CERRAHİ BAKIM VE YAŞAM KALİTESİ SEMPOZYUMU 04 MAYIS 2012
|
|
- Coskun Birol
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 CERRAHİ BAKIM VE YAŞAM KALİTESİ SEMPOZYUMU 04 MAYIS 2012 Celal Bayar Üniversitesi Manisa Sağlık Yüksekokulu Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı tarafından Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği ve Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği desteği ile düzenlenmektedir MANİSA
2
3 CERRAHİ BAKIM VE YAŞAM KALİTESİ SEMPOZYUMU 04 Mayıs 2012 C.B.Ü. Süleyman Demirel Kültür Merkezi/MANİSA SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU BAŞKAN Prof. Dr. Zeki ARI SEKRETER Yrd. Doç. Dr. Dilek ÇEÇEN DÜZENLEME KURULU ÜYELERİ Doç. Dr. Meryem YAVUZ Doç. Dr. Fatma DEMİR KORKMAZ Doç. Dr. Şenay KAYMAKÇI Yrd. Doç. Dr. Adalet KUTLU Yrd. Doç. Dr. Emel YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Hakan BAYDUR ( SAYKAD adına) BİLİMSEL KURUL Prof. Dr. Güler AKSOY Prof. Dr. Neriman AKYOLCU Prof. Dr. Fatma ETİ ASLAN Prof. Dr. Ömer AYDEMİR Prof. Dr. Nurhan BAYRAKTAR Prof. Dr. Rukiye PINAR BÖLÜKTAŞ Prof. Dr. Teoman COŞKUN Prof. Dr. Nalan ÖZHAN ELBAŞ Prof. Dr. Fethiye ERDİL Prof. Dr. Erhan ESER Prof. Dr. Sevgi HATİPOĞLU Prof. Dr. Nevin KANAN Prof. Dr. Süreyya KARAÖZ Prof. Dr. Talha MÜEZZİNOĞLU Prof. Dr. Deniz ŞELİMEN Prof. Dr. İdil TEKİN Prof. Dr. Levent YOLERİ Doç. Dr. Sevim ÇELİK Doç. Dr. Koray ERBÜYÜN Doç. Dr. Neziha KARABULUT Doç. Dr. Özgül KARAYURT Doç. Dr. Nadiye ÖZER Doç. Dr. Deniz ÖZTEKİN Doç. Dr. Özge UZUN Doç. Dr. Ayla YAVA Bilimsel kurul soyadı sırasına göre alfabetik olarak oluşturulmuştur.
4
5 04 MAYIS 2012 SEMPOZYUM PROGRAMI Kayıt Açılış Konuşmaları Prof. Dr. Zeki ARI C.B.Ü Manisa Sağlık Yüksekokulu Md. Prof. Dr. Ömer AYDEMİR Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği Bşk. Doç. Dr. Şenay KAYMAKÇI Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Bşk. Yrd Konferans: Sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin kavramsal temelleri Oturum Başkanı/ Konuşmacı: Prof. Dr. Erhan ESER ARA Konferans: Türkiye de hemşirelik alanında yaşam kalitesi Oturum Başkanı/ Konuşmacı: Prof. Dr. Rukiye PINAR BÖLÜKTAŞ Cerrahi hemşireliği ve yaşam kalitesi ile ilgili yapılan çalışmalar Ulusal ve Uluslararası Boyut Oturum Başkanı: Doç. Dr. Şenay KAYMAKÇI Konuşmacılar: Yrd. Doç. Dr. Emel YILMAZ- Ulusal Boyut Yrd. Doç. Dr. Adalet KUTLU- Uluslararası Boyut ÖĞLE YEMEĞİ Cerrahi uygulama alanlarında yaşam kalitesi Oturum Başkanları Prof. Dr. Teoman COŞKUN Yrd. Doç. Dr Türkan ÖZBAYIR Kronik yaralar ve yaşam kalitesi Doç. Dr. Filiz ÖĞCE Meme kanseri ve yaşam kalitesi Doç. Dr. Özgül KARAYURT Stomalı hastalarda yaşam kalitesi Yrd. Doç. Dr. Fatma VURAL Organ transplantasyonu ve yaşam kalitesi Yrd. Doç. Dr. Esma ÖZŞAKER ARA Oturum Başkanları Prof. Dr. İdil TEKİN Yrd. Doç. Dr. Dilek ÇAKIR UMAR Kalp damar cerrahisinde yaşam kalitesi Doç. Dr. Fatma DEMİR KORKMAZ Yaşlı cerrahisinde yaşam kalitesi Yrd. Doç. Dr. Dilek ÇEÇEN Üroloji de yaşam kalitesi Yüksek Hemşire Zeynep DEMİRAY Plastik cerrahisi uygulamalarında yaşam kalitesi Yrd. Doç. Dr. Özlem BİLİK Bildiri Sunumları Oturum Başkanları: Prof. Dr. Eray KARA Yrd. Doç. Dr. Yelda CANDAN DÖNMEZ NE YAPMALI? Oturum Başkanları: Prof. Dr. Erhan ESER Prof. Dr. Rukiye PINAR BÖLÜKTAŞ
6
7 ÖNSÖZ Günümüzde öznel sağlık algısı ya da yaşam kalitesi kavramı, cerrahi kliniklerde hasta merkezli bakım yaklaşımının giderek benimsenmesi nedeniyle önem kazanmaktadır. Cerrahi alanda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi, bakım gereksinimlerinin belirlenmesinin yanı sıra bakım hizmetlerinin geliştirilmesini de sağlamaktadır. Cerrahi hemşireleri olarak, cerrahi girişim nedeniyle yaşam kalitesi etkilenen hastaların bakımı ile ilgili sorunları tartışmak ve deneyimlerimizi paylaşmak amacıyla şehzadeler şehri Manisa C.B.Ü Süleyman Demirel Kültür Merkezi nde sizlerle birlikte olmaktan onur ve mutluluk duyuyoruz. Bu amaca yönelik olarak düzenlediğimiz Cerrahi Bakım ve Yaşam Kalitesi Sempozyumu nda iki konferans, üç panel, bir kurs, bir forum ve sözel bildiri sunumları yapılacaktır. Sempozyumun düzenlenmesinde destek veren değerli hocalarımıza, bilimsel kurulumuza, değerli bilgilerini bizlerle paylaşan tüm konuşmacılarımıza, bildiri ile ve dinleyici olarak gelen tüm katılımcılarımıza teşekkürlerimizi sunuyoruz. Sempozyumda sunulan tüm bilgilerin toplandığı bu kitabın meslektaşlarımıza yararlı olmasını diliyoruz.
8
9 İÇİNDEKİLER KONFERANSLAR KONUŞMA METİNLERİ Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesinin Kavramsal Temelleri Erhan ESER... 2 Türkiye de Hemşirelik Alanında Yaşam Kalitesi Rukiye PINAR BÖLÜKTAŞ... 5 PANEL BİLDİRİLER Cerrahi Hemşireliği ve Yaşam Kalitesi İle İlgili Yapılan Çalışmalar- Ulusal Boyut- Emel YILMAZ Cerrahi Hemşireliği ve Yaşam Kalitesi İle İlgili Yapılan Çalışmalar- Uluslar Arası Boyut - Adalet KOCA KUTLU Kronik Yaralar ve Yaşam Kalitesi FilizÖĞCE Meme Kanseri ve Yaşam Kalitesi Özgül KARAYURT Stomalı Hastalarda Yaşam Kalitesi Fatma VURAL Organ Transplantasyonu ve Yaşam Kalitesi Esma ÖZŞAKER Kalp Damar Cerrahisinde Yaşam Kalitesi Fatma DEMİR KORKMAZ Yaşlı Cerrahisinde Yaşam Kalitesi Dilek ÇEÇEN 60 Üroloji de Yaşam Kalitesi Zeynep DEMİRAY Plastik Cerrahi si Uygulamalarında Yaşam Kalitesi Özlem BİLİK SÖZEL BİLDİRİLER Ameliyathane Hemşirelerin Ameliyatların Büyüklüğüne Göre Harcadıkları Zamanın Analizi Yıldırım SEVİNÇ, Sinan LEYLA Meme Kanserli Hastaların Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi Türkan ÖZBAYIR, Burçak ŞAHİN KÖZE, Damla ŞANCI, Derya MORADİ Yoğun Bakımda Çalışan Hemşireler İle Yataklı Servislerde Çalışan Hemşirelerin Yaşam Kalitelerinin Karşılaştırılması Rabia SARI, Ayşegül YILMAZ, Dilek KÖKKAYA, Sebahat KÖKER, İbrahim YILMAZ, Gözde KÖMÜR, Selin KAYA, Şaban EKER Hemşire ve Hastaların Postoperatif Ağrı Değerlendirmelerinin Karşılaştırılması Buket UYAR, Selcan DÜNDAR Celal Bayar Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Çalışma Yaşamlarının Yaşam Kalitelerine Etkisi Sergül KURBAN, Dilek ÇEÇEN, Nilüfer KARABAĞ, Nimet PETEK, Selvinaz ÇALKAN 81 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hastanesi Cerrahi Kliniklerinde Yatan Hastaların Öğrenci Hemşirelerden Memnuniyeti Hüsniye AŞIK... 82
10 Manisa İli Hastanelerinde Çalışan Yönetici Hemşirelerin İş Yaşam Kalitelerinin Belirlenmesi Selçuk DEMİRLER, Adalet KOCA KUTLU Histerektomi Yapılmış Kadınlarda Cinsel İşlev Bozukluğu ve Yaşam Kalitesi Emel YILMAZ, Burcu KARATAŞ, Muzaffer SANCI Pilonidal Sinüslü Hastalarda Yaşam Kalitesi Tuğba AŞKIN, Emel YILMAZ Üriner İnkontinansı Olan Kadınlarda Üriner İnkontinansın Risk Faktörleri ve Yaşam Kalitesine Etkisi Emel YILMAZ, Ayşegül MUSLU, Elif ÖZCAN Venous Insuffıcıency Epidemıologıcal and Economıc Study Qualıty of Lıfe/Symptoms (VEINES-OoL/Sym)- Ölçeğinin Türkçe Sürümünün Geçerlilik Ve Güvenilirliği Adalet KUTLU, Emel YILMAZ, Dilek ÇEÇEN, Alper ÖZBAKKALOĞLU, Erhan ESER 87
11 SAĞLIKLA İLGİLİ YAŞAM KALİTESİ Prof. Dr. Erhan Eser Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. Manisa. Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği (SAYKAD) Yönetim Kurulu Üyesi Yaşam Kalitesi : Neden? Yaşam süresinin uzaması ve yeni tedavi alternatiflerinin uygulanmaya başlanması, sağlık hizmeti çıktısının ölçümünde geleneksel göstergelerin yetersiz kalmasına yol açmıştır. Kökleri çok öncelere gitmekle birlikte 1980 lerden başlayarak, bir klinik uygulamanın ya da sağaltım alternatifinin başarısı veya başarısızlığı, biyolojik ve demografik göstergelere ek olarak, o hastanın yaşam kalitesine yaptığı olumlu veya olumsuz gelişmelerle de değerlendirilmeye başlanmıştır. Yani sağlık girişiminin başarısı, hastalığın yol açtığı ağrı, halsizlik ve yeti yitimi (disabilite) ve daha geniş olarak da bireyin bedensel, psikolojik ve sosyal iyilik durumu ile değerlendirilmelidir. Nedir? Yaşam Kalitesi (YK), mutlu olma ve yaşamdan hoşnut olmayı içeren, genel olarak iyi olma durumu olarak kullanılan bir terimdir. Bir çok farklı tanımı olsa da Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi (SYK), yaşamın çeşitli boyutları açısından kendinden hoşnut olabilmek ya da kişinin yaşamdan beklentileri ile elde edebildikleri arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Bu tanımlar, SYK kavramının öznelliğini açıklıkla ortaya koyar. Sağlıkla ilgili bireysel (klinikte) ve toplumsal müdahalelerin (tedavi, program vb.) başarının değerlendirilmesinde iki ayrı grup tamamlayıcı ölçüt kullanılmaktadır. Bunlar, Nesnel (objektif) ölçütler ve Öznel (subjektif), yani Hasta tarafından Bildirilen Sonuçlar (HBS) dir. İngilizcede bu ölçütlere Patient Reported Outcomes (PRO) denir. HBS göstergeleri ise kendi içinde iki alt kategoride incelenirler. Bunlardan birisi İşlevsel (fonksiyonel) ölçütler, diğeri de SYK ölçütleridir. Birinci grupta yer alan işlev yitimini ölçen gereçler çoğu zaman yanlışlıkla SYK ölçekleri içinde değerlendirilirler. Oysa belirli bir eylemi geçekleştirememek (belirli bir mesafeyi yürümek, bir işi başarabilmek vb.) bir işlev kaybı olarak değerlendirilirken, bu eylemi yerine getirememenin kişinin yaşamının niteliği üzerine olan algılanan etkisi yaşam kalitesidir. Ölçümü? SYK nin sağlık bilimlerinde bir sonuç göstergesi olarak yaygın kullanımına karşın gerek kavramsal anlamda gerekse bunu ölçmede kullanılacak en uygun yaklaşımın belirlenmesi anlamında henüz yeterli düzeyde bir fikir birliği sağlanamamıştır. Bununla birlikte, SYK hiçbir zaman geleneksel sağlık göstergelerinin bir alternatifi olmamalı ve ancak başarının değerlendirilmesinde bir tamamlayıcı ölçüt olarak kabul edilmelidir. Yaşam Kalitesi skorlarında dört çeşit farklılık gözlenebilir. Bunlar, birey düzeyde elde edilen kesitsel ve ileriye dönük farklar ve grup/toplum düzeyinde yine kesitsel ve ileriye dönük farklardır. SYK tek bir sayı (indeks ölçüt) ile veya bir profil ile ölçülebilir. İndeks ölçütler, doğrudan (Görsel Eşdeğerlik Ölçekleri = Visual Analog Scales veya tercihe dayalı ölçekler) veya dolaylı yoldan (birden çok indeks ölçütün toplanmasıyla) ölçülür. 2
12 Profil Ölçütler ise, SYK nin bütününü belirleyen alt bileşenlerden oluşurlar. Bu alt bileşenlere boyut (dimension) veya alan (domain, veya scale), bunların da alt bileşenlerine ise bölüm (facet veya sub-scale)) denir. Profil ölçeklerin genellikle bir toplam puanı yoktur. Ölçek ister indeks olsun isterse profil, SYK ölçüm araçları şekil ve görünüm açısından, Genel amaçlı (generic) ve Özel amaçlı (specific) ölçekler olarak iki ana sınıfa ayrılır. Genel amaçlı ölçütler, SYK ilgilendiren geniş bir işlev kaybı ve genel olarak rahatsızlık spektrumunu içermeleri nedeniyle, toplumun tüm kesimlerinde; tüm hastalıklar ve durumlarda; çeşitli tıbbi girişimlerde kullanılırlar. Genellikle bunlardan içerdikleri boyut/alan sayısı kadar puan elde edilir. Yaygın olarak kullanılan SF-36, SF-12, Dünya Sağlık Örgütü SYK ölçeği (WHOQOL), Nottingham Sağlık Profili, Hastalık Etki Profili (Sickness Impact Profile) bu kategoriye örnek oluştururlar. Genel ölçütler içinde bazı kaynaklara göre özel ölçütler olarak sınıflansalar da- bazı yaş grupları ve nüfus grupları için geliştirilmiş ölçekler de sayılabilir. Belirli bir nüfus grubuna özel olanlar için, çocuklara (KINDL, Kidscreen, CHQ, Disabkid, Pedsqol); yaşlılara (WHOQOL-OLD); ergenlere (Kiddo-KINDL, Kidscreen, PedsQoL, Life Satisfaction Index for Adolescents) özel ölçekler örnek verilebilir. Özel Amaçlı Ölçütler ise, belirli bir duruma veya hastalığa özel veya belirli bir işleve özel ölçekler olarak farklılaşırlar. Örneğin, WHOQOL-DIS engelliler, DLQI genel dermoloji, VSQ25 ise genel göz hastalıkları ölçekleridir. Bunun yanında hemen her hastalığa (ör: epilepsi, diyabet, romatoid artrit), duruma (ağrı) ve işleve (cinsel işlev, emosyonel durum, uyku) özel ölçekler de bulunmaktadır. Nöroloji alanında 100 e yakın HBS (fonksiyonel veya yaşam kalitesi ) ölçeği mevcuttur (Bknz Ek tablo). Bunlardan 26 ölçeğin Türkçe sürümü bulunmaktadır. Ancak geçerlilik çalışması yapılan ölçek sayısı 10 dur. Diğer tıp disiplinleri ile karşılaştırıldığında Türkiye de bu sayı önemli olarak kabul edilebilirse de Nöroloji bilim alanın yaşam kalitesi ile ilişkili geniş yelpazesi bu sayının yeterli olamadığını düşündürmektedir. Örneğin Türk Epilepsi ve Parkinson hastaları için kullanılabilir bir ölçeğin bulunmaması önemli bir eksik olarak dikkati çekmektedir. SYK değerlendirme ölçekleri için bir diğer sınıflama da ölçeğin tercihe dayalı (preference/utility based olup olmamasına göre yapılır. Yukarıda sözü edilen ölçekler tercihe dayalı olmayan ölçeklerdir. Bu sınıflamada ikinci bir ana grubu ise tercihe dayalı ölçekler oluşturur. Tercihe dayalı ölçekler (indeks ölçütler sınıflamasına girerler) sağlık ekonomisi alanında geliştirilen teorilere dayanılarak geliştirilmiş olan, Maliyet Yararlanım (cost utility) analizlerinde kullanılan ve en önemlisi Kalite Eklenmiş Yaşam Yılları nı (QALY) hesaplamaya olanak tanıyan ölçekleridir. SYK 0 ile 1 arasında tek bir puana indirgenir. Kabaca değinmek gerekirse, ya puanları önceden belirlenmiş işlevlerle ilgili sorulara verilen yanıtlara göre ya da YK nin farklı yönlerine verilen puanlara göre değerlendirilirler. Burada 0 ölümü, 1 tam iyilik halini ifade eder. 0 ile 1 arasındaki utilite puanının oluşturulması için bazı tercih yaklaşımları kullanılır. Bu ölçekler içinde en sık kullanılanları [(Quality of Well-Being Scale, EuroQol Instrument (EQ 5-D) ve Health Utility Index (HUI) ] dir. Yaşam kalitesini etkilediği varsayılan klinik durum ve girişimlerin sonuçlarının ölçümünde genellikle bir genel amaçlı ve en az bir hastalığa (duruma) özel ölçek kullanılması önerilmektedir. Hastalıkların veya tıbbi / cerrahi girişimlerin sonuçlarının genellikle kişinin yaşamını bir bütün olarak etkileme olasılığı nedeniyle Genel amaçlı ölçekler, yapılan tıbbi girişime bağlı değişimi daha duyarlı olarak ölçebilmeleri nedeniyle de hastalığa ve duruma özel ölçekler kullanılır. Yaşam kalitesi ölçekleri klinikte genellikle bir müdahalenin etkisini ölçmekte kullanıldığından, başlangıç ölçümünün ne zaman yapılacağını özenle belirlemek gereklidir. Bu ilk ölçüm, daha sonra yapılacak izleyen ölçümler için rehber olacaktır. İzleyen ölçümleri hastalığın seyri ve sağaltımın etkisini (değişime duyarlılığını-yanıtlılığını) ölçmeye yetecek 3
13 sıklıkta tekrarlamak gerekir. Diğer taraftan, ölçümleri yorumlarken mutlaka bireylerin sosyoekonomik göstergeleri hesaba katılmalıdır. Alt sosyoekonomik statüdeki bireylerin ve bazı demografik grupların (kadınlar, yaşlılar gibi) genel yaşam kalitesi puanlarının diğerlerinden daha düşük olduğu unutulmamalıdır. Kullanımı? Yaşam Kalitesi araştırmalarında dikkat edilmesi gereken noktalar ise şu şekilde sıralanabilir: 1- Yaşam kalitesi düzeylerinde önemli farklılık beklediğiniz araştırmaları tercih edin. 2- İdeal araştırma, yaşam kalitesini yaşam beklentisi ile karşılaştırırken, diğer klinik parametreleri ve fizyolojik değerleri de kapsamalıdır. 3- Yaşam kalitesi araştırmaları çoğunlukla örnek büyüklüğünün artmasını gerektirmez. Aynı bireylerde yapılan tekrarlayan ölçümler bu gereksinimi sınırlar. 4- Geçerli ve güvenilir olan yaşam kalitesi ölçeklerini kullanın. Kullandığınız ölçeğin özelliklerini ve sınırlılıklarını bilin. 5- Başlangıç ölçümünün ne zaman yapılacağına özenle belirleyin. Bu ilk ölçüm izleyen ölçümler için size rehber olacaktır. 6- Ölçümlerinizi hastalığın seyri ve sağaltımın etkisini ölçmeye yetecek sıklıkta tekrarlayın. Ölçümleri bazı hastaları hastalıkları şiddetlendiği zaman, bazılarını da iyi hissettikleri zaman yapmaktan kaçının. 7- İki ölçüm arasındaki sürenin 2-4 hafta olması genellikle önerilir. Müdahalenizin etkisi ölçmek istiyorsanız, ölçümünüzü girişimden hemen sonra ve bir sonraki girişimden hemen önce yapınız. 8- Hastaların tümünü hastalıklarının doğal sonucuna veya sağaltımın etkisi tamamen geçinceye dek izleyin. 9- Verilerinizi yalnızca ortalama hesaplayarak analiz etmeyin. Çok değişkenli varyans analizlerini tercih edin. 10- Son olarak da, yalnızca ölçeğin toplam puanı ile yetinmeyip, varsa alt boyut puanlarını da inceleyin. 4
14 TÜRKİYE DE HEMŞİRELİK ALANINDA YAŞAM KALİTESİ Prof. Dr. Rukiye Pınar Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü Aristo ya kadar uzanan felsefi tartışmalardan kaynağını alan yaşam kalitesi kavramı günümüzde farklı çevrelerin üzerinde yoğunlaştıkları alan olarak dikkat çekmekte, felsefe, sosyoloji, sinema, mimarlık, psikoloji ve politikanın yanı sıra sağlık alanında da giderek artan bir şekilde kullanılmaktadır. Yaşam kalitesi kavramının içeriğinde çeşitli halk katmanlarının mutluluğu ve esenliğinden, çevresel kalite ve ekolojik yapılara dek uzanan çok çeşitli ve seçkisel değişkenler yumağını bulmak mümkündür (1-2). Yaşam kalitesine ilişkin sistemli çalışmalar 1960 lı yıllarda ABD başlamış, halkın yaşam kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla hükümet tarafından daha iyi kazanç, daha iyi eğitim, daha iyi barınma ve sağlık koşulları gibi objektif göstergeleri içeren reform paketi hayata geçirilmiştir li yıllarda psikoloji alanında yaşam kalitesi çalışmalarına ilgi artmış, psikologlar yaşam kalitesinin barınma, gelir gibi objektif durumların ötesinde barınma ve gelir durumundan doyum bulup bulmama ile ilişkili olduğunu öne sürmüşlerdir. Psikologlara göre yaşam kalitesi bireyin kendi yaşamına ilişkin doyumu ve mutluluk durumu ile ilişkilidir (3). Yaşam kalitesine ilişkin farklı disiplinlerde yapılan çalışmalarda kavram farklı perspektiflerden ele alınmış, bu farklı yaklaşımlar kavramın bir dereceye kadar çakışan, ancak eş anlamlı olmayan şekillerde tanımlanmasına neden olmuştur. Günümüzde de birçok tanım bulunmasına rağmen, yaşam kalitesinin evrensel olarak kabul görmüş bir tanımı yoktur. Mevcut tanımların da mutluluk, memnuniyet, yaşam doyumu, pozitif etki, negatif etki, bilişsel değerlendirme, sağlık, öznel ve psikolojik iyilik hali, sosyal yararlılık, duygusal ve ekonomik statü gibi birçok faktörden kaynağını aldığı görülmektedir (4-9). Hörnquist e göre (4); yaşam kalitesi değerlendirmelerinde bu alanlarının hepsi incelenmelidir. O na göre, yaşam kalitesinin farklı boyutları, bir bahçe içindeki farklı meyvalara benzer. Sonuçta elmalar elma, armutlar armut olarak kalır, ilişkili yönleri, aynı bahçe içinde olmaları ve meyva olmalarıdır. Bu nedenle yaşam kalitesini etkileyeceği düşünülen alanlar da birbiriyle ilişkili olsun ya da olmasın incelenmek durumundadır. Tanımların ortak noktalarına bakıldığında yaşam kalitesi bireyin kendi yaşamını nasıl algıladığıdır, her algı gibi bireye özel ve subjektiftir, bireyin sahip oldukları ile hayal ettikleri arasındaki dengedir, mutluluk, doyum ve uyumdur, bireyin kendini iyi hissetmesidir ve bireyin kendi yaşamına ilişkin doyumu ve mutluluk durumudur. Yaşam kalitesinin sosyal bilimlerde kullanılması tıp ve hemşirelik bilimlerini de etkilemiş; sınırlı sağlık kaynaklarının dağılımı, klinik karar vermenin kolaylaştırılması, bağımsız karar vermesi yönünde hastalara yardım edilmesi amaçları ile çeşitli hastalık durumlarında, farklı tedavi yaklaşımlarının etkinliğinin karşılaştırılmasında ve hastaya uygun tedavi kararlarının verilmesinde yaşam kalitesi araştırmaları yapılmaya başlanmıştır (5, 10). Bu durum sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi kavramını (SİYK) gündeme getirmiştir (9, 11). Yaşam kalitesinin sağlıkla ilişkilendirilmesi esasen Dünya sağlık örgütü nün (DSÖ) 1946 yılında sağlığı yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, aynı zamanda fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlaması ile olmuştur ( Erişim tarihi: 20 Nisan 2012). Ancak yaşam kalitesinin ilk kez sağlık alanında dile getirilmesi Yeni Delhi de 1959 yılında yapılan Uluslar arası Planlanmış Anne-Babalık Konferansı nda ele alınmış, konferansta hızlı nüfus artışının olası sonuçlarından söz edilerek sayıdan ziyade nüfusun kalitesinin ön 5
15 planda olması gerektiği vurgulanmış ve konferans notları aynı yıl yayınlanmıştır (12). Long un 1960 yılında Medical Times ta yayınlanan on the quantity and quality of life isimli makalesinde sayı ve kalite kavramları ele alınmış (13); 1966 yılında ise Elkinton un medicine and the quality of life makalesi ile yaşam kalitesinin sağlıktaki yeri artık tartışılmaya başlanmıştır (14). Carr, Gibson ve Robinson a (15) göre SİYK, bir kişinin sağlık, hastalık, sakatlık ve tedavinin etkinliği gibi doğrudan veya dolaylı subjektif deneyimlerini tanımlamak için geliştirilmiş bir kavramdır. Ferrans ve ark. (11) SİYK kavramını, kişisel özellikleri ve yaşanan çevreyi dikkate alarak, bireylerin biyolojik fonksiyonları, hastalık semptomları, fonksiyonel durum ve genel sağlık algısının etkileşimi modeliyle açıklamıştır. DSÖ 1995 yılında yaşam kalitesini Bireyin yaşadığı kültürel yapı ve değerler sistemi içinde amaçları, beklentileri, kriterleri ve sosyal ilişkilerine yönelik algısı olarak tanımlamıştır. Kültürel yapıdan ilk defa DSÖ nün tanımında söz edilmiştir. DSÖ ye göre yaşam kalitesi bireyin fiziksel sağlığından, psikolojik durumundan, bağımsızlık düzeyinden ve içinde bulunduğu çevrenin özelliğinden, çevre ile ilişkilerinden etkilenir. Burada öncelikle yaşam kalitesinin subjektif doğasına değinilmekte, bu deneyimi bireyin daha önceki deneyimlerinin, mental durumunun, kişilik yapısının ve beklentilerinin etkileyebileceği ifade edilmekte, takiben gereksinimlerin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediğinden söz edilmektedir. Böylece yaşam kalitesinin subjektif tanımı objektifliğe doğru değişmektedir, o halde yaşam kalitesinin subjektif ve objektif bileşenleri vardır (16): Hemşirelikte yaşam kalitesine yönelik uğraş verme, hastayı rahatlatmaya yardım etme, uygun bakım verme ve tamamı hemşireliğin alanı içinde olan yaşamın biyolojik, psikososyal ve sosyo-kültürel yönünü içeren esenlik durumunu yükseltmeyi hedefleyen hemşireliğin gerekliliğini ifade etme gerçeğine dayanmaktadır (1). Hemşire kuramcılardan Rogers (17) ve King (18) yaşam kalitesini yaşam doyumu olarak ele almışlardır. Yaşam kalitesi ile yoğun olarak ilgilenen bazı araştırmacılar da bu bakış açısını benimsemişlerdir. Örneğin Moons ve ark. (19) yaşam doyumunun yaşam kalitesini tanımlamada en uygun yaklaşım olduğunu belirtmiştir. Buna karşın Meeberg (20) yaşam doyumunun yaşam kalitesi ile aynı anlama gelmediğini ifade etmiştir. Meeberg e göre subjektif göstergeler doğrudan yaşam deneyimlerini ifade eder, halbuki objektif göstergeler deneyimleri etkileyen tüm şeyleri ifade eder. Diğer taraftan hastalık, sakatlık ya da kayıp bağlamında yaşam kalitesinin objektif parametlerini ölçen birçok değerlendirme aracı mevcuttur. Buna karşın, objektif ölçütler sıklıkla sağlık durumunun subjektif değerlendirme ve göstergelerini yansıtır. Farklı disiplinlerde yaşam kalitesinin ne olduğu konusunda görüş ayrılıklarının aksine, hemşire kuramcılardan Rogers, King, Peplau, Leininger ve Parse nin (17-18, 21-23) yaşam kalitesinin tanımları arasında fikirbirliği olduğu görülmektedir. Tüm bu kuramcılar yaşam kalitesini bireyin subjektif deneyimi olarak ele almışlardır. Ancak hem sosyal bilimlerde hem de hemşirelik biliminde sağlık ve yaşam kalitesi arasındaki farklılık ve ilişkilerin ne olduğu konusunda keskin sınırlar yoktur; bu iki kavram anlam olarak farklı olmalarına karşın güçlü ilişkiler içindedirler (24). Bu nedenle bütüncül bir bakış açısı ile DSÖ nün tanımında ifade edildiği gibi, hemşireliğin çalışma alanı insanın olduğu her yerde ve her zaman sağlığın yanı sıra yaşam kalitesinin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi yönünde olmalıdır. SİYK ölçümlerinin değerlendirilmesinde genel amaçlı ve özel amaçlı (spesifik) ölçekler kullanılabilir. Genel amaçlı ölçekler, toplumun tüm kesiminde ve tüm hastalık ve durumlarda kullanılır. Genel amaçlı ölçekler tercihe dayalı ve tercihe dayalı olmayan ölçekler olmak üzere kendi aralarında iki alt gruba ayrılır. Tercihe dayalı ölçekler sağlık ekonomisi alanında geliştirilen teorilere dayanılarak geliştirilen, maliyet fayda analizlerinde kullanılan ve kalite eklenmiş yaşam yıllarını hesaplamaya olanak sağlayan ölçeklerdir. Tercihe dayalı olmayan ölçekler ile yaşam kalitesinin değişik yönleri değerlendirilebilir. Bu ölçeklerden en 6
16 yaygın kullanılanları Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği, SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği, Nottingham Sağlık Profili ve Hasta Etki Profili dir (25). Özel amaçlı ölçekler ise belli bir hastalığa, belli bir gruba, belli bir işleve (seksüel fonksiyon) veya belli bir probleme özel (ağrı gibi) ölçekler olarak gruplanırlar. Kanserli Hastalara Bakım Verenlerde Yaşam Kalitesi Ölçeği (The Caregiver Quality of Life Index Cancer Scale -CQOLC-) kanserli yakınlarına bakım verenlere özel, BD-QoL Behçet hastalığına özel, Kiddo-KINDL ergenlere özel, WHOOQL yaşlılara özel yaşam kalitesi ölçekleridir. Yaşam kalitesinin etkilediği varsayılan klinik durum ve girişimlerin ölçümünün değerlendirilmesinde genellikle bir genel amaçlı bir de en az bir hastalığa/duruma/gruba özel ölçek kullanılmasının ölçüm sonuçlarını daha değerli kılacağı belirtilmektedir. (10, 26-27). Hemşirelik alanında yaşam kalitesinin ele alındığı ilk çalışma 1970 yılında Nursing Outlook Dergisi nde yayınlanan Callahan ın the quality of life isimli makalesidir (28). Pubmed te quality of life anahtar kelimeleri ile tarama yapıldığında her yıl yaşam kalitesi çalışmaların katlayarak arttığı görülmüş; toplam çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmaların %7.4 ü hemşirelik dergilerinde yayınlanmıştır (Tablo 1). Yayınların çok az kısmı (n: 696) Türk araştırmacılara ait olup, bu konudaki ilk çalışma 1991 yılında yayınlanan Oto ve ekibine ait araştırmadır (29). Yayımlanan 696 çalışmanın 95 i hemşire araştırmacılara aittir ( Erişim tarihi: 20 Nisan 2012). Tablo 1. Pubmed te Yaşam Kalitesine İlişkin Çalışmalar (1959-) Tüm Dergilerde Yayınlanan Çalışmalar Hemşirelik Dergilerinde Yayınlanan Çalışmalar TOPLAM Ülkemizde hemşirelik alanında ilk çalışma 1992 yılında Hemodiyalize giren hastaların yaşam kalitesinin saptanması ve bilgilendirici hemşirelik yaklaşımlarının yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi isimli Akyol tarafından yapılan yüksek lisans tezidir (30); bu alandaki ilk doktora çalışması ise Diyabetes mellitus lu hastaların yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi isimli tez ile 1995 yılında Pınar tarafından gerçekleştirilmiş (1); bu tarihten sonra hemşireler tarafından yapılan yaşam kalitesi araştırmaları ivme kazanmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu resmi sayfasında yer alan tüm tezler Quality of life sözcükleri ile tarandığında toplam 686 teze ulaşılmış, bunların %28.3 ünün (n:193) hemşireler tarafından yapıldığı görülmüştür ( Erişim tarihi: 20 Nisan 2012). Tezlerin %23.3 ü doktora düzeyindedir (Tablo 2). Tezlerde en fazla ele alınan konular sırasıyla onkoloji, kardiyoloji, kadın sağlığı ve nefroloji dir (Tablo 3). Çalışmaların çok büyük çoğunluğu hastalar üzerinde yapılmıştır; beş çalışmada hastaların aile üyelerinin yaşam kaliteleri incelenmiş; altı çalışmada hasta ve aile üyelerinin yaşam kalitesi birlikte değerlendirilmiş; üç çalışmada ise hasta yakınlarının ve sağlık çalışanlarının hastalara ilişkin yaşam kalitesi değerlendirmeleri, hastaların kendi yaşam kalitesine ilişkin algıları ile karşılaştırılmıştır. Hemşireler tarafından yapılan tezlerin 11 i ölçek uyarlama çalışmalarıdır. Kalan 7 tez ise hemşirelerin, hemşirelik öğrencilerinin ve sınıf öğretmenlerinin yaşam kalitelerini ölçmeye yöneliktir. Yapılan tezlerin büyük çoğunluğu tanımlayıcı niteliktedir; yalnızca %20.7 si (n:40) girişimsel çalışma niteliğinde olup, bu çalışmaların tamamına 7
17 yakınında verilen hemşirelik eğitiminin etkinliği değerlendirilmiştir. 45 doktora tezinin 20 sinde (%44.4) girişimsel çalışma yapılmıştır. Bugün ülkemizde üniversiteler, mesleki örgütler ve medya kuruluşları tarafından yayınlanan 17 adet hemşirelik ile ilgili bilimsel dergi bulunmaktadır. Bu dergilerden online içeriğine erişilebilen 12 dergi incelenmiş, bu dergilerde toplam 2067 adet makale yayınlandığı, bu makalelerin ancak %1.95 inin yaşam kalitesi ile ilişkili olduğu belirlenmiştir (Tablo 4). Yayınlanan makalelerin %42.5 i (n:20) lisans üstü tez çalışmalarından üretilmiştir. Hem tezlerde hem de dergi makalelerinde yoğun olarak başta SF-36 olmak üzere genel ölçekler, sınırlı sayıdaki çalışmada hastalığa/duruma özgü ölçekler kullanılmış, yalnızca birkaç çalışmada genel ve spesifik ölçekler birlikte kullanılmıştır. Sonuç Sonuç olarak hemşirelerin yaptığı yaşam kalitesi çalışmaların sayısının yıllar içinde giderek arttığı, ancak araştırmalardaki kalite gelişiminin aynı paralelde olmadığı görülmüştür. Yapılacak yeni çalışmaların farklı hemşirelik girişimlerinin yaşam kalitesine etkisini ölçen, değerlendirmelerin hem genel hem de özel ölçeklerle yapılacak şekilde planlanması önerilmiştir. Tablo 2. Yapılan Lisans Üstü Çalışmaların Yıllara Göre Dağılımı Yıl Aralığı Yüksek Lisans Doktora Toplam Toplam Tablo 3. Tezlerin Konu Alanlarına Göre Dağılımı Konu Alanı Sayı Onkoloji 33 Kardiyoloji 19 Kadın Sağlığı ve Hastalıkları 19 Kronik Böbrek Yetmezliği, Diyaliz 14 Nörolojik hastalıklar (İnme/Epilepsi, Migren, 5/2/1/2/1=11 MS, Parkinson) Artrit (RA & OA), Behçet hastalığı 8/2=10 Inkontinans 10 Cerrahi girişimler 10 Organ transplantasyonu (Karaciğer/böbrek) 6/3=9 Solunum sistemi hastalıkları 5/3/1=9 (KOAH/Astım/TBC) Ruh Sağlığı ve Hastalıkları 8 Yaşlılık 6 Sindirim sistemi hastalıkları (reflü, hassas 1/2/1/1=5 barsak sendromu, peptik ülser, karaciğer hastalığı Diyabet 4 Hipertansiyon 5 Diğer (Kronik ağrı, Obezite, Psoriasis, 10 Uyku/apne sendromu, Fibromiyalji, Yanıklı hasta, Talasemi Görme kaybı) 8
18 Hemşirelerde yaşam kalitesi 5 Diğer (Öğrenci hemşirelerin, sınıf 5 öğretmenlerinin yaşam kalitesi, eş şiddetinin yaşam kalitesine etkisi) Ölçek adaptasyon çalışmaları (hiperaktivite, 2 kc hastalığı) Tablo 4. Hemşirelik Dergilerindeki Yaşam Kalitesi (YK) Çalışmaları Dergi Adı Yayınlandı ğı yıllar Yayınlana n sayı Toplam makale sayısı YK ile ilişkili makalelerin sayısı 1) Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2) Cumhuriyet Üniversitesi HYO Dergisi 3) Dokuz Eylül Üniversitesi HYO Dergisi 4) Ege Üniversitesi HYO Dergisi 5) Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 6) Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 7) Hemşirelik Forumu ) İ.Ü. Florence Nightingale HYO Dergisi 9) Türk Kardiyoloji Derneği, Kardiovasküler Hemşirelik Dergisi 10) Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 11) Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 12) Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi Toplam: 12 Dergi
19 KAYNAKLAR 1. Pınar R. (1995). Diabetes Mellituslu Hastaların Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora Tezi, (Danışman: Yard. Doç. Dr. B Yürügen). 2. Mandzuk L, McMillan D. (2005). A concept analysis of quality of life. Journal of Oryhopaedic Nursing, 9: Flanagan JC (1982). Measurement of quality of life: Current state of the art. Arch Phys Med Rehabil, 63: Hörnquist JO. (1989). Quality of life: Concept and assessment. Scan J Soc Med, 18: Fitzpatrick R, Fletcher A, Gore S, Jones D, Spiegelhalter D, Cox D. (1992). Quality of life measures in health care. I: Applications and issues in assessment. BMJ, 305: Dedhiya S, Kong SX. (1995). Quality of life: An overview of the concept and measures. Pharm World Sci, 17(5): Chung MC, Killingworth A, Nolan P. (1997). A critical of the concept of quality of life. Int J Health Care Qual Assur, 10(2): Moons P. (2004). Why Call it health-related quality of life when you mean perceived health status? Eur J Cardiovasc Nurs, 3: Moons P, Budts W, Geest S. (2006). Critique on the conceptualisation of quality of life: A review and evaluation of different conceptual approaches. Int J Nurs Stud, 43: Guyatt GH, Feeny DH, Patrick DL. (1993). Measuring health-related quality of life. Ann Intern Med, 118: Ferrans CE, Zerwic JJ, Wilbur JE, Larson JL. (2005). Conceptual model of health-related quality of life. J Nurs Scholarsh, 37(4): Huxley J (1959). Population planning and quality of life Eugen Rev. 51(3): Long PH. (1960). On the quantity and quality of life. Med Times. 88: Elkinton JR. (1966). Medicine and the quality of life. Ann Intern Med. 64(3): Carr AJ, Gibson B, Robinson PG. (2001). Measuring quality of life: Is quality of life determined by expectations of experience?. BMJ, 322: The World Health Organization Quality of Life assessment (WHOQOL): position paper from the World Health Organization. (1995). Soc Sci Med, 41(10): Rogers ME (1994). The science of unitary human beings: current perspectives. Nurs Sci Quaterly, 7: King IM. (1994). Quality of life and goal attainment. Nurs Sci Quaterly, 7: Moons P, Budts W & De Geest S (2006). Critique on the conceptualization of quality of life: A review and evaluation of different conceptual approaches. Int J Nurs Stud, 43: Meeberg GA (1993). Quality of life: A concept analysis. J Adv Nurs, 18(1): Peplau HE (1994). Quality of life: An interpersonal perspective. Nurs Sci Quaterly, 7, Leininger M (1994). Quality of life from a transcultural nursing perspective. Nurs Sci Quaterly, 7, Parse RR (1994). Quality of life: Sciencing and living the art of human becoming. Nurs Sci Quaterly, 7, Low G, Molzahn AE (2007). Replication of a quality of life model for older adults. Research in Nursing and Health, 30: Boer A, Spruijt R, Sprangers M, Haes J. (1998). Disease-specific quality of life: Is it one construct?. Qual Life Res, 7: Van den Bos GAM, Triemstra AHM. (1999). Quality of life as an instrument for need assessment and outcome assessment of health care in chronic patients. Int J Qual Health Care, 8: Fayers P. (2003). Measuring disease: A review of disease-spesific quality of life measurement scales (second edition). Qual Life Res, 12: Callahan CL. (1970). The quality of life. Nurs Outlook, 18(8): Oto MA, Müderrisoglu H, Ozin MB, Korkmaz ME, Karamehmetoglu A, Oram A, Oram E, Ugurlu S. (1991). Quality of life in patients with rate responsive pacemakers: a randomized, cross-over study. Pacing Clin Electrophysiol, 14(5 Pt 1): Akyol A (1992). Hemodialize giren hastaların yaşam kalitesinin saptanması ve bilgilendirici hemşirelik yaklaşımlarının yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi - Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç.Dr. Kamile Ergin 10
20 CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ VE YAŞAM KALİTESİ İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR- ULUSAL BOYUT Yrd. Doç. Dr. Emel YILMAZ Celal Bayar Üniversitesi Manisa Sağlık Yüksekokulu Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Hastalıkların ve tedavi yöntemlerinin getirdiği kısıtlamalara rağmen doyum verici bir yaşam için; hastaların kendilerini iyi hissetmelerini ve sağlık bakım olanaklarının arttırılmasını sağlamak, günlük aktivitelerini sürdürmelerine yardımcı olmak, öngörülen tedavi programlarına uyum sağlanmasına yardım etmek sağlık hizmetlerinin önemli hedefleri haline gelmiştir. Bu noktada sağlık hizmeti sunan profesyonellere büyük sorumluluk düşmektedir (1). Yaşam kalitesi (YK); kişinin yaşadığı kültür ve değer sistemleri çerçevesinde, amaçları, beklentileri, standartları ve ilgileri ile ilişkili olarak yaşamdaki pozisyonunu algılaması şeklinde tanımlanmaktadır. Kişinin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, inançları, sosyal ilişkileri ve çevresiyle ilişkisinden karmaşık bir yolla etkilenen geniş bir kavramdır (2). Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi (SYK) ise; esas olarak kişinin sağlığı tarafından belirlenen, klinik girişimlerle etkilenebilen genel yaşam kalitesinin bir bileşenidir. Kişinin, hastalığı ve uygulanan tedavilerin fonksiyonel etkilerini nasıl algıladığı ile ilişkilidir (3). SYK kavramı fiziksel, psikolojik ve sosyal alanlarda bireyin deneyimleri, inançları, beklentileri ve algılamalarından etkilenen sağlık algılarını içermektedir (4). YK kavramının hemşirelik alanında kullanımı 1980'li yıllardan bu yana gelişmeye başlamıştır. YK, sağlıklı ve kronik hastalığı olan bireylerle; tedaviye yönelik girişimsel yöntemler uygulanan ve akut bakım sonrasında bireylerin hemşirelik bakımı sonuçlarının incelenmesinde önemli bir değerlendirme yaklaşımı olarak kabul görmüş ve yaygınlaşmıştır (5,6). Günümüzde hemşirelikte bütüncül yaklaşım önem kazanmıştır. Hemşirelik, insan yaşamıyla, yaşamın kalitesiyle, bireylerin, ailelerin, toplumların sağlığının kalitesiyle ilgilidir ve bireylerin en üst düzeyde sağlıklı olmalarına yardımcı olmayı amaçlar (7). Sağlık hizmetleri felsefesine göre; hemşireler, hastalarının yaşam kalitesini yükseltmede, karşılıklı saygı ve işbirliğine dayanan holistik bir yaklaşım içinde yaşam kalitesini değerlendirmelidirler. Yaşam kalitesini değerlendirmede hemşireler anahtar rolü oynayan kişilerdir. Bu nedenle hemşire yaşam kalitesi ile ilgili kavramları ve felsefeleri sorgulamalı ve hemşirelik uygulamalarının dayandığı fiziksel ve psikolojik iyilik hali felsefesini geliştirici modeller oluşturmalı, var olanları benimsemelidir (5). İnsan sağlığına herhangi bir sapma olduğunda, yaşamdan doyum sağlama etkilenebilir. Bu noktada hemşireliğin amacı ve işlevi; bireye kendi bakımını yapar hale gelinceye dek yardımcı olmak, en kısa zamanda bireyin kendi bakımını üstlenmesini ve gereksinimlerini karşılayabilmesini sağlamak ve tüm bu süreçlerde yaşam doyumunu maksimum düzeye çıkarmaktır (8). Yaşam kalitesinin ölçülmesi, bakım hizmetlerinde bir farklılık ortaya çıkarıp çıkarmadığını belirlemeyi amaçlar. Veri çalışmalarının ana odak noktası bakımın hastalara dağılımı ile hemşirelik işlemleri sonucunda hemşirelerin hastaları için yapabilecekleri ile hemşirelik hizmetlerinin sonucunda ortaya çıkacak olan ve arzu edilen sağlık felsefeleri arasındaki rakamsal ilişkiyi kurarak bu konuda bilgi vermesidir. YK, hemşirelik bakımının etkilerini değerlendirmede uygun sonuçlar verir. Hasta bakımından hemşirenin rolü; sıklıkla tedavinin yan etkilerinden koruma, vücut imajı, fonksiyon ve fiziki görünümdeki sürekli değişikliklere uyumunu sağlamaktadır (9). SYK çalışmaları ile hastanın tedavi sonucu ne 11
21 kazandığı veya ne kaybettiği hakkında fikir edinilebilir. SYK ni ölçme, hastanın fonksiyonlarını normal hale getirmenin amaçlandığı uzun dönemli hastalıklarda ve kronik hastalıklarda önem taşımaktadır (10). Hastaların yaşam kalitesini etkileyen faktörler arasında hemşirelik bakımının oldukça etkili olduğunu vurgulanmıştır (11). Hastanın kaliteli bir yaşam sürdürmesi, kişisel gücüne ve hastanın gereksinimleri doğrultusunda hemşirelerin gerekli bakımı yapabilme yeteneğine bağlıdır. Sadece rutin işlevleri yapmakla sınırlı olmayan profesyonel hemşirelik, hastanın bireysel özelliklerini değerlendirme, duygularını kontrol etme ve bireysel haklarını korumayı gerektirir (5). Son yıllarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesinin önemi daha iyi anlaşılmasına ve İngiltere ve Amerika da yapılan çalışmalarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesinin kolay, ucuz ve uygulanabilir olduğu tespit edilmesine rağmen rutin kullanımının artırılması için yoğun çalışma ortamlarına entegrasyonu gereklidir. Klinisyenler yaşam kalitesi ölçümlerinin gerekliliği konusunda olumlu görüş bildirirken, günlük uygulamalarında sık kullanmadıkları da bilinmektedir (12). Ülkemizde yaşam kalitesine ilişkin çalışma ve yayınların son yıllarda arttığı, ancak hemşirelerin hastaların yaşam kalitelerini incelediği çalışmalara ise daha az rastlandığı görülmektedir. Google Akademik veri tabanında Nisan 2012 itibari ile Cerrahi hemşireliği ve sağlığa ilişkin yaşam kalitesi konu başlığını içeren 381 bilimsel dokümana ulaşılmıştır. Aynı veritabanında cerrahi hemşireliği ve yaşam kalitesi konu başlığını içeren 644 dokümana erişilmiştir. Bu bilimsel dokümanların çoğu derleme niteliğinde olup araştırma makalesi olanlar az sayıdadır. Ulakbim, Türk Medline veri tabanlarında ve Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinde bu konu başlıklarını içeren dokümana ulaşılamamıştır. Konuya ilişkin yapılmış araştırmalara örnekler aşağıda sıralanmıştır. Histerektomi ameliyatı olan kadınların yaşam kalitesinin incelendiği tanımlayıcı ve analitik çalışmada; araştırmaya katılan 82 kadına WHOQOL-BREF yaşam kalitesi ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda kadınların eğitim durumlarının, mesleklerinin, eşlerinin mesleklerinin, gelir düzeylerinin, yerleşim yerlerinin, eşlerinin eğitim durumlarının yaşam kalitesi ortalamalarını etkilediği bulunmuştur. Eğitim düzeyi arttıkça yaşam kalitesi ortalamalarının arttığı, aynı şekilde gelir düzeyleri arttıkça da yaşam kalitesi ortalamalarının arttığı saptanmıştır (13). Böbrek transplantasyonu yapılan hastaların yaşam kalitesinin incelendiği bir çalışmada; en az 3 ay önce transplantasyon yapılmış 40 hastaya WHOQOL-BREF ölçeği uygulanmıştır. Çalışma sonucunda; hastaların transplantasyon öncesine göre yaşam memnuniyetini çok iyi olarak değerlendirenlerde, iyi ve orta olarak değerlendirenlere göre bedensel alanda ve çok iyi olarak değerlendirenlerin orta olarak değerlendirenlere göre ruhsal ve sosyal alanda yaşam kalitelerinin daha yüksek olduğu bulunmuştur (14). Böbrek nakli yapılan bireylerin yaşam kalitesini değerlendirmek amacıyla yapılan bir çalışmada; böbrek nakli yapılan 50 hastaya SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda bireylerin SF-36 alt boyutlarından fiziksel fonksiyon (69.20±25.45), ağrı (64.0±31.17) ve mental sağlık (60.48±19.18) puan ortalamalarının daha iyi olduğu saptanmıştır. Nakil süresi bir yıldan fazla olan hastaların yaşam kalitesinin anlamlı oranda arttığı belirlenmiştir (15). Kalıcı abdominal stomalı hastalarda beden imajı değişiminin yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmış çalışmaya, en az 4 ay önce kalıcı abdominal stoma açılmış 58 hasta alınmış ve hastalara SF-36 ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; kalıcı kolostomili hastaların fiziksel, sosyal ve psikolojik sorunlar yaşadıklarını gösterilmiştir. Stomanın koku yapacağından endişe duyan bireylerin fiziksel ve sosyal fonksiyon puanları ileri düzeyde düşük ve ameliyattan sonra beden imajı nedeniyle üzüntü duyan, stomanın kendisini çirkinleştirdiğini düşünen bireylerin yaşam kalitesi puanları düşük 12
22 tespit edilmiştir. Stoma, bireylerin partnerleri ile ilişkilerini, cinsel ve sosyal yaşamlarını olumsuz olarak etkilemiştir (16). Mesane tümörlü hastaların ameliyat sonrası yaşam kalitelerinin değerlendirildiği tanımlayıcı bir çalışmada; mesanesine cerrahi girişim uygulanmış 84 hastaya SF- 36 yaşam kalitesi ölçeği uygulanmıştır. Mesane tümörü nedeni ile cerrahi girişim uygulanan hastaların SF- 36 alt boyut puan ortalamalarının 50 nin altında ve düşük olduğu belirlenmiştir. En düşük yaşam kalitesi puanının emosyonel rol kısıtlılıkları alt grubunda, en yüksek yaşam kalitesi puanın fiziksel fonksiyon alt grubunda alındığı ve mesane tümörü nedeni ile cerrahi girişim uygulanan hastaların yaşam kalitesi puanlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına bakıldığında mesane tümörlü hastalara uygulanan cerrahi girişimlerin hastaların yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. Mesanelerine cerrahi girişim uygulanan hastaların günlük yaşantıları fiziksel, emosyonel birçok yönden etkilenerek yaşam kalitelerinde negatif etkiler ortaya çıkardığı saptanmıştır (17). Selim prostat hiperplazili hastalarda uygulanan ameliyat öncesi bakım ve eğitiminin ameliyat sonrası yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan tanımlayıcı ve analitik türdeki çalışmaya 60 (30 deney -30 kontrol) hasta alınmış ve hastalara SF-36 ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; ameliyat öncesi bakım ve eğitim yapılan deney grubundaki hastalarda, kontrol grubuna göre, semptomlarda azalma olduğu ve yaşam kalitesi değerlerinde artma olduğu saptanmıştır (11). Total kalça protezi ameliyatı öncesi hasta eğitiminin ameliyat sonrası fiziksel uyum ve yaşam kalitesine etkisinin değerlendirildiği deneysel çalışmaya 48 hasta alınmıştır. Hastalara SF- 36 ölçeği ve kalça değerlendirme anketi, ameliyat öncesi ve ameliyattan 3 ay sonra uygulanmıştır. Araştırma sonucunda deney grubu hastaların SF- 36 ölçeği puan ortalamalarının kontrol grubundaki hastalardan fazla olduğu bulunmuştur (8). Yüz bölgesinde uygulanan estetik ve rekonstrüktif cerrahinin yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla prospektif ve tanımlayıcı olarak yapılan çalışmaya yüz bölgesinde 43 estetik amaçlı ve 48 rekonstrüktif amaçlı cerrahi girişim uygulanan toplam 91 hasta alınmıştır. Hastalara ameliyattan önce ve cerrahi girişimden 3 ay sonra Vücut Algısı Ölçeği ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda SF-36 Yaşam kalitesi ölçeğinin değerlendirilmesinde, rekonstrüktif cerrahi olgularının girişim sonrası sosyal fonksiyon, fiziksel rol fonksiyon ve emosyonel rol fonksiyonlarının ve mental sağlık, zindelik/yorgunluk ve genel sağlık durumunun girişim öncesine oranla çok daha iyi olduğu belirlenmiştir. Estetik cerrahi olgularında SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği alt parametrelerinden sosyal fonksiyon, zindelik/yorgunluk, mental sağlık ve emosyonel rol fonksiyonu durumlarının girişim sonrası öncesine oranla çok daha iyi olduğu saptanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda estetik ve rekonstrüktif cerrahinin beden algısını pozitif yönde etkilediği ve bireylerin yaşam kalitesi üzerine olumlu etkisinin olduğu belirlenmiştir (18). Ülseratif kolit hastalarının yaşam kalitelerinin incelendiği retrospektif bir çalışmada; ülseratif kolit nedeniyle cerrahi girişim (total proktokolektomi ileoanal J poş anastomoz IPAA) uygulanan hastalar (hastalar ile geçici ileostomileri kapatıldıktan en az 6 ay sonra görüşülmüştür) ile poliklinikte takip edilen ve ilaç tedavisi gören 55 hasta araştırma kapsamına alınmıştır. SF- 36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Cleveland Global Quality of Life (CGQL)-Fazio Score ölçeği ile veriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda gerek ilaç tedavisi, gerekse cerrahi tedavi sonrası hastaların yaşam kalitelerinin, öncesine göre daha iyi düzeylerde olduğu; cerrahi tedavi sonrası, fonksiyonel sonuçların ve yaşam kalitelerinin ilaç alan gruba göre daha tatminkar olduğu, hastaların cerrahi girişimden memnun oldukları ve diğer hastalara da önerdikleri belirlenmiştir (19). Fakoemülsifikasyon ve göz içi lens implantasyonu uygulamasının kataraktlı olgularda yaşam kalitesi ve görme fonksiyonlarına etkisinin değerlendirildiği prospektif çalışmada; 104 kataraktlı olgunun ameliyattan bir hafta önce ve ameliyat sonrası 5. haftada görme fonksiyonu 13
23 (GF) ve yaşam kalitesi değerlendirilmiştir. Çalışma sonuncunda; katarakt olgularının büyük çoğunluğunda fakoemülsifikasyon cerrahisinin Snellen eşeli ile saptanan görme keskinliği değerlerinde, bir ay gibi erken bir dönemde görsel fonksiyonlar ve yaşam kalitesinde anlamlı değişiklilere olduğu belirlenmiştir. Hastalarda postoperatif birinci ayda görsel fonksiyon artışı ile birlikte hareketliliğin ve sosyal iletişimin artması fakoemülsifikasyon cerrahisinin yaşam kalitesini arttırdığı saptanmıştır (20). Son dönem karaciğer yetmezliği olan hastalarda, karaciğer transplantasyonunun yaşam kalitesine etkisinin incelendiği tanımlayıcı çalışmada; canlı ve kadavra donörden en az 3 ay önce karaciğer transplantasyonu uygulanan, gönüllü ve poliklinikte izlenen 52 hastaya SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; fiziksel sağlık yaşam kalitesi puan ortalaması; 50.98±9.60; mental sağlık puan ortalaması 40.95±7.40 olarak bulunmuş ve transplantasyonun yaşam kalitesini yükselttiği ve sürdürdüğü gösterilmiştir (21). Karaciğer transplantasyonu öncesi ve transplantasyonu sonrası üçüncü ayda yaşam kalitesi ve etkileyen etmenlerin incelenmesi amacıyla tanımlayıcı türde yapılan araştırmada; araştırmaya katılan 65 hastaya ameliyattan önce ve ameliyattan 3 ay sonra Nottingham Sağlık Profili anketi uygulanmıştır. Karaciğer transplantasyonundan sonra üç ayını tamamlayan hastaların öncesine göre yaşam kalitesi ağrı, enerji düzeyi, emosyonel reaksiyon, fiziksel mobilite, sosyal izolasyon ve uyku alt boyut puanlarında anlamlı düzeyde yükselme olduğu ve karaciğer transplantasyonunun hastaların yaşam kalitesini geliştirdiği saptanmıştır (22). Karaciğer transplantasyonlarında karaciğer sağ lop donörlerinin yaşam kalitelerinin retrospektif olarak incelendiği çalışmada; çalışmaya dahil edilen 63 donöre organ bağışından en az 3 ay sonra SF-36 ölçeği uygulanmıştır. Donörlerin yaşam kalitesi fiziksel sağlık puan ortalamaları; 53.42±8.00, mental sağlık puan ortalamaları 48.31±5.74 olarak bulunmuş ve donörlerin ortalama sağlık skorlarında önemli bir değişme olmadığı ve canlı donör transplantasyonlarının donörlere sağlık açısından önemli bir yük getirmediği saptanmıştır (23). Karaciğer nakli olan hasta ve hasta yakınlarının psikososyal durumlarının yaşam kalitesi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan tanımlayıcı ve kesitsel çalışmada; 36 kişiye Beck Depresyon Ölçeği, SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Durumluk- Sürekli Kaygı Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; hasta ve hasta yakınlarında görülen depresyonun yaşam kalitesi alt boyutlarından fiziksel fonksiyon ve fiziksel rol güçlüğü başta olmak üzere diğer alt boyutlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu, depresyonun artışı ile yaşam kalitesinin azaldığı sonucuna varılmıştır. Kaygı düzeyindeki artışın yaşam kalitesi üzerine olumsuz etkileri olduğu bulunmuştur (24). İki taraflı total diz protezi uygulanan kadın hastalarda yaşam kalitesinin değerlendirildiği çalışmada; tüm hastalara (50 hasta) ameliyat öncesinde ve ameliyat sonrasında üç kez (6. hafta, 3. ay, 6. ay) olmak üzere SF- 36 ve Diz Derneği (Knee Society) Klinik Değerlendirme Sistemi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda total diz protezi uygulanan kadın hastaların ameliyat sonrası altı hafta içinde yaşam kalitelerinde anlamlı düzelme olduğu ve daha sonraki dönemde, SF-36 alt boyutlarından yalnızca fiziksel fonksiyon alt boyutunda, Diz Derneği (Knee Society) Klinik Değerlendirme Sistemi nin ise ağrı alt boyutunda anlamlı düzelmenin sürdüğü saptanmıştır (25). Total kalça protezi uygulamasının, hastaların yaşam kalitesi üzerine etkisini değerlendirildiği çalışmada; total kalça protezi ameliyatı yapılan 30 hasta alınmıştır. Hastalara ameliyat öncesinde ve ameliyattan 1.5 ve 3 ay sonra uygulanmıştır. Cerrahi sonrası üçüncü ayda yapılan ölçümlerde, cerrahi öncesinde ve cerrahiden 1.5 ay sonra yapılan ölçüm sonuçlarına göre SF-36 nın tüm boyutlarında anlamlı düzelme görülmüştür. Kalça protezi uygulanan hastalarda yaşam kalitesinde büyük düzelme görülmekte, bu durum hasta memnuniyet düzeylerini de artırmaktadır (26). 14
Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesinin Ölçümü ve Yaşam Kalitesi Ölçeklerinin Sınıflandırılması
Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesinin Ölçümü ve Yaşam Kalitesi Ölçeklerinin Sınıflandırılması Doç. Dr. Erhan Eser Celal Bayar Üniversitesi e.eser@bayar.edu.tr Yaşam Kalitesinin Sınıflandırılması Sağlıkla Doğrudan
DetaylıKronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi
Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,
DetaylıPrediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi
Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Yabancı Dil: İngilizce. Uluslararası dergilerde yayınlanan makaleler
ÖZGEÇMİŞ Adı : Derya Soyadı: : Özcanlı Atik Doğum Yeri : ADANA-Kozan Doğum Tarihi : 01.03.1981 Medeni Hali : Evli Tel: 0534 970 1568 E-posta: deryaatik@osmaniye.edu.tr EĞİTİM DURUMU: Mezun Olduğu Üniversite:
DetaylıTürk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Bülteni
Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Bülteni Yardımcısı Değerli Meslektaşlarımız Derneğimizin olağan genel kurul toplantısı..tarihinde yapıldı. Yönetim Kurulu (2012-2014) () Filiz ÖĞCE ( Yardımcısı)
DetaylıBöbrek transplantasyonlu hastalar ve yaşam kalitesinde kanıt temelli uygulamalar
Böbrek transplantasyonlu hastalar ve yaşam kalitesinde kanıt temelli uygulamalar Doç. Dr. Emel YILMAZ Celal Bayar Üniversitesi Manisa SYO Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği AD 1 Tedavisi mümkün olmayan hastalıklar
DetaylıAKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ TANILI ÇOCUKLARIN İDAME TEDAVİSİNDE VE SONRASINDA YAŞAM KALİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Emine Zengin 4 mayıs 2018
AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ TANILI ÇOCUKLARIN İDAME TEDAVİSİNDE VE SONRASINDA YAŞAM KALİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Emine Zengin 4 mayıs 2018 Lösemiye bağlı Psikososyal Geç Etkiler Fiziksel Görünüm (Saç
DetaylıT. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ
T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) SAĞLIK TANILAMASI (HEM 601 TEORİK 2, 2
DetaylıÜniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor?
Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Ebru Turgut 1, Yunus Emre Sönmez 2, Şeref Can Gürel 1, Sertaç Ak 1 1 Hacettepe
DetaylıHEMODİYALİZ VE PERİTON DİYALİZİ UYGULANAN HASTALARIN BEDEN İMAJI VE BENLİK SAYGISI ALGILARININ KARŞILAŞTIRILMASI
HEMODİYALİZ VE PERİTON DİYALİZİ UYGULANAN HASTALARIN BEDEN İMAJI VE BENLİK SAYGISI ALGILARININ KARŞILAŞTIRILMASI Burcu BAYRAK KAHRAMAN* Derya TÜLÜCE* Musa BALİ** Turgay ARINSOY** *Gazi Üniversitesi Sağlık
DetaylıDr. Talha Müezzinoğlu
Kısa Form-36 (SF-36) Dr. Talha Müezzinoğlu Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji AD MANİSA Program: Genel Bilgi ve Tanım Puanlama SPSS e uyarlama Örnek hesaplaması Sorular & Tartışma Rand Corporation
DetaylıGörevi Kurum Süre (Yıl - Yıl) Idari Görevler Dumlupınar Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölüm Başkanlığı
Özgeçmiş Kişisel Bilgiler Adı Sema Soyadı KOÇAŞLI Doğ.Yeri Eskişehir Doğ.Tar. 04.04.1979 Uyruğu T.C. Email skocasli@yahoo.com.tr Eğitim Düzeyi Mezun Olduğu Kurumun Adı Doktora İstanbul Üniversitesi 2011
DetaylıT. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ
T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) SAĞLIK TANILAMASI (HEM 601 TEORİK 2, 2
DetaylıKANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem.
KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. Onkoloji Okulu İstanbul /2014 SAĞLIK NEDİR? Sağlık insan vücudunda; Fiziksel, Ruhsal, Sosyal
DetaylıYrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM
Yrd.Doç.Dr. RAHŞAN ÇAM Hemşirelik Fakültesi Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği Anabilim Dalı Eğitim Bilgileri Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik 1994-1998 Lisans İstanbul Üniversitesi Bölümü
DetaylıHOŞGELDİNİZ. Diaverum
HOŞGELDİNİZ 1 HEMODİYALİZ HASTALARININ DİYALİZ KLİNİKLERİNDEN BEKLENTİLERİ Gizem AKYOL¹, Nergiz TEKYİĞİT¹,Ayşegül TEMİZKAN KIRKAYAK¹,Fatma KABAN²,Filiz AKDENİZ²,Tevfik ECDER²,Asiye AKYOL³ 1-Diaverum Özel
DetaylıKANSER TEDAVİSİ SIRASINDA VERİLEN EĞİTİMİN YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ. Doç. Dr. Özgül Karayurt Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi
KANSER TEDAVİSİ SIRASINDA VERİLEN EĞİTİMİN YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ Doç. Dr. Özgül Karayurt Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İçerik Yaşam kalitesi kavramı Kanser hastalarının bilgi gereksinimleri
DetaylıHem. Songül GÜNEŞ Akdeniz Üniversitesi Hastanesi 9.4.2014 1
Hem. Songül GÜNEŞ Akdeniz Üniversitesi Hastanesi 9.4.2014 1 Ameliyathaneler kendine özgü mimari dizaynları, çalışma koşulları ve ameliyathanede görev yapan personelleriyle çok özel merkezlerdir Ameliyathane
DetaylıYOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ. Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker****
YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi Yoğun Bakım Sorumlu
DetaylıSağlıkta Yaşam Kalitesinin Klinikte Kullanımı
. SAYKAD Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği 2002 Sağlıkta Yaşam Kalitesinin Klinikte Kullanımı Ömer Aydemir Celal Bayar Üni. Tıp Fak. Psikiyatri A. D. Sağlık Hizmetinde Amaç Hastanın hastalığı ile ilgili
DetaylıNÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ 14. BİLİMSEL KONGRESİ KONGRE PROGRAMI SÖZEL VE POSTER BİLDİRİ SUNUMLARI
NÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ 14. BİLİMSEL KONGRESİ KONGRE PROGRAMI SÖZEL VE POSTER BİLDİRİ SUNUMLARI Nöroşirürji Hemşireliği Derneği 14. Bilimsel Kongre Programı NÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ YÖNETİM
DetaylıBilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler karşısında okullarda ve iş yerlerinde
Sağlık Personeli Yetiştiren Okullarda Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Türkan ÖZBAYIR Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İZMİR
DetaylıHEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR
HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR GİRİŞ Hasta eğitimi, sağlığı koruyan ve bireylerde davranış değişikliği geliştirmeye yardım eden öğrenim deneyimlerinin
DetaylıDOĞRU SEÇİLMİŞ DİYALİZ TEDAVİSİ VE YAŞAM KALİTESİ
DOĞRU SEÇİLMİŞ DİYALİZ TEDAVİSİ VE YAŞAM KALİTESİ 24. ULUSAL BÖBREK HASTALIKLARI, DİYALİZ VE TRANSPLANTASYON HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ-2014 SELMA ÇİÇEK WHO-quality of life Amaçları, beklentileri, hayat standartları,
DetaylıBilim Uzmanı İbrahim BARIN
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİNDE YATAN HASTALARIN HASTANE HİZMET KALİTESİNİ DEĞERLENDİRMELERİ Bilim Uzmanı İbrahim BARIN Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri AMAÇ Hasta memnuniyeti verilen
DetaylıOnur Konuğumuz Prof. Dr. Güler AKSOY. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü
Onur Konuğumuz Prof. Dr. Güler AKSOY Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü 1 Çocukluk Yılları 3 Temmuz 1942 11 Eylül 1944 Annesi, Ağabeyi ve Kız Kardeşleri 11 Eylül 1942 de Erzurum da
Detaylı16. CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ BİLİMSEL PROGRAMI
16. CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ BİLİMSEL PROGRAMI 12 Nisan 2018, Perşembe 09:00-09:30 Panel: Cerrahi hemşiresi: Profesyonellik, Sorumluluk, İnsanlık 2018 EORNA Teması Oturum başkanı: Filiz ÖĞCE 09:00-09:10
DetaylıEGE ÜNİVERSİTESİ CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ GÜNLERİ 2015. Herkes İçin Güvenlik
20 Mayıs Amfisi Bornova/ İzmir (Ege Üniversitesi Hastanesi İçi) Hemşirelik Fakültesi Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Tıp Fakültesi Hastanesi
DetaylıBöbrek Hastalıklarında Yaşanan Ruhsal Sıkıntılar; Yaşamı Nasıl Güzelleştirebiliriz? Prof.Dr.Oğuz Karamustafalıoğlu Üsküdar Üniversitesi
Böbrek Hastalıklarında Yaşanan Ruhsal Sıkıntılar; Yaşamı Nasıl Güzelleştirebiliriz? Prof.Dr.Oğuz Karamustafalıoğlu Üsküdar Üniversitesi Hangi Böbrek Hastalarına Ruhsal Destek Verilebilir? Çocukluktan yaşlılığa
Detaylı16. CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ BİLİMSEL PROGRAMI
16. CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ BİLİMSEL PROGRAMI 12 Nisan 2018, Perşembe 09:00-09:30 Panel: Cerrahi hemşiresi: Profesyonellik, Sorumluluk, İnsanlık 2018 EORNA Teması Oturum başkanı: Filiz ÖĞCE 09:00-09:10
DetaylıÖzgün Problem Çözme Becerileri
Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ
DetaylıDerece Bölüm/Program Üniversite Öğretim Yılı
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ Adı Soyadı: Yrd. Doç. Dr. Ebru Erek Kazan Doğum Tarihi: 15 Kasım 1978 Derece Bölüm/Program Üniversite Öğretim Yılı Lisans Hemşirelik Bölümü Hacettepe Üniversitesi 1995-1999
DetaylıHEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 22.10.2016 Gülay Turgay 1, Emre Tutal 2, Siren Sezer 3 1 Başkent Üniversitesi Sağlık
DetaylıHEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
HEMŞİRELİK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI NA GİRİŞ KOŞULLARI : Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık veya Hemşirelik Yüksekokulları, Hemşirelik, Sağlık Memurluğu ve Ebelik Programları mezunu
DetaylıNebile ÖZDEMİR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Organ Nakli Merkezi
Nebile ÖZDEMİR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Organ Nakli Merkezi TÜRKİYEDE BÖBREK NAKLİ 1975 yılında canlı 1978 yılında kadavra E.Ü.T.F Hastanesi Organ Nakli Uygulama ve Araştırma Merkezi 1988
DetaylıTürk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Bülteni
Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği Bülteni Değerli Meslektaşlarımız, İki yılda bir düzenlediğimiz 8. Ulusal Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireliği Kongresi, 21-24 Kasım 2013 tarihlerinde Kuşadası
DetaylıPOSTER BİLDİRİ PROGRAM AKIŞI
BİLDİRİ AKIŞI Bildiri ekibinden bir araştırmacının aşağıda belirtilen bilimsel program gününde posterini belirtilen poster numarası için ayrılmış panoya asması, gün sonunda teslim alması zorunludur. Belirlenen
DetaylıGERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM
GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM Demografik anlamda yaşlılığın sınırı 65 yaş olarak benimsenmektedir. 65-74 arası erken yaşlılık, 75-84 yaş arası yaşlılık, 85 yaş ve üzerindekiler ileri yaşlılık dönemidir. Yaşlanma
DetaylıYASLANMA ve YASAM KALİTESİ
YASLANMA ve YASAM KALİTESİ Tufan Çankaya İzmir, 2003 Giriş: Doğal süreç; Doğum, büyüme-gelişme, üreme, ölüm Ölüm, yaşamın hangi döneminde meydana geliyor? Genç ölüm - Geç ölüm Dünya topluluklarına bakıldığında:
DetaylıDİYALİZ HASTALARINDA YAŞAM KALİTESİNİ NASIL DEĞERLENDİRELİM?
DİYALİZ HASTALARINDA YAŞAM KALİTESİNİ NASIL DEĞERLENDİRELİM? Dr İbrahim GÜNEY Konya Eğt. ve Arş Hastanesi Nefroloji Kliniği TND-2012 Kasım 1. Yaşam Kalitesi Nedir? 2. Yaşam Kalitesi Neden Önemlidir? 3.
DetaylıÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ ÖZGEÇMİŞ ADI SOYADI: Latife Utaş Akhan DOĞUM TARİHİ: 28 Aralık 1979 YABANCI DİL: İngilizce ( Aralık 2007 ÜDS: 71.250) Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl lisans
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Lisans Hemşirelik Hemşirelik Bölümü Lisans Programı
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Hatice Dilek DOĞAN 2. Doğum Yeri. Afyonkarahisar/ Merkez 3. Unvanı: Dr. Öğr. Üyesi. 4. Öğrenim Durumu: Doktora Mezunu Derece Alan Üniversite Yıl Lisans lik Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
DetaylıDepresyonda İşlevsel İyileşme ve Brintellix
Depresyonda İşlevsel İyileşme ve Brintellix Ömer Aydemir Celal Bayar Üni. Tıp Fak. Psikiyatri A.D. Depresyonda sonlanım Depresyonda Tam İyileşmeyi Sağlamak Belirtili dönem sonrası tam düzelme sağlama Kalıntı
DetaylıHEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME
HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Psi. Özge Kutay Sos.Yelda ġimģir Ġzmir,2014 HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI
DetaylıMEME KANSERİNDE TANI TEDAVİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI
M E D İ P O L Ü N İ V E R S İ T E S İ MEME KANSERİNDE TANI TEDAVİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI Güncel Yaklaşımlar Sempozyumu 5 NİSAN 2016 Değerli Meslektaşlarım, Sizleri 5 Nisan 2016 tarihinde Medipol Üniversitesi
DetaylıBİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ Ercan AYDOĞDU Akdeniz Üniversitesi Hastanesi İşyeri Sağlık Birimi
DetaylıÇalışma Hayatının İki Büyük Korkusu: İşsizlik ve İş Güvencesizliği Two Big Fear of Working Life: Unemployment and Job Insecurity
Çalışma Hayatının İki Büyük Korkusu: İşsizlik ve İş Güvencesizliği Two Big Fear of Working Life: Unemployment and Job Insecurity İskender GÜMÜŞ* Nebi Sümer, Nevin Solak, Mehmet Harma İşsiz Yaşam: İşsizliğin
DetaylıErciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri
YATAN HASTALARDA, HASTANE HİZMET KALİTESİNİN RETROSPEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ ERCİYES TIP ÖRNEĞİ Uzm. İbrahim BARIN Prof. Dr. Murat BORLU Başmüdür Özcan ÖZYURT Müdür Aydemir KAYABAŞI İstatistikçi
DetaylıHEM501 (3,0)3 Sağlık Tanılaması
GİRNE AMERİKAN ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİKTE YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER HEM501 (3,0)3 Sağlık Tanılaması Bu derste öğrencinin; birey, aile ve toplumun sağlık gereksinimlerini belirleyen
DetaylıXV. ULUSAL KOLON VE REKTUM CERRAHİSİ KONGRESİ VIII. KOLOREKTAL CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ 19-23 MAYIS 2015 SUSESİ OTEL / ANTALYA
XV. ULUSAL KOLON VE REKTUM CERRAHİSİ KONGRESİ VIII. KOLOREKTAL CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ 19-23 MAYIS 2015 SUSESİ OTEL / ANTALYA 09:00-12:00 KAYIT 13.30-17.00 KURSLAR BİLİMSEL PROGRAM 19 MAYIS 2015 KURS
DetaylıSistektomi sonrası. Üroonkoloji Derneği. Cevaplar ne kadar net? Dr. Gökhan Toktaş
Sistektomi sonrası yaşam kalitesi Cevaplar ne kadar net? Dr. Gökhan Toktaş Sistektomi Sorunlu altın Standart Kasa invaziv tümörlerde altın standart Doktora en sık sorulan soru: İdrarımı nasıl ve nereden
DetaylıTÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY
TÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY İbrahim Taha Dağlı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Cerrahpaşa
DetaylıHEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK ( )
HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK (2.0.20) Gülay Turgay, Emre Tutal 2, Siren Sezer Başkent Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Diyaliz Programı
DetaylıKanıt Temelli Semptom Kontrolü Sn. Prof. Dr. Leman Birol Sn. Uzm. Saliha Koç
Onkoloji Hemşireliği Derneğinin Kurucusu, Türkiye nin Florence Nightingale i Sn. Prof. Dr. Leman BİROL un Onursal Başkanlığında Onkoloji Hemşireliğinde Güncel Yaklaşımlar Sempozyumu 17 Aralık 2010 da Gerçekleşti!
DetaylıÖzel Bir Hastane Grubu Ameliyathanelerinde Çalışan Hemşirelerine Uygulanan Yetkinlik Sisteminin İş Doyumlarına Etkisinin Belirlenmesi
Özel Bir Hastane Grubu Ameliyathanelerinde Çalışan Hemşirelerine Uygulanan Yetkinlik Sisteminin İş Doyumlarına Etkisinin Belirlenmesi Sibel Yıldırım*, İlknur İnanır**, Zerrin Kaya*** * Acıbadem Hastanesi,
DetaylıYrd. Doç. Dr. Ayda ÇELEBİOĞLU Proje Araştırmacısı
Yrd. Doç. Dr. Ayda ÇELEBİOĞLU Proje Araştırmacısı Proje kapsamında verilerin elde edileceği hastanede onkoloji hastaları ile çalışan tüm hemşireleri içine alan bir program yapılması kararlaştırıldı. Hemşirelerle
DetaylıBirgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA
Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana
DetaylıNEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU Herkes İçin Güvenlik
CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU 2019 12-13 Nisan 2019 Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Kültür ve Kongre Merkezi Karavezir Konferans Salonu Düzenleyenler Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Semra
DetaylıİÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİNDE TEMEL KAVRAMLAR. Yard. Doç. Dr. Havva SERT
İÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİNDE TEMEL KAVRAMLAR Yard. Doç. Dr. Havva SERT 22.10.2015 İÇ HASTALIKLARI İç Hastalıkları tıbbın tüm klinik branşlarına temel teşkil eden bir disiplindir. Genellikle iç hastalıkları
DetaylıHEMODİYALİZ HASTALARINDA HASTALIK ALGISI ÖLÇEĞİNİN KLİNİK SONUÇLAR İLE İLİŞKİSİ
HEMODİYALİZ HASTALARINDA HASTALIK ALGISI ÖLÇEĞİNİN KLİNİK SONUÇLAR İLE İLİŞKİSİ DERYA DUMAN EMRE ERDEM Prof.Dr. TEVFİK ECDER DİAVERUM GENEL MERKEZ ÖZEL MERZİFON DİYALİZ MERKEZİ GİRİŞ Son yıllarda önem
DetaylıT. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ
T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) SAĞLIK BİLİMLERİNDE KURAM VE MODELLER Sağlık
DetaylıÇOCUK HEMŞİRELİĞİ EĞİTİMİNDE BİLİŞİM VE TEKNOLOJİNİN KULLANIMI
15. MİLLİ ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ EĞİTİMİNDE BİLİŞİM VE TEKNOLOJİNİN KULLANIMI Doç. Dr. Ayşe GÜROL Atatürk Üniversitesi, ayseparlak42@gmail.com Bilim ve teknoloji alanında değişim
DetaylıPOSTPARTUM DEPRESYON VE ALGILANAN SOSYAL DESTEĞİN MATERNAL BAĞLANMAYA ETKİSİ
POSTPARTUM DEPRESYON VE ALGILANAN SOSYAL DESTEĞİN MATERNAL BAĞLANMAYA ETKİSİ Sevil Şahin 1, İlknur Demirhan 1, Sibel Peksoy 1, Sena Kaplan 1, Gülay Dinç 2 1 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri
DetaylıSEVGİ ŞİMŞEK , I. Uluslararası, XVI. Ulusal Jinekolojik Onkoloji Kongresi, Antalya
SEVGİ ŞİMŞEK ÖĞRENİM DURUMU 2017-2018 Yüksek Lisans- Hemşirelik- Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı 1987-1991 Lisans- Hemşirelik- Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu 1990-1991 Hemşirelik Hizmetleri
DetaylıPSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERDE İŞ DOYUMU, TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ
PSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERDE İŞ DOYUMU, TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ Doç. Dr. Fahriye OFLAZ Uzm. Hem. Hülya KEMERÖZ KARAKAYA İÇERİK 1. Araştırmanın Amacı 2. Gereç
DetaylıYaşlılarda düzenli fiziksel aktivite
Düzenli fiziksel aktivite ile kazanılmak istenen yaşam kalitesi artışı özellikle yaşlı nüfusta önemli görülmektedir. Bu kısımda yaşlılar için egzersiz programı oluşturulurken nelere dikkat edilmesi gerektiği
DetaylıNÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ 12. BİLİMSEL KONGRESİ KONGRE PROGRAMI SÖZEL VE POSTER BİLDİRİ SUNUMLARI
NÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ 12. BİLİMSEL KONGRESİ KONGRE PROGRAMI SÖZEL VE POSTER BİLDİRİ SUNUMLARI Nöroşirürji Hemşireliği Derneği 12. Bilimsel Kongresi, Sözlü Sunumlar NÖROŞİRÜRJİ HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum
DetaylıSPİNAL CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU & SPİNAL CERRAHİ VE ENSTRÜMANTASYON HEMŞİRELİĞİ KURSU
SPİNAL CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU & SPİNAL CERRAHİ VE ENSTRÜMANTASYON HEMŞİRELİĞİ KURSU SP NAL CERRAH HEM REL SEMPOZYUMU SP NAL CERRAH ve ENSTRÜMANTASYON HEM REL KURSU De erli Meslekta larõm, Türk
DetaylıDr. İkbal İnanlı Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği
Dr. İkbal İnanlı Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği Giriş Tükenmişlik; işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde
DetaylıBeden Eğitimi Öğretmenlerinin Kişisel ve Mesleki Gelişim Yeterlilikleri Hakkındaki Görüşleri. Merve Güçlü
Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kişisel ve Mesleki Gelişim Yeterlilikleri Hakkındaki Görüşleri Merve Güçlü GİRİŞ Öğretme evrensel bir uğraştır. Anne babalar çocuklarına, işverenler işçilerine, antrenörler
DetaylıÖn Söz. Dr. Nicola Thomas Londra
Giriş Böbrek hastalarının birçok gereksinimi vardır. Bunlar; hastayı davranış değişikliği için cesaretlendirmek, durumu ile ilgili bilgilendirmek, alışılmış bakım gereksinimleri ve böbrek hastalığının
DetaylıTEDAVİ PLANLARI CLINICAL CRITICAL PATHWAYS
SAĞLIK İŞLETMELERİ YÖNETİMİ TEDAVİ PLANLARI CLINICAL CRITICAL PATHWAYS B Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT *Tedavi planları,esas olarak mühendislik alanında geliştirilen ve kullanılan bir yöntemdir. * Sağlık hizmetlerinde
DetaylıSANAYİDE ÇALIŞAN GENÇ ERİŞKİN ERKEKLERİN YAŞAM KALİTESİ VE RİSKLİ DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ
SANAYİDE ÇALIŞAN GENÇ ERİŞKİN ERKEKLERİN YAŞAM KALİTESİ VE RİSKLİ DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ Yrd. Doç. Dr. Tahsin Gökhan TELATAR Sinop Üniversitesi SYO İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü 28.03.2017 Uluslararası
DetaylıDİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU. Dahili Servisler
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Dahili Servisler Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHP) Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), her 10 çocuktan birinde görülmesi, ruhsal, sosyal
DetaylıGebelere Antenatal Dönemde Verilen Eğitimin Fetal Bağlanma, Doğum Algısı ve Anksiyete Düzeyine Etkisi. Ebe Huriye Güven
Gebelere Antenatal Dönemde Verilen Eğitimin Fetal Bağlanma, Doğum Algısı ve Anksiyete Düzeyine Etkisi Ebe Huriye Güven Gebelik dönemi fizyolojik, psikolojik ve sosyal değişimlerin yaşandığı ve bu değişimlere
DetaylıSpinal Cerrahi Hemşireliği Sempozyumu
Spinal Cerrahi Hemşireliği Sempozyumu SPİNAL CERRAHİ ve ENSTRÜMANTASYON HEMŞİRELİĞİ KURSU 25-28 Eylül 2014 Sheraton Kongre Merkezi Çeşme, İzmir 26 Eylül 2014 Cuma KURS SPİNAL CERRAHİ ve ENSTRÜMANTASYON
DetaylıKRONOLOJİK YAŞ NEDİR?
Yaşlılık YAŞ NEDİR? Yaş;Kronolojik ve Biyolojik yaş olarak iki biçimde açıklanmaktadır. İnsan yaşamının, doğumdan içinde bulunulan ana kadar olan bütün dönemlerini kapsayan süreci kronolojik yaş ; içinde
DetaylıSAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ);
SAĞLIK KAVRAMI SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir. şeklinde tanımlamıştır. SAĞLIK KAVRAMI
DetaylıÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ 1. KİŞİSEL BİLGİLERİ Adı Soyadı : Bahar (VARDAR) İNKAYA Doğum Yeri ve Tarihi : Salihli/MANİSA, 16.03.1980 Ünvanı : Öğretim Görevlisi Adres : Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık
DetaylıHerkes için Kaliteli, Koruyucu, Eşit Sağlık Hizmeti
Herkes için Kaliteli, Koruyucu, Eşit Sağlık Hizmeti EVDE BAKIM ve DESTEK HİZMETLERİ v Evde Doktor Muayene Hizmeti: Hekim ve hemşire tarafından hastanın evinde muayenesi, reçetesinin düzenlenmesi,tıbbı
DetaylıPervin HORASAN Erciyes Üniversitesi Mehmet Kemal Dedeman Onkoloji Hastanesi
Bir Üniversiteye Bağlı Kanser Hastanesinde Çalışan Hemşire ve Doktorlar Arasındaki Empati Eğilimi ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye nin Ortasından Bir Örneklem Pervin HORASAN Erciyes
DetaylıÖZGEÇMİŞ. 7.3. Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan bildiriler
1. Adı Soyadı: Hale TOSUN 2. Doğum Tarihi: 07.07.1970 3. Unvanı: Yard. Doç. 4. Öğrenim Durumu: ÖZGEÇMİŞ Derece Alan Üniversite Yıl Lise Hemşirelik Kızılay Özel Hemşirelik Lisesi 1988 Lisans Hemşirelik
DetaylıBAŞETME GRUBU İLE SOSYAL DESTEK GRUBUNUN HEMŞİRELERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYİNE ETKİSİ
BAŞETME GRUBU İLE SOSYAL DESTEK GRUBUNUN HEMŞİRELERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYİNE ETKİSİ Öğr. Gör. Dr. Neslihan GÜNÜŞEN DANIŞMAN Prof.Dr. Besti ÜSTÜN Tanımlayıcı Tükenmişlik Araştırmaları Randomize değil Kesitsel
DetaylıYazar Ad 41 Prof. Dr. Haluk ÖZEN Cinsel hayat çocuk yaştan itibaren hayatımızın önemli bir kesimini oluşturur. Yaşlılık döneminde cinsellik ayrı bir özellik taşır. Yaşlı erkek kimdir, hangi yaş yaşlanma
Detaylı1. Adı ve Soyadı: Hacer ERTEN YAMAN 2. Doğum Yeri/Tarihi: 17.09.1962 3. Ünvanı: Yardımcı Doçent 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı ve Soyadı: Hacer ERTEN YAMAN 2. Doğum Yeri/Tarihi: 17.09.1962 3. Ünvanı: Yardımcı Doçent 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale
DetaylıYrd.Doç.Dr. NURDAN GEZER
Yrd.Doç.Dr. NURDAN GEZER Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği Anabilim Dalı Eğitim Bilgileri 1987-1991 Lisans Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi 1998-2000 2001-2003
DetaylıKonferans. Panelist. Konferans. Konferans. Konferans. Panelist. Panelist. Konferans. Panelist. Panelist. Konferans. Panelist. Konferans.
ULUSAL KATILIMLI KONFERANS PANEL No Panel - 1 Yavuz, M. (2001) Organ Transplantasyonu ve Bağışı. E.Ü. Edebiyat Fakültesi 2 Yavuz, M. (2003). Günübirlik Cerrahide Hemşirelik Bakımı. VII. Ulusal Çocuk Cerrahisi
DetaylıHEMŞİRELİKTE UZMANLAŞMANIN ÖNEMİ
HEMŞİRELİKTE UZMANLAŞMANIN ÖNEMİ İLKNUR İNANIR Acıbadem Kozyatağı Hastanesi HHM ASG Ameliyathane Hizmetleri Müdürü iinanir@asg.com.tr 04 Haziran 2010 İSTANBUL Hemşireliğin tarihsel gelişimi Uzmanlaşma
DetaylıPALYATİF BAKIMIN EVDE BAKIMA ENTEGRASYONU
PALYATİF BAKIMIN EVDE BAKIMA ENTEGRASYONU YRD DOÇ DR HİLAL ÖZKAYA SBÜ HAYDARPAŞA NUMUNE EAH. PALYATİF BAKIM MERKEZİ Uluslararası Katılımlı Palyatif Bakım ve Hospis Kongresi. 9-11 Mart 2018-İstanbul 324.000.000
DetaylıONUNCU YILINDA TÜRK GERİATRİ DERGİSİ 1998-2007 Dilek ASLAN, Orhan YILMAZ, Mahir ÖZMEN, Berna ARDA, Canan AKKOÇ, Yeşim GÖKÇE KUTSAL
ONUNCU YILINDA TÜRK GERİATRİ DERGİSİ 1998-2007 Dilek ASLAN, Orhan YILMAZ, Mahir ÖZMEN, Berna ARDA, Canan AKKOÇ, Yeşim GÖKÇE KUTSAL Sağlık bilimlerinde süreli yayınlar bilimsel iletişim ortamlarının yaratılmasında
DetaylıONKOLOJİ HEMŞİRELİĞİ HEM AKTS 4. yıl 2. yarıyıl Lisans seçmeli. Dersle İlgili Görüşme Saati: Pazartesi :
ONKOLOJİ HEMŞİRELİĞİ HEM 406 30 AKTS 4. yıl 2. yarıyıl Lisans seçmeli 32 s/hafta 19 kredi Teorik: 8 s/hafta Uygulama: 24s/hafta Türkçe İletişim: Yrd. Doç.Dr. Elçin B. Akdeniz e-posta: elcinakdeniz@maltepe.edu.tr
DetaylıPOSTER BİLDİRİ PROGRAM AKIŞI
BİLDİRİ AKIŞI Bildiri ekibinden bir araştırmacının aşağıda belirtilen bilimsel program gününde posterini belirtilen poster numarası için ayrılmış panoya asması, gün sonunda teslim alması zorunludur. Belirlenen
DetaylıRUH SAĞLIĞI ALANINDA ÇALIŞAN MESLEKLER
RUH SAĞLIĞI ALANINDA ÇALIŞAN MESLEKLER Sağlık Dünya Sağlık Örgütü tanımlaması Biyolojik, ruhsal ve sosyal iyilik hali. Tıp Özgül bir kurama ve bu kuramdan biçimlenen yöntemle belirlenen uygulamalarla biyolojik,
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Yardımcı Doçent Bakırköy Sağlık Yüksekokulu İstanbul Üniv. 2009-2010. Yardımcı Doçent Sağlık Bilimleri Fakültesi İstanbul Üniv.
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Fatma AY 2. Doğum Tarihi : 05.10.1972 3. Unvanı : Yrd. Doç. Dr 4. Öğrenim Durumu : Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik İstanbul Üniversitesi 1994 Y. Lisans Hemşirelik
DetaylıUTERUS TRANSPLANTASYONU Etik ve Yasal Zorluklar. Celalettin GÖÇKEN
UTERUS TRANSPLANTASYONU Etik ve Yasal Zorluklar Celalettin GÖÇKEN Uterus Transplantasyonu Bağışlayanlar Açısından Risk Alıcılar Açısından Risk Doğacak Çocuklar Mevzuata Dair Zorluklar SONUÇ Uterus Transplantasyonu
DetaylıT. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ
T. C. İSTANBUL BİLİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK DOKTORA PROGRAMI 2016-2017 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL (ZORUNLU) SAĞLIK BİLİMLERİNDE KURAM VE MODELLER (HEM 701
Detaylı[BİROL BAYTAN] BEYANI
Araştırma Destekleri/ Baş Araştırıcı 10. Ulusal Pediatrik Hematoloji Kongresi 3 6 Haziran 2015, Ankara [BİROL BAYTAN] BEYANI Sunumum ile ilgili çıkar çatışmam yoktur. Çalıştığı Firma (lar) Danışman Olduğu
DetaylıLENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR!
LENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR! Lenfödem, lenf sıvısının dolaşımındaki yetersizlik yüzünden dokular arasında proteinden zengin sıvı birikimine bağlı olarak şişlik ve ilerleyen
Detaylı