol dışındaki ekonomi içerisinde inşaat sektörü önemli bir sektör olarak karşımıza çıkmaktadır. İnşaat sektörü, 2003 yılında GSYİH'nın % 5.8'ini ve istihdamın da % 14.6'sını karşılamıştır. İnşaat sektöründe çalışanların büyük bir çoğunluğu ise Suudi olmayan kişilerden oluşmakta ve özel sektörün elinde bulunmaktadır. Ekonomi için özel önemi olsa da, yılları arasında inşaat sektörü çok yavaş büyümüştür yılında ekonominin geneli iyi performans gösterdiği için sektör % 5.8 civarında büyümüştür. Daha sonraki yıllarda tekrar daralma başlamış ve 2001 yılında % 0.8, 2002'de % 2.5, 2003'te % 2.7 ve 2004 yılında ise % 5.3 civarında bir büyüme yaşanmıştır. The Real Estate Development Fund 1975 yılında kurulmuş ve özel evlerin inşaatı için uygun borçlanma faizleri uygulamıştır yılının sonuna kadar 'nin üzerinde ev için 58 milyar $ civarında bir fon kullanılmıştır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

9 Mali hizmetler Bankalar Krallık içerisinde 11 ticari banka faaliyette bulunmakta ve bunun 4 tanesi tam olarak devlet bankası konumundadır. the National Commercial Bank (NCB), Riyadh Bank, ve Al Rajhi Banking and Investment Company. Bütün bu bankalar İslami esaslara göre çalışmaktadır. Faiz uygulaması bulunmamaktadır. Diğer bankalar yabancı bankalarla kurulan ortak yatırımlardır. Krallıkta 4 adet Suudi olmayan banka vardır, bunların üç tanesi batı bankası olup, Deutsche Bank of Germany, BNP Paribas Bank of France ve J.P. Morgan Chase Bank of the US'in Krallık içerisinde faaliyet göstermesine izin verilmektedir. Banka bir kez kurulduktan sonra yatırım bankacılığı konusunda faaliyette bulunması beklenmektedir. Ayrıca 5 adet uzmanlaşmış kredi enstitüsü vardır. Bunların başında "Saudi Development Fund" ve "Saudi Industrial Development Fund" gelmekte olup, özel sektöre ve bazı kamu kuruluşlarına orta ve uzun vadeli kredi sağlamaktadır.. Turizm Suudi Arabistan'da turizm sektörü üç kategoride değerlendirilebilir. Hac ziyareti, iş ziyaretleri, Krallığın içerisinden veya diğer Körfez ülkelerinden gelen eğlence turizmi. Hac ziyaretlerinin dışında, Umre amaçlı ülkeye gelen turistlerin Mekke ve Medine dışındaki diğer yerlerin de seyahat edilmesini özendirecek çabalar sarf edilmektedir. Suudi Turizm Komisyonunun açıklamalarına göre, 2002 yılında ülkeyi ziyaret eden turistlerin sayısı 7.5 milyon kişi olarak verilmektedir yılında bu rakamın 8.2 milyon olduğu tahmin edilmektedir yılından beri Suudi Arabistan'a hac vazifesi ile gelen ziyaretçilerin sayısı her yıl arasında değişmektedir. Tabi bu sure zarfında Suudi Arabistan vatandaşlarının da büyük bir çoğunluğu Hac görevini yerine getirmektedir yılı Hac mevsimine 2 milyon hacı adayının katıldığı ifade edilmektedir. Çok büyük miktarlarda kişinin ülkeye aynı anda gelmesi tesislerin kullanımı açısından ülkede bir baskı unsuru oluşturmaktadır. Bu yüzden tesislerin genişletilmesi amacı ile çalışmalar sürekli olarak devam etmektedir yılı planlarına göre Mekke'de 78 yeni otelin yapılması ve Büyük Cami yakınlarında yeni yerleşim tesisinin inşa edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca sokakların bakımı ve inşaatı ile ilgili olarak da 240 Milyon $ tutarındaki projeye de devam edilmektedir. Mekke ve Medine'de hacıların yaptıkları harcamaları karşılamak üzere önemli miktarda özel sektör yatırımına ihtiyaç duyulmaktadır. İş turizmi de dini takvimden etkilenmektedir. Hac ve Ramazan ayı süresince iş ziyaretlerinde önemli derecede bir düşüş yaşanmaktadır. Bu sürelerde oteller % 50'ye varan indirimler uygulamaktadır. En sıcak aylar Haziran Eylül arasında olup, bu sürelerde otel rezervasyonlarında düşüşler yaşanmaktadır. Bu iş ziyaretleri için gelenlerin ancak % 25'i Arap olmayan ülkelerden gelmektedir. İç turizm ise yavaş yavaş ülkede önem kazanmaya başlamıştır yılında yerel turizm harcamaları 1.3 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca 4.1 milyon Suudi vatandaşı her yıl yurtdışı gezileri için 28 milyar $ harcamaktadır yılından beri Suudi aileleri batıda oluşan Arap karşıtı tavırlar nedeni ile tatillerini Suudi Arabistan'da geçirmeyi tercih etmektedirler. Bu beklenmedik yabancı ziyareti ve yerli turistlerdeki artış, 2003 yılında uluslararası zincirlerin 5 yıldızlı otellerin inşasını gerekli kılmıştır. Ülke doğal güzellikleri yanında, tarihi yerlere de sahiptir. Cidde'de, Abha, Bahah ve Taif'te çok ciddi yatırımlar İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

10 yapılmaktadır. Cidde'nin kuzey batısında yer alan Dorat Al Arous turizm bölgesi ise 8 km2'lik bir alanı kapsamaktadır. DIŞ TİCARET Dış Ticareti (Milyon Suudi Arabistan Riyali) Mal ve Hizmet İhracı Mal ve Hizmet İthali Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Suudi Arabistan 2004 yılındaki 107 milyar $'lık ihracatı ile dünya ihracat sıralamasında 22. sırada yer almaktadır. 80 milyar $ petrol ihracatı ile de dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumundadır. Diğer ihraç maddeleri de petrol ve petrolden elde edilen kimyasal ürünlerden oluşmaktadır. Suudi Arabistan, istatistik bilgilerinin tutulduğu 1967 yılından beri dış ticaret fazlası veren ender ülkelerden birisidir. İhracatında en fazla rol oynayan ürün petrol olup, yılları arasında meydana gelen petrol krizi ile birlikte ticaret fazlası hızlı bir biçimde yükselmiş ve 82.5 milyar $'a ulaşmıştır. Yakın zamanda petrol fiyatlarında meydana gelen artışlardan ülke olumlu etkilenmiş ve bundan faydalanılmıştır. Suudi Arabistan 1982, 1985 ve yıllarında ise petrol fiyatlarının düşük seyretmesi sonucunda etkilenmiştir. Suudi Arabistan OPEC içerisinde fiyat belirleyici konumundadır. Petrol fiyatları ise 1999 yılında 17 $/varil, 2000 yılında 28 $/varil, 2001 yılında 24.5 $/varil, 2004 yılında ise 38.5 $/ varil olmuştur. Suudi Arabistan'ın ihracatı da buna paralel bir gelişme göstermiştir yılında petrol ihracatı 51 milyar $ iken 2000 yılında 77.6 milyar $ seviyelerine kadar yükselmiştir. Fiyatlardaki artış % 59'a tekabül ederken, üretimindeki artış sadece % 6.4 olmuştur yılındaki global ekonomide meydana gelen olumsuzluklar Suudi Arabistan'a yaramış ve 2003 yılında toplam ihracatı 93 milyar $'a, 2004 yılında ise 105 milyar $'a kadar yükselmiştir yılında petrol dışı ürünlerin ihracatı toplam ihracatta % 8.5 paya sahip iken, bu oran 2003 yılında % 12'ye kadar yükselmiştir. Petro kimya ürünleri ise % 4.6 pay ile birinci sırada yer alırken, inşaat malzemeleri 2003 yılında 1.2 milyar $ değer ile ikinci sırada yer almaktadır yılında ithal harcamaları 30 milyar $ ile üst seviyelere çıkmıştır. Bu ithalatta devlet için gerçekleştirilen projeler ve özel tüketim projeleri bulunmaktadır. Daha sonraki yıllarda ithalatta istikrarlı bir artış ivmesi kazanılmış olup, 2003 yılında 33.9 milyar $, 2004 yılında ise 39.5 milyar $ ithalat gerçekleştirilmiştir. Önemli Ticaret Ortakları 2003 İthalat Toplamın % İhracat Toplamın % ABD 9.5 ABD 21 Japonya 7.7 Japonya 15.6 Almanya 7.4 Güney Kore 9.8 İngiltere 6.2 Çin 5.6 Çin 4.4 Singapur 4.6 Fransa 4.1 Hollanda 3.5 Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

11 ABD, Suudi Arabistan'ın en önemli tedarikçisi konumundadır yılları arasında Japonya geçici olarak öne geçmiştir. Bu süre ABD Dolarının kuvvetli dönemine rastlamaktadır. ABD, gıda ürünlerinde büyük bir paya sahip olup, özellikle makine ve nakliyat ekipmanları konusunda ana tedarikçi konumundadır. Suudi Arabistan ayrıca ABD'den savunma sanayi ürünleri ithalatı yapmaktadır. Suudi Arabistan petrol fiyatları düşük olduğu zaman ABD'den net ithalatçı iken, petrol fiyatlarının yüksek seyrettiği zamanlarda ise net ihracatçı konumundadır yılında petrol fiyatları düşükken Suudi ihracatı 6.4 milyar $ iken, ABD'den ithalatı 9 milyar $'dır yılına kadar petrol fiyatlarının keskin bir şekilde yükselmesi ile birlikte ihracatı 13 milyar $ olurken, ithalatı ise sadece 7.6 milyar $ olarak gerçekleşmiştir ve 2003 yılları arasında ise ABD ile olan ticaretinde denge oluşmaya başlamıştır. Avrupa'dan yapılan ithalatta ise lider olan üç ülke Almanya, İngiltere ve İtalya'dır. Bu üç ülkenin Suudi Arabistan'a olan ihracatı toplam ithalatının 18.8'ine tekabül etmektedir. Başlıca Dış Ticaret Ürünleri 2003 İhracat fob Payı (%) İthalat Payı (%) Ham petrol ve rafine ürünler 88.4 Metal, makine ve 21.8 ekipmanları Petro kimya ve plastikler 4.6 Gıda ürünleri 16.2 İnşaat malzemeleri 1.3 Kimyasal ve metal ürünler 13.7 Re Export Elde edilemedi Tekstil ve giyim 5.4 Tarım hayvan ve gıda 0.9 Deri, ağaç ve mücevher 2.0 ürünleri Kaynak: Economic Intelligence Unit 2005 Raporu Suudi Arabistan'ın Seçilmiş Ürün İhracatı 2004 Ürün/Hizmet 2004 (1000 $) Büyüme (Değer) % Toplam Tüm Ürünler 105,424, Petrol Yağları Ve Bitümenli 80,265, Minerallerden Üretilen Petrol Ve Bitümenli Minerallerden 9,210, Üretilen Ham Hariç Yağlar Petrol Gazı ve Diğer Gazlı 4,095, Hidrokarbonlar Asıklık Alkoller ve Halojenli 2,617, Sülfonlu,Nitrolu vb Türevleri 3901 Etilen Polimerleri (İlk Şekillerde) 2,367, Eterler,Eter Alkoller,Eter Fenoller,Peroksitleri,Türevleri 970, Sıklık Hidrokarbonlar 861, Propilen Yahut Diğer Olefin 344, Polimerleri (İlk Şekillerde) 2901 Asıklık Hidrokarbonlar 305, Azotlu Mineral Ve Kimyasal 296, Dünya İhracatın daki Yeri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

12 Gübreler Turbojetler,Turbo Propeller,Diğer Gaz Türbinleri 250, Demir Çelikten(Dökme Hariç)n 156, Dikişsız Tüp,Boru,İçi Boş Profil Polikarboksilik Asitler,Anhidritleri,Halojenürleri Türevleri 149, Başka Yerde Tanımlanmamış 145, Ürünler 2903 Hidrokarbonların Halojenli Türevleri 117, Demir Çelikten İnşaat ve Aksamı 112, Her Nevi Kükürt (Süblime,Çöktürülmüş,Koloidal Kükürt Hariç) 111, Taşkömürü Katranının Damıtılması 97, ile Üretilen Yağlar vb 7602 Alüminyum Döküntü ve Hurdaları 80, Vinil Klorür veya Halojenli Diğer 296, Olefin Polimerleri Poliasetaller,Diğer Polieterler,Epoksit Alkid vb Portland Çimento,Cüruf Vb Pusulalar,Denizci Kompasları,Yolculukta Aletler Reçineler 71, Çimentosu,Saplı Çimentosu,Hidrolik 71, Kullanılan 70, Tuvalet Kağıtları,Kağıt 4818 Havlu,Mendil,Kumaş,Masa Örtüsü 67, vb Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics İthalatı ise 37 milyar $ olup, dünya sıralamasında 42'nci sırada yer almaktadır. Görüldüğü üzere ithalatı ve ihracatı arasında oldukça büyük miktarlarda bir fazlalık bulunmaktadır. İthalatında en önemli ürünler arasında; binek otomobilleri ve otomotiv yedek parçaları, turbo jetler ve türbinler, ilaçlar, elektronik eşya, makineler, demir çelik ürünleri ve tıbbi malzemeler verilebilir. Suudi Arabistan'ın Seçilmiş Ürün İthalatı 2004 Ürün/Hizmet 2004 (1000 $) Büyüme (Değer) % Toplam Tüm Ürünler 37,504, Binek Otomobilleri,Steyşın 4,138, Dünya İthalatın daki Yeri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

13 Vagonlar,Yarış Arabaları Turbojetler,Turbo Propeller,Diğer Gaz Türbinleri 1,272, Başka Yerde Tanımlanmamış 1,109, Ürünler Tedavi Koruma İlaçları Doze 1,058, Edilmiş,Perakende Satılabilir Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu 708, Taşıtlar 4011 Kauçuktan Havalı Yeni Dış Lastikler 459, Radyo Telefon,Radyo,Televizyon Vericileri,Televizyon Kamerası 448, Pozisyonlardaki 416, Taşıtların Aksam ve Parçaları Kümes Hayvanlarının Etleri ve 408, Yenilen Sakatatı 1003 Arpa 394, Sentetik Dokumalar İplik,Monofil,Seritlerle 387, Ağır İş Makine ve Cihazlarının( )Aksamı,Parçaları 381, Süt ve Krema Yoğunlaştırılmış veya 369, Tatlandırılmış Otomatik Bilgi İşlem 360, Makineleri,Üniteleri Hava Vakum Pompası,Hava Gaz 358, Kompresörü,Vantilatör,Aspiratör Muslukçu,Borucu Eşyası Basınç 319, Düşürücü,Termostatik Valf Dahil Telli Telefon Telgraf için Elektrikli 309, Cihazlar Diğer Mobilyalar,Bunların Aksam ve 296, Parçaları Klima Cihazları Vantilatörlü,Isı,Nem 288, Değiştirme Tertibatlı Demir,Alaşımsız Çelikten Yarı 283, Mamuller Tıp,Cerrahı,Dişçilik,Veterinerlik Alet 282, ve Cihazları Demir Çelik Sıcak Hadde Yassı 272, Mamulleri Genişlik 600mm Fazla Dozerler,Greyder,Skreyper,Ekskav atör,küreyici,yükleyici Vb 247, Sıvılar için Pompalar,Sıvı 243, Elevatörleri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

14 Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics TÜRKİYE İLE TİCARET Suudi Arabistan ile Türkiye arasındaki ticaret verileri incelendiğinde yıllar itibarı ile dış ticaret hacminde oldukça hızlı bir gelişme olduğu söylenebilir. Türkiye 1989 yılında Suudi Arabistan'a yönelik olarak ihracat fazlası verirken, 1989 yılından beri ihracatımız ithalatımıza paralel bir şekilde gelişme gösterememiştir yılına kadar süren bu hızlı artış eğillimi neticesinde dış ticaret hacmimiz 2 milyar $'ın üzerine çıkmıştır. Ancak bu yıldan sonra ithalatımızda bir azalma yaşanmış ve 2004 yılında tekrar eski hızına ulaşmıştır yılı ithalatımız ise bir önceki yıla oranla % 53 artarak 1.88 milyar $ seviyelerine kadar çıkmıştır. İhracatımızdaki artış oranı bir önceki yıla göre % 25 olarak gerçekleşmiştir. Dış Ticaret Değerleri (1000 $) Yıl İthalat ($) İhracat ($) Dış Ticaret Dengesi ($) Dış Ticaret Hacmi ($) YIL Kaynak:DTM İstatistikleri İhracat İhracatımız içinde en önemli ürünler, demir çelik ürünleri, otomotiv sanayi ürünleri, halılar, gıda ürünleri, elektrikli makineler, giyim eşyaları, mobilya ve her türlü inşaat malzemesi gelmektedir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

15 Maddeler İtibariyle İhracatımız ($) 2005 Toplam Demir Ve Çelik Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer Halılar Ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler,Turunçgil Ve Kavun Kabuğu Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları Demir Veya Çelikten Eşya Mineral Yakıtlar,Mineral Yağlar Ve Müstahsalları,Mumlar Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya Örülmemiş Giyim Eşyası Ve Aksesuarları Taş,Alçı,Çimento,Amyant,Mika Vb Maddelerden Eşya Esasını Hububat,Un,Nişasta,Süt Teşkil Eden Müstahzarlar Ayakkabılar,Getrler,Tozluklar Vb Eşya Ve Aksamı Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar Yenilen Sebzeler Ve Bazı Kök Ve Yumrular Sebze,Meyva,Bitki Parçaları,Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Lifler Süt Ve Süt Mamulleri,Kuş Ve Kümes Hay.Yumurtaları,Bal Vb Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları,Prefabrik Yapılar Özel Dokunmuş Mensucat,Dantela,Duvar Halıları,İşlemeler Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya Sentetik Ve Suni Devamsız Lifler Örme Giyim Eşyası Ve Aksesuarları Seramik Mamulleri Yenilen Çeşitli Gıda Müstahzarları Kakao Ve Kakao Müstahzarları Hububat Muhtelif Kimyasal Maddeler Cam Ve Cam Eşya Debagat Ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa,Boya,Macun,Sakızlar Hayvansal Ve Bitkisel Yağlar Ve Bunların Müstahsalları Değirmencilik Ürünleri,Malt,Nişasta,İnülin,Buğday Gluteni Sabunlar,Yüzey Aktif Organik Maddeler,Yıkama Yağlama Madde Şeker Ve Şeker Mamulleri Uçucu Yağlar,Rezinoitler,Parfümeri,Kozmetikler Vb Adi Metallerden Çeşitli Eşya Bakır Ve Bakırdan Eşya Eczacılık Ürünleri Vatka,Keçe,Dokunmamış Mensucat,Özel İplik,Sicim Ve Mamulleri Kağıt Ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt Ve Kartondan Eşya Tuz,Kükürt,Toprak Ve Taşlar,Alçılar Ve Çimento İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

16 44 Ağaç Ve Ağaçtan Mamul Eşya;Odun Kömürü Optik,Fotoğraf,Sinema,Ölçü,Kontrol,Ayar Cihazları,Tıbbi Alet Aluminyum Ve Aluminyum Eşya İnorganik Kimyasal Müstahsallar,Organik,İnorganik Bileşikler Meşrubat,Alkollü İçkiler Ve Sirke Adi Metallerden Aletler,Bıçakçı Eşyası,Sofra Takımları Deri Eşya,Saraciye Eşyası,Seyahat Eşyası,Bağırsaktan Eşya Yün,Kıl,At Kılı;Bunların İplik Ve Dokumaları Başlıklar Ve Aksamı İnciler,Kıymetli Taş Ve Metal Mamulleri,Madeni Paralar Harp Silahları Pamuk Albüminoid Maddeler,Tutkallar,Enzimler Vb Gübreler Örme Eşya Organik Kimyasal Müstahsallar Basılı Kitap,Gazete,Resim Vb Baskı Sanayi Mamulu,El Yazmaları Yağlı Tohum Ve Meyvalar,Sanayi Bitkileri,Saman,Hayvan Yemi Etler Ve Yenilen Sakatat Emdirilmiş,Sıvanmış,Kaplanmış Mensucat,Bunlardan Teknik Eşya Çeşitli Eşya Oyuncaklar,Oyun Ve Spor Malzemeleri,Aksam Ve Parçaları Kahve,Çay,Paraguay Çayı Ve Baharat Et,Balık,Kabuklu Hayvan,Yumuşakça Vb Hayvansal Müstahzarlar Barut,Patlayıcı Maddeler,Pirotekni Mamulleri,Kibrit Vb Ham Postlar,Deriler (Kürkler Hariç) Ve Köseleler İthalat İthalatımızın büyük bir bölümünü petrol ithalatı oluşturmaktadır. Buna ilaveten diğer ürünler arasında petro kimya ürünleri sayılabilir. Maddeler İtibariyle ithalatımız ($) 2005 Toplam Mineral Yakıtlar,Mineral Yağlar Ve Müstahsalları,Mumlar Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya Organik Kimyasal Müstahsallar Emdirilmiş,Sıvanmış,Kaplanmış Mensucat,Bunlardan Teknik Eşya Debagat Ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa,Boya,Macun,Sakızlar Sentetik Ve Suni Devamsız Lifler Vatka,Keçe,Dokunmamış Mensucat,Özel İplik,Sicim Ve Mamulleri Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları Adi Metallerden Çeşitli Eşya İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

17 57 Halılar Ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları İnorganik Kimyasal Müstahsallar,Organik,İnorganik Bileşikler Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler,Turunçgil Ve Kavun Kabuğu Kurşun Ve Kurşundan Eşya Kağıt Ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt Ve Kartondan Eşya Muhtelif Kimyasal Maddeler Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer Demir Veya Çelikten Eşya Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları Taş,Alçı,Çimento,Amyant,Mika Vb Maddelerden Eşya Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Lifler Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar Bakır Ve Bakırdan Eşya Fotoğrafçılıkta,Sinemacılıkta Kullanılan Eşya Basılı Kitap,Gazete,Resim Vb Baskı Sanayi Mamulu,El Yazmaları Uçucu Yağlar,Rezinoitler,Parfümeri,Kozmetikler Vb Ham Postlar,Deriler (Kürkler Hariç) Ve Köseleler Özel Dokunmuş Mensucat,Dantela,Duvar Halıları,İşlemeler Örülmemiş Giyim Eşyası Ve Aksesuarları Sanat Eserleri,Koleksiyon Eşyası,Antikalar Örme Giyim Eşyası Ve Aksesuarları Şeker Ve Şeker Mamulleri Demir Ve Çelik Kakao Ve Kakao Müstahzarları Cam Ve Cam Eşya İnciler,Kıymetli Taş Ve Metal Mamulleri,Madeni Paralar Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya Esasını Hububat,Un,Nişasta,Süt Teşkil Eden Müstahzarlar Örme Eşya Diğer Adi Metaller,Sermetler,Bunlardan Eşya Optik,Fotoğraf,Sinema,Ölçü,Kontrol,Ayar Cihazları,Tıbbi Alet Tuz,Kükürt,Toprak Ve Taşlar,Alçılar Ve Çimento Kahve,Çay,Paraguay Çayı Ve Baharat Balıklar,Kabuklu Hayvanlar,Yumuşakçalar,Diğer Omurgasızlar Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları,Prefabrik Yapılar Ağaç Ve Ağaçtan Mamul Eşya;Odun Kömürü Ayakkabılar,Getrler,Tozluklar Vb Eşya Ve Aksamı Oyuncaklar,Oyun Ve Spor Malzemeleri,Aksam Ve Parçaları Seramik Mamulleri Sebze,Meyva,Bitki Parçaları,Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

18 34 Sabunlar,Yüzey Aktif Organik Maddeler,Yıkama Yağlama Madde Çeşitli Eşya Yenilen Çeşitli Gıda Müstahzarları 180 İŞ ADAMLARININ DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Ticaret Düzenlemeleri, Gümrükler ve Standartlar Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Bahreyn, BAE, Umman ile birlikte Körfez İşbirliği Teşkilatı (GCC) üyesidir. Üyelik, ülkeler arasında özel ticaret ve yatırım önceliklerini düzenlemektedir. GCC liderleri Yemen'in de yavaş yavaş Konseye girmesi için onay vermişlerdir. GCC, üyeleri arasında henüz gümrük birliğini tam olarak yerleştirememiştir. Üye devletler, Mart 2005 tarihine kadar gümrük birliği için bir hedef tarih belirlemişlerdir. Ayrıca 1 Ocak 2010 tarihine kadar tek para birimine geçiş ile ilgili olarak anlaşmışlardır. Suudi Arabistan aynı zamanda Arap Liginin de bir üyesi olup, Arap Serbest Ticaret Bölgesinin oluşturulması ile ilgili görüşmeleri yürütmektedir. Ocak 2003'den itibaren Krallığa ithal edilen malların büyük bir çoğunluğuna uygulanan % 12 tarife, Körfez İşbirliği Konseyinin (GCC) gümrük birliği anlaşmasına uyularak % 5'e indirilmiştir. Temel gıda maddeleri, diğer maddeler grubu içerisinden (ilaçlar dahil) ve kalkınma projeleri için sermaye ekipmanlarının ithalatı sıfır gümrükle yapılmaktadır. Ülkedeki üreticileri korumak amacı ile üç yıl geçici bir süre için çimento, yumurta, petrol yağları, teller, halı, çit, çelik borular, sabun ve sülfürik asit ithalatında % 20 tarife uygulanmaktadır. Hasat zamanında olan bazı ürünler için de yüksek oranlı tarifeler uygulanmaktadır. İthalat için herhangi bir lisans gerekmemekte ve yabancı döviz ödemeler için serbestçe kullanılmaktadır. Bazı mallar dini ve güvenlik sebebi ile yasaktır. Alkol ve tıbbi olmayan ilaçlar ve İslam dini ile uyuşmayan malzemelerin ithali yasaktır. Silah ve elektronik eşyanın ithalinde sıkı kontroller uygulanmaktadır yılında devlet televizyon uydu antenlerinin ithalini yasaklamış olmasına rağmen bu sıralar bu konu ihmal edilmektedir. Ayrıca Suudi Arabistan Dünya Ticaret Örgütünün üyeliği ile ilgili çalışmaları yürütmektedir. Suudi Arabistan bir kez kabul edildiği takdirde, ülkenin ticaret rejimi daha fazla şeffaf bir hale gelecek ve Suudi olmayan yabancı sermayenin ülkede daha fazla bir katkısı olacaktır. Yabancı yatırımlara yönelik daha uygun zemin hazırlanması ile ilgili olarak ekonomik ve politik reformlara da devam edilmektedir. Bu reformlardan bazıları; Ticari ajans düzenlemeleri Şirketler yasası İşçi yasası Sigorta yasası Gelir vergisi düzenlemeleri İkamet ve kefalet düzenlemeleri Ancak ülkede Suudi vatandaşlarını korumaya yönelik ticari engeller ve bürokratik düzenlemeler devam etmektedir. Bu da serbest ticaret ve yatırımları engelleyen düzenlemeler olarak kabul edilmektedir. Örneğin ticaret ile ilgili aktivitelere sadece Suudi milletinden olanlara izin verilmektedir. Bütün sanayi işletmeleri Suudi olmayan işletmelere açık olup, ürettikleri ürünlerin ticaretini yapabilirler. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

19 Ferdi mesleklere olan engellemeler de hala devam etmektedir. Avukat, doktor, muhasebecilik, mali hizmetler ve diğer benzer meslekler icra edilmesi önünde engellemeler bulunmaktadır. Diğer ticari engeller Suudi Arabistan 1995 yılında sorunların yabancı hakemlerle çözülmesi anlaşmasına imza atmıştır. Ancak yine de devlet kurumlarının uluslararası anlaşmazlıkların çözümü için Bakanlar Kurulu'nun onayına izin verilmesi gerekmektedir. Suudi Arabistan'ı ziyaret eden herkes ülkeye giriş için iş vizesi elde etmek için Suudi kefiline ihtiyaç vardır. Kefilliği kabul eden kişi ziyaretçi ile ilgili her türlü sorumluluğu üstlenmektedir. Bu yüzden Suudiler gerçekten kişisel olarak güvenmedikleri kişilere kefil olmamaktadırlar. Suudi Arabistan'ın muhasebe işlemleri için Zekat ve Gelir vergisi dairesi ödemeler üzerine özel vergiler uygulayabilmektedirler. Suudi yasal sistemi bütün mülkiyet haklarının düzenlenmesi ve korunması hususlarını içermektedir. Suudi Arabistan 1989 yılından beri Patent yasasına sahiptir. Ancak patentlerin sayısı sınırlı kalmıştır. Korumalı ürünler için veya işlenmiş ürünler için gerçekleşebilir. İşlenmiş ürünlerle ilgili koruma ilaçlara da uygulanmaktadır. Koruma zamanı 15 yıldır. Patent sahibi 5 yıl için bir başvuruda bulunabilir. İlaç firmaları "Saudi Patent" Ofisine başvurulmalıdır. Ticari markalar ticaret yasası altında korunmaktadır. Ticari sırlar Suudi yasasının herhangi bir alanında özel olarak korunmamaktadır. Genellikle aralarında yapılan kontratla korunmaktadır. Eğer şirketler ürünlerini Suudi Arabistan'da satmak istiyorlarsa, yerel temsilcileri vasıtası ile Ticaret Bakanlığı'na kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Enformasyon Bakanlığı vasıtası ile telif haklarını, patentleri ile ilgili düzenlemeleri ise "KACST" veya GCC Patent Ofisi vasıtası ile yapabilirler. Tüketim ürünleri üreticileri ve otomobil yedek parça üreticileri Suudi Arabistan'da taklitçilik ile karşılaşabilirler. Taklitçilik ile ilgili yasaları vardır ancak yine de tam olarak işlediği söylenemeyebilir. Arap ligi üyelerinin en önemli boykotu İsrail şirketlerine ve ürünlerine yönelik olarak uygulanmaktadır. 29 Mayıs 2001 tarihinde alınan bir kararla Suudi devleti genel koruma oranlarını %12'den %5'e indirmiştir. Hemen hemen tüm Suudi ithalatı bu kategoride değerlendirilmiştir. Ancak bebeklerle ilgili ürünlerde; mobilya, mutfak tuzu, maden suyuna % 20 oranında koruma devam etmektedir. Sigara, buğday, un, hurma ve uzun ömürlü sütlere ise % 100 gümrük oranları uygulanmaktadır. Devlet ihtiyacı için yabancı müteahhitlerin ithal edeceği malları da Suudi acenteler vasıtası ile ithal etmeleri gerekmektedir. Bazı hizmetlerin de devlete ait şirketlerden alınması zorunluluğu vardır. İthali yasak mallar Silahlar, alkol, uyuşturucu, domuz eti, pornografik malzemeler, arıtma cihazları ve bazı heykeller İthal gıda malları için sağlıkla ilgili düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Tüketim tarihi geçmiş ürünlerin Krallığa girişini önlemek amacı ile Ticaret Bakanlığı birçok direktif yayınlamıştır. Etiketlerin Arapça olması ve menşeinin belirtilmesi gerekmektedir. İthalat vergileri ve lisans düzenlemeleri Bazı malların ithali ya yasaklanmıştır ya da ilgili dairelerden alınacak izne tabidir. Ayrıca bazı malların ithali de özel izne tabidir. Bu mallar tarımda kullanılan tohumlar, canlı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

20 hayvanlar, taze ve donmuş et, kitaplar ve periyodikler, filmler ve kasetler, dini kitaplar ve kasetler, kimyasallar ve zararlı maddeler, ilaç ürünleri, telsiz telefon, atlar, alkol içeren ürünler (parfüm dahil), doğal asfalt ve arkeolojik ürünler. Suudi ihracatçılar ise ürünlerini ihraç edebilmek amacı ile ticaret kayıt belgelerinin bir kopyasını sunmak zorundadırlar. Ayrıca Suudi ürünleri ile ilgili menşe şahadetnamesini de ibraz etmek zorundadırlar. Antika, Arap atları, canlı hayvan veya ihracatta destek alan bazı ürünler için onay belgelerinin olması gerekmektedir. Gümrük Düzenlemeleri Maliye Bakanlığına bağlı olan Gümrükler Dairesi ve Milli Ekonomi Bakanlığı Suudi gümrük limanlarının idaresini yürütmektedir. İthal vergilerinin toplanmasında ithal değerlendirmeleri kullanılmaktadır. Ancak bu değerlendirme tam olarak malın değerini de yansıtmayabilir. Suudi gümrük değerlendirmesi, ne DTÖ tabanlı ne de fatura değerine göre yapılır. Minimum fiyatlar kullanılmaktadır. Gümrük acentaları deneyimlerine göre ve yerel fiyatlara göre veya bazen üreticilerden fiyat elde edilerek değerlendirmelerini yaparlar. İstatistiklerinde ise sigorta değerlerini de ihtiva etmekte ve "CİF" olarak verilmektedir. İhraç malları ise "FOB" olarak verilmektedir. Armonize sistem kullanılmaktadır. Gümrüklere başvurular genellikle sözlü olarak yapılmakta olup, temyiz komitesi ise Gümrükler Genel Müdür Yardımsı altında sık sık toplanmaktadır. Her ne kadar Suudi Arabistan Gümrük Koordinasyon Konseyi üyesi olsa da Gümrük memurlarının iş konularında ne araştırma yapma yetkisi bulunmamakta ne de güç kullanma yetkisi bulunmaktadır. Geçici Eşya Girişi Gerekleri Promosyon amaçlı malların geçici girişlerinde eşyaların fatura üzerinde değerlerinin belirtilmesine ihtiyaç vardır. Fatura malların sergi amaçlı olduğunu belirtmeli ve sergi sonunda tekrar ihraç edileceğini göstermelidir. Bu mallar için Suudi gümrüklerine bir depozito yatırılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu toplam değerin % 5'ine veya % 20'sine tekabül etmektedir. Bu depozito sergi bittiğinde tekrar geriye alınmaktadır. İlaveten gümrük otoritesi yükleme ve indirme masraflarını yükler ve depozitonun geriye alınması iki ila dört haftayı alabilir. Özel İthalat/İhracat Gerekleri ve Sertifikalar Özel bir ithal izni bulunmamaktadır. Alışılmamış durumlarda ise Suudi gümrükleri duruma göre tavır takınmaktadırlar. Aşağıdaki dokümanlar Suudi Arabistan'a ihracat yapanlar için gerekmektedir. Menşe şahadetnamesi Ticari fatura (üç nüsha), ülke orijinini ifade etmelidir. Taşıyıcının ismi, eşyaların ağırlık ve değeri bulunmalıdır Menşe şahadetnamesi Temiz konşimento veya havayolu faturası Sağlık düzenlemeleri ile uyumlu dokümanlar, eğer uygulanabilirse sigorta dokümanları Paketleme listesi Orijinal dokümanlar Arapça'ya çevrilmelidir. Saudi Arabian Standards Organization (SASO) uygunluk belgesi aramaktadır. Ürünle ilgili ise radyasyon sertifikası. Etiket ve Markalama Gerekleri Suudi Arabistan'a ihraç edilecek her türlü mal için etiketleme ve markalama ile ilgili düzenlemenin yapılması gerekmektedir. SASO etiketleme ve diğer düzenlemelerden sorumludur. Etiketleme özellikle gıda ürünleri, kişisel bakım ürünleri, sağlık ürünleri ve ilaçların pazarlamasında önem arz etmektedir. SASO ithal birçok ürün için markalama ve etiketleme ile ilgili standartları oluşturmuştur. Etiketler herhangi bir gıda ürünü için Arapça dilinde yazılmalı, kutusunda da aynı bilginin yabancı dilde yer alması sağlanmalıdır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,