VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI A.Ş. GENELGELER-I

Transkript

1 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI A.Ş. GENELGELER-I Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. Akdeniz Cad. Birsel İş Merkezi No:14 Daire: 601 Alsancak İZMİR Telefon: Fax: EYLÜL 2011 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 1

2 1) VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI ) Amaç ve Hukuki Dayanak ) İşlem Esasları ) İşlem Sistemi ) Pazarlar ) Günlük İş Akışı ve Seans Saatleri ) İşlem Yöntemleri ) Uzlaşma Fiyatı ve Uzlaşma Fiyatı Komitesi ) İşlemlerin Durdurulması ) Emirler ) Temsilci Yetki Seviyeleri ) Veri Yayını ) Verilerin Kaybı ) Borsa İşlem Salonuna Girebilecekler ) Borsanın Yetkileri ) Borsa Bülteni ) VOBİS in Kullanılması ) Eşleşme Anında Emir İptali ) İradi Emir İptali ) Üyelik Esasları ) Borsaya Üye Olabilecekler ) Piyasalar ) Piyasa Bazında İşlem Yapma Yetkisi ) Üyelerin VOB İşlem Sistemine Erişimleri ) Üyelik Giriş Aidatları ) Borsa Payı Tarifesi ) Üyelerin Müşterilerine Uygulayacakları Kurtaj Tarifesi ) Üyelik Teminatı ) Yıllık Üyelik Aidatı ) İşlem Salonu Terminal Kirası ) Uzaktan Erişim Bağlantı Giderleri ) Aidatlarda, İşlem Salonu Terminal Kiralarında ve Üyelik Teminatlarında Yapılacak Değişiklikler ) Temerrüt Faizi ) Borsa Üyelik Türleri ) Borsa Üyelik Şartları ) Borsa Üyeliği Başvurusunda Bulunurken Borsa ya Verilecek Bilgi ve Belgeler ) Takas Üyelik Türleri ) Takas Üyelik Şartları ) Takas Üyeliği Başvurusunda Bulunurken Gönderilecek Bilgi ve Belgeler ) Borsa Üyelerinin Borsada İşleme Başlamaları ) Borsa Üyelik Belgesinin Tescili ) Üye Temsilcilerinin Bildirilmesi ) Üyelerle İletişim ) VOB da İşlem Gören Sözleşmeler ) Sözleşme Hükümleri ) İşlem Prosedürü Her bir dayanak varlık için, ihraç tarihini takip eden ay ve bu ayı takip eden ikinci ay olmak üzere toplam iki vade ayı işleme açılır Vadelerde Süreklilik Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 2

3 1) VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI 1.1) Amaç ve Hukuki Dayanak Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş., Sermaye Piyasası Kurulunun 17/8/2001 tarihli ve 9/1101 sayılı Kararına dayanan, Devlet Bakanlığı nın 3/9/2001 tarihli ve 2381 sayılı yazısı üzerine, 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40 ıncı maddesine göre, 19/10/2001 tarih, Sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 2001/3025 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan ülkemizdeki ilk özel borsa kuruluşudur. Borsa 4 Şubat 2005 tarihinde faaliyete geçmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin güven ve istikrar içinde işlem görmesini sağlamak üzere vadeli işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş, teşkilat, faaliyet, denetim, üyelik ilke ve esaslarını düzenlemektir. 1.2) İşlem Esasları 1.2.1) İşlem Sistemi Borsada sözleşmelere ilişkin alım, satım ve diğer işlemler VOBİS adı verilen bilgisayarlı işlem sistemi üzerinde gerçekleşir ve burada gerçekleşen tüm işlemler işlemleri gerçekleştiren üyeleri ve üyeler vasıtasıyla Borsaya emir ileten üye müşterilerini bağlar. VOBİS in temel özellikleri şunlardır: 1. VOBİS e Borsa tarafından belirlenen yöntemlerle uzaktan erişim yoluyla ya da VOB işlem salonu kullanılarak emir iletilebilir. VOBİS te veya VOBİS e erişimde arızaların oluşması durumunda Borsa emirlerin telefonla iletilmesini şart koşabilir. Bu durumda emirler sisteme Borsa personeli tarafından girilir. Üyeler uzaktan erişim yöntemiyle emir girerken VOBKE yi kullanır. 2. İşlemler, iletilen emirlerin fiyat önceliği ve zaman önceliği esaslarına dayanan bir algoritmayla elektronik ortamda eşleştirilmesi sonucunda gerçekleştirilir. 3. Emirler hesap bazında girilir. Hesapların açılması, açılan hesaplar için işleme başlama zamanına dair hususlar Takas ve Temerrüt Esasları Genelgesinde düzenlenir. Emirlerin hesap bazında girilmesi, üyelerin müşterilerinin işlemlerinden ve açık pozisyonlarından sorumlu olması esasını değiştirmez. Borsa VOBKE aracılığıyla teminatlar ve pozisyonların üye bazında ve/veya hesap bazında da takip edilmesine imkan tanır. Borsa, piyasada gerçekleşen işlemlere ilişkin gerek gördüğü bilgileri VOBKE aracılığıyla üyelerine duyurabilir. VOBKE de yer alacak bilgiler Borsa tarafından önceden haber verilmeksizin değiştirilebilir. Borsa Yönetmeliğinin 139 uncu maddesi çerçevesinde yapılacak bilgilendirmeler saklıdır. 4. VOBİS, işlem anında yeterli teminatın varlığını TVİS ile çevrim-içi olarak bağlanmak suretiyle kontrol eder. Bu kontrol, emirlerin girişi esnasında yapılmaz. Pozisyon için gerekli teminatın olmaması durumunda emir sisteme girilebilir ancak, işlemin gerçekleşmesine müsade edilmez. Emirlerin eşleşmesi esnasında yeterli teminatı olmayan emir iptal edilir. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 3

4 5. Üyeler sadece yetkili oldukları piyasalarda emir girebilirler ve işlem gerçekleştirebilirler. 6. Emirler, işlemler, teminatlar ve pozisyonlar gün içinde VOBKE aracılığıyla izlenebilir. Ayrıca gün sonunda üyelere elektronik ortamda işlem defterleri ve Borsa Bülteni gönderilebilir. 7. VOBİS, Borsada işlem gören sözleşmelere ilişkin VOBKE de yer alan bilgilerin bir kısmının Borsanın belirleyeceği veri yayıncılarına veya diğer medyaya çevrim-içi veya gecikmeli olarak verilmesine imkan tanır ) Pazarlar Borsada işlemler üç farklı pazarda gerçekleştirilebilir. Bunlar Ana Pazar, Özel Emirler Pazarı ve Özel Emir İlan Pazarıdır ) Ana Pazar Ana Pazar, normal seans ya da fiyat sabitleme seansları sırasında emirlerin eşleştirildiği esas pazardır ) Özel Emirler Pazarı ve Özel Emir İlan Pazarı Özel emirler, Ana Pazarda oluşan fiyatları etkileyebilecek büyüklükte olan yüksek miktarlı emirlerdir. Fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmelerinde bir defada girilen 500 adet sözleşme ve daha yüksek miktardaki emirler, diğer sözleşmeler için ise bir defada girilen adet sözleşme ve daha yüksek miktardaki emirler özel emir olarak kabul edilir. Her iki tarafı da belirli olan özel emirlerin Özel Emirler Pazarı nda işlem görebilmesi için Borsanın onayı gerekir. Özel Emir İlan Pazarında ise sadece bir tarafı belirli olan özel emirler girilebilir. Girilen emrin eşleşmesi durumunda, işlem Borsanın onayı alınmak kaydıyla yine Özel Emirler Pazarında gerçekleşir. Bu pazarlarda emirlerin kısmen karşılanması mümkün değildir. Bu pazarlardaki teminat kontrolü, pozisyon limitlerinin hesaplanması gibi risk yönetimi uygulamaları da Teminatlandırma ve Diğer Risk Yönetimi Esasları Genelgesindeki hükümlere tabidir. Şu kadar ki özel emir ilan pazarına girilen emirlerin yeterli teminatlarının olup olmadığı Borsa tarafından en kısa sürede kontrol edilir ve yeterli teminatın olmadığı durumlarda emirler iptal edilir. Özel Emir İlan Pazarında fiyat ve zaman önceliklerinin uygulanması aşağıda belirlenen koşullara tabidir: i. Aynı miktarlı birden fazla özel emir ilanının bulunması durumunda fiyat ve zaman önceliği kuralı geçerlidir. ii. Miktarı farklı olan birden fazla özel emir ilanının olması durumunda, fiyat ve zaman önceliği geçerli değildir ve bu şartlardaki özel emir ilanlarının miktar öncelikli olarak karşılanması esastır. Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 4

5 Özel emirlerde otomatik eşleşme uygulanmaz. Özel emirlerden dolayı işlem gerçekleşmesi için Borsanın onay vermesi zorunludur. Borsanın onaylamadığı durumlarda, işlem gerçekleşmez ve ilgili özel emirler iptal edilir ) Günlük İş Akışı ve Seans Saatleri VOBİS, aksi Borsa tarafından belirtilmedikçe tüm Borsa Günlerinde saat 08:45`te açılır ve saat 18:05 te kapatılır. İşlem saatlerinin belirlenmesinde Borsanın saati esas alınır. Normal günlük iş akışı aşağıdaki gibidir: Normal Seans 08:45 09:15 17:25-17:35 17:45 Takas Süresi T+1 Günü Saat 14:30 İşlem Yapılmayan Dönem Kapanış Aralığı Uzlaşma Fiyatlarının İlanı ve Teminat Tamamlama Çağrılarının Yayınlanması ) İşlem Yapılmayan Dönem Saat 08:45-09:15 arası işlem yapılmayan dönem olarak adlandırılır. İşlem yapılmayan dönemde, sistem açık olmakla birlikte emir girişi ya da işlem gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu dönemde temsilciler tarafından; - sisteme bağlanılabilir, - sorgulama yapılabilir, - önceki günlerden kalan iptale kadar geçerli ya da tarihli emirler iptal edilebilir, - önceki günlerden kalan iptale kadar geçerli ya da tarihli emirlerin miktarı azaltılabilir ve/veya fiyatları daha kötü (alışta daha düşük, satışta daha yüksek) fiyatlarla değiştirilebilir, - normal seans başladıktan sonra sisteme gönderilmek üzere, toplu emir dosyası oluşturulabilir ) Normal Seans Saat 09:15-17:35 arasında normal seans adı verilen tek bir seans düzenlenir. Normal seans fiyat ve zaman önceliğine dayanılarak sürekli müzayede esasıyla işlemlerin gerçekleştirildiği seanstır. Normal seans süresince temsilciler sözleşme bazında derinlik bilgilerine ulaşabilirler. Normal seansın son 10 dakikası kapanış aralığı olarak adlandırılır. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 5

6 Normal seans bittikten sonra uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesiyle birlikte kapanış fiyatından emirler de sistem tarafından eşleştirilir. Normal seans bittikten sonra eşleştirilen bu emirler normal seans işlemlerine dahil edilir ) Uzlaşma Fiyatının İlanı ve Teminat Tamamlama Çağrılarının Yapılması Saat 17:45 te işlem gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir. İlgili Mevzuat uyarınca Borsa ilanı geciktirebilir. Uzlaşma fiyatlarının ilan edilmesini takiben teminat tamamlama çağrıları ilgili üyenin TVİS terminallerinde yayınlanır ) Takas Süresi Takas süresi saat 17:45 te başlar ve T+1 günü saat 14:30 a kadar devam eder. Saat 17:45 ten VOBİS kapatılıncaya kadar geçen sürede temsilciler tarafından sorgulama yapılabilir. VOBİS in kapatılması ile birlikte sisteme erişim imkanı ortadan kalkar, ancak VOBİS in kapatılması TVİS te yapılacak takas vb. işlemlere devam edilmesini engellemez ) Fiyat Sabitleme Seansları Borsa tarafından gerekli görülmesi durumunda normal seanstan önce, sonra ya da normal seans içinde bir ya da birden fazla sözleşmede, sözleşme tipinde, fiyat sabitleme seansları düzenlenebilir. Günlük akış içerisinde normal seans başlamadan önce açılışöncesi seansı, normal seans sırasında tek fiyat belirleme seansı ve normal seans bittikten sonra kapanış seansı adları altında fiyat sabitleme seanslarının düzenlenmesi mümkündür. Fiyat sabitleme seanslarının düzenlenmesi halinde bunların saatleri ve süreleri Borsa tarafından duyurulur. Fiyat sabitleme seansları süresince, ilgili sözleşmede (sözleşmelerde) fiyat ve derinlik bilgilerine ulaşmak mümkün değildir. Bu seanslarda girilen emirler gerçekleşmezse, seansın bitimiyle birlikte sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Normal seansta girilmiş olan emirler fiyat sabitleme seanslarında geçerli değildir. Fiyat sabitleme seansları düzenlendiği zaman bakımından, üçe ayrılmaktadır: i. Normal seanstan önce düzenlenen fiyat sabitleme seansına açılış-öncesi seansı adı verilir. Açılış-öncesi seansında belirlenen denge fiyatı, normal seans açılırken baz fiyat olarak kullanılabilir, dolayısıyla günlük fiyat hareket limitleri bu fiyat üzerinden tespit edilebilir. ii. iii. Fiyat sabitleme seansları normal seans sırasında da düzenlenebilir. Bu durumda düzenlenen seansın bitiminde, normal seansa kalınan yerden devam edilir. Normal seans sırasında düzenlenen fiyat sabitleme seansında belirlenen denge fiyatı baz fiyatta herhangi bir değişiklik yapmaz. Normal seansın bitiminden sonra düzenlenen fiyat sabitleme seansına kapanış seansı adı verilir. Kapanış seansında belirlenen denge fiyatı, o günün uzlaşma fiyatı olarak kullanılabilir. Fiyat sabitleme seanslarında tek fiyat yöntemi uygulanır. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 6

7 1.2.4) İşlem Yöntemleri VOBİS te sürekli müzayede ve tek fiyat olarak adlandırılan iki farklı işlem yöntemi uygulanabilir ) Sürekli Müzayede Yöntemi Bu yöntem normal seans ta kullanılır. Bu yöntemde, VOBİS e iletilen emirlerin Borsa Yönetmeliğinde belirtilen şekilde fiyat önceliği ve zaman önceliği esaslarına uygun olarak eşleşmesi sonucunda oluşan fiyatlar üzerinden işlemler gerçekleştirilir ) Tek Fiyat Yöntemi Bu yöntem fiyat sabitleme seanslarında kullanılır. Tek fiyat yönteminde VOBİS e iletilen emirler ilan edilen süre boyunca toplanır ve bu sürenin bitiminde en yüksek miktarın gerçekleşmesine imkan verecek olan denge fiyatı üzerinden yine fiyat ve zaman önceliklerine uygun olarak işlemler gerçekleştirilir. Bu yöntemde alış ve satış emirleri verilen fiyat üzerinden veya daha iyi olan fiyat üzerinden gerçekleşir ) Uzlaşma Fiyatı ve Uzlaşma Fiyatı Komitesi Gün sonunda kar/zarar hesaplamalarına ve günlük takas işlemlerine esas teşkil etmek üzere Borsa tarafından sözleşme bazında günlük olarak hesaplanan ve ilan edilen fiyata uzlaşma fiyatı adı verilir. Uzlaşma Fiyatı Komitesi, Borsa Yönetmeliğine uygun olarak gerekli gördüğü durumlarda VOBİS tarafından hesaplanan günlük uzlaşma fiyatlarını değiştirebilir ) İşlemlerin Durdurulması Borsada işlemler, Genel Müdürün kararıyla; herhangi bir işlem gününde bir ya da birden fazla sözleşmede veya tüm sözleşmelerde durdurulabilir. Aynı şekilde işlemlerin tekrar başlatılması için de Genel Müdürün kararı gereklidir. Genel Müdür bu yetkisini görevlendireceği bir birime devredebilir 1.2.7) Emirler ) Emirlerin Borsaya İletilmesi Borsada işlem yapan aracı kuruluşların temsilcileri, Borsa işlem salonundan veya VOBKE vasıtasıyla uzaktan erişimle emirlerini iletirler. Telefonla emir iletimine ilişkin hususlar saklıdır ) Emirlerin Eşleşmesi Sisteme gönderilen emirler normal seansta fiyat ve zaman önceliğine göre eşleşirler. Eşleşme esnasında uygulanacak öncelik kuralları aşağıdaki gibidir: Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 7

8 i. Fiyat Önceliği Kuralı: Daha düşük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır. ii. Zaman Önceliği Kuralı: Fiyat eşitliği halinde, zaman açısından daha önce gelen emirler önce karşılanır. Emirlerin eşleşebilmesi için her iki emir için de yeterli teminatın bulunması şarttır. Eşleşme anında yeterli teminatı bulunmayan emir iptal edilir ve işlem gerçekleşmez. Borsada dürüstlük ve düzeni bozacağı kanaatine varılması durumunda, yeterli teminat olmaksızın girilen emirler eşleşme öncesinde iptal edilebilir veya bu tür emirleri giren üyenin emir girişleri belirli bir süre kısıtlanabilir. İlgili Mevzuatta çerçevesinde alınabilecek diğer tedbirler saklıdır. Bu Genelgede ve Teminatlandırma ve Diğer Risk Yönetimi Esasları Genelgesinde düzenlenen emir girişi ve pozisyon limitlerine ilişkin kısıtlamalar saklıdır ) Emir Yöntemleri VOBİS e girilebilecek olan emirlerde aşağıdaki belirtilen üç fiyat belirleme yönteminden birinin seçilmesi zorunludur: Limit (LMT) Belirlenen limit fiyat seviyesine kadar işlem gerçekleştirmek için kullanılan emir yöntemidir. Bu yöntem kullanıldığında fiyat girilmesi zorunludur. Piyasa (PYS) Emrin girildiği anda ilgili sözleşmede piyasada bulunan en iyi fiyatlı emirden başlayarak emrin karşılanması amacıyla kullanılan emir yöntemidir. Piyasa yöntemi seçildiğinde ekranda oluşan En İyi Fiyat seçeneğinin işaretlenmesi durumunda ise emir sadece piyasada o anda bekleyen en iyi fiyat seviyesindeki emirlerle eşleşir. Kapanış Fiyatından (KAP) Gün sonunda hesaplanan uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılan emir yöntemidir. Uzlaşma fiyatı hesaplandıktan sonra kapanış fiyatından emirler karşı tarafta bekleyen kapanış fiyatından emirlerle eşleşir. Alış ve satış tarafında bekleyen kapanış fiyatından emirler eşleştikten sonra kalan kapanış fiyatından emirler uzlaşma fiyatını karşılayan normal seans emirleri ile eşleşir. Kapanış Fiyatından emirler sadece kalanı pasife yaz emir türü ve seans emir süresi kullanılarak sisteme gönderilebilir ) Emir Türleri Emir yöntemlerinden bir tanesi seçildikten sonra aşağıda açıklanan 4 emir türünden birinin seçilmesi gerekmektedir: Kalanı Pasife Yaz (KPY) Emrin girildiği anda tamamının gerçekleşmesi esas olmakla birlikte, tamamının gerçekleşmemesi durumunda kalan miktarın maksimum emir miktarına kadarlık kısmının, emrin yöntemine göre limit fiyatından ya da gerçekleştiği son fiyat üzerinden pasife limit emir olarak yazılması için kullanılan emir türüdür. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 8

9 Gerçekleşmezse İptal Et (GİE) Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür. Kalanı İptal Et (KİE) Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde gerçekleşmeyen kısmının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür Şarta Bağlı (SAR) Bu emir türü, emri giren tarafından ilgili sözleşme için belirlenen fiyattan (aktivasyon fiyatı) ya da alış emirleri için daha yüksek ve satış emirleri için daha düşük fiyatlardan Borsada işlem olması durumunda, emrin sistemde aktif hale gelmesi amacıyla kullanılır. Şarta bağlı emir türünün kullanılması durumunda, emrin fiyat giriş yönteminin yanı sıra aktivasyon fiyatının belirtilmesi de zorunludur ) Emir Süreleri Emir girişinde emrin sistemde geçerli olacağı süreye ilişkin aşağıda yer alan dört seçenekten bir tanesinin seçilmesi gerekmektedir: Seans Emri (SNS) Emir sadece girildiği seansta geçerlidir. Seans sonuna kadar eşleşemezse sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Günlük Emir (GUN) Emir girildiği günde geçerlidir. Gün sonuna kadar eşleşemezse sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. İptale Kadar Geçerli Emir (İKG) Emir girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Tarihli Emir (TAR) Emir, sisteme girilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Sistemde, sözleşmenin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez. Günlük akış içerisinde sadece bir seans olduğu için seans ve gün emirleri aynı süreye işaret etmektedir. Her iki süre için de günlük fiyat hareket limitleri geçerlidir. İptale kadar geçerli ve tarihli sürelerinin seçilmesi durumunda, günlük fiyat hareket limitlerinin dışında emir girilebilir ) Emir Girişinde Kısıtlamalar Emir girişinde VOBİS tarafından fiyat ve miktar kontrolü yapılır. İlgili seans özelliklerine uygun olmayan emirler sisteme girilemez. Maksimum emir miktarı sadece pasife girilen emirler için kontrol edilir. Normal seansta girilebilecek maksimum pasif emir miktarı döviz Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 9

10 vadeli işlem sözleşmelerinde adet, fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmelerinde 500 adet, diğer sözleşmelerde ise adet sözleşmeyi içerir. Emir girişinde iptale kadar geçerli ve tarihli emirler dışındaki süreler için girilen emirler günlük fiyat hareket sınırları içinde olmak zorundadır. Riskli hesaplar ana pazar da pasif ve aktif emir girişi yaparak pozisyon kapatıcı işlem gerçekleştirebilirler ) Emir Düzeltme Sistemde açık emirler ya da kısmi olarak gerçekleşmiş olan emirlerin gerçekleşmeden bekleyen kısımları istenildiği anda ilgili temsilciler tarafından değiştirilebilir. Normal temsilciler kendi emirlerini, yönetici temsilciler kendi üyelerine ait tüm emirleri değiştirebilir. VOBİS te emir giriş alanları dikkate alındığında, bazı alanlar emrin asli unsuru kabul edilerek değiştirilemezken, bazı alanlarda değişiklik yapılabilir. Aşağıdaki tabloda değişiklik yapılabilen alanlar ve yapılan değişiklikler dolayısıyla zaman önceliğinin korunup korunmadığı gösterilmektedir: Alan Değiştirilebilir mi? Zaman önceliğinin korunması Pazar Değiştirilemez. - Sözleşme Değiştirilemez. - Hesap Değiştirilemez. - Pozisyon Kapatma Değiştirilebilir. Korunur. Emir Yöntemleri Sadece limit emirler piyasa Korunmaz. (LMT/PYS/KAP) emrine dönüştürülebilir. Fiyat Değiştirilebilir. Korunmaz. En İyi Fiyat Limit emir piyasa emrine Korunur. değiştirilirken işaretlenebilir. Piyasa/şarta bağlı emirler, en iyi fiyatlı olarak değiştirilebilir. Miktar Sadece azaltılabilir. Korunur. Emir Türleri Değiştirilemez. - (KPY/GİE/KİE/SAR) Aktivasyon Fiyatı Değiştirilebilir. Aynı aktivasyon fiyatında bekleyen diğer emirler arasında son sıraya atılır. Süre Değiştirilebilir. Korunur. Tarih Değiştirilebilir. Korunur. Temsilci Ref Değiştirilebilir. Korunur. Açıklamalar Değiştirilebilir. Korunur. İptale kadar geçerli ya da tarihli emirler, seanstan önce işlem yapılmayan dönemde de değiştirilebilir. Ancak bu dönemde fiyat değişiklikleri sadece daha kötü fiyata doğru yapılabilir. Alım satım ekranında doldurulması zorunlu olan alanlar dışındaki alanlara girilen bilgi ve açıklamalar sadece kullanıcının kendisine ilişkin açıklamalar mahiyetinde olup bunlar işlemin mahiyetini değiştirmez ve işlemin gerçekleşmesi ve tarafların hak ve yükümlülükleri üzerinde herhangi bir etki yapmaz. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 10

11 ) Emir İptali VOBİS te, açık olan emirler ya da kısmi olarak gerçekleşmiş olan emirlerin gerçekleşmemiş olarak bekleyen kısımları emrin sahibi üye tarafından iş akışında belirtilen süreler içerisinde iptal edilebilir. Normal temsilciler kendi emirlerini, yönetici temsilciler kendi üyelerine ait tüm emirleri, yetkili Borsa personeli ise sistemdeki tüm emirleri iptal edebilir ) Toplu Emir Dosyaları İşlem yapılmayan dönemde, normal ya da fiyat sabitleme seanslarında temsilciler tarafından sisteme gönderilmek üzere toplu emir dosyaları hazırlanabilir. Daha önceden hazırlanan toplu emir dosyaları normal ya da fiyat sabitleme seansları sırasında sisteme gönderilebilir. Emirlerin sisteme gönderilmesi sırasında sistem, emirler hakkındaki her türlü kontrolü ilgili seansa göre yapar. Bu kontroller sonucunda geçerli olmayan emirler işaretlenir ve sisteme gönderilmez. İşaretlenen emirler düzeltilerek sisteme yeniden gönderilebilir ya da silinebilir. Bir toplu emir dosyasıyla en fazla 50 tane emir hazırlanabilir. Toplu emir dosyalarındaki emirler, sisteme tek tek gönderilebileceği gibi gruplar halinde ya da tamamı bir kerede gönderilebilir. Toplu emirler, farklı hesaplar için, farklı sözleşmeler ve emir süreleri ile farklı emir yöntemlerinde ve emir türlerinde hazırlanabilir ) Temsilci Yetki Seviyeleri Borsada işlem yapmaya yetkili üye temsilcileri için yönetici, normal, sorgulamacı ve piyasa yapıcı olmak üzere dört çeşit temsilci tipi bulunmaktadır. Her üyenin en az bir adet yönetici temsilcisi olmak zorundadır. Üye isterse bütün temsilcilerine de yönetici temsilci yetkisi verebilir. Piyasa yapıcılık yetkisi olan üyeler ise en az bir temsilcilerine piyasa yapıcı temsilci yetkisini vermek zorundadırlar. Yönetici temsilci, üyeye ait tüm hesaplar için sisteme emir girme, işlem yapma ve bu hesapların pozisyon ve teminatlarını takip etme yetkisine sahiptir. Bunlara ek olarak, bağlı olduğu üyenin diğer temsilcileri tarafından girilen emirleri onaylama, izleme, iptal etme ve düzeltme yetkilerine de sahiptir. VOBAPI aracılığıyla VOBİS te gerçekleştirilen emir girme, düzeltme ve iptali de dahil olmak üzere her türlü işlem ilgili yönetici temsilci tarafından yapılmış kabul edilir. Üye nezdindeki hesapların normal temsilcilere tahsisi, yönetici temsilci tarafından yapılır. Yönetici temsilciler özel emir girişi yapabilir. Normal temsilci bağlı bulunduğu üyenin yönetici temsilcisinin kendisine tahsis ettiği hesaplar için VOBİS`e emir gönderebilir ve bu hesaplara ilişkin teminat ve pozisyon bilgilerine ulaşabilir. Normal temsilci özel emir girişi yapamaz. Normal temsilciler sadece kendi girdikleri emirleri düzeltme ve iptal etme yetkisine sahiptir. Sorgulamacı temsilci ise bağlı bulunduğu üyenin yönetici temsilcilerinin ve normal temsilcilerinin sisteme gönderdiği emirleri izleyebilir, sorgulama yapabilir ancak sisteme emir gönderemez. Piyasa Yapıcı temsilci bağlı bulunduğu üyenin piyasa yapıcı hesabını kullanarak işlem gerçekleştirir. Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 11

12 Aksi, üye tarafından belirtilmediği sürece bütün temsilciler yönetici temsilci olarak tanımlanır. Yetki seviyelerinin belirlenmesi ve değiştirilmesi üyenin yazılı talebi ile gerçekleştirilir. VOBİS şifreleri Borsa tarafından üyeye bildirilir ve şifre değişiklikleri ilgili temsilci tarafından yapılır ) Veri Yayını VOBİS te yer alan emirler, fiyat baz ve emir baz gibi derinlik bilgilerini de içeren sorgu ekranlarından takip edilir. Ayrıca her bir sözleşme için girilmiş emirler içerisinde sistem tarafından belirlenen alımda ve satımda en iyi beş seviyedeki fiyat ve derinlik bilgileri veri yayın firmaları aracılığıyla gerçek zamanlı ya da gecikmeli olarak yayımlanır ) Verilerin Kaybı Borsa, günlük işlemlerin kesintisiz olarak yapılabilmesi için tüm önlemleri en iyi derecede almaya çalışır. Ayrıca işlem verilerini yedekler. Ancak tüm bu önlemlere karşın sistemde önlenemeyen veya öngörülemeyen ya da Borsanın etki alanı dışındaki sebeplerle oluşan kesintiler ya da problemler neticesinde yaşanan veri ve işlem kayıpları ve buna bağlı oluşabilecek kayıplardan Borsa sorumlu tutulamaz. Bir sistem problemi ve/veya kesintisi yaşanması durumlarında Borsa öncelikle sistemin kaldığı yerden işlemlere devam edebilmesi için gerekli tedbirleri alır. Bu çabaya rağmen kesinti yaşanan andaki son duruma dönülememesi durumunda Borsa, en yakın tarihli tutarlı verileri esas alarak işlem yapılmasını sağlar. Bunların dışında üyelerin kendi ofislerindeki bilgisayar, diğer iletişim cihazı ve iletişim hatlarında meydana gelebilecek kesintilerden dolayı oluşabilecek veri kayıpları ve buna bağlı zararlardan Borsa sorumlu tutulamaz. Üye kendi işlem bilgisayarları ve bunların üzerindeki tüm programlardan, verilerin güvenliğinden ve yedeklenmesinden kendisi sorumludur ) Borsa İşlem Salonuna Girebilecekler Borsa işlem salonuna sadece; i. Yetkili üye temsilcileri ve temsilci yardımcıları, ii.yetkili Borsa personeli, iii.yönetim Kurulunun veya Genel Müdürlüğün izin verdiği kişiler girebilir. Ziyaretçiler Borsa tarafından izin verilmediği sürece işlem salonlarına giremezler. İşlem salonuna girmesine izin verilen ziyaretçilere geçici giriş kartı verilir. Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 12

13 İşlem salonuna girmeye yetkili üye temsilcileri, temsilci yardımcıları ve girişine izin verilen ziyaretçiler işlem salonunda; i. Borsanın itibarına zarar verecek şekilde hareket edemezler ve Borsanın belirlediği kurallara uyarlar. ii. Borsadaki işlem akışını olumsuz yönde etkileyecek fiillerde bulunamazlar. iii. iv. Herhangi bir şekilde ateşli silah, kesici, delici, patlayıcı, parlayıcı alet, araç ve gereç bulunduramazlar. Sadece Borsa tarafından izin verilen cihazları bulundurabilirler ve kullanabilirler. v. Alkollü ve uyuşturucu madde bulundurup, kullanamazlar. vi. Sigara ya da herhangi bir tütünlü madde kullanamazlar. Yetkili üye temsilcileri, temsilci yardımcıları ve girişine izin verilen ziyaretçiler, seans başlangıcından bir saat önceden itibaren işlem salonuna girebilirler ve seans bitiminden bir saat sonrasına kadar işlem salonunda bulunabilirler ) Borsanın Yetkileri Borsa Yönetmeliği ve diğer düzenlemelerde yer alan yetkileri saklı kalmak üzere Borsa, gerekli gördüğü durumlarda; 1. Fiyat sabitleme seansı düzenlemeye, 2. Fiyat hareketlerine ve işlem miktarlarına bağlı olarak seansa belirli bir süre ara vermeye, 3. Özel emirler pazarı ve özel emir ilan pazarını işleme açmamaya, 4. Emir yöntem, tür ve sürelerine kısıtlama getirmeye, 5. Bekleyen emirlerin tamamını veya bir kısmını iptal etmeye, 6. Üyelerin bir veya birden fazla VOBKE kullanımına kısıtlama getirmeye veya VOBKE kullanımını durdurmaya, 7. Yayınlanacak verilerin kapsamını değiştirmeye, 8. Günlük iş akışında belirtilen saatleri, seans ve takas süresini, uzlaşma fiyatının açıklanma zamanını değiştirmeye yetkilidir. Borsa yukarıda sayılan işlemleri önceden bildirimde bulunmaksızın gerçekleştirebilir ) Borsa Bülteni Borsa, Borsa Yönetmeliğinde öngörülen bilgileri duyurmak amacıyla Borsa Bülteni çıkarır. Borsa Bülteni esas itibariyle elektronik ortamda üyelerin kullanımına sunulur. Borsanın Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 13

14 Borsa Bültenini internet ortamında üyelerin kullanımına hazır hale getirmesiyle birlikte, başkaca bir işleme gerek olmadan ilgili üyenin Bülteni tebellüğ ettiği varsayılır. Borsa Bülteni ayrıca elektronik posta olarak Üyelik Esasları Genelgesinde belirtilen şekilde üyelere gönderilebilir ) VOBİS in Kullanılması Üyeler VOBİS in sadece izin verilen fonksiyonlarını kullanabilirler. VOBİS in Borsa tarafından belirlenen şekil ve fonksiyonlarının bunun dışında kullanılması sonucu ilgili üye veya kullanıcının kendi lehine bir hak elde etmesi mümkün olmadığı gibi bunlar bu tür kullanım neticesinde ortaya çıkan zararlardan sorumludur ) Eşleşme Anında Emir İptali 2005/6 sayılı Teminatlandırma ve Diğer Risk Yönetimi Esasları Genelgesinde belirtildiği gibi işlem gerçekleşmesi anında emirlerin VOBİS tarafından iptal edilmesi durumunda Borsa tarafından ilgili üyelerden Eşleşme Anında Emir İptal Ücreti alınır. Özel emirler Eşleşme Anında Emir İptal Ücreti uygulamasına tabi değildir. Eşleşme anında iptal edilen emirlerin üye bazında aylık olarak hesaplanan parasal büyüklüğünün onbinde 2 si Eşleşme Anında Emir İptal Ücreti olarak Borsaya ödenir. Parasal büyüklüğün hesaplanmasında emrin fiyatı esas alınır. Yabancı para birimi cinsinden işlem gören sözleşmelere ilişkin hesaplamalarda döviz kuru bilgisi de kullanılır. Ancak, Eşleşme Anında Emir İptal Ücreti, emrin hatalı olduğunun belirlenmesi ya da emrin aktiften kısmi olarak eşleşmesi ve eşleşmeyen kısmın pasife limit emir olarak yazılmadan VOBİS tarafından iptal edilmesi durumunda, her bir emir başına olmak üzere en fazla TL dir. Bu durumların varlığı ilgili üyenin yazılı başvurusuyla Borsa tarafından belirlenir. Eşleşme Anında Emir İptal Ücretinin hesaplanma ve ödenme usul ve süreleri 2005/9 sayılı Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesinde belirtildiği gibidir ) İradi Emir İptali Üye kullanıcıları tarafından bu Genelgenin 8.8 maddesi uyarınca üye temsilcileri tarafından iptal edilen emirlerin parasal büyüklüğü üzerinden ilgili üyelerden İradi Emir İptal Ücreti alınır. Bu şekilde iptal edilen emirlerin parasal büyüklüğünün aylık olarak ilgili üye tarafından gerçekleştirilen aylık işlem hacmine oranının %50 yi aşması durumunda aşan kısmın parasal büyüklüğünün yüzbinde 1 i İradi Emir İptal Ücreti olarak Borsaya ödenir. Parasal büyüklüğün hesaplanmasında emrin fiyatı esas alınır. Yabancı para birimi cinsinden işlem gören sözleşmelere ilişkin hesaplamalarda döviz kuru bilgisi de kullanılır. VOB-İMKB 30 Vadeli İşlem Sözleşmeleri dışındaki sözleşmelerde piyasa yapıcı olan üyeler için piyasa yapıcı olunan sözleşmelerdeki emir iptalleri İradi Emir İptal Ücreti hesaplamasından muaf tutulur. İradi Emir İptal Ücretinin hesaplanma ve ödenme usul ve süreleri 2005/9 sayılı Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesinde belirtildiği gibidir. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 14

15 1.3) Üyelik Esasları 1.3.1) Borsaya Üye Olabilecekler Borsaya, Kanun hükümleri uyarınca Sermaye Piyasası Kurulu ndan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi almış aracı kurumlar, bankalar ve vadeli işlemler aracılık şirketleri üye olarak kabul edilirler ) Piyasalar Borsada dört ayrı piyasa mevcuttur: 1. Hisse Senedi, 2. Döviz, 3. Faiz 4. Emtia+ Hisse senedi piyasasında; hisse senedi endekslerine ve hisse senetlerine dayalı, Döviz piyasasında; yabancı paralara dayalı, Faiz piyasasında; hazine bonosu, devlet tahvili veya diğer kısa veya uzun vadeli faiz oranlarına, Emtia+ piyasasında ise sayılanların dışında kalan emtia ve diğer dayanak varlıklara dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde işlem yapılabilir. Borsa bu Genelgede belirtilen piyasalar dışında yeni piyasalar oluşturabilir. Mevcut piyasalara yeni sözleşmeler ilave edebilir veya çıkarabilir. Opsiyon sözleşmelerinin Borsada işlem görmeye başlaması durumunda bu sözleşmeler ilgili dayanak varlığın işlem gördüğü mevcut piyasalar içerisinde işlem görebileceği gibi bu sözleşmeler için ayrı piyasalar tesis edilebilir ) Piyasa Bazında İşlem Yapma Yetkisi Aracı kurumlar, bankalar ve vadeli işlem aracılık şirketleri tüm piyasalarda işlem yapma yetkisi için başvurabilir ) Üyelerin VOB İşlem Sistemine Erişimleri Üyeler Borsaya, İşlem Esasları Genelgesinde belirtilen şekilde ve Üye Sistem Erişimi Genelgesindeki teknik şartları sağlamak suretiyle uzaktan erişim yöntemi ile ve/veya işlem salonu nu kullanarak emir gönderebilirler. VOBİS te veya VOBİS e erişimde arızaların oluşması durumunda Borsa emirlerin telefonla iletilmesini şart koşabilir. Bu durumda emirler sisteme Borsa personeli tarafından girilir. Üyeler uzaktan erişim yöntemiyle emir girerken VOBKE yi kullanır ) Üyelik Giriş Aidatları Borsa Yönetmeliği uyarınca Borsa üyeleri bir defaya mahsus olmak üzere giriş aidatı öderler. Asağıdaki durumların varlığı halinde üyeler giriş aidatı ve piyasa işlem yetkisi aidatlarına ilişkin yükümlülüklerden muaf tutulur; 1) Üyelik için Borsaya başvuran ve Seri V, No:46 Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği nin 61/E maddesi uyarınca Kurul tarafından kuruluşuna izin verilen Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 15

16 aracı kurumlardan, aynı Tebliğ in 61/A maddesi uyarınca yerine kuruldukları aracı kurumlardan en az birinin Borsa üyesi olması veya 61/B maddesi uyarınca yerine kuruldukları aracı kurumun Borsa üyesi olması, 2) Bir Borsa üyesi nezdindeki tüm müşteri bilgileri ve bakiyelerinin, Kurul dan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesini alarak Borsamıza üyelik başvurusunda bulunmuş, Borsa tarafından yapılan inceleme neticesinde üyelik şartlarına sahip olduğu tespit edilmiş ve ilgili üyenin baglı ortaklığı, ana ortağı veya ana ortağının bağlı ortaklığı olan bir aracı kurulusta açılacak hesaplara devredilmesi, Borsamızda gerçekleştirilen işlemlere ilişkin teknik altyapı ile birlikte işlem yapmaya yetkili çalışanların da devredilmesi ve devreden üyenin Borsa üyeliğinden çıkış başvurusunda bulunması. Üyelik ilk giriş aidatı ve piyasa işlem yetkisi aidatları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. 30 Haziran 2010 Üyelik Giriş Aidatı ve Piyasa 30 Haziran 2010 Öncesi İşlem Yetkisi Aidatları(TL) Sonrası Üyelik Giriş Aidatı + Hisse Senedi Piyasa İşlem Yetkisi Aidatı * Üyelik Giriş Aidatı + Hisse Sendi Piyasa Dışındaki Piyasalardan Herhangi birisi** İkinci Piyasa İşlem Yetkisi Üçüncü Piyasa İşlem Yetkisi Dördüncü Piyasa İşlem Yetkisi Üyelik Giriş Aidatı ve Tüm Piyasalarda İşlem Yetkisi (aynı anda)*** Emtia+ **** * 30 Haziran 2010 tarihinden sonra tedricen piyasa işlem yetkisi almak isteyen üye adayları, üyelik hakkı ile birlikte Birinci Piyasa İşlem Yetkisi olarak Hisse Senedi Piyasası İşlem Yetkisini tercih etmeleri durumunda, üyelik giriş aidatına ek olarak Hisse Senedi Piyasa İşlem Yetkisi Aidatı olarak TL öderler. Başvuruların 30 Haziran 2010 tarihinden önce yapıldığının kabul edilebilmesi için, üye adayının Borsamıza üyelik başvurusunun bu tarihten önce kayda alınmış olması gerekmektedir. ** Tedricen piyasa yetkisi almak isteyen üye adayları, üyelik hakkı ile birlikte birinci piyasa işlem yetkisi olarak Hisse Senedi Piyasası İşlem Yetkisi dışındaki piyasalardan birisini tercih etmeleri durumunda 30 Haziran 2010 tarihinden sonra da üyelik giriş aidatı olarak TL öderler. Ancak veya 4. piyasa yetkisi olarak Hisse Senedi Piyasası İşlem Yetkisini tercih etmeleri durumunda tercih sıralarına tekabül eden işlem yetkisi aidatına ek olarak TL öderler. Başvuruların 30 Haziran 2010 tarihinden önce yapıldığının kabul edilebilmesi için, üye adayının Borsamıza üyelik başvurusunun bu tarihten önce kayda alınmış olması gerekmektedir. *** Üyelikle birlikte tüm piyasalarda aynı anda işlem yetkisi almak isteyen üyelerin ödeyecekleri aidattır. Tüm piyasalar kavramı ilgili üye adayının üyelikle ilgili Borsa düzenlemeleri uyarınca üye olabileceği piyasaları ifade eder. Başvuruların 30 Haziran 2010 tarihinden önce yapıldığının kabul edilebilmesi için, üye adayının Borsamıza üyelik başvurusunun bu tarihten önce kayda alınmış olması gerekmektedir. **** Üyelikle birlikte verilen işlem yapma yetkisi Emtia+ piyasası olmayan üyelerin, tedricen piyasa yetkisi almak istemeleri halinde yukarıdaki tabloda belirtilen yetki alma sırası ne olursa olsun Emtia+ piyasasında işlem yetkisi için ödeyecekleri aidattır. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 16

17 1.3.6) Borsa Payı Tarifesi Borsa Yönetmeliği uyarınca üyeler tarafından gerçekleştirilen alım satım işlemleri üzerinden hesaplanan bir ücret Borsa tarafından Borsa payı olarak tahsil edilir. Tablo 1 de yer alan tarifeye göre aylık işlem hacmi üzerinden hesaplanan tutar üyenin o ay ödemesi gereken Borsa payı olarak belirlenir. 2010/119 sayılı Piyasa Yapıcılığı Esasları Genelge sindeki Borsa payına ilişkin hükümler saklıdır. Sözleşme Adı VOB-Egepamuk VOB-Anadolu Kırmızı Buğday VOB-TLDolar VOB-TLEuro VOB- EUR/USD Çapraz Kuru FT (Hesaben) VOB TLDolar FT (Hesaben) VOB TLEuro VOB-İMKB 30 VOB-İMKB 100 VOB-İMKB Endeks Farkı VOB-Altın VOB-Dolar/Ons Altın VOB-G-DİBS VOB-Baz Yük Elektrik* VOB- Pik Yük Elektrik* FT VOB-Canlı Hayvan Borsa Payı Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde üç Yüzbinde üç Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde dört Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir Yüzbinde bir * VOB-Baz Yük Elektrik ve VOB-Pik Yük Elektrik vadeli işlem sözlesmelerinin işleme açıldığı tarih ile tarihi arasındaki sürede ilgili sözleşmelerde gerçekleşen işlemler için Borsa payı istisnası uygulanacaktır. Bir sözleşmenin vade sonunda Borsa tarafından sonlandırılması da ayrı bir işlem olarak dikkate alınır. Bir sözleşmenin vade sonunda Borsa tarafından sonlandırılması da ayrı bir işlem olarak dikkate alınır. Yukarıda belirtildiği şekilde hesaplanan Borsa payları Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesinde belirlenen usul ve sürelere göre Borsaya ödenir ) Üyelerin Müşterilerine Uygulayacakları Kurtaj Tarifesi Üyeler, Genel Yönetmelik uyarınca Borsada yapacakları işlemler nedeniyle müşterilerine uygulayacakları kurtaj oranını % 1'den fazla olmamak koşuluyla serbestçe belirleyebilir. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 17

18 1.3.8) Üyelik Teminatı 1. Borsa Yönetmeliği uyarınca üyeler, Borsa işlemleri dolayısıyla müşterilerine, diğer Borsa üyelerine, Borsaya ve Takasbank a verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere Borsa tüzel kişiliği adına üyelik teminatı yatırmak zorundadır. 2. Üyelik teminatı TL olarak belirlenmiştir. 3. Teminata kabul edilecek kıymetler şunlardır; a. Nakit (TL) b. Takasbank tarafından belirlenen, Hazine tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetleri (İMKB Tahvil ve Bono Piyasası piyasa fiyatlarına göre hesaplanan cari değer üzerinden) ya da, c. TL cinsinden vadesiz, kesin ve kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren banka teminat mektubu. Nakit teminatlar nemalandırılmaz. 4. Üyelik teminatı nakit olarak veya kamu menkul kıymeti olarak verilecekse VOB adına Takasbank a yatırılır. Teminat mektupları ise elden veya posta yolu ile Borsaya gönderilir. Borsa tarafından gerekli uygunluk ve şekil kontrolleri yapıldıktan sonra Takasbank a saklanması için teslim edilir. 5. Üyelik teminatlarının kullanılması nedeniyle eksik kalan tutarın Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesindeki usul ve sürelere göre tamamlanması zorunludur ) Yıllık Üyelik Aidatı Borsa Yönetmeliğinde düzenlenen yıllık üyelik aidatı ile ilgili aşağıdaki hususlar belirlenmiştir. 1. Yıllık üyelik aidatı TL dir. 2. Yıllık üyelik aidatı üyeliğe giriş yılında alınmaz. 3. Yıllık üyelik aidatı her yıl Ocak ayında Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesinde belirlenen usul ve sürelere göre Borsaya ödenir ) İşlem Salonu Terminal Kirası Borsamızın 2008/63 sayılı genelgesi ile yürürlükten kaldırılmıştır ) Uzaktan Erişim Bağlantı Giderleri Üyelerin VOBİS e bağlanması için gereken teknik alt yapıyla ilgili kurulum gideri, lisans ve değişken yıllık/aylık giderler Üye Sistem Erişimi Genelgesinde düzenlenen esaslara göre belirlenir. Bu tür giderlerin tahsilatı ise Mali İşlere İlişkin Esaslar Genelgesinde belirlenen usul ve esaslara göre yapılır. Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 18

19 1.3.12) Aidatlarda, İşlem Salonu Terminal Kiralarında ve Üyelik Teminatlarında Yapılacak Değişiklikler Üyelik giriş ve yıllık aidatı, piyasa işlem yapma yetkisi giriş aidatı, üyelik teminatı ve işlem salonu terminal kirası koşulları, Borsa tarafından her yıl Aralık ayında yeniden belirlenebilir ) Temerrüt Faizi Bu Genelgede belirtilen aidat, Borsa payı ve Borsaya ve Takasbank a ödenmesi gereken tutarların yine bu Genelgede belirtilen süreler içerisinde üyeler tarafından ödenmemesi durumunda Takas ve Temerrüt Esasları Genelgesinde belirtilen 1 inci temerrüt faizi tahakkuk ettirilir ) Borsa Üyelik Türleri Borsada takas üyesi Borsa üyeleri ve takas üyesi olmayan Borsa üyeleri olmak üzere iki tür üyelik bulunur ) Borsa Üyelik Şartları Borsaya üyelik için; 1. Borsa Yönetmeliğinde belirtilen üyelik şartlarının sağlanmış olması, 2. Seri:V, No:34 sayılı "Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği"ndeki şartların sağlanmış olması (bankalar için uygulanmaz), 3. Üyelik Taahhütnamesi ve Uzaktan Erişim Kullanım Taahhütnamesi ni Borsaya verilmiş olması, 4. İstenecek diğer bilgi ve belgelerin tevdi edilmiş olması gerekmektedir. TCMB Borsa üyeliği için aranan şartlara ve mali yükümlülüklere tabi değildir ) Borsa Üyeliği Başvurusunda Bulunurken Borsa ya Verilecek Bilgi ve Belgeler Borsa Üyeliği başvurusu için Borsaya verilmesi gereken bilgi ve belgeler aşağıda yer almaktadır: 1. Sermaye Piyasası Kurulu türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesinin fotokopileri 2. Borsaya hitaben yazılmış, borsa üyesi olma isteğini belirten yazı 3. Üye Başvuru Formu 4. Ana sözleşme 5. Türev araçlar biriminin organizasyon şeması ve birim personelinin kimlik bilgileri ve özgeçmişleri 6. Bağımsız denetimden geçmiş en son yıllık mali tablo ve raporlar ve son ara mali tablo ve raporlar 7. Noter tasdikli imza sirküleri 8. Üyelik Taahhütnamesi ve Uzaktan Erişim Kullanım Taahhütnamesi Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 19

20 1.3.17) Takas Üyelik Türleri Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Takas Üyeliği türleri, Borsa Yönetmeliğinde aşağıdaki gibi belirlenmiştir: a) Genel Takas Üyeleri b) Doğrudan Takas Üyeleri Doğrudan takas üyeleri; sadece kendilerinin veya müşterilerinin işlemlerinin takasını gerçekleştirmeye yetkilidir. Bu üyeler, başka bir Borsa üyesinin takasını garanti edemez. Genel takas üyeleri, doğrudan takas üyelerinin yetkisine ilave olarak diğer Borsa üyelerinin işlemlerinin takasını garanti etmeye yetkilidir. Genel takas üyeleri tarafından, pazar bazında takas garantisi verilebilir. Takas garantisi Takasbank a karşı verilir. Genel Takas Üyeleri ve Doğrudan Takas Üyelerinin Borsaya üye olmaları zorunludur. TCMB, Takas üyeliği için aranan şartlara ve mali yükümlülüklere tabi değildir. Üyeler Takas ücretleri ve Takas ile ilgili hususlarda Takasbank ile muhatap olurlar ) Takas Üyelik Şartları Borsada işlemlere başlanabilmesi için Takasbank a üye olunması veya Borsa Yönetmeliğinde öngörülen şekilde bir genel takas üyesinden takas garantisi alınması zorunludur. Borsaya üye olunmadan takas üyesi olunamaz. Takas üyeliği için Takasbank a başvurulur. Doğrudan takas üyeliği şartları aşağıda yer almaktadır: 1. Sermaye Piyasası Kurulu ndan türev araçlarının alım satımına aracılık yetki belgesinin alınmış olması, 2. Borsa Üyeliğinin Kesinleşmesi, 3. Takas üyeliği için gerekli olan teknik alt yapı ve donanıma sahip olunması, 4. "Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Takas Üyeliği Taahhütnamesi" nin Takas Üyesi tarafından imzalanması, 5. Takas Üyeliği için gerekli olan garanti fonu katkı payının yatırılmış olması, 6. Müşterilere ve diğer üçüncü şahıslara karşı doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğun teminat altına alındığı genel ve özel mahiyette ve Takas Merkezi tarafından öngörülebilecek sigorta ve diğer düzenlemelere uyulması, 7. Takas Merkezi tarafından Borsa Yönetmeliği çerçevesinde talep edilecek diğer bilgi ve belgelerin ibraz edilmiş olması. Genel takas üyeliği şartlarını ayrıca belirlenir ) Takas Üyeliği Başvurusunda Bulunurken Gönderilecek Bilgi ve Belgeler Başvuru talebini içeren ve Takasbank Genel Müdürlüğü ne hitaben yazılmış yazı ve bu yazının ekinde; 1. Takas Merkezi Üyelik Başvuru Formu 2. Sermaye Piyasası Kurulu Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Yetki Belgesi, 3. Borsa Üyelik Belgesi, 4. Takas Üyeliği Taahhütnamesi Copyright@2006 Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 20

21 5. Noter tasdikli imza sirküleri, 6. Kuruluş ilanının yer aldığı ticaret sicil gazetesi, 7. Vergi levhası, 8. Nakit, Kıymet, Teminat, Şartlı Virman ve Elektronik EFT Talimatı Taahhütnamesi 9. Faks Cihazı ile İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.ye Gönderilecek Müşteri Talimatları ile İlgili Uygulama Sözleşmesi ) Borsa Üyelerinin Borsada İşleme Başlamaları Üyeliğe giriş aidatını, üyelik teminatını ve Borsanın Garanti Fonunun Kuruluş ve İşleyiş Esasları Genelgesinde belirtilen Garanti Fonu asgari katkı payını yatırmayan ve bu Genelgedeki diğer yükümlülükleri yerine getirmeyen üyeler Borsadaki piyasalarda işlem yapamazlar ) Borsa Üyelik Belgesinin Tescili Borsa Yönetmeliği uyarınca Yönetim Kurulu nca üyelik başvurusu kabul edilenlere üyelik belgesi verilir. Üyelik belgesi, belgenin verildiği tarihi izleyen on beş işgünü içerisinde üye tarafından ilgili ticaret siciline tescil ve ilan ettirilir. Üyelik belgesi ayrıca Borsa tarafından çıkarılan bültenlerde de ilan ettirilir. Bu belgenin iptal edilmesi veya bu belgede değişiklik yapılması halinde keyfiyet aynı şekilde tescil ve ilan olunur. Bu fıkraya göre yapılan tescil ve ilan masrafları ilgili üye tarafından karşılanır ) Üye Temsilcilerinin Bildirilmesi Üyeliği kesinleşenler Üye Temsilcisi Yetkilendirme Belgesini ve Üye Temsilcisi Taahhütnamesini imzalayarak Borsaya göndermek zorundadır. Bu belgeler gönderilmeden üyeler işlemlere başlayamaz. Üye temsilcilerinin görevden ayrılmaları halinde bu husus üye tarafından en geç bir hafta içerisinde Borsaya bildirilir. Yeni atanan üye temsilcisi için Üye Temsilcisi Taahhütnamesi ve Üye Temsilcisi Yetkilendirme Belgesi Borsaya gönderilmeden yeni atanan üye temsilcisi Borsada işlem yapmaya başlayamaz. Borsa üye temsilcisi olmayan personel VOBAPI üye temsilcisi olarak yetkilendirilemez. Üyeye birden fazla VOBAPI sunucunun tahsis edilmesi durumunda, tüm sunucular için aynı üye temsilcisinin yetkilendirilmesi zorunludur ) Üyelerle İletişim Üyeler, mali ve idari işler, Borsa işlemleri ve bilgi işlem konularında Borsa tarafından yapılacak bildirimlerin gönderileceği ve Borsaya bildirimde bulunmaya yetkili personellerini ve bu kişilerin iletişim bilgilerini (adres, telefon, faks ve e-posta) Borsaya yazılı olarak bildirir. Üyenin: 1. Mali ve idari işler yetkilisine Borsa ve Takasbank ile ilgili ödeme ve giderlere ilişkin fatura ve dekontlar, 2. Borsa işlemleri yetkilisine Borsanın işlem defterleri, bültenleri, Borsa işlemleriyle ilgili olarak alınan genel ve özel nitelikteki kararlar ile birlikte mali ve idari işlerle bilgi işlem konusu dışında kalan diğer konular, 3. Bilgi İşlem yetkilisine Borsanın işlem sistemine ulaşım ve bilgi işlemle ilgili diğer hususlar gönderilir. Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 21

22 Borsanın üyelerle iletişimi, İlgili Mevzuat gereği yazılı olarak gönderilmesi zorunlu olan hususlar hariç esas itibariyle e-posta ile yapılır. Üye tarafından bildirilmiş olan e-posta adresine Borsa tarafından gönderilen bildirimler gönderilme anında üye tarafından tebellüğ edilmiş sayılır. İletişim bilgilerinin ya da yetkili personelin değişmesi durumunda, üye söz konusu değişikliği en kısa sürede Borsaya bildirir. Değişikliklerin Borsaya bildirilmesine kadar geçen sürede önceki bilgilere uygun olarak yapılan bildirim geçerli olarak kabul edilir. Borsanın diğer Genelgelerinde Borsa işlemleri ve takası ile ilgili yapılacak bildirimlere ilişkin hükümler saklıdır. 1.4) VOB da İşlem Gören Sözleşmeler Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. de işlem görmekte olan sözleşmeler, VOB-İMKB 30 Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-İMKB 100 Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-İMKB Endeks Farkı Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-TLDolar Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-TLEuro Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-Euro/Amerikan Doları Çapraz Kuru Vadeli İşlem Sözleşmesi Fiziki Teslimatlı VOB-TLDolar Vadeli İşlem Sözleşmesi Fiziki Teslimatlı VOB-TLEuro Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-G-DİBS Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-Egepamuk Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi ve VOB-Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi VOB-Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmesi Fiziki Teslimatlı VOB-Canlı Hayvan Vadeli İşlem Sözleşmesidir. Aşağıda ilk olarak bu sözleşmelerle ilgili hükümlere yer verilmiştir. Sözleşme Hükümleri nin ardından, İşlem Prosedürü kısmında her sözleşmenin unsurları listelenmiştir ) Sözleşme Hükümleri ) Genel Hükümler Borsada sözleşme alınıp satılması, Borsa işleminde eşleşen iki taraftan birinin uzun pozisyon alırken diğer tarafın kısa pozisyon alması anlamına gelir. Sözleşmelerde uzun pozisyon alınması işlemi alış, kısa pozisyon alınması işlemi ise satış olarak nitelendirilir. Borsada sözleşme alınması veya satılması ile ya yeni bir uzun veya kısa pozisyon sahibi olunur ya da daha önce mevcut olan bir pozisyon kapatılır. Bir sözleşmede uzun pozisyon sahibi olan tarafın, aynı vadeli sözleşmede kısa pozisyon almasına veya kısa pozisyon sahibi olan tarafın, aynı vadeli sözleşmede uzun pozisyon almasına sebep olacak şekilde Borsada işlem yapması veya bu işlemin temerrüt nedeniyle Borsa ve/veya Takas Merkezi tarafından re sen yapılması durumunda, bu kişinin aynı sözleşmede kısa pozisyon ve uzun pozisyon sahibi olarak sahip olduğu hak ve yükümlülükler aynı kişide birleşmiş olarak kabul edilir ve söz konusu hak ve yükümlülükler karşılıklı olarak netleştirilerek sona erdirilir. Ters işlem olarak adlandırılan bu işlem Vadeli İşlem Ve Opsiyon Borsası A.Ş. 22