BÖLÜM 1 BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ

Transkript

1 ZONGULDAK KARAELMAS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAD121 TEMEL BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIMLARI DERS NOTLARI (Son Güncelleme: Kasım 2011) Yrd. Doç. Dr. Alaaddin ÇAKIR Yrd. Doç. Dr. M. Erdinç BİLİR

2 BÖLÜM 1 BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ İnsanoğlu, sayı saymaya ve yalın aritmetik işlemler yapmaya başladığından bu yana, bu işlemleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için çalışmıştır. Bu uzun sürecin bir dilimi olarak, günümüzde kullanılmakta olan bilgisayarlar, abaküsün, mekanik hesap makinelerinin ve elektromekanik bilgisayarların evrimi sonucu ortaya çıkmıştır. MÖ 1854-MÖ 1595 yılları arasında 1. Babil Hanedanlığı döneminde Babilliler, Pythagoras Sayıları olarak da adlandırılan, tamsayılar üzerine kurulu temel bir aritmetiğe sahiptiler. MÖ 1580-MÖ 1085 yılları arasında Yeni İmparatorluk döneminde Mısırlılar, tamsayıları ideograf adı verilen özel işaretlerle gösteriyorlardı. MÖ 600-MÖ 300 yılları arasında Hellen döneminde, Kroton daki Pythagoras Okulu na bağlı Yunan matematikçiler, ondalıklı sayıları bularak, sayıların soyut niteliğini ortaya koydular. MÖ 332-MÖ 47 yılları arasında Büyük İskender döneminde, İskenderiye Okulu na bağlı matematikçiler, ondalıklı ve kesirli sayıların kullanıldığı aritmetik işlemler yaptılar. Günümüzde kullanılmakta olan sayılar ve 10 Tabanlı Sayı Sistemi, negatif sayıları ve sıfırı aritmetiğe kazandıran, İskenderiye Okulu nun mirasçısı Hintli bilginler tarafından oluşturuldu ve bu sistem, MS 9. yüzyıldan itibaren Araplar aracılığıyla İspanya üzerinden tüm Avrupa ya yayıldı yılında, İskoçyalı matematikçi John Napier ( ), o zamanlar için gökbilim ve denizcilik alanlarında büyük önem taşıyan küresel trigonometri hesaplarını oldukça kolaylaştıran logaritmayı icat etti ve Napier Cetvelleri adıyla tanınan çarpma yöntemini esas alarak, ilk sürgülü hesap cetveli taslağını geliştirdi yılında, İngiliz din adamı William Oughtred, Napier in sürgülü hesap cetveli taslağını geliştirerek, sayıların uzunluklarla gösterildiği sürgülü hesap cetvelini icat etti yılında, Alman bilgini Wilhelm Schickard ( ), gökgünlüğünü hesaplamak amacıyla Napier logaritmaları üzerinde yürüttüğü yoğun çalışmalar esnasında, dişli çarklardan oluşan ve Logaritma Tabanlı Sayı Sistemi ne göre işlem yapan mekanik bir hesap makinesi icat etti yılında, Fransız matematikçi ve fizikçi Blaise Pascal ( ), Schickard ın makinesinden habersiz olarak, sadece toplama ve çıkarma yapabilen mekanik bir hesap makinesi icat etti. Pascal ın, vergi tahsildarı olan babasına kolaylık olsun diye yaptığı ve Pascaline adını verdiği bu makine, rakamları otomatik olarak onlar ve yüzler hanelerine taşıyan, üzerinde rakamlar yazılı bir dizi çarktan oluşmaktaydı yılında, Alman filozof Gottfrieed Wilhelm Leibniz ( ), Pascal ın makinesini geliştirerek, çarpma ve bölme işlemlerini, toplama ve çıkarma işlemlerini yineleyerek gerçekleştiren ve Leibniz in Dört İşlem Makinesi olarak adlandırılan mekanik bir hesap makinesi icat etti yılında, Fransız mekanik uzmanı Joseph Marie Jacquard ( ), desenli kumaş dokunması işlemlerinde, belirli yerlerinde delikleri olan bir karton şerit üzerindeki delikler yardımıyla, ne zaman ve hangi renk ipliğin atılacağını öngörebilen bir dokuma tezgahı geliştirdi. Jakar Tezgahı olarak adlandırılan bu ilk programlanabilir dokuma tezgahı, delikli kartlarla programlanan bilgisayarlara doğru atılmış en önemli adım olarak kabul edilmektedir. 2

3 1820 yılında, Charles Xavier Thomas, Aritmometre olarak adlandırılan ve küçük değişikliklerle günümüzde de kullanılmakta olan, dört işlem yapabilme yeteneğine sahip ilk ticari mekanik hesap makinesinin seri üretimine başladı yılında, Cambridge Üniversitesi (İngiltere) Matematik Profesörü Charles Babbage ( ), gerekli verileri delikli kartlardan alarak hesap yapabilen ve "Fark Makinası (Difference Engine) olarak adlandırılan mekanik bir hesap makinası icat etti. Bu konudaki çalışmalarını devam ettiren Babbage, 1833 yılında, bilgisayarın temel çalışma ilkelerinin ilk kez ortaya konduğu programlanabilen bir makina tasarladı. "Çözümleyici Makina (Analytical Engine)" olarak adlandırılan ve mekanik biçimde tasarlanmış girdi, işlem, bellek ve çıktı birimlerine sahip olan bu makina buharla çalışacak ve işlem yapabilmesi için gerekli olan komutları delikli kartlardan alacaktı. İngiliz Hükümeti nin de desteğiyle, bu makinenin birçok parçası üretildi. Ancak, 19. yüzyıl teknolojisi, makinenin tamamlanabilmesi için gerekli olan diğer parçalarının istenen duyarlılıkta imal edilmesinde ve parçaların bir araya getirilmesinde yetersiz kaldı. Bellek kavramını ilk kez ortaya atarak bilgisayar ve programlamanın gelişim sürecinde atılmış en önemli adımlardan biri haline gelen bu proje hiçbir zaman gerçekleştirilemedi. Proje sürecinde, Babbage ile aynı üniversitede görev yapmakta olan Matematik Profesörü Lovelance Kontesi Augusta Ada, Çözümleyici Makine için uygulanabilecek çok sayıda program yazmış ve bu makinenin satranç dahi oynayabileceğini öngörmüştür. Bu nedenle, Ada, dünyanın ilk programcısı olarak kabul edilmiş ve sembolik programlama dillerinden birine onun adı verilmiştir yılında, İngiliz matematikçi George Boole ( ), sadece 0 ve 1 den oluşan 2 Tabanlı Sayı Sistemi ni icat etti. Bu sayı sistemi, günümüz bilgisayar mimarisinin temelini oluşturmaktadır yılında, Amerikalı istatistikçi Hermann Hollerith ( ), ABD Nüfus Sayım Bürosu nda görev yaparken, 1880 yılı nüfus sayımı sonuçlarının daha çabuk ve doğru alınabilmesini sağlamak amacıyla, belirli şekilde sıralanmış delikli kartlar yardımıyla, elektrik akımının geçip geçmemesine göre sayı sayabilecek bir hesap makinası tasarladı. Uzun çalışmalar sonucunda geliştirilen bu elektromekanik makina sayesinde, 10 yıldan fazla süreceği sanılan 1890 nüfus sayımı işlemleri 2.5 yıl içinde tamamlandı. Hollerith, 1896 yılında Tabulating Machines Company (TMC) adlı şirketi kurdu ve 1899 yılında ilk delikli kart patentini aldı. TMC, 1924 yılında, aynı alanda faaliyet gösteren iki ayrı şirketle birleşerek, bugünkü adıyla bilinen International Business Machines Corporation (IBM) adını almıştır yılında, İskoçyalı elektrik uzmanı John Ambrose Fleming ( ), elektron lambasını icat etti yılında, James Powers, ABD Nüfus Sayım Bürosu nda kullanılmakta olan Hollerith in delikli kartla çalışan makinelerini daha da geliştirdi ve onlara delici, sıralayıcı ve çizici mekanik donanımlar ilave etti. Powers, daha sonra bir şirket kurdu. Bu şirket, 1927 yılında, aynı alanda faaliyet gösteren üç ayrı şirketle birleşerek, bugünkü adıyla bilinen Remington Rand Corporation (RRC) adını almıştır yılında, Pennsylvania Üniversitesi (Amerika) öğretim üyeleri Prof. John V. Atanasof ve Berry Clifford, ilk kez sayısal bilgisayar tasarımı üzerinde çalıştılar ancak bu tasarımı tam olarak geliştiremediler ve gerçekleştiremediler. 3

4 1937 yılında, Harvard Üniversitesi (Amerika) profesörlerinden Howard H. Aiken, askeri gereksinimlere yönelik olarak başlatılan sayısal bilgisayar tasarımı çalışmaları sürecinde, Automatic Sequence Control Calculator (Otomatik Sıra Kontrollu Hesaplayıcı):ASCC adı verilen elektromekanik bir bilgisayar tasarladı yılında, ilk sayısal bilgisayar İngiltere'de imal edildi. "Colossus" adı verilen ve sadece Alman şifrelerini çözmek amacıyla özel olarak geliştirilen bu bilgisayar, II. Dünya Savaşı'nda Almanya'nın yenilgiye uğratılmasında önemli rol oynadı yılında, IBM, Aiken in 1937 yılında tasarladığı ASCC yi imal etti. Mark-1 adı verilen ve yaklaşık 15 m uzunluğa, 2,4 m yüksekliğe sahip bu bilgisayar, 751 adet parçanın 3000 adet kablolu bağlantıyla birleştirildiği büyük bir elektromekanik hesaplayıcıdan oluşuyor ve delinmiş kağıt şeritlerle denetleniyordu. İngilizlerin Colossus'undan çok daha küçük ve verimsiz olan Mark-1, tek haneli bir toplama ve çıkarma işlemini 0.3 saniyede, çarpma işlemini 4 saniyede ve bölme işlemini ise 12 saniyede tamamlıyordu yılında, Cambridge Üniversitesi (İngiltere) bünyesinde EDSAC adı verilen bir bilgisayar geliştirildiği bilinmesine karşın, bu bilgisayar hakkında yeterli teknik bilgi bulunamamıştır yılında, Pennsylvania Üniversitesi öğretim üyeleri Dr. John Mauchly ve J. Presper Eckert, Atanasof ve Clifford un 1930 yılında tasarladıkları sayısal bilgisayar üzerinde sürdürdükleri çalışmalar sonucunda, Electronic Numerical Integrator and Calculator (Elektronik Sayısal Bütünleştirici ve Hesaplayıcı):ENIAC adı verilen ilk sayısal bilgisayarı imal ettiler. Toplam 130 m2 lik yayılmış bir alan üzerinde, elektron lambası, ki günümüzde elektron lambasının yerine 5 mm2'lik bir mikroyonga kullanılmaktadır, direnç ve 6000 devre anahtarından oluşuyordu. Ağırlığı 30 ton olan ve saatte 200 kw elektrik tüketen ENIAC $'a mal edilmişti. Mark-1 in bir haftada yaptığı işi 1 saatte tamamlayabilmesine karşın, her 7 dakikada bir, yüksekliği 7 cm olan elektron lambalarından biri aşırı ısınma nedeniyle patlıyor, bu nedenle çalışması, patlayan lamba bir yenisi ile değiştirilene dek sık sık duruyordu. Komutlar belleğinde saklanabiliyordu; ancak program değiştirmek için bağlantıların yeniden düzenlenmesi ve yeni verilerin, telefon santrallerinde olduğu gibi, kablolar ve özel araçlarla girilmesi saatler alıyordu. Bu bilgisayarın imali, 1. Kuşak Elektron Lambalı Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir yılında, Pennsylvania Üniversitesi öğretim üyelerinden Macar asıllı matematikçi John Von Neumann, ENIAC üzerinde sürdürdüğü çalışmalar sonucunda, komutlarla beraber programın da bellekte yüklü olduğu Electronic Discrete Variable Automatic Computer (Elektronik Ayrık Değişkeni Otomatik Hesaplayıcı):EDVAC adı verilen bilgisayarı geliştirdi. Günümüz bilgisayar mimarisinin temelini oluşturan ve 1854 yılnda Boole tarafından icat edilen İkili Sayı Sistemi, ilk kez EDVAC ta uygulanmıştır yılında, Bell Telefon Şirketi (Amerika) laboratuvarlarında teknisyen olarak görev yapmakta olan Amerikalı fizikçiler, John Bardeen ( ), Walter Houser Brattain ( ) ve William Bradford Shockley ( ) ilk germanyumlu transistoru imal ettiler. Bardeen, Brattain ve Shockşey, 1956 yılında, yarıiletkenler üzerine yaptıkları araştırmalar ve germanyumlu transistorun geliştirilmesi çalışmaları nedeniyle Nobel Fizik Ödülü aldılar. 4

5 1949 yılında, Manchester Üniversitesi (İngiltere) bünyesinde bir bilgisayar geliştirildiği bilinmesine karşın, bu bilgisayar hakkında yeterli teknik bilgi bulunamamıştır yılında, J. Lyons Yiyecek Şirketi (İngiltere), kendi bünyesinde ve kendi problemlerinin çözümüne yönelik olarak, LEO adı verilen bir bilgisayar geliştirdi yılında, Amerika da, ENIAC ı imal eden Mauchly ve Eckert, Powers in şirketi RRC adına, ABD Nüfus Bürosu için, Universal Automatic Computer (Evrensel Otomatik Hesaplayıcı):UNIVAC-1 adı verilen bir bilgisayar imal ettiler. Bu bilgisayar, ticari amaçla üretilen ilk bilgisayar olarak kabul edilmektedir yılında, Control Data Şirketi (ABD), elektron lambasının kullanılmadığı ve tümü transistör devrelerinden oluşan ilk bilgisayarı üretti. Bu bilgisayarın imali, 2. Kuşak Transistörlü Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir yılında, National Aeronautics and Space Administration (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi):NASA (ABD), havacılık ve uzay araştırmalarını düzenleme ve yürütme çalışmaları kapsamında, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük, ancak, binlerce transistordan oluşan devrelerin yaptığı işi yapabilen tümleşik devrelerin üretildiğini ve sivil kullanıma sunulduğunu duyurdu. Elektronik endüstrisinde devrim yaratan bu gelişme, 3. Kuşak Tümleşik Devreli Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir yılında Intel (ABD) kuruldu. Programlanabilir bellek yongaları üretmek amacıyla kurulan bu firma, günümüzde, işlemci üreticisi firmaların lideri konumundadır yılında, Intel, elektronik hesap makineleri üreticisi bir firma için ilk işlemcisini üretti kod adıyla bilinen bu işlemcinin üretimi, 4. Kuşak Mikro Yongalı Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir yılının başlarında Bill Gates ve Paul Allen, Intel in ürettiği işlemciler için BASIC programlama dili yorumlayıcıları geliştirmek amacıyla, Microsoft'u (ABD) kurdular yılının sonlarında, Altair firması (ABD), elektronikle uğraşan amatörlere yönelik oyun ve deney aracı olarak tasarlanan Altair 8800'i üretti. Günümüzde kullanılanlara hiç benzemeyen bir klavye ve ekrana sahip olan Altair 8800'de veriler 0 ve 1 olarak giriliyor ve programlar 0 ve 1'den oluşan makine dili kullanılarak yazılıyordu yılının başlarında, Radio Shack firması (ABD), günümüzde kullanılanlara oldukça benzer klavye ve ekranın ilk kez kullanıldığı TRS-80'i üretti. TRS-80, piyasaya sunulduğu ay içinde, bir yıl için öngörülen sayıdan daha fazla sayıda alıcı buldu yılının sonlarında, Apple firmasının (ABD) kurucuları Steve Jobs ve Steve Wozniak, bir otomobil garajında Altair 8800 üzerinde sürdürdükleri çalışmalar sonucunda geliştirdikleri, donanıma bağlı olmakla birlikte bir işletim sistemine sahip ilk ticari kişisel bilgisayar olan Apple-II'yi piyasaya sundular. Apple'ın simgesi ısırılmış bir elma idi. Bu simge ile bütünleşen Apple-II, o günler için büyük, korkutucu ve ulaşılmaz görünen bilgisayar imajını, küçük, sevimli ve yetenekli bir arkadaş imajı ile yer değiştirerek, inanılmaz satış rakamlarına ulaştı. 5

6 1981 yılında IBM, donanımdan bağımsız bir işletim sistemine sahip ilk kişisel bilgisayar olan IBM PC'yi piyasaya sundu. IBM PC, işlemci olarak Intel tarafından üretilen 8088'i, işletim sistemi olarak da Microsoft tarafından geliştirilerek Disk Operating System (DOS) adı verilen işletim sistemini kullanıyordu. IBM PC'yi oluşturan donanımın açık mimari olarak tasarlanması ve taklit edilmesini engellememesi nedeniyle, IBM uyumlu bilgisayar endüstrisi tüm dünyada çok kısa bir süre içinde gelişti ve yaygınlaştı yılında, Commodore (ABD) firmasının kurucusu Jack Tramiel ve tasarımdan sorumlu yardımcısı Shiratz Shivji, yoğun çalışmalar sonucunda geliştirdikleri Commodore 64'ü piyasaya sundular. Piyasadaki diğer tüm bilgisayarlardan farklı olarak, son derece başarılı bir mimari ile tasarlanmış renkli grafik ve ses özelliklerine sahip olan Commodore 64, tüm dünyada 10 milyon adetin üzerinde satılarak bir efsane haline geldi yılında Apple, kendisi ile aynı adı taşıyan ve komutların klavye aracılığıyla girilmediği grafik kullanıcı arabirimli işletim sistemine sahip ilk kişisel bilgisayar olan Macintosh ü piyasaya sundu. Macintosh, donanım mimarisinin, işletim sistemi yazılım mimarisiyle birlikte tasarlanması nedeniyle son derece güvenli ve işlevsel bir yapıya sahipti. Ancak Apple'ın 1994 yılına kadar başka firmalara Macintosh uyumlu bilgisayar donanımı ve yazılımı üretme izni vermemesi, kişisel bilgisayar endüstrisinde en başarılı işletim sistemi olarak kabul edilen Macintosh ün hak ettiği yaygınlığa ulaşmasını engelledi yılında başlayan 4. kuşak bilgisayarların tanımlayıcı özelliği, son derece yoğun mikro yongaların kullanıldığı tek çekirdekli işlemcilerdir. Uzmanlara göre, 2000 yılının sonlarında sanal çift çekirdekli işlemci üretimiyle başlayan 5. kuşak bilgisayarlara geçiş süreci, 2006 yılının ikinci yarısında piyasaya sunulan çok çekirdekli işlemcilerle tamamlanmıştır. Bilgisayar mimarisinde kavramsal olarak devrim niteliği taşıyan bu gelişmeyle 5 kuşak bilgisayarların dönemi başlamış ve çalışmalar çok çekirdekli işlemcilerin üretimi üzerine yoğunlaştırılmıştır. Halen, 6 çekirdekli Intel Xeon E7450, L7455 ve X7460 modelleri ile AMD Opteron 2427, 2431, 8431 ve 8435 modellerinin üretimi devam etmektedir. Bilgisayarların gelişim sürecinin izlenmesi konusunda bir fikir vermesi amacıyla, Intel tarafından üretilen ve masaüstü bilgisayarlarda kullanılan işlemcilere ait ayrıntılı bilgiler Çizelge 1 de, AMD tarafından üretilen ve masaüstü bilgisayarlarda kullanılan işlemcilere ait ayrıntılı bilgiler ise Çizelge 2 de sunulmaktadır. 6

7 Çizelge 1. Masaüstü bilgisayarlar için Intel tarafından üretilen işlemciler. İşlemcinin Adı ve Tanımı Piyasaya Sunulduğu İlk Tarih Üretildiği Hızlar (MHz) 4004 Kasım, Nisan, Ekim, Nisan, Haziran, Haziran, Şubat, , 8, 12, 16, DX Ekim, , 20, 25, SX Haziran, , 20, 25, DX Nisan, , 33, SL Ekim, , 20, 25, SX Nisan, , DX-2 Mart, , 66 Pentium Mart, , 75, 90, 100, 120, 133, 150, 166, SL Haziran, , DX-4 Mart, , SX-2 Ağustos, Pentium Pro Kasım, , 180, 200 Pentium MMX Ocak, , 200, 233 Pentium II Haziran, , 266, 300, 333, 350, 400, 450 Pentium II Celeron Nisan, , 266, 300, 333, 366, 400, 433, 466 Pentium III Katmai (250 nm) Mayıs, , 600 Pentium III Coppermine (180 nm) Ekim, , 533, 550, 600, 650, 667, 700, 733, 750, 800, 850, 866, 900, 933, 1000, 1133, 1100 Pentium III Tualatin (130 nm) Nisan, , 1130, 1200, 1260, 1330, 1400 TEK ÇEKİRDEKLİ VEYA SANAL ÇİFT ÇEKİRDEKLİ (HT) Pentium 4 Willamette (180 nm) Kasım, , 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000 Pentium 4 Northwood (130 nm) Ocak, , 1800, 2000, 2200, 2260, 2400, 2500, 2530, 2600, 2660, 2800, 3060, 3200 Pentium 4 Northwood HT (130 nm) Nisan, , 2600, 2800, 3000, 3200, 3400 Pentium 4 Extreme Gallatin (130 nm) Kasım, , 3400, 3460 Pentium 4 Prescott (90 nm) Şubat, , 2667, 2800, 2933, 3066 Pentium 4 Prescott HT (90 nm) Şubat, , 2933, 3000, 3066, 3200, 3400, 3600, 3800 Pentium 4 Prescott 2M HT (90 nm) Şubat, , 3000, 3200, 3400, 3600, 3800 Pentium 4 Extreme Prescott 2M (90 nm) Şubat, Pentium 4 Cedar Mill (65 nm) Ocak, , 3200, 3400, 3600 ÇİFT ÇEKİRDEKLİ Core 2 Duo Conroe (65 nm) Temmuz, , 2133, 2333, 2400, 2667, 3000 Core 2 Duo Allendale (65 nm) Ocak, , 2000, 2200, 2400, 2600 Core 2 Duo Extreme Conroe (65 nm) Temmuz, Core 2 Duo Wolfdale (45 nm) Ocak, , 2833, 3000, 3166, 3333 Core 2 Duo Wolfdale-3M (45 nm) Nisan, , 2667, 2800, 2933,

8 Çizelge 1. Masaüstü bilgisayarlar için Intel tarafından üretilen işlemciler (devam ediyor). İşlemcinin Adı ve Tanımı Piyasaya Sunulduğu İlk Tarih Üretildiği Hızlar (MHz) DÖRT ÇEKİRDEKLİ Core 2 Quad Extreme Kentsfield (65 nm) Kasım, , 2933, 3000 Core 2 Quad Kentsfield (65 nm) Ocak, , 2400, 2667 Core 2 Quad Extreme Yorkfield (45 nm) Kasım, , 3200 Core 2 Quad Yorkfield (45 nm) Mart, , 2500, 2667, 2833, 3000 i7 Bloomfield (45 nm) Kasım, , 2800, 2933, 3067, 3200 i7 Bloomfield XE (45 nm) Kasım, , 3333 i5 Lynnfield (45 nm) Eylül, i7 Lynnfield (45 nm) Eylül, , 2933 i7 Clarksfield (45 nm) Eylül, xxXM EE i7 Clarksfield (45 nm) Eylül, xxQM i7 Clarksfield (45 nm) Eylül, xxQM i7 Lynnfield (45 nm) Ocak, xxS ALTI ÇEKİRDEKLİ i7 Gulftown (32 nm) Mart, X EE i7 Gulftown (32 nm) Haziran,

9 Çizelge 2. Masaüstü bilgisayarlar için AMD tarafından üretilen işlemciler. İşlemcinin Adı ve Tanımı Piyasaya Sunulduğu İlk Tarih Üretildiği Hızlar (MHz) 8080 Ağustos, Ocak, Ağustos, Aralık, Ocak, Mayıs, Mayıs, DX Mart, SX Mayıs, DX Eylül, DX-2 Aralık, , 66, DX-4 Mart, , 100, 120 AM5x86 Şubat, , 150 AM5k86 Nisan, , 90 AMD K5 Mayıs, , 90, 100, 105, 116, 133 AMD K6 Mart, , 200, 233, 266, 300 AMD K6-2 Haziran, , 300, 333, 350, 400, 450, 475, 500 AMD K6-III Nisan, , 400, 450 Athlon K7 Eylül, , 550, 650 Athlon K75 Aralık, , 700, 750, 800, 850 Duron Haziran, 2000 Athlon Thunderbird Temmuz, , 650, 700, 750, 800, 850, 900, 1000, 1100, , 850, 900, 1000, 1100, 1200, 1300, 1333, 1400 AMD K6-2+ Eylül, Athlon XP Palomino (180 nm) Ekim, , 1400, 1467, 1533, 1600, 1667, 1733 Athlon XP Thoroughbred (130 nm) Haziran, , 1466, 1533, 1600, 1667, 1733, 1800, 2000, 2083, 2133, 2167, 2250, 2200 Athlon XP Barton (130 nm) Şubat, , 1867, 1900, 1917, 2000, 2083, 2100, 2133, 2167, 2200, 2333 Athlon XP Thorton (130 nm) Eylül, , 1800, 2000, 2083, 2133, 2200 Athlon 64 ClawHammer (130 nm) Eylül, , 2000, 2200, 2400 Athlon 64 FX SledgeHammer (130 nm) Eylül, , 2400 Athlon 64 Newcastle (130 nm) Aralık, , 2000, 2200, 2400 Sempron Thoroughbred-B (130 nm) Haziran, , 1583, 1667, 1750, 1833, 2000 Sempron Paris (130 nm) Haziran, Athlon 64 FX ClawHammer (130 nm) Haziran, , 2600 Sempron Thorton (130 nm) Ağustos, , 1667, 2000 Sempron Barton (130 nm) Eylül, , 2200 Sempron Palermo (90 nm) Eylül, , 1600, 1800, 2000 Athlon 64 Winchester (90 nm) Ekim, , 2000, 2200 Athlon 64 Venice (90 nm) Nisan, , 2000, 2200, 2400 Athlon 64 Manchester (90 nm) Mayıs, , 2200 Athlon 64 San Diego (90 nm) Mayıs, , 2200, 2400 Athlon 64 FX San Diego (90 nm) Haziran, , 2800 Athlon 64 Toledo (90 nm) Nisan, , 2400 Sempron Manila (90 nm) Mayıs, , 1800, 2000, 2200 Athlon 64 Orleans (90 nm) Mayıs, , 2000, 2200, 2400, 2600 Athlon 64 Lima (65 nm) Şubat, , 2200, 2400, 2700, 2800 Sempron Sparta (65 nm) Ağustos, , 2000, 2100, 2200, 2300 Sempron Sargas (45 nm) Temmuz,

10 Çizelge 2. Masaüstü bilgisayarlar için AMD tarafından üretilen işlemciler (devam ediyor). İşlemcinin Adı ve Tanımı Piyasaya Sunulduğu İlk Tarih Üretildiği Hızlar (MHz) ÇİFT ÇEKİRDEKLİ Athlon 64 X2 Manchester (90 nm) Mayıs, , 2200, 2400 Athlon 64 X2 Toledo (90 nm) Mayıs, , 2200, 2400 Athlon 64 FX Toledo (90 nm) Ocak, Athlon 64 FX Windsor (90 nm) Mayıs, , 2800, 3000 Athlon 64 X2 Windsor (90 nm) Mayıs, , 2200, 2400, 2600, 2800, 3000, 3200 Athlon 64 X2 Brisbane (65 nm) Aralık, , 2300, 2500, 2600 Athlon 64 X2 Brisbane-BE (65 nm) Haziran, , 2100, 2300 Sempron X2 Brisbane (65 nm) Mart, , 2000, 2200 Athlon 64 X2 Brisbane-e (65 nm) Mart, , 2300, 2500, 2600 Athlon 64 X2 Brisbane-B (65 nm) Nisan, , 2500, 2600, 2700, 2800, 2900 Athlon X2 Kuma (65 nm) Aralık, , 2400, 2500, 2700, 2800 Phenom Kuma (65 nm) Aralık, , 2400, 2500, 2700, 2800 Phenom II X2 Callisto (45 nm) Haziran, , 3000, 3100 Athlon II X2 Regor (45nm) Haziran, , 2800, 2900, 3000 Phenom Regor (45 nm) Temmuz, , 2800, 2900, 3000 ÜÇ ÇEKİRDEKLİ Phenom X3 Toliman (65 nm) Mart, , 2100, 2200, 2300, 2400, 2500 Phenom II X3 Heka (45 nm) Şubat, , 2500, 2600, 2800, 3000 Athlon II X3 Rana (45 nm) Ekim, , 2300, 2700, 2900 DÖRT ÇEKİRDEKLİ Phenom X4 Agena (65 nm) Kasım, , 2000, 2100, 2200, 2300, 2400, 2500, 2600 Phenom II X4 Deneb (45 nm) Ocak, , 2500, 2600, 2800, 3000, 3200, 3400 Athlon II X4 Propus (45 nm) Eylül, , 2300, 2600,

11 BÖLÜM 2 DONANIM 2.1. KASALAR VE GÜÇ KAYNAKLARI (CASE AND POWER SUPPLY) Kule (Tower) Kasalar ATX Kasalar olarak da bilinirler. Maxi, Midi ve Mini modelleri mevcuttur. Küp Kasalar ITX Kasalar olarak da bilinirler. Mini, Nano ve Pico modelleri mevcuttur. Bazı tipleri, LCD bilgisayar ekranlarının arkalarına monte edilebilmektedir. İnce (Slim) Kasalar Micro ATX olarak da bilinirler. Bazı tipleri yatay olarak da kullanılabilmektedir. HTPC Kasalar Home Theatre PC olarak da bilinirler. Yatay olarak kullanılırlar. 11

12 Güç Kaynakları (Power Supply) 230 W ile 850 W arasında değişen güç değerlerine sahiptirler. Kullanılacak güç kaynağının, bilgisayar donanımının güç ihtiyacına uygun olarak seçilmesine özellikle dikkat edilmelidir ANAKARTLAR (MAINBOARD) Tüm bilgisayar donanımının kablolu veya kablosuz şekilde bağlandığı ve sistemin bir arada ve uyum içinde çalışmasının sağlandığı basılı devre kartıdır. İşlemcilere göre: AMD İşlemciler Tabanlı Soket: 938, 940, 754, AM2, AM3, FM1, FT1, Dahili İşlemcili Intel Pentium Serisi İşlemciler Tabanlı (Soket: 478, 775) Intel i Serisi İşlemciler Tabanlı (Soket: 1156, 1366, 1155, Dahili İşlemcili) VIA İşlemciler Tabanlı (Soket: C7, C3) Yonga Setlerine (Chipset) göre: AMD Yonga Setli Intel Yonga Setli NVidia nforce Yonga Setli VIA Yonga Setli SiS Yonga Setli 12

13 2.3. İŞLEMCİLER (CPU: Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi) 2011 yılının son çeyreği itibariyle firmalar tarafından üretilmekte olan işlemciler aşağıda sıralanmaktadır. Intel: Masaüstü ve Notebook bilgisayarlar için; Celeron, Pentium, Core-2, Core i3-i5-i7 ve grafik işlemcili Sandy Bridge (G, i3, i5 ve i7) serileri, Netbook bilgisayarlar için; Atom serisi, Sunucu (server) bilgisayarlar için; Xeon ve Itanium serileri. AMD: Masaüstü, Notebook ve Netbook bilgisayarlar için; Sempron, Athlon, Phenom ve Turion serileri, Sunucu (server) bilgisayarlar için; Opteron serisi. VIA: C3, C7, Nano, Eden ve CoreFusion serileri. NVidia: Tesla ve Tegra serileri 13

14 2.4. EKRAN KARTLARI (GRAPHICS CARD) 2011 yılının son çeyreği itibariyle NVidia ve ATI firmaları tarafından masaüstü bilgisayarlar için üretilmekte olan harici ekran kartı işlemcileri ve modelleri aşağıda sıralanmaktadır. Bu grafik işlemcilerin yer aldığı ekran kartlarında 256 MB, 512 MB, 768 MB, 896 MB, 1024 MB, 1512 MB, 1792 MB ve 2048 MB kapasiteli DDR, DDR2, DDR3, DDR4 ve DDR5 türü bellekler kullanılmaktadır. Bu ekran kartları, çok az sayıda AGP olmakla birlikte, PCI Express x16, 2.0 ve 2.1 veriyollarını kullanmakta ve birim zamanda 64, 128, 192, 256, 384, 448, 512 ve 896 Bit lik veri işlemektedirler. NVidia GeForce: Quadro Plex Serisi (2200 D2 ve 2200 S4) Quadro FX Serisi (5800, 5600, 4800, 4600, 3800, 3700, 1800, 1700, 580, 570, 470, 380 ve 370) 2xx Serisi (GTX 295, GTX 285, GTX 280, GTX 275, GTX 260, GTS 250 GT 240, GT 220 ve 210) 9xxx Serisi (9800 GX2, 9800 GTX+, 9800 GTX, 9800 GT, 9600 GT, 9600 GSO, 9500 GT, 9400 GT, 9400 mgpu, 9300 mgpu) 8xxx Serisi (8800 GTS, 8800 GT, 8600 GTS, 8600 GT, 8500 GT, 8400 GS) ATI Radeon: 5xxx Serisi (5970, 5870, 5850, 5770, 5750) 4xxx Serisi (4870 X2, 4890, 4870, 4850, 4830, 4770, 4600, 4550 ve 4350) 3xxx Serisi (3800, 3600, 3400) 2xxx Serisi (2900, 2600 ve 2400) Anakartlara gömülü durumda (onboard) bulunan NVidia ve ATI ekran kartı işlemcilerine ilave olarak, diğer ekran kartı işlemcileri ve modelleri ise şunlardır: Intel: VIA: SiS: GMA Serisi (900, 950, 3000, 3100, X3000, X3100, X3500, X4500, 500) Chrome Mirage 14

15 2.5. BELLEKLER (RAM: Random Access Memory / Rasgele Erişimli Bellek) SD (Synchronous Dynamic) ve DDR (Double Data Rate) belleklere ait tanımlamalar ve bant genişlikleri aşağıda sıralanmaktadır. Bu bellekler, tek parçalık modüller halinde 128, 256, 512, 1024, 2048 ve 4096 MB lık kapasitelere sahip olabilirler. SD Bellekler SD/66 MHz GB/sn SD/100 MHz GB/sn SD/133 MHz GB/sn DDR Bellekler DDR/200 MHz GB/sn DDR/266 MHz GB/sn DDR/333 MHz GB/sn DDR/400 MHz GB/sn DDR/533 MHz GB/sn DDR2 Bellekler DDR2/400 MHz GB/sn DDR2/533 MHz GB/sn DDR2/667 MHz GB/sn DDR2/800 MHz GB/sn DDR2/1066 MHz GB/sn DDR3 Bellekler DDR3/800 MHz GB/sn DDR3/1066 MHz GB/sn DDR3/1333 MHz GB/sn DDR3/1600 MHz GB/sn 2.6. SABİT DİSKLER (HARD DISK) Elektromekanik Sabit Diskler PATA (Paralel Advanced Technology Attachment) veya SATA (Serial Advanced Technology Attachment) yapısındadırlar. PATA (IDE olarak da adlandırılmaktadır) sabit diskler 100 MB/sn, SATA sabit diskler 150 MB/sn ve SATA-2 sabit diskler 300 MB/sn veri aktarımı gerçekleştirmektedir. 160 GB, 250 GB, 320 GB, 500 GB, 1 TB, 1.5 TB ve 2 TB veri depolama kapasitesine sahip modelleri mevcuttur. Hibrid (Melez) Sabit Diskler Elektromekanik sabit disklere 128 veya 256 MB flash bellek ilave edilmesi sonucu geliştirilen sabit disklerdir. SSD (Solid State Drive) Sabit Diskler Hiçbir mekanik parçaya sahip olmayıp tamamen flash bellekten oluşan sabit disklerdir. 15

16 2.7. SES KARTLARI Anakarta gömülü durumda olup, tüm modellerde 7+1 hoparlör sistemleri desteklenmektedir. Profesyoneller için, anakarttaki PCI yuvalara takılabilen gelişmiş modelleri de mevcuttur FAKS/MODEM KARTLARI İsteğe bağlı olarak anakarttaki PCI yuvalara takılabilir AĞ KARTLARI (ETHERNET CARD) Bilgisayarlar arası veya ADSL modemle kablolu bağlantı kurabilmek amacıyla kullanılmaktadır. Anakarta gömülü durumda olup, 10/100/1000 Mb/sn veri aktarım kapasitelerine sahiptirler TV KARTLARI Analog veya dijital televizyon yayınlarını izleyebilmek amacıyla, isteğe bağlı olarak anakarttaki PCI yuvalara takılabilir VIDEO KARTLARI Video kameralardan alınan görüntüleri, bilgisayarın işlemcisine ve belleğine ilave yük yüklemeden kolayca ve hızlıca işlemek amacıyla kullanılmaktadır. İsteğe bağlı olarak anakarttaki PCI yuvalara takılabilir OPTİK SÜRÜCÜLER (OPTICAL DRIVER) CD (700 MB) veya DVD (4.7 GB) ortamlarına veri kaydetmek veya kaydedilen verileri okumak amacıyla kullanılmaktadır. Flash belleklerin yaygınlaşması sonucu kullanımları giderek azalmaktadır EKRANLAR (MONITOR) LCD (Liquid Cyristal Display) EKRANLAR Görüntünün sıvı kristal diyotlar yardımıyla sağlandığı ekranlardır. 17", 19", 22", 24" ve 28" gibi köşegen uzunluğuna sahip modelleri mevcuttur. Tepki süreleri 2 ile 8 ms arasında değişmektedir. 4:3 ile 16:9 en/boy oranlarına ve 1366X768, 1280X1024, 1440X900, 1680X1050, 1920X1080 ve 1920X1200 piksel gibi ekran çözünürlük değerlerine sahiptirler. CRT (Chatode Ray Tube / Katot Işınlı Tüp) EKRANLAR LCD ekranların yaygınlaşması sonucu kullanımları giderek azalmaktadır. 17", 19" ve 21" gibi köşegen uzunluğuna sahip modelleri mevcuttur. Ekran tazeleme hızları 75, 85 ve 100 Hz dir. 4:3 en/boy oranına ve 800X600, 1024X768 ve 1280X1024 piksel ekran çözünürlük değerlerine sahiptirler. 16

17 2.14. KLAVYELER (KEYBOARD) PS/2, USB veya kablosuz olarak bağlanabilir. 105 tuşlu Windows uyumlu ve ilave multimedya tuşlu modelleri mevcuttur. İngilizce Q veya Türkçe F dizilimine sahip tuşlar, daktilo tuşları, enter tuşu, fonksiyon tuşları, imleç tuşları, ok tuşları, insert, delete, home, end, page up, page down, shift tuşu, caps lock tuşu, tab tuşu, sayısal tuşlar, back space tuşu, ctrl tuşu, alt tuşu, alt gr tuşu, esc tuşu, print screen tuşu, scroll lock tuşu, pause/break tuşu, num lock tuşu, sysrq tuşu, sağ tuş ve windows tuşu olarak adlandırılan tuşlardan oluşmaktadır FARELER (MOUSE) PS/2, USB veya kablosuz olarak bağlanabilir. Optik ve laser okuyucuya sahip modelleri mevcuttur YAZICILAR (PRINTER) Nokta vuruşlu (9 iğneli veya 24 iğneli), mürekkep püskürtmeli ve laser (siyah-beyaz veya renkli) modelleri mevcuttur TARAYICILAR (SCANNER) ÇİZİCİLER (PLOTTER) KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAKLARI (UPS) 17

18 Windows Öncesi İşletim Sistemleri MS-DOS (Kişisel) UNIX (Ağ) BÖLÜM 3 İŞLETİM SİSTEMLERİ Windows İşletim Sistemleri 95, 98, ME, XP, Vista, 7 (Kişisel) NT, 2000, Server 2003, Server 2008 (Ağ) Macintosh İşletim Sistemi Mac OS X Snow Leopard Linux İşletim Sistemi Dünyanın dört bir tarafındaki yazılım gönüllüleri tarafından ücretsiz olarak geliştirilen, dağıtılan ve kullanılan bir işletim sistemidir. Ubuntu, Debian, SUSE, Fedora ve Red Hat gibi 500 ün üzerinde sürümü mevcuttur. Pardus İşletim Sistemi TÜBİTAK / Ulusal Elektronik Kriptoloji Araştırma Enstitüsü tarafından 2003 yılında başlatılan, ulusal bir işletim sistemi geliştirme çalışmaları sonucunda, 1 Şubat 2005 tarihinde ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlanmıştır. Halen Linux çekirdeği üzerine inşa edilen Pardus u geliştirme çalışmaları devam etmekte olup, günümüze kadar yayımlanan sürümleri aşağıda sıralanmaktadır. NO PARDUS 2000 SERİSİ SÜRÜMLER ADI ÇIKIŞ TARİHİ Pardus 1.0 (İlk Sürüm) 26 Aralık 2005 Pardus Aralık 2006 Pardus Felis Chaus (Sazlık Kedisi) 16 Mart 2007 Pardus Caracal Caracal (Karakulak) 11 Temmuz 2007 Pardus Lynx Lynx (Vaşak) 19 Kasım 2007 Pardus Haziran 2008 Pardus Hyaena Hyaena (Çizgili Sırtlan) 15 Eylül 2008 Pardus Canis Aureus (Altın Çakal) 30 Ocak 2009 Pardus Temmuz 2009 Pardus Anthropoides virgo (Telli Turna) 15 Ocak 2010 Pardus Geronticus Eremita (Kelaynak) 3 Haziran 2010 Pardus Ocak 2011 Pardus Dama Dama (Alageyik) 12 Temmuz 2011 Pardus Cervus Elaphus (Kızıl Geyik) 19 Eylül 2011 Pardus Çalışan CD Her bir Pardus sürümü için güncellenmiş sürümü mevcuttur. KURUMSAL SÜRÜMLER NO ADI ÇIKIŞ TARİHİ Pardus Kurumsal 1 MSB Özel Sürümü (İlk Sürüm) 2007 Pardus Kurumsal 2 16 Şubat

19 Aşağıda Pardus Projesi kapsamında yürütülen belli başlı özgün projeler listelenmiştir. ÇOMAR: Sistemin düzgün çalışması için gerekli olan donanım, açılış, ağ, kullanıcı, zaman, görüntü gibi ayarların mümkün olduğu kadar otomatik bir biçimde yapılmasını sağlayan yapılandırma yönetim sistemidir. PİSİ: Python dilinde yazılmış bir paket yönetim sistemidir. Bağımlılıkları takip ederek paket inşa etme, kurma, kaldırma, yükseltme ve benzeri işlevleri yerine getirir. Kullanıcılar için bir grafiksel arayüz ve kapsamlı bir komut satırı arayüzü içerir. YALI: Pardus'un bilgisayara kurulmasını sağlayan yükleme aracıdır. Kaptan: Pardus kurulumu sonrasında kullanıcıyı karşılayarak, masaüstünün kolayca kişiselleştirebilmesini sağlayan bir ilk ayar sihirbazıdır. Paket Yöneticisi: Pardus paket depolarına bağlanarak kullanıcının yeni paketler kurmasını, yayımlanan güncellemelerin yüklenmesini ve gerek duyulmayan yazılımların bilgisayardan kaldırılmasını sağlayan PİSİ nin grafiksel arayüzüdür. Kullanıcı Yöneticisi: Bilgisayarı kullanacak kullanıcıların tanımlanması ve kullanıcı yetkilerinin detaylı bir şekilde ayarlanabilmesini sağlar. Güvenlik Duvarı Yöneticisi: Bilgisayara gelen ya da giden bağlantılara engelleme/izin verme, yerel ağdan internet paylaşımını engelleme/izin verme gibi kontrollerin yapılabilmesini sağlar. Açılış Yöneticisi: Bilgisayar açılışında ekrana gelen işletim sistemi seçme menüsünü düzenlemeyi sağlar. Disk Yöneticisi: Disk bölümlerinin bağlanması ve disk bölümlerinin kullanımı ile ilgili ayarlamaların yapılabilmesini sağlar. Geçmiş Yöneticisi: Paket kurma/güncelleme/kaldırma işlemlerinin kayıtlarını tutarak, kullanıcının bir paket kurma, güncelleme ya da kaldırma işlemi sonrasında herhangi bir sorun yaşanması halinde belirli bir tarihe geri dönebilmesini sağlar. Göç Aracı: Bir başka işletim sisteminden Pardus a geçmek isteyen kullanıcıların mevcut işletim sistemindeki ayar ve dosyalarını yedekleyerek Pardus kurulumu sonrasında Pardus a aktarabilmesini amaçlamaktadır. Bu yazılım güncel Pardus sürümlerine alınmamıştır. Servis Yöneticisi: Sistemdeki tüm servisleri listeleyerek kullanıcının istediği servisleri kolayca açmasını ya da kapatmasını sağlar. Zemberek Entegrasyonu: Açık kodlu doğal dil işleme kütüphanesi olan Zemberek yazılımının Pardus için genel yazım denetimi desteği vermesini sağlar. Böylece tüm masaüstünde (örneğin kullanıcı e-posta programını ya da kelime işlemci programını kullanırken, web sayfalarında bir ileti yazarken, vb.) Türkçe yazım denetimi sağlanmaktadır. Pardusman: Pardus paket depolarında seçilen paketlerin kullanılarak otomatikman bir Pardus ISO dosya oluşturulmasını sağlar. 19

20 Müdür: Python dilinde yazılmış yeni bir init sistemi. Lider:... Ahenk: ÇOMAR'ın uzaktan yönetim altyapısı. Ekran ayarları: Ekran kartı sürücüsü ve monitör ile ilgili tüm ayarlarının yapılması sağlayan arayüzdür. Panda: Ekran Kartı Sürücüsü Yönetimi. Kullanıcıların NVIDIA ve ATI ekran kartları için açık kaynak kodlu ya da sahipli sürücülerden biri seçerek kullanabilmesini sağlar. PTSP:... Sysinfo: Sistem bilgileri. Bilgisayarın sabit disk bölümlerini listeleyerek kolayca erişilmesini sağlayan, bilgisayarın bellek, işlemci, görüntü özellikleri ile ilgili kısa bilgi veren bir servistir. 64 Bit: Pardus un bireysel ve kurumsal sürümlerinin 64 bit destekli işlemcilere uyarlanması projesidir. Pardus 2011 ile beraber Pardus, 64 bit destekli hale getirilmiştir. Güncelleme Yöneticisi: Pardus'un 2000 serisi bir ana sürümünü bir sonraki 2000 serisi ana sürüme güncelleme yaparak yükseltilmesini sağlayan bir araçtır. İlk olarak Pardus geçişi için hazırlanarak Pardus 2009 depolarında kullanıcılara sunulmuştur. Çomak: Pardus projelerinin KDE bağımsız hale getirilmesini amaçlayan ve sonrasında Pardus un KDE dışında Gnome, Xfce, Enlightenment, Fluxbox, LXDE masaüstü ortamlarını desteklemesini hedefleyen projedir. Türkçe: Ortak sözlük, çeviri, yerelleştirme ve uluslararasılaştırma çalışmalarını kapsayan projedir. 20

21 BÖLÜM 4 YAZILIMLAR 4.1. OFİS YAZILIMLARI Microsoft Office {95, 97, 2000, XP (2002), 2003, 2007, 2010} Kelime İşlem (Word) Hesap Tablosu (Excel) Sunum (Powerpoint) Veritabanı (Access) Web Tasarım (Frontpage) E-Posta Yönetim (Outlook) Yayımcılık (Publisher) Open Office (Ücretsiz) Acrobat PDF Reader (Ücretsiz) Foxit PDF Reader (Ücretsiz) PDFill PDF Writer and PDF Tools (Ücretsiz) 4.2. ÇİZİM ve 3-B MODELLEME YAZILIMLARI 3D Crafter (Ücretsiz) AutoCAD Blender (Ücretsiz) CadStd Lite (Ücretsiz) CorelDraw DAZ Studio (Ücretsiz) Google SketchUp (Ücretsiz) Inkscape (Ücretsiz) Solidworks 4.3. FOTOĞRAF YAZILIMLARI ACDSee Gimp (Ücretsiz) Irfan View (Ücretsiz) Paint.NET (Ücretsiz) Paint Shop Pro Photo Story (Ücretsiz) Photoshop Picasa (Ücretsiz) 4.4. VİDEO DÜZENLEME YAZILIMLARI Adobe Premiere Avidemux (Ücretsiz) Corel VideoStudio CyberLink PowerDirector Nero Multimedia Suite Pinnacle Studio Plus Ulead MediaStudio Pro Sony Vegas VideoPad Video Editor Windows Live Movie Maker (Win7) (Ücretsiz) 21

22 Windows Movie Maker (XP - Vista) (Ücretsiz) 4.5. SES DÜZENLEME YAZILIMLARI Acid Adobe Audition Audacity (Ücretsiz) DarkWave Studio (Ücretsiz) Expstudio Audio Editor (Ücretsiz) GoldWave MixPad Audio Mixer WavePad Sound Editor 4.6. SES VE VİDEO OYNATICI YAZILIMLAR GOM Player (Ücretsiz) PowerDVD QuickTime Player VLC Media Player (Ücretsiz) Winamp (Ücretsiz) Windows Media Player (Ücretsiz) WinDVD 4.7. ANTİVİRÜS YAZILIMLARI Avast (Ücretsiz) AVG Anti-Virus (Ücretsiz) Avira (Ücretsiz) Kaspersky Microsoft Security Essentials (Ücretsiz) NOD32 Norton McAfee 4.8. ANTİCASUS YAZILIMLARI Ad-Aware (Ücretsiz) AVG Anti-Spyware (Ücretsiz) Malwarebytes Anti-Malware (Ücretsiz) Spybot - Search & Destroy (Ücretsiz) Spyware Terminator (Ücretsiz) SuperAntiSpyware (Ücretsiz) 4.9. SIKIŞTIRMA YAZILIMLARI 7-Zip (Ücretsiz) WinAce WinRAR WinZip 22

23 4.10. SİSTEM ve BAKIM YAZILIMLARI Ace Utilities Advanced System Care (Ücretsiz) CCleaner (Ücretsiz) Glary Utilities (Ücretsiz) Powertoy Tweak UI (Ücretsiz) Recuva (Ücretsiz) Speccy (Ücretsiz) Tera Copy (Ücretsiz) Tune-Up Utility INTERNET GÖZATICI YAZILIMLARI Firefox (Ücretsiz) Google Chrome (Ücretsiz) Internet Explorer (Ücretsiz) Opera (Ücretsiz) Safari (Ücretsiz) BOYUTLU MADEN-JEOLOJİ TASARIMI YAZILIMLARI Surpac Minex Netcad Vulcan MicroStation MineCAD GÜVENLİK DUVARI YAZILIMLARI Comodo (Ücretsiz) Outpost (Ücretsiz) ZoneAlarm (Ücretsiz) 23

24 BÖLÜM 5 WORD 2003 Word 2003 ün Kurulumu, Word 2007 veya Word 2010 la Uyumluluk Word 2003 ün eksiksiz kurulması, Word 2007 veya Word 2010 la uyumlu olarak çalışabilmesi için aşağıdaki işlemlerin yapılması gerekmektedir. Office 2003 ün kurulması esnasında, sırasıyla; Özel Yükleme Uygulamaların Gelişmiş Özelleştirmesini Seçin ve Tümünü Bilgisayarımdan Çalıştır seçenekleri işaretlenerek eksiksiz bir kurulum yapılmalıdır. Bu kurulumun tamamlanmasının ardından; Office 2003 Service Pack 3 (SP3) Word, Excel ve PowerPoint Dosya Biçimleri İçin Microsoft Office Uyumluluk Paketi Microsoft Office Uyumluluk Paketi Service Pack 3 (SP3) paketleri yüklenmeli ve Microsoft Update yapılarak, diğer Office güncelleştirmelerinin tümü tamamlanmalıdır. Dosyanın Farklı Kaydedilmesi Dosya - Farklı Kaydet tıklandığında açılan Farklı Kaydet penceresinde, Kayıt Türü listesinden aşağıdaki dosya türlerinden biri seçilebilir. Başkaları tarafından hazırlanmış bir Word belgesindeki fotoğraf vb. gömülü nesnelere kolayca ulaşabilmek için Dosya - Farklı Kaydet tıklanmalı ve Kayıt Türü olarak Web Sayfası (*.htm; *.html) seçilmelidir. 24

25 Kenar Boşluklarının ve Yönlendirmenin (Dikey-Yatay) Ayarlanması Dosya - Sayfa Yapısı - Kenar Boşlukları Sekmesi tıklanır. Üstbilgi (Örn. Yazarın Adı) veya Altbilgi (Örn. Sayfa Numaraları) için Kenardan Uzaklık Değerlerinin Ayarlanması Dosya - Sayfa Yapısı - Düzen Sekmesi tıklanır. Baskı Önizleme Ekranında Çalışma Yapılabilmesi İçin İmlecin Aktif Hale Getirilmesi Dosya - Baskı Önizleme tıklanır. Baskı Önizleme araç çubuğundaki Büyütücü düğmesi tıklanarak pasif hale getirilir. 25

26 İmlecin Etkin Olduğu Sayfanın veya Çeşitli Sayfaların Çıktılarının Alınması Dosya - Yazdır tıklanır. İmlecin etkin olduğu sayfanın çıktısının alınması için Geçerli Sayfa tıklanır. Çeşitli sayfaların çıktılarının alınması için Sayfa tıklanır. Yanındaki kutucuğa sayfa numaraları ve/veya sayfa aralıkları virgülle ayrılarak girilir. Kopyalanan Metnin Kullanılan Stile Uygun Olarak Yapıştırılması Düzen - Özel Yapıştır tıklanır. Biçimlendirilmemiş Metin seçilir. 26

27 Metinde Aranan Bir Değerin Yeni Değerle Değiştirilmesi Düzen - Değiştir tıklanır. Ana Seçenekler düğmesi tıklanarak, özelleştirilmiş arama seçeneklerine ulaşılabilir. Araç Çubuklarının Sıfırlanması Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Araç Çubukları sekmesinde sıfırlanacak araç çubuğu seçilir ve Sıfırla tıklanır. 27

28 Araç Çubuklarına Düğme Eklenmesi - Düğme Silinmesi Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Komutlar sekmesindeki Kategoriler penceresinde ilgili kategori tıklanır. Komutlar penceresinde eklenecek düğme tıklanır ve sürükle-bırak yöntemiyle araç çubuğuna yerleştirilir. Araç çubuğunda istenmeyen bir düğme de aynı yöntemle (tıkla ve Özelleştir penceresine sürükle-bırak) silinebilir. Araç Çubuklarının İki Satırda Gösterilmesi - Menülerin Tam Gösterilmesi Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Seçenekler sekmesinde ilgili kutucuklar işaretlenir. 28

29 Standart ve Biçimlendirme araç çubuklarının iki satırda gösterilmemesi, tek satırda gösterilmesi durumunda, ekrana sığmayan düğmelere, araç çubuğu satırının sağ kenarındaki küçük ok (Araç Çubuğu Seçenekleri) tıklanarak ulaşılabilir. Burada tıklanarak kullanılan bir düğme kendiliğinden ilgili araç çubuğundaki yerini alacaktır. Özellikle menülerin her zaman tam gösterilmesi, menülerde yer alan komutların tanınması ve menülerin kullanım kolaylığının artırılması açısından tavsiye edilmektedir. Yakınlaştırma Görünüm - Yakınlaştır tıklanır. Uygun görülen yakınlaştırma seçeneği (genellikle, Sayfa Genişliği) tıklanır. Bu pencerede yer alan seçeneklere, Standart araç çubuğundaki Yakınlaştır düğmesi açılarak da ulaşılabilir. Kesme Ekleme Ekle - Kesme tıklanır. 29

30 Bölüm sonu yapılmadan yeni bir sayfa açılması ve önceki sayfalarda yapılacak olan metin, tablo, vb. ilavelerin, yeni açılan sayfanın biçimini ve yerleşimini etkilememesi istendiğinde Sayfa Sonuna (çok sütunlu yazılarda Sütun Sonuna) tıklanır. Bölüm sonu yapılması, yeni bir sayfayla birlikte yeni bir bölüm açılması, kenar boşlukları ve yönlendirme (dikey - yatay) gibi sayfa yapısı özelliklerinin diğer bölümleri etkilememesi istendiğinde Sonraki Sayfa (aynı sayfada kalınması isteniyorsa Sürekli) tıklanır. Sayfa Numarası Ekleme Ekle - Sayfa Numaraları tıklanır. Ekle - Bölüm Sonu yapılarak yeni bölümler oluşturulmuş ve bu bölümlerden bazılarında kağıt yönlendirmesi yatay yapılmış ise, eklenen sayfa numaralarının bu yatay sayfalarda yanlış yere (kısa kenara değil, uzun kenara) basılacağı konusuna dikkat edilmelidir. Simge Ekleme Ekle - Simge tıklanır. 30

31 Aranan simgenin; Yazı Tipi: (normal metin) seçeneğinde bulunamaması durumunda, Symbol veya Wingdings (1-2-3) yazı tipleri seçilmeli ve arama bu yazı tiplerinde yapılmalıdır. Sıkça kullanılan simgelerin hemen hemen tamamı bu 3 yazı tipi dosyasında yer almaktadır. Resim Ekleme Ekle - Resim tıklanır. Açılan alt menüden uygun resim türü olan tıklanır. Eklenen türlü resimlere çift veya sağ tuş tıklanarak, o tür resmin Biçimlendir penceresine ulaşılabilir. Özellikle, Biçimlendir penceresinde yer alan Boyut ve Düzen sekmeleri, resimlerle çalışmayı oldukça kolaylaştıran çok sayıda ayara ve seçeneğe sahiptir. 31