CityEngine Yardım Dokümanı. Bölüm 3 HARİTA KATMANLARI. Esri Türkiye

Transkript

1 CityEngine Yardım Dokümanı Bölüm 3 HARİTA KATMANLARI Esri Türkiye

2 İçindekiler 1. Harita Katmanı Tanımı... 1 Harita Katmanı Türleri Terrain... 1 Terrain Katmanı Oluşturma... 2 Terrain Penceresi... 2 CityEngine Ekranında Terrain Katmanı... 3 Inspector dan Terrain Değişkenleri Ayarlama... 4 Şekilleri Araziye Hizalama (Align Terrains to Shapes)... 5 Ayarlar... 6 Terrain Orijinal Duruma Getirme/ Sıfırlama (Reset Terrain)... 6 Ayarlar... 7 Yükselti Delta (Elevation Delta) Haritası... 7 İmaj Dosyasına veya Geometriye Terrain Aktarma... 7 Geometriye Terrain Aktarma... 8 İmaja Terrain Aktarma Texture Texture Katmanı Oluşturma Texture Penceresi CityEngine Ekranında Texture Katmanı Inspector dan Texture Değişkenleri Ayarlama Diğer Harita Katmanı Tipleri Engel (Obstacle) Haritası Obstacle Penceresi Eşleme (Mapping) Haritası Mapping Penceresi Function (Fonksiyon) Function Penceresi Harita Katmanlarının Düzenlenmesi Harita Katmanlarının 3B Viewport ta Taşınması ve Ölçeklenmesi Katman Özniteliklerinin Düzenlenmesi Fonksiyon Katmanı Özniteliklerine Örnek Ayrıntılarıyla Katman Öznitelik Kodu İmaj Haritalarıyla Seçim Terrain ile Seçim ii

3 Arazi Kullanımı Haritasıyla Seçim Harita Katmanına Ait u,v Koordinatlarıyla Seçim iii

4 HARİTA KATMANLARI (MAP LAYERS) 1. Harita Katmanı Tanımı Harita katmanlarının iki ana işlevi vardır: İmaj verisi kullanarak ekrana harita nesnesi eklemek İmaj verisi kullanarak çeşitli öznitelik eşlemeleri oluşturmak İki harita katmanı: Yükselti için "terrain map" ve su dokusu için "texture map" Harita Katmanı Türleri Terrain (Arazi): Terrain katmanı, CityEngine ekranınıza hem görsel görünüm hem de nesneleri hizalamak için, bir yükselti altlığı olarak yükseklik haritası örgüsü oluşturur. Texture (Doku): Texture katmanı, CityEngine ekranınıza basit bir şekilde yüzey arkaplanı haritası oluşturur. Obstacle (Engel): Obstacle haritalarıyla yol oluşturma algoritmalarının hangi alanlarda uygulanacağını kontrol edebilirsiniz. Boolean değeri (doğru/yanlış) kullanan diğer öznitelik katmanları gibi, Obstacle haritaları da belli aralıklardaki nesnelerin seçimi için kullanılabilir. Mapping (Eşleme): Matematiksel fonksiyonlar ve imaj haritası kanallarının isteğe bağlı bir karışımıdır. Genellikle, eşleme katmanlarının kural özniteliklerinde kullanılır. Mesela, yapı yükseklikleri ve arazi kullanımları gibi. Function (Fonksiyon): Kural özniteliklerini kontrol etmek için kullanılabilen matematiksel fonksiyonlardır. 2. Terrain Terrain, görüntü verisi kullanarak ekran topoğrafyasının yükseltilerini görselleştiren özel bir harita katmanıdır. Ayrıca şekiller(shapes) ve grafik düğümler (graph nodes) gibi ekran nesnelerinin hizalama işlemlerinde yükselti referansı olarak hizmet eder. 1

5 Terrain Katmanı Oluşturma Aşağıdaki yollarla terrain katmanı oluşturulabilir: Imaj dosyasını Navigator den ekrana sürükleyerek Terrain içe aktarılarak File-> Import-> Terrain Import Yeni bir terrain katmanı oluşturularak Layer-> New Map Layer-> Terrain Bu işlemler uygulandığında aşağıdaki Terrain penceresi belirir. Terrain Penceresi Heightmap File (Yükseklik haritası dosyası): Çalışma alanınızdan yükseklik haritası örgüsü (heightmap mesh/ Digital Elevation Model) olarak kullanılacak bir imaj seçin. Bu genellikle gri tonlamalı bir imajdır. Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükseltisi ve sınırları (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. Texture File (Doku dosyası): Çalışma alanınızdan yükseklik haritası örgüsüne doku olarak kullanılacak bir imaj seçin. Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükseltisi ve sınırları (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. 2

6 NOT: Texture dosyası yükseklik haritası örgüsünün tam boyutlarına uygulanır. Bu sebeple, texture dosyanızla heightmap dosyanızın aynı boyutlarda olması önemlidir. Channel (Kanal): İmajdan, yükseklik veri okumak için kullanılacak bir kaynak kanal seçin. Birçok imaj için brightness (parlaklık) en iyi seçenektir. Min. Elevation (Asgari yükselti): Yükseklik için belirlenen en düşük değer/ alt sınır (metre). Belli imajlar için bu değer dosyadan otomatik olarak okunur. Max. Elevation (Azami yükselti): Yükseklik için belirlenen en yüksek değer/ üst sınır (metre). Belli imajlar için bu değer dosyadan otomatik olarak okunur. Bounds Size (Sınır boyutu): Oluşacak terrain genişliği ve yüksekliği (metre). Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükselti ve sınırlar (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. Bounds Offset (Sınır kaydırma): Oluşacak terrainin konumu (metre). Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükselti ve sınırlar (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. X-Offset butonunun solunda bulunan buton terrainin referans noktasını değiştirmek için kullanılabilir. NOT: Heightmap dosyaları için 16-bit ve 32-bit imajlar desteklenir. 16/32 bit aralığındakiler, standart imajlarda olduğu gibi yükselti sınırlarına ölçeklenir. CityEngine Ekranında Terrain Katmanı Yeni terrain Scene Editör e yeni bir katman olarak eklenir. 3B viewportta terrain görünebilir değil ise terrain katmanına sağ tıklayıp Frame Layer seçin ya da kısaca F tuşuna basın. NOT: Terrain katmanları tüm harita katmanlarında olduğu gibi 3B viewporttan doğrudan seçilemez, yalnızca Scene Editör den seçilebilir. Scene Editör de terrain katmanı 3

7 3B Viewport ta Wireframe Etkin Terrain Katmanı Inspector dan Terrain Değişkenleri Ayarlama Terrain değişkenlerini değiştirmek için, Scene editörden katmanı seçin ve değişkenlerini Inspector da görüntüleyin. Harita Katmanı Öznitelikleri: 4

8 Öznitelik Name Visible Color Alpha Elevation Offset Bounds/ X-Size Bounds/ X-Offset Görevi Katmanın adı Katman görünülebilirliği Katman üzerine katlanan renk değeri Katman saydamlığı Katmana uygulanan yükseklik kaydırması Katman boyutları Katman konumu Terrain e Özgü Öznitelikler: Öznitelik Map Terrain Resolution u Terrain Resolution v Texture Wireframe Alpha Enable elevationdelta attr elevation Görevi Heightmap imajı u doğrultusundaki terrain örgüsü köşesi sayısı v doğrultusundaki terrain örgüsü köşesi sayısı Terrain örgüsünün kaplandığı doku imajı Tel çerçeve için saydamlık değeri Etkinse, "elevationdelta" hazır fonksiyonu terrain alignment tool kullanır. Etkin değilse, fonksiyon 0 olur. Terrain örgüsü oluşturmak için kullanılan terrain yükseltisinin tanımı Şekilleri Araziye Hizalama (Align Terrains to Shapes) Terrainler, Align Terrain aracı kullanılarak şekillere hizalanabilir. Aracı çalıştırmak için bazı şekiller seçilmeli ve Layer-> Align Terrain 5

9 NOT: Bu araç, bir terrain veya tüm terrainlerin seçili olan nesnelere hizalanmasını sağlar. Ayarlar Değişken Terrain Raise terrain Maximal raise distance Lower terrain Maximal lower distance Add border Write cut/fill volumes to attributes Görevi Hizalanacak terrain veya All(tümü) Etkinse, seçili şekillerin altındaki terrain hizalanır. Terrain ve şekillerin arasındaki mesafe daha küçükse, şeklin altındaki terrain yükseltilir. Etkinse, seçili şekillerin üstündeki terrain hizalanır. Terrain ve şekillerin arasındaki mesafe daha küçükse, şeklin üstündeki terrain alçaltılır. Etkinse, şekillerin etrafındaki sınırlanmış küçük bir bölge hizalanır. Etkinse, seçilen her şekil için kesme/ doldurma hacimleri yaklaşık olarak hesaplanır ve bu değerler object attributes kısmına yazılır (cutvolume & fillvolume) Terrain Orijinal Duruma Getirme/ Sıfırlama (Reset Terrain) Terrainler, Reset Terrain aracı kullanılarak orijinal durumlarına döndürülebilirler. Layer-> Reset Terrain 6

10 Sıfırlama, terrain katmanının elevation özniteliğinde belirtilen orijinal yükseklik değerine geri dönmesi demektir. Ayarlar Değişken Terrain Constraint Add border Görevi Sıfırlanacak terrain veya All (tümü) Everywhere olarak ayarlanırsa, terrainler tamamen sıfırlanır. Inside selected objects only olarak ayarlanırsa, sadece seçili şekillerle kesişen köşelerden sıfırlanır. Etkinse, şekillerin etrafındaki sınırlanmış küçük bir bölge sıfırlanır. Sadece, "Constraint","Inside selected shapes only" olarak ayarlanmışsa anlamlıdır. Yükselti Delta (Elevation Delta) Haritası Terrainleri hizalarken, terrainin orijinal heightmap dosyası değişikliğe uğramaz. Yükseklik verisi ayrı bir imaj dosyası olarak projenin Data klasöründeki bir alt klasörde saklanır. Bu dosyalar ve klasörler yeniden adlandırılamaz veya silinemez. Gerekirse, ancak bir görüntü işleme aracı (örn. Bulanıklık uygula) ile yükseklik delta imaj dosyasını değiştirebilir ve aynı isim altında saklayabilirsiniz. İmaj Dosyasına veya Geometriye Terrain Aktarma (Exporting Terrains to geometry or image files) Dışa terrain aktarmak için, Scene Editör den harita katman(lar)ı seçilir. 7

11 File-> Export-> CityEngine Geometriye Terrain Aktarma File-> Export-> CityEngine-> Export Selected Terrains Format seçin. 8

12 9

13 İmaja Terrain Aktarma File-> Export-> CityEngine-> Export Selected Terrains as Image Format seçin. 10

14 3. Texture Texture, ekrana zemin haritası olarak imaj ekleyen özel bir harita katmanıdır. Texture Katmanı Oluşturma Aşağıdaki yollarla texture katmanı oluşturulabilir: Texture içe aktarılarak File-> Import...-> Texture Import Yeni bir texture katmanı oluşturularak Layer-> New Map Layer-> Texture Bu işlemler uygulandığında aşağıdaki Terrain penceresi belirir. Texture Penceresi 11

15 Texture File (Texture dosyası): Çalışma alanınızdan yükseklik haritası örgüsüne doku olarak kullanılacak bir imaj seçin. Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükselti ve sınırlar (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. Bounds Size (Sınır boyutu): Oluşacak terrain genişliği ve yüksekliği (metre). Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükselti ve sınırlar (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. Bounds Offset (Sınır kaydırma): Oluşacak terrain in konumu (metre). Coğrafi referanslaması yapılmış bir imaj seçildiği takdirde, yükselti ve sınırlar (Max./Min. Elevation ve Bounds kısımları) otomatik olarak belirlenir. X-Offset butonunun solunda bulunan buton terrain in referans noktasını değiştirmek için kullanılabilir. CityEngine Ekranında Texture Katmanı Yeni texture Scene editöre yeni bir katman olarak eklenir. 3B viewportta texture görünülebilir değil ise texture katmanına sağ tıklayıp Frame Layer seçin ya da kısaca F tuşuna basın. NOT: Texture katmanları tüm harita katmanlarında olduğu gibi 3B viewporttan doğrudan seçilemez, yalnızca scene editörden seçilebilir. Scene Editörde texture katmanı 12

16 3B Viewport'ta Texture Katmanı Inspector dan Texture Değişkenleri Ayarlama Texture değişkenlerini değiştirmek için, Scene Editör den katmanı seçin ve değişkenlerini Inspector da görüntüleyin. Texture Katmanı Öznitelikleri: 13

17 Öznitelik Name Visible Color Alpha Elevation Offset Bounds/ X-Size Bounds/ X-Offset Map Görevi Katmanın adı Katman görünülebilirliği Katman üzerine katlanan renk değeri Katman saydamlığı Katmana uygulanan yükseklik kaydırması Katman boyutları Katman konumu Texture imajı 4. Diğer Harita Katmanı Tipleri Engel (Obstacle) Haritası Engel haritası yol ağlarının oluşturulmasına rehberlik eden bir Boolean özniteliği tanımlar. Koyu renklerin (parlaklık 0.5 altında) su olan yerleri, parlak renklerin araziyi temsil ettiği bir karasu haritasının oluşturulması, engel haritalarının tipik kullanım senaryosudur. Otomatik yol oluşturma sihirbazında bu obstacle öznitelik katmanı seçilebilir hale gelir ve böylece yollar (karanlık bölgelerde yol oluşmayacak şekilde) oluşturulur. Engel haritası oluşturmak için: Layer-> New Map Layer-> Obstacle Obstacle Penceresi Obstacle Attribute Layer (Engel Öznitelik Katmanı) aşağıda belirtilen şekilde oluşturulabilir: 14

18 I. Projeyi Browse ile tarayın ve imaj haritasını seçin. Yalnızca çalışma alanında bulunan imaj haritalarının seçilebileceğinden dolayı, imaj dosyası, ilgili proje klasörüne (maps) kopyalanmalı veya aktarılmalıdır. II. III. IV. Kaynak kanalını ve ilgili eşiği seçin. Eşiğin altındaki değerler engel olarak yorumlanır. Ekrandaki öznitelik katmanının boyutlarını ve konumunu ayarlayın. Finish ile bitirin. Engel haritası kontrolü ile oluşturulmuş yol ağı Sonuç olarak, kanal eşik fonsiyonunun Boolean fonksiyonuna dönen bir fonksiyon olarak temsil edildiği yerlerde, obstacle öznitelik katmanı seçilmiştir. NOT: Obstacle(engel) katmanı gibi, Boolean değerini değerlendiren tüm öznitelik katmanı fonksiyonları, nesnelerin ekranda seçimi için de kullanılır. İçerik menüsünden Select-> Select via Image Maps. Eşleme (Mapping) Haritası Mapping öznitelik katmanı sihirbazı, imaj dosyasından gerçek öznitelik değerleri oluşturmanıza imkan sağlar. Mapping öznitelik katmanları genellikle CGA kural özniteliklerinin kontrolünde kullanılır. Kuralda tanımlanan bir öznitelik ile öznitelik katmanında tanımlanan bir öznitelik eşleşiyor ise, kural özniteliği için kaynak olarak bu öznitelik katmanı seçilebilir. Mapping katmani oluşturmak için: Layer-> New Map Layer...-> Mapping 15

19 Mapping Penceresi Açılan sihirbazdan Mapping seçildikten sonra, Mapping Attribute Layer (Eşleme Öznitelik Katmanı) aşağıda belirtilen şekilde oluşturulabilir: I. Projeyi Browse ile tarayın ve imaj haritasını seçin. Yalnızca çalışma alanında bulunan imaj haritalarının seçilebileceğinden dolayı, imaj dosyası, ilgili proje klasörüne (maps) kopyalanmalı veya aktarılmalıdır. II. III. Ekrandaki öznitelik katmanının boyutlarını ve konumunu ayarlayın. Attribute alanına yeni bir öznitelik tanımlamak için sağ tıklayıp Add Row tıklayın. IV. Öznitelik adı girin, channel seçin (Bu özniteliği hangi rengin temsil etmesini istediğinize göre), ve mapping range (eşleme aralığı) belirleyin. V. Bitirin (Finish). Sonuçta, belirlenen imaj dosyasındaki kanala göre örneklenen, belirlenen min max değerler arasında değişen ve öznitelik fonksiyonu (attribute function) adı verilen bir mapping öznitelik katmanı oluşturulmuş olur. NOT: Öznitelik katmanlarına ait tüm özelliklerin, katman oluşturulduktan sonra Inspector dan değiştirilebileceğini unutmayın. Function (Fonksiyon) 16

20 Function öznitelik katmanı sihirbazı cinse özgü formda öznitelik katmanı oluşturmanızı sağlar. CGA Shape Grammer dilinin alt kümesini kullanarak herhangi bir matematiksel fonksiyon yazabilirsiniz. Function katmanı oluşturmak için: Layer-> New Map Layer...-> Fuction Function Penceresi Function Attribute Layer ( Fonksiyon Öznitelik katmanı), istenilen özniteliği tanımlayan bir fonksiyon girilerek oluşturulabilir. u ve v değişkenleri, standart koordinatlarda x ve z doğrultusundaki [0...1] aralığına denk gelir. Katmanın boyutları ve konumu, katman oluşturulduktan sonra da düzenlenebilir. Söz dizimi kuralları (syntax) Shape Grammer ile aynıdır. 5. Harita Katmanlarının Düzenlenmesi Scene Editör penceresinden bir harita katmanı seçildikten sonra, Inspector bu katmanın değişkenlerini düzenlemenize imkan sağlar. 17

21 Inspector dan, harita dosyalarını değiştirebilir, sınırlarda (bounds) değişiklik yapabilir, görüntü kaydırmasını (display offset) ayarlayabilirsiniz (z-fighting önlemek için örn. gerçek harita değerlerine ilişkin harita renderının y doğrultusunda ne kadar yer değiştireceği). Buna ek olarak, harita için overlay color ve alpha value belirlenebilir. Katman tipine göre, bazı seçenekler ulaşılabilir olmayabilir. Ayrıca, mapping fonksiyonları da Inspector dan düzenlenebilir. Harita Katmanlarının 3B Viewport ta Taşınması ve Ölçeklenmesi Scene Editör penceresinden bir veya daha fazla öznitelik katmanı seçerseniz, transform veya scale araçlarını, bu katmanları 3B Viewportta doğrudan taşımak veya ölçeklemek için kullanabilirsiniz. 18

22 Harita katmanının scale transform aracıyla yeniden ölçeklenmesi 6. Katman Özniteliklerinin Düzenlenmesi Harita katmanlarının kendi öznitelikleri vardır. Inspector da Layer Attributes kısmında, seçili harita katmanı için tanımlanır. Harita katmanı fonksiyonu düzenlemesi CGA Shape Grammer düzenlemeyle çok benzerdir.öznitelik katmanları için fonksiyonların belli bir kısmı ulaşılabilirdir ve kural veya şekil işlemleri geçerli değildir. Uygun fonksiyonların listesini görüntülemek için komut tamamlama CTRL+SPACE kullanabilirsiniz. Terrain katmanına ait tipik yükselti (elevation) özniteliği ifadesi Yolların üretiminde ve CityEngine in diğer üretici bölümlerinde kullanılacak, önceden tanımlanmış iki öznitelik vardır: attr elevation: Terrain katmanının heightmap yüksekliğini kontrol eder. attr obstacle: Yolların üretiminde engelli alanlardan sakınmayı kontrol eder. Fonksiyon Katmanı Özniteliklerine Örnek attr elevation = sin(u * 6.3) * cos(v * 6.3) * 100 attr obstacle = brightness > 0.5 attr height = exp(u * 5) Sine ve cosine fonksiyonu olarak terrain oluşturur. İmaj haritasının tüm parlak kısımlarını engel olarak tanımlar. Üstel fonksiyon ile kural dosyasının yükseklik özniteliğini kontrol eder. 19

23 attr selection = random > 0.5 attr landuse = case u > 0.5: 50%: "industrial" else: "retail" else: "residential" Seçim amacıyla kullanılabilecek, nesnelerin %50 sini rastgele seçecek bir Boolean özniteliği tanımlar. CGA kurallarında, bina görünüşü gibi özellikleri kontrol etmek için kullanılabilecek öznitelik dizisi tanımlar. Ayrıntılarıyla Katman Öznitelik Kodu Harita katmanları genellikle,konum veya isteğe bağlı olarak bir kanal eşleme (mapping channel) fonksiyonu olarak, bir veya daha fazla özniteliği tanımlar.haritanın boyutları [0..1] aralığına normalize edilir. Bu yüzden, haritanın sol alt köşesi (0,0) koordinatlarına, sağ üst köşesi ise (1,1) korrdinatlarına sahiptir. Öznitelik fonksiyonları için, normalize edilmiş konuma ait önceden tanımlı u ve v değerleri mevcuttur. Mesela, aşağıdaki fonksiyon trigonometrik fonksiyonlarla yükseltiyi kontrol eder: attr PI2 = * 2 // approx. 2 x PI attr elevation = sin(u * PI2) * cos(v * PI2) * 100 Buna ek olarak, öznitelik fonksiyonu içerisindeki red, green, blue, alpha, hue, saturation, brightness haritaya özgü kanalları işaret eder. Tüm nesneler için öznitelik fonksiyonu, ağırlık merkezinin xz düzlemine projeksiyonu ile değerlendirilir. Aşağıdaki örnekte, x özniteliği, "u" ve "v" parametreleri için standart [0..1] aralığı üzerine eşleştirilmiş olan nesnenin ağırlık merkezinde değerlendirilir. Buna ek olarak, harita u,v konumunda örneklenmiştir ve haritanın kırmızı kanalı( red channel) x özniteliğinin hesaplaması için kullanılmıştır. 7. İmaj Haritalarıyla Seçim Haritaya veya harita katmanına bağlı seçimlerle çalışıyorsanız, ihtiyacınız olan seçim için bir Boolean özniteliği tanımlayın. Terrain ile Seçim Terrain katmanları aşağıda belirtilen biçimdeki yükseklik özniteliği (elevation attribute) içerir. 20

24 attr elevation = map_01(brightness, 100, -100) Yüksekliği 10 metre veya daha fazla olan bölgelerdeki nesnelerin tamamını seçmek için, yüksekliğin 10 metreden büyük olduğu alanları True olarak değerlendiren yeni bir öznitelik ekleyin. attr high = elevation > 10 Harita katmanlarına ait Boolean öznitelikleri, seçim menüsüne otomatik olarak eklenirler. Viewport ta sağ tıkladıktan sonra, Select-> Select Objects in Map Layer-> terrain:high Gerçekleştirilen seçim 3B Viewport ta şekilde gibi görünür. 21

25 Arazi Kullanımı Haritasıyla Seçim Arazi kullanımı biçimleri genellikle ekranın belli alanlarını tanımlamak için kullanılır. Aşağıdaki haritada ticari alanlar (kırmızı), kentsel yerleşim alanları (mavi) ve yerleşimler (yeşil) olarak belirlenmiştir. Kırmızı, mavi ve yeşil renleri içeren tipik bir arazi kullanım haritası ve ekrandaki görünümü Yeni bir harita katmanı eklenmesinin akabinde, bu yeni katmanın Inspector görüntüsünde 3 yeni boolean özniteliği tanımlanır. Haritadaki renklere bağlı olarak, arazi kullanımları değerlendirilmiştir. 22

26 Farklı arazi kullanımı tipleri için yeni özniteliker Ticaret alanlarındaki nesnelerin seçimi Harita Katmanına Ait u,v Koordinatlarıyla Seçim Aşağıdaki arazi kullanımı öznitelik tanımı için: attr landuse = case u > 0.5: 50%: "industrial" else: "retail" else: "residential" aşağıdaki öznitelikleri aynı harita katmanına ekleyin. attr isindustrial = landuse == "industrial" attr isretail = landuse == "retail" attr isresidential = landuse == "residential" 23

27 Bu işlem, içerik menüsünden yeni seçim imkanlarına erişimi sunar. 24