Talasemi taramasında ve tanısında yaşanan sorunlar

Transkript

1 Talasemi taramasında ve tanısında yaşanan sorunlar PROF.DR. DURAN CANATAN Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları / Kan / Genetik Uzmanı Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfı Başkanı Antalya Genetik Hastalıklar Merkezi Müdürü 1

2 TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI

4 TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Sağlıklı bir insanda % Hemoglobin A1 : 2 Alfa + 2 Beta % Hemoglobin A2: 2 Alfa + 2 Delta %1 den az hemoglobin F: 2 Alfa + 2 Gama

6 TALASEMİ GENLERİ Sağlıklı Bireylerde Hemoglobin 2 Alfa ve 2 Beta globin zincirinden oluşur. Alfa geni 16. Kromozomda 141 AMİNOASİD Beta geni 11. Kromozomda bulunur, 146 AMİNOASİD beta globin zinciri HEMOGLOBİN

7 ALFA TALASEMİ TİPLERİ 1.Sessiz taşıyıcı:alfa talasemi-1 2. Talasemi taşıyıcısı: Alfa talasemi-2 3.Talasemi İntermedia: Hb H Hastalığı 4. Talasemi Major: Hidrops Fötalis

8 ALFA TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Alfa geni;16.kromozomda,141 Aminoasit

9 TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Alfa geni: en sık mutasyonlar

10 TÜRKİYE DE ALFA TALASEMİ ÇALIŞMALARI % Alfa-talasemi konusunda ilk veriler Arcasoy ve ark. tarafından ülke genelinde %0.25 sıklıkta olduğu yayınlanmıştır. 10

11 ALFA TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Yaklaşık 100 civarında karakterizedir. mutasyon tipi ile Türk toplumunda en sık karşılaştığımız mutasyon tipleri; - 3.7, - 4.2, -- MED-I ve

12 BETA TALASEMİ TİPLERİ 1.Sessiz taşıyıcı 2. Talasemi taşıyıcısı 3.Talasemi İntermedia 4. Talasemi Major

13 TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Beta geni,11.kromozomda,146 Aminoasit 11p G A E1 E2 5 UTR E3 IVS1 IVS2 3 Transkripsiyon RNA Kırpılması Cap Bölgesi RNA Parçalanması İnisyatör Kodon Çerçeve Kayması Anlamsız Kodon İnstabil globin Küçük Delesyon

14 Gen durumu N

15

16

17 TALASEMİ TİPLERİ ++/N +/N 0/N ++/ ++ +/ +/ 0/ 0/ +/ + 0/ + 0/ 0 Sessiz tasıyıcı Taşıyıcı Talasemi intermedia Talasemi Major

18 SESSİZ TAŞIYICI NORMAL TAŞIYICI DOMİNANT TAŞIYICI TALASEMİ TAŞIYICILARI ++/N TAM KAN NORMAL TALASEMİ TESTİ NORMAL B++ %5 +/N 0/N HAFİF ANEMİ DEA İLE KARIŞIR TALASEMİ TESTİ İLE ORTAYA ÇIKAR B+ %90 ++/ ++ +/ +/ 0/ 0/ ANEMİ BELİRGİN ZAMAN ZAMAN KAN NAKLİ GEREKİR B0 %5 Talasemi Major

19 HAFİF ORTA AĞIR TALASEMİ İNTERMEDİA ++/N KAN TRX YOK B++ +/N 0/N ZAMAN ZAMAN TRANSFÜZY ON B+ ++/ ++ +/ +/ 0/ 0/ ALFA Xmn1 Diğerleri DAHA SIK TRANSFÜZY ON B0 ALFA Xmn1 Diğerleri Talasemi Major

20 TALASEMİ İNTERMEDİA

21 HAFİF ORTA AĞIR TALASEMİ MAJOR ++/N TRX AZ B+/B+ +/N 0/N TRX ORTA B+/B0 ++/ ++ +/ +/ 0/ 0/ TRX SIK B0/B0 Talasemi Major

22 TÜRKİYE DE BETA TALASEMİ ÇALIŞMALARI % Ülkemizde en geniş çalışmalar Prof. Dr. Ayten Arcasoy ve ekibi tarafından yapılmıştır. Arcasoy A. Türkiye de thalassemia taşıyıcı sıklığı. Ankara Thalassemia Derneği-1. Ankara Üniversitesi Basımevi.1991;

23 TÜRKİYE DE BETA TALASEMİ ÇALIŞMALARI Diğer çalışmalar 23

24 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU % % % % % % % EVLİLİK ÖNCESİ TARAMALAR Diğer taramalar Diğer taramalar 24

25 TÜRKİYE DE BETA TALASEMİ ÇALIŞMLARI İL Sıklık (%) Yazarlar Adana 3-13 Güvenç, Yüreğir, Adıyaman 1.06 Genç Antakya Aksoy, Altay, Özsoylu, Antalya Aksoy, Bircan, Canatan Bursa 2.6 Akar Denizli Keskin, Sözmen, Turan Erzurum 0.68 Acemoğlu Gaziantep 1.8 Gürbak Isparta 2.5 Tunç İzmir Aydınok, İrken,Uysal Kahramanmaraş Canatan, Güler, Yüreğir, Kayseri 2.1 Karakükçü Konya 2-3 Güler,Turan Mersin Aksoy, Altay,Tosun, Muğla 3.8 Arcasoy Van 2.6 Aksoy Batı Trakya 10.7 Aksoy Doğu anadolu 0.6 Kürkçüoğlu Türkiye 2.1 Arcasoy 25

26 BETA-TALASEMİNİN MOLEKÜLER YAPISI Türk toplumunda en sık karşılaşılan mutasyon tipleri ise; IVS (G-A) IVS-1-6 (T-C) IVS-I-1(G-A) Codon 39 IVS-II-1 (G-A)

27 HEMOGLOBİNOPATİLER Bugüne kadar 850 üzerinde anormal Hb tanımlanmıştır. 1.Tek amino asit yer değiştirmesi: Beta zinciri: S, C, D, E, O Arap 2.Amino asit delesyonu: Freiburg, Gun Hill 3.Füzyon Hb: Delta-beta:Lepore 4.Uzamış subünite: Constant spring

28 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİLER Hb Adı Mutasyon Bulunduğu yöre Yazarlar Hb Adana* α2-59 Gly Asp Adana Çürük ve ark. Hb Ankara* β-10 Ala Asp Kastamonu Arcasoy ve ark. Hb J Antakya* β-65 Lys Met Antakya Huisman ve ark. Hb Beograd β-121 Glu Val Göçmen Arcasoy ve ark. Hb Brockton β-138 Ala Pro İstanbul Ulukutlu ve ark. Hb C β-6 Glu Lys İzmir, Adana Göksel/Kılınç/Özsoylu HbD-Los Angeles β-121 Glu Gln Birden fazla bölgede Dinçer/Çavdar/Özsoylu/Canat an Hb E β-26 Glu Lys Birden fazla bölgede Aksoy/Arcasoy/Altay Hb E Saskaton β-22 Glu Lys Kayseri Prozorova/Gürgey Hb F-Başkent* 128 Ala Thr Ankara Altay ve ark. Hb G-Coushatta β-22 Glu Ala Kastamonu, Denizli Dinçol/Sözmen Hb Hakkari* β-31 Leu Arg Hakkari Gürgey ve ark. Hb Hamadan β-56 Gly Arg Batı Trakya Dinçol ve ark Hb City of Hope β-69 Gly Ser Kutlar ve ark. Hb İstanbul* β-92 His Gln Göçmen Aksoy ve ark. Hb J-İran β-77 His Asp Ankara Arcasoy ve ark. 28

29 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİLER Hb Köln β-95 Val Met Malatya Gürgey ve ark. HbLepore-Boston Fusion Hb Diyarbakır, K. Kıbrıs Çavdar ve ark. Hb M-İwate α-87 His Try Bursa Özsoylu ve ark. Hb Moabit α-86 Leu Arg Denizli Knuth ve ark. Hb N-Baltimore β-95 Lys Glu Antalya Bircan ve ark. Hb O-Arab β-121 Glu Lys Kütahya, Kıbrıs, Trakya Altay/Cin/Aksoy Hb O-Padova α-30 Glu Lys Adana Kılınç ve ark. Hb Q-İran α-75 Asp His Adana, Batı Trakya Aksoy ve ark Hb P-Nilotic α- (β- )2 Orta Anadolu Altay ve ark. Hb Ube-2 α-68 Asn Asp Kayseri Bilgin ve ark. Hb Summer Hill β-52 Asp His Kuzey Kıbrıs Cin ve ark. Hb J-Anatolia α-61 Lys Thr Giardano ve ark. Hb Strumia α-112 His Arg Bursa Akar ve ark. Hb Çapa* α-94 Asp Gly Kars Dinçol ve ark. Hb Köln β-95 Val Met Malatya Gürgey ve ark. HbLepore-Boston Fusion Hb Diyarbakır, K. Kıbrıs Çavdar ve ark. Hb M-İwate α-87 His Try Bursa Özsoylu ve ark. 29

30 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİLER Hb J-Meerut α-120 Ala Glu Adana Yalçın ve ark. Hb J-Paris I α-12 Ala Asp Çukurova Dikmen ve ark. Hb Antalya codons 3-5 (Leu-Thr-Pro-->Ser- Asp-Ser)]: Antalya Keser ve ark Hb İzmir β86(f2)ala Val; HBB:c.260C>T] İzmir Çelebiler A ark Hb Sarrebourg [β131(h9)gln Arg, CAG>CGG] Adana Çürük ve ark Hb Setif [alpha94(g1)asp --> Tyr Istanbul Dinçol G ve ark Hb Kansas [β102(g4)asn Thr, Antalya Keser ve ark. Hb Crete (HBB:c.388 G>C) Antalya Canatan ve ark. Hb Fontainebleau [a21(b2)ala>pro] Antalya Canatan ve ark Hb G-Waimanalo [a64(a2)asp>asn] Antalya Canatan ve ark 30

31 Talasemide Tanı Yöntemleri Tam Kan sayımı TAM KAN SAYIMI

32 Hemoglobin Elektroforezi Sellüloz Asetat Elektroforezi

33 Hemoglobin Varyant Analizi HPLC: YüksekPerformans Likit Kromatografisi

34 Talasemide Tanı Yöntemleri HPLC

35 Talasemide Moleküler Tanı Yöntemleri Son yıllarda talasemi ve anormal hemoglobinlerin genetik tanısına yönelik çok çeşitli moleküler yöntemler geliştirildi.

36 Talasemide Moleküler Tanı Yöntemleri

37 BETA-GLOBİN GENİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Bilinen mutasyonlar Bilinmeyen mutasyonlar ARMS DDGE Heterodupleks Analizi SSCP Dot-blot analizi Manuel DNA dizi Reverse Dot-Blot analizi (Beta-Globin Strip Assay) Otomatik DNA dizi analizi

38 BETA-GLOBİN GENİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Enzimle kesme

39 BETA-GLOBİN GENİ ANALİZ YÖNTEMLERİ β-globin Strip Assay

40 Birey 1 Birey 3 MANUEL DNA DİZİ ANALİZİ Birey 2 G A T C G A T C G A T C A A C G G G A G T G T C C C DNA dizi analizi ile Türk toplumunda nadir görülen bir b-talasemi mutasyonunun tanımlanması: Cd 15 (TGG TGA). 1 ve 2 numaralı bireylerde bu mutasyon homozigot olarak bulunmaktadır. 3 numaralı birey Cd 15 (TGG TGA) mutasyonunu taşımamaktadır.

41 Otomatik DNA Dizi Analizi

42 TALASEMİ TALASEMİ TEDAVİSİ ZOR VE PAHALI HASTALIKTIR TALASEMİ ÖNLENMESİ KOLAY VE UCUZ HASTALIKTIR

43 DSÖ Talasemi Kontrol Programları İZLEM KRİTERLERİ KORUMA TOPLUM TARAMALARI Evlilik öncesi taramalar Aile taramaları Yeni Doğan taramaları Okul taramaları Köy taramaları GENETİK DANIŞMANLIK PRENATAL TANI PRE İMPLANTASYON GENETİK TANI

44 TALASEMİ TARAMA MERKEZİ Kan Sayımı: Hemoglobin Elektroforezi veya HPLC SONUÇ: A. Çiftler Normal B. Riskli Aile DOĞUM ÖNCESİ TANI 1. Kadın Hastalıkları ve Doğ. : Örnek alma 2. Genetik Merkezi: DNA Analizi PREİMPLANTASYON GENETİK TANI

45

46

47 Anne ve Babanın Mutasyon analizi Gebelik öncesi Anne ve baba adaylarından birisi taşıyıcı olsa bile, SESSİZ Mutasyonlar (%5-10) nedeni ile, Her ikisinin de DNA Dizi Analizi yapılması gerekir.

48

49 HEMOGRAM RBC: 6.45 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 68 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %81.60 HbA2 : %4.60 Hb F : %2.60 Hb D : %11.20 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ IVS (G>A) / NORMAL

50 HEMOGRAM RBC: 5.68 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 58 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %76.10 HbA2 : %5.50 Hb F : %18.40 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ IVS 2.1 (G>A) / NORMAL

51 HEMOGRAM RBC: 4.78 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 91 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %57.30 HbA2 : %2.60 Hb F : %0.60 PO9 : %39.50 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ Cod 121(G>A)Hb O-Arap / NORMAL

52 HEMOGRAM RBC: 5.41 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 86 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : % HbA2 : % Hb F : % 0.90 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ Cod 22(A>G)Hb G COUSHATTA / NORMAL

53 HEMOGRAM RBC: 3.78 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 97 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %40.60 HbA2 : %0.10 Hb F : %0.00 PO2 : %59.30 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ HbS/ NORMAL

54 HEMOGRAM RBC: 3.89 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 87 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %41.90 HbA2 : %0.90 Hb F : %0.00 PO2 : %57.20 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ -30(T>A) / NORMAL

55 HEMOGRAM RBC: 4.31 M/uL Hb: g/dl Hct: % MCV: 89 fl MCH: g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %73.50 HbA2 : %1.60 Hb F : %0.30 Hb D : %24.60 MOLEKÜLER GENETİK: BETA DNA DİZİ ANALİZİ:NORMAL/NORMAL ALFA DİZİ ANALİZİ: Hb A2: c.193 G>A (Hb G Waimanalo)

56 HEMOGRAM RBC: 4.66 M/uL Hb: 11.1 g/dl Hct: 37.8 % MCV: 83.1 fl MCH: 24.4 g/dl AKHAV TALASEMİ MERKEZİ HPLC Hb A0 : %64.8 HbA2 : %1.20 Hb F : %0.60 P07: %16.2 MOLEKÜLER GENETİK: BETA DNA DİZİ ANALİZİ: NORMAL/NORMAL ALFA DİZİ ANALİZİ: HBA2:c.64G>C (Hb Fontainebleau)

57 Olgunun HB A2 geninde Hb Hb Fontainebleau: HBA2:c.64G>C

58 MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ AKHAV TALASEMİ MERKEZİ Tablo: Ailenin tam kan sayımı, HPLC ve moleküler genetik sonuçları Hb (gr/dl) Hkt (%) KK (10 12 /l) EOV (fl) EOHb (p/g) HbA1 (%) HbA2 (%) Hb F (%) Anorma l Hb (%) Beta globin DNA Dizi analizi Olgu Hb Crete/ IVS1.110 Anne Hb Crete/ Normal Baba IVS1.110/ Normal

59 Olgunun beta dizi analizinde Hb Crete (HBB:c.388 G>C) MOLEKÜLER GENETİK: DNA DİZİ ANALİZİ

60 8-12 hafta Koryonik Villus Örneği hafta Amniosentez Örneği hafta Kordosentez Örneği Doğum Öncesi Tanı

61 Preimplantasyon Genetik Tanı İnvitro fertilizasyon (IVF) Tüp bebek Hastalık riski yok HLA uygun bebek Kordon kanı transplantasyonu

62 Preimplantasyon Genetik Tanı İnvitro fertilizasyon (IVF) Tüp bebek Hastalık riski yok HLA uygun bebek Kordon kanı transplantasyonu

63 Non İnvazif Prenatal Tanı hafta arası 13, 18, 21 Trisomiler X ve Y anomalileri Talasemi Hemoglobinopatiler

64 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN KIT YASA UHK UHKP PGD UHK %90 BAŞARI Canatan D. Thalassemias and Hemoglobinopathies in Turkey. Hemoglobin Jul 17:

65 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI İlk talasemi majorlu hasta 1942 yılında, ilk orak hücreli anemi (OHA) hasta 1946 yılında Egeli ve Ergun tarafından tanımlanmıştır. Aksoy M. The history of beta-thalassemia in Turkey. Turk J Pediatr Jul-Sep;33 (3):

66 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI İlk çalışmalar ve yayınlar 1950 li yıllarda Prof. Dr. Muzaffer Aksoy tarafından başlatılmıştır. Aksoy, Afrika kökenli olan ancak beyaz tenli olarak Eti Türk olarak tanımlanan insanlarda orak hücre anemisi saptamıştır. Afrika kökenli hastalar ile benzer yapıları olduğunu yayınlamıştır Aksoy M. Sickle-cell anemia in South Turkey; a study of fifteen cases in twelve white families. Blood May;11(5):460-7 Aksoy M and Lehmann H: Sickle cell-thalassemia disease in South Turkey. British Medical Journal. 1957, March 30:

67 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Arcasoy ve Çavdar 1970 li yıllarda ülke genelinde sağlıklı toplumda, beta-talasemi sıklığını %2.1, alfa-talasemi sıklığını %0.25, anormal hemoglobinlerden Hb S, %0.26, Hb D %0.12, HbE %0.03 olarak yayınlanmıştır. Çavdar AO, Arcasoy A: The incidence of beta - thalassemia and abnormal hemoglobins in Turkey. Acta Hematol 1971; 45: Arcasoy A, Çavdar A, Cin Ş, Gözdaşoğlu S, Babacan E, Erten J, Erten J, Ertem U, Göğüş S. Türkiye de thalassemia ve anormal haemoglobin insidansı. Nuray Matbbası. Ankara, 1978,

68 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Altay ve ark. tarafından 1983 ilk defa prenatal tanı işlemi gerçekleştirmiştir Beksac MS, Gumruk F, Gurgey A, Cakar N, Mumusoglu S, Ozyuncu O, Altay C.Prenatal diagnosis of hemoglobinopathies in Hacettepe University, Turkey. Pediatr Hematol Oncol Feb;28(1):51-5. Epub 2010 Sep

69 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Akar ve ark yılında Türk toplumunda talasemiye ait ilk moleküler çalışmaları yapmışlar ve en sık IVS mutasyonunun olduğunu yayınlamışlardır. Akar N, Çavdar AO, Dessi E, Loi A, Pirastu M, and Cao A 1987;24: thalassemia mutations in the Turkish population. J Med Genet 69

70 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Ozerkan ve ark tarafından talasemi majorlu hastada ilk kemik iliği nakli yapılmıştır Canatan D, Arcasoy A.: Thalassemiada kemik iliği transplantasyonu. Ankara Ü. Tıp Fak. Mecmuası. 1993; 46 (2):

71 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Arcasoy un girişimleri ile, Talasemi ve anormal hemoglobinleri önlemek için, TBMM de tarihinde, 3960 sayılı Kalıtsal Kan Hastalıkları ile Mücadele Kanunu kabul edilmiştir. Sağlık Bakanlığına bağlı Antalya, Antakya, Mersin ve Muğla da merkezler kurulmasına karar verilmiştir. İlk merkez Canatan ve ark. tarafından 1994 yılında Antalya da kurulmuştur.. Canatan D. The Thalassemia center of Antalya State Hospital: 15 years of experience (1994 to 2008). J Pediatr Hematol Oncol Jan;35(1):

72 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Sağlık Bakanlığı ve talasemi ve hemoglobinopati konusunda çalışan Üniversite, SSK, Devlet Hastaneleri, Vakıf ve dernek temsilcileri ile tarihinde, Ulusal Hemoglobinopati Konseyi (UHK) kurmuşlardır. Canatan D, Kose MR, Ustundağ M, Haznedaroglu D, Ozbaş S. Hemoglobinopathy control program in Turkey. Community Genet, 2006, 9:

73 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Sağlık Bakanlığı ve UHK toplam yedi toplantı yaparak, yönetmeliği hazırlamış ve riskli illeri saptamışlardır. Kalıtsal Kan Hastalığı Yönetmeliği tarihinde yayınlanmıştır ve tarihinde, 10. Dünya talasemi Gününde Mersinde yapılan toplantıda 33 ilde Ulusal Hemoglobinopati Kontrol Programı başlatılmıştır. Canatan D, Kose MR, Ustundağ M, Haznedaroglu D, Ozbaş S. Hemoglobinopathy control program in Turkey. Community Genet, 2006, 9:

74 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN UHK KIT YASA UHK UHKP PGD %90 TF BAŞARI Kahraman ve ark yılında ilk defa HLA uygun preimplantasyon genetik tanı yapmışlardır. Kahraman S, Karlikaya G, Sertyel S, Karadayi H, Findikli N. Clinical aspects of preimplantation genetic diagnosis for single gene disorders combined with HLA typing. Reprod Biomed Online Nov; 9 (5):

75 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİNİN DURUMU 73 YILLIK YOL HARİTASI OLGU YAYIN SIKLIK PNT MOL GEN KIT YASA UHK UHKP PGD UHK BAŞARI %90 Sağlık Bakanlığı, Ulusal Hemogloninopati Önleme çalışması başarı ile devam ederek, yeni hasta doğumu %90 önlenmiştir. 75

76 DÜNYADA HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU Sıklık: % 51 %1.5 Afrika %15 Uzak Doğu %6,5 Orta Doğu %5,5 Batı Pasifik ve Amerika %3 Avrupa %1,5 S+ %3 S+ E+ %5.5 %6.5 S+C+ %15 Petrou M and Modell B :. Prenatal Diagnosis, 15: , Modell B. Scand J Clin Lab Invest;67:39-70,2007. Modell B, Bullteinof the World Health Organization DOI /BLT /03/2008. E+ + %3 76

77 DÜNYADA HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU TAŞIYICI SAYISI 269 MİLYON 8 Uzak Doğu 90 Afrika 88 Batı Pasifik 48 Orta Doğu 20 Amerika 15 Avrupa 8milyon Petrou M and Modell B :. Prenatal Diagnosis, 15: , Modell B. Scand J Clin Lab Invest;67:39-70,2007. Modell B, Bullteinof the World Health Organization DOI /BLT /03/

78 DÜNYADA HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU HASTA DOĞAN ÇOÇUK SAYISI (%83 orak hücreli anemi, %17 talasemi) 5 Afrika 200 bin Uzak Doğu 60 bin Batı Pasifik 37 bin Orta Doğu 20 bin Amerika 10 bin Avrupa 5 bin Petrou M and Modell B :. Prenatal Diagnosis, 15: , Modell B. Scand J Clin Lab Invest;67:39-70,2007. Modell B, Bullteinof the World Health Organization DOI /BLT /03/

79 DÜNYADA HEMOGLOBİNOPATİ KONTROL PROGRAMI Talasemi ve anormal hemoglobinler tüm dünyada önemli sağlık sorunudur. WHO Guidelines for the control haemaoglobin disorders. WHO/HDP/GL 94.1 Control of Hereditary Diseases. WHO,Geneva Modell B and Darlison M: Global epidemiyology of hemoglobin disorders and derived service indicators. Bulltein of the World Health Organization DOI 10247/BLT /03/2008. PGT 1.PNT 2. PNT GENETİK DANIŞMA TARAMALAR KORUYUCU HİZMETLER TEDAVİ HİZMETLERİ 79

80 İtalya da Yunanistan, İngiltere ve Kıbrıs ta 1970 li yıllarda başlayan çalışmalar ile 10 yılda başarılı sonuçlar alınmıştır DÜNYADA HEMOGLOBİNOPATİ KONTROL PROGRAMI Angastiniotis M and Modell B: Ann N Y Acad Sci 30:850;251-69,

81 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU Beta Talasemi Taşıyıcı sıklığı %2,1, Taşıyıcı sayısı , Hasta sayısı ~ 4500, 1 Yılda beklenen vaka ~

82 Sağlık Bakanlığı ve UHK tarafından hazırlanan Kalıtsal Kan Hastalığı Yönetmeliği tarihinde yayınlanmıştır tarihinde, 10. Dünya talasemi Gününde Mersin de Sağlık Bakanlığının belirlediği 33 ilde Hemoglobinopati Önleme Programı başlatılmıştır. 82

83 Programın temel amacı Halk eğitimi, Toplum taraması, Genetik danışma, Doğum öncesi tanı yöntemleri kullanılarak, Hemoglobinopati hasta doğumunun uygun strateji ile önlemek Mevcut hemoglobinopati hastalarının yaşam süreleri uzatılarak, yaşam kalitelerinin artırmak, 83

84 SAĞLIK BAKANLIĞI BİLİM KURULU SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 1. BASAMAK TANI MERKEZİ 2.BASAMAK TEDAVİ MERKEZİ 3.BASAMAK PRENATAL VE KIT MERKEZİ AÇSAP MERKEZİ HALK SAĞLIĞI SAĞLIK OCAĞI Canatan D, Kose MR, Ustundağ M, Haznedaroglu D, Ozbaş S: Hemoglobinopathy control program in Turkey. Community Genet,9: ,

85 yılları arasında sağlıklı bireyde yapılan tarama sonuçları 2001 yılında 16 ilden toplanmış Ortalama talasemi sıklığı %4.3 bulunmuştur. Beta talasemi en sık Antalya da (%13) Orak Hücre anemi ise sık Mersin (13.6),Hatay (%10.6) ve Adana da (%10) bulunmuştur 1. Canatan D, Kose MR, Ustundağ M, Haznedaroglu D, Ozbaş S: Hemoglobinopathy control program in Turkey. Community Genet, 2006, 9:

86 Kayıtlı hastalar Talasemi major: % Orak Hücre anemi: % Talasemi intermedia: % S+Beta Talasemi: 90 2% Diğer anormal Hb ler: 90 2% Toplam % Sağlık Bakanlığı AÇSAP Genel Müdürlüğü: Hemoglobinopati Kontrol Programı. Editörler: Canatan D, Aydınok Y: Talasemi ve Hemoglobinopatiler: Tanı-Tedavi. Sağlık Bakanlığı-Talasemi Federasyonu, Antalya,

87 TALASEMİ HARİTASI BEYAZ: 0, SARI:1-10, MOR:10-50, GRİ:50-100, YEŞİL: , BORDO:200 üzeri Sağlık Bakanlığı AÇSAP Genel Müdürlüğü: Hemoglobinopati Kontrol Programı. Editörler: Canatan D, Aydınok Y: Talasemi ve Hemoglobinopatiler: Tanı- Tedavi. Sağlık Bakanlığı-Talasemi Federasyonu, Antalya,

88 Sağlık Bakanlığı, UHK ve Talasemi Federasyonu tarafından Hemoglobinopati önleme programına destek olmak için düzenli eğitim programları yapılmıştır. Bir dünya talasemi kongresi, Altı uluslararası talasemi yazokulu ve kongresi, On sekiz ulusal talasemi eğitim semineri On ulusal talasemi gençlik kampı düzenlenmiştir. Ayrıca öğretmenlere, muhtarlara, din adamlarına, sağlık çalışanlarına ve halka yönelik yaptığı ulusal eğitim kampanyası ile (TALOTIR ), hemoglobinopati önleme programına önemli katkı sağlamıştır 88

89 TALOTIR 08 Mayıs- Ulusal Talasemi Mücadele Kampanyası 28 Aralık kişiye eğitim verildi. Canatan D, Aydınok Y, Kılınç Y, Karakaş Z, Şaşmaz İ, Apak H, Sarper N : National Thalassemia Prevention Campaign: Project of Talotır. Turk J Hematol 2013;30:

90 Milli Eğitim Bakanlığı ile Talasemi Eğitim Kampanyası Haziran 2007 tarihlerinde Antalya da Milli Eğitim Bakanlığı ile iş birliği yaparak 33 ilden 40 öğretmene Formatör Öğretmen semineri düzenlendi. 90

91 UTYO 2000 yılından beri altı Uluslar arası Talasemi Yazokulu her iki yılda bir düzenlendi ve toplam 3000 kişi eğitildi. 91

92 UTGK 2000 yılından beri On Ulusal Talasemi Gençlik Kampında toplam 2000 talasemi eğitildi. 92

93 Ulusal Talasemi Eğitim seminerleri Sağlık Bakanlığı, Talasemi Federasyonu ve İl Sağlık Müdürlükleri ile yıllarında 18 ilde 3600 sağlık çalışanına eğitim verildi 93

94 12. DÜNYA TALASEMİ KONGRESİ Mayıs 2011 tarihleri arasında 12. Dünya Talasemi Kongresini Antalya da gerçekleştirildi, 60 ülkeden 1500 kişi katıldı. Kongre Başkanı: Prof. Dr. Duran canatan Kongre Genel Sekreteri: Prof. Dr. Yurdanur Kılınç 94

95 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU EVLİLİK ÖNCESİ TARAMA SAYILARI ( ) 2013 İlk 6 Aylık sonuç 95

96 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU EVLİLİK ÖNCESİ TARAMA ORANLARI (%) 96

97 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU Yeni doğan hasta sayısı THALASSEMIA MAJOR SICKLE CELL DISEASE Ministry of Health. Mother and Child Heath General Director. Hemoglobinopathy control program (Editör: Canatan D). J Hem Onc- Special Topics 2010;3(1):5-8 97

98 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU KAYITLI HASTALAR Talasemi major : % Orak Hücre anemi : % Talasemi intermedia: % S+Beta Talasemi : 110 2% Diğer anormal Hb ler : 110 2% Toplam % Ministry of Health. Mother and Child Heath General Director. Hemoglobinopathy control program (Editör: Canatan D). J Hem Onc- Special Topics 2010;3(1):

99 TÜRKİYE DE HEMOGLOBİNOPATİ DURUMU 2002 yılında hasta sayısı: 4500 Yıllık beklenen hasta sayısı: 300 On iki yılda beklenen hasta: yılında hasta sayısı 8100 yerine 5500 kalmıştır yeni hastanın doğumu önlenmiştir. Bir hastanın yıllık maliyeti TL Ülkenin ekonomisine her yıl 72 milyon TL tasarruf edilmektedir. 99

100 Sonuç Talaseminin önlenmesinde yasa ile yönetmelik yayınlanması arasında 9 yıllık bir gecikme yaşanmıştır. SB ve UHK konseyi tarafından 2003 yılında başlatılan Ulusal Hemoglobinopati Kontrol Programı 41 ilde başarı ile sürdürülmektedir yılında evlenen çiftlerin %32 i taranır iken, 2013 yılında %86 ya ulaşılmıştır yılında Talasemi ve Orak Hücreli yeni hasta doğumu 272 iken 2010 yılında 25 e düşmüştür, yani %90 azalmıştır. 100

101 101

102 TÜM TALASEMİ VE HEMOGLOBİNOPATİNİN DNA DÜZEYİNDE AYRINTILI SONUÇ VERİLDİĞİ REFERANS MERKEZ OLARAK TARİHİNDE TÜM ÜLKEMİZE HİZMET VERMEYE BAŞLAMIŞTIR 102