Başyazı Garanti Bankası ve KOBİ'ler Ergun Özen

Transkript

1 Başyazı Garanti Bankası ve KOBİ'ler Ergun Özen Bundan tam 2 sene önce yine bu köşede, ekonomimiz henüz çalkantılı dönemden çıkmamışken, "Bankacılık Sorumluluğu" başlığıyla bir yazı yazmıştım. Garanti Bankası olarak, o gün içinde bulunduğumuz zor günlerden ancak birbirimize destek olarak çıkabileceğimizi, üzerimize düşen sorumluluğun da bilinciyle, inisiyatifi ele aldığımızı belirtmiştim. Türkiye'nin ekonomik alanda yaşadığı sorunlara en kalıcı çözüm yollarından birinin, çağdaş üretim ve yönetim araçlarıyla donanmış KOBİ'ler olduğu inancıyla bir dizi eylem planı başlatmıştık. Ticaret ve Sanayi Odaları'yla yaptığımız özel anlaşmalar ve Anadolu Sohbetleri'yle ulaştığımız onbinlerce KOBİ'nin takdirlerini kazandık... O günlerden bugüne ekonomimizde çok olumlu değişimler yaşandı. Türk ekonomisinin bel kemiği KOBİ'lerimiz hak ettiği değeri ve desteği görmeye başladı. Sektörde öncülüğünü yaptığımız çalışmaların başka kurumlarca da benimsenip geliştirilmesinden gurur duyuyoruz. KOBİ'ler Garanti Bankası için her zaman çok farklı bir anlam ifade etti, ediyor ve edecek. Bugün geldiğimiz noktada, kurum olarak KOBİ'lerle ilişkimizi yalnızca finansal değil kültürel açıdan da zenginleştirmek için özel fırsatlar yaratmaya çalışıyoruz. Bu ay Osmanlı Bankası Müzesi 'nde başlayan "Lonca'dan KOBİ'ye: Esnaf ve Sanatkârın Dünü" sergisi de böyle bir arayışın ürünü. Tasarımını Bülent Erkmen'in yaptığı sergi, Prof. Dr. Zafer Toprak'ın metinleri ve Fotoğraf Tarihçisi Engin Özendes'in koleksiyonundaki 52 fotoğrafla, KOBİ'lerin zaman tünelindeki yansımalarını bir araya getiriyor. Sergi, geçmişi ahiliğe ve loncalara kadar uzanan günümüzün KOBİ'lerinin Türk ekonomisindeki yerini ve katettiği mesafeyi değerlendirmek açısından önem taşıyor. Türk girişimcisi, daha 1 yüzyıl öncesinin Türkiye'sinde, ağırlıklı olarak bedensel çalışmaya dayanan bir sistemi, bugün en ileri teknolojilerin kullanıldığı, dünyayla rekabet eden bir sisteme başarıyla dönüştürmeyi başarmış. Sergiyi gezerken bu kıyaslamayı çok net yapabiliyorsunuz. Sanatseverlerin yanı sıra, KOBİ sahibi ve yöneticilerinin de sergiden farklı tatlar alacağını ümit ediyorum. Garanti Bankası'nın müşterisini dinleyen, çözüm üreten ve değer katan kimliğine eklenen bu yaratıcı çalışmada emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.

2 Dünyada Ekonomi MEKSİKA EKONOMİSİNDE GELİŞMELER VE BEKLENTİLER Yazan: Emre Kozlu Kredi Analiz ve Yurtdışı Koordinasyon Meksika, son yıllarda sergilediği başarılı ekonomik performansla gelişmekte olan ülkeler arasında dikkatleri üzerine çekmektedir. Zira, kredi derecelendirme kurulu şu Moody's de birkaç hafta önce ülkenin yabancı para cinsinden kredi notlarını Baa1 seviyesine yükselttiğini açıklamıştır. Biz de bu ayki yazımızda bu başarılı performansın ardındaki faktörlere kısaca değineceğiz yılındaki %1.3 reel büyümenin ardından 2004'ü %4.1'lik bir büyüme oranı ile tamamladığı tahmin edilen Meksika'nın bu performansının ardındaki en önemli etken petrol fiyatlarındaki yükseliş ve ABD'deki ekonomik büyümenin ihracat üzerindeki olumlu etkisi olmuştur. Sanayi mallarının ihracatı 2004'te %5'in üzerinde artış sergilerken, inşaat sektörü de %5.9 büyüme göstermiştir. Ülkede özel tüketimin artması, tüketici kredilerindeki büyüme ve yurtdışından işçi transferleri de makroekonomik performansı destekleyen faktörler arasında yer almaktadır. Büyümenin lokomotifi ihracat... Meksika'nın NAFTA üyesi olarak ABD ve Kanada'yla serbest ticaret anlaşmasına sahip olması özellikle 1990'lı yıllarda ihracatı ekonominin lokomotifi haline getirmişti. ABD üretim sektörü girdilerinin önemli bir kısmı Meksika'daki üretim tesislerince karşılanmakta olduğundan ABD ve Meksika sanayi üretim endeksleri oldukça paralel bir görüntüye sahiptir ve 2002 yıllarında ABD ekonomisindeki durgunluk Meksika'nın makroekonomik performansını da yavaşlatmıştı yılından sonra ABD ekonomisindeki canlanmanın ihracatı yine eski trendine soktuğu görülmektedir. 2004'ün ilk 9 aylık kısmı için açıklanan rakamlara göre Meksika'nın dış ticaret açığı $3 milyardan $3.4 milyara yükselmiştir. Buna karşılık aynı dönemde işçi transferlerinin $10.4 milyardan $12.8 milyara artması 9 aylık cari açığın $4.1 milyara (GSYİH'nın %0.9'u) gerilemesini sağlamıştır. Öte yandan, 2004'ün ilk 9 ayında doğrudan yabancı yatırımlar da %68 gibi ciddi bir artışla $11.6 milyar olarak gerçekleşmiştir. İspanyol bankası BBVA'in ülkedeki BBVA-Bancomer'deki azınlık hisseleri satın alması bu artışın başlıca sebepleri arasındadır. Böylelikle doğrudan yabancı yatırımlar cari açığın neredeyse üç katı gibi bir seviyeye ulaşmıştır. Dış borç yönetimi... Hükümet, dış yükümlülüklerin artışını sınırlandırmaya yönelik politikasını sürdürmekte olup, düşen borçlanma maliyetlerinden de faydalanarak 2004 yılı içinde borçlarının bir kısmının daha düşük faiz ve daha uzun vadelerle takasını gerçekleştirmiştir. Öte yandan, gerçekleşen tahvil ihraçlarıyla 2005 yılı dış finansman ihtiyaçları da bir yıl öncesinden karşılanmıştır. Mali politika hedefleri... Hükümet makroekonomik istikrarın korunması için gerek mali politikada gerek para politikasında oldukça tedbirli davranmaktadır. Mali açık üst üste üçüncü yıl daralmış olup, 2004 için GSYİH'nın

3 %0.3'ü seviyelerinde gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Hükümetin 2005 yılı bütçe teklifi mali açığın %0.1'e düşürülmesini öngörmekte olup, muhalefet partileri kongredeki çoğunluklarını kullanarak teklifi reddetmiş ve bütçede mali açık hedefini %0.2'ye yükselten ve harcama önceliklerini değiştiren düzeltmeler yapmışlardır. Başkan tarafından Yüksek Mahkeme'ye taşınan anlaşmazlık henüz tam olarak çözülememiştir. Merkez Bankası'nın para politikası... Ekonomideki büyümenin enflasyonu hedeflenen %3 ± 1 bandının üzerine çıkarması, Merkez Bankası'nın 2004 yılı boyunca sıkı para politikası araçlarına sık sık başvurmasına yol açmıştır. Başlıca para politikası aracı, bankaların günlük hesap dengelerini sağlamak için Merkez Bankası'ndan piyasa faizlerinin üzerindeki oranlardan sağladıkları "corto" adı verilen fonlamalardır. Bu şekilde fonlama miktarının Merkez Bankası tarafından defalarca artırılması 2004'te piyasa faizlerini de yukarı yönlendirmiştir. Ayrıca, Merkez Bankası en son yaptığı açıklamada ana para politikası aracı olan "corto"yu "referans faiz" ile değiştirme yönünde planları bulunduğunu belirtmiştir 'ya yönelik beklentiler... Meksika'nın ekonomik performansının önümüzdeki birkaç yıl içinde de olumlu seyrini sürdüreceği tahmin edilmekle birlikte, global ekonomideki büyüme hızının yumuşaması ve ABD'nin faiz artışları sonucu reel büyümenin de %3.5 seviyelerine gerilemesi beklenmektedir. Politik arenadaki çekişmeler 2006'daki başkanlık seçimleri öncesinde yapısal reformların ne şekilde ilerleyeceğini yakından etkileyecektir. Başkan Fox arkasındaki desteği önemli ölçüde yitirmiş olup, iktidar partisinin 2006 seçimlerinde yerini koruması oldukça zor görünmektedir. Bütün bunlara rağmen, seçimlere kadar makroekonomik politikalara bağlılıkta bir değişiklik olması beklenmemektedir. Dünyada Bankacılık KATAR IN BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER VE BEKLENTİLER... Yazan : Başar Şener Kredi Analiz ve Yurtdışı Koordinasyon Kişi başına düşen $ gelir ile Ortadoğu'da refah seviyesi oldukça yüksek ülkeler arasında yer alan Katar, son yıllarda gösterdiği hızlı ekonomik büyüme ve politik istikrarı ile dikkat çekmektedir. Dünyanın en büyük üçüncü doğal gaz rezervlerine sahip olan ülkenin bankacılık sektöründeki hızlı gelişmeler de son yıllarda sergilenen olumlu tabloya uyum sağlamaktadır. Bankacılık sektörünün durumu... Katar bankacılık sektörünün toplam 15 oyuncusu bulunmaktadır. Katarlı yatırımcılara ait olan beş ticari bankanın yanısıra, toplam pazar payları %25'i bulan iki İslami banka ve bir de sanayii bankası faaliyet göstermekte olup geri kalan yedi banka ise yabancı bankaların Katar'daki iştirakleri veya

4 şubeleridir. Yerli bankaların toplam aktifleri sektörün %90'ına takabül etmektedir. Bu bankaların en büyüğü ise toplam sektör aktif büyüklüğünün %47'sini oluşturan Qatar National Bank'tır (QNB). QNB'nin hisselerinin %50'si sektörün en büyük müşterisi konumunda olan Katar Devleti'ne ait olup, bu durum bankanın devlet işlemlerinin büyük çoğunluğundan pay almasını sağlamaktadır. QNB'yi aktif büyüklüğü açısından Commercial Bank of Qatar ve Doha Bank takip etmektedirler. Devlet işlemlerinden az pay alabilen özel sermayeli bankalar ise kendi aralarında özellikle mevduat toplama açısından ciddi rekabet içindedirler. Ticari ve İslami bankaların yanısıra, devletin ülkedeki küçük ve orta ölçekli sanayii projelerinin fonlanması amacıyla kurduğu Qatar Industrial Development Bank de sektörün aktif kuruluşlarındandır. Aralarında HSBC, BNP Paribas ve Standard Chartered'ın da bulunduğu yabancı bankalar daha çok dış ticaret ve yabancı para işlemleriyle uğraşmaktadırlar. Yabancıların Katar pazarına ilgilerinin yüksek olduğu görülmekte olup, orta vadede yabancı sermayeli bankaların faaliyetlerini artırmaları beklentiler arasındadır. Başlıca beklentiler ve trendler... Şu ana kadar istikrarlı bir pazarda faaliyet göstermekte olan Katar bankalarının, hızla gelişen sektörde yabancı bankaların da pazara dahil olmaya başlamalarıyla daha çetin bir rekabete girmeleri beklenmektedir. Yerel bankalara göre daha deneyimli ve daha geniş ürün seçenekleriyle pazara girecek olan yabancı bankaların rekabeti kızıştırmasıyla sektörün ileriye gitmesi kaçınılmaz hale gelecektir. Bu duruma ilk örnek Al-Ahli United Bank'ın %40 hissesini aldığı Al Ahli Bank of Qatar'ı tüketici sektöründe konumlandırmasıdır. Yerel bankaların yabacı ortak bulmasının yanında, yabancıların kendi başlarına faaliyete geçmeleri de söz konusudur. Artan rekabetin sektöre farklı bir dinamizm getireceği; böylece Katar'da bankacılık sektörünün daha da gelişeceği düşünülmektedir. Sektörde başka bir trend ise halkın zenginleşmesi ile tüketici ve bireysel bankacılığa artan taleptir. Bu değişim bankaların tüketici bankacılığında büyümek için yatırım yarışına girmelerine yol açmış olup, özellikle kredi kartları tüketici ürünlerinin başını çekmektedir. Tüketici ürünlerinin desteklenmesinde önemli yeri olan ve rekabet avantajı sağlayabilecek bilgi sistemleri teknolojilerine yatırım da paralel şekilde artmaktadır. Tüketici bankacılık segmentinin oluşması sektör için oldukça ümit verici bir durumdur. Yükselen tüketici bankacılığının yanısıra, bankalar küçük çaptaki projelerle, sendikasyonlarla ve Katar'da yerleşik olan çok uluslu şirketlerin hesap yönetimleriyle yakından ilgilenmektedirler. Nispeten küçük ölçkeli bir ülkede faaliyet göstermenin sektör bankaları açısından önemli bir avantajı da tüm ülkeyi küçük bir şube ağıyla kapsayabilmek ve dolayısıyla düşük gider yapısına sahip olabilmektir. Giderlerin az olması faiz marjlarının yüksek olmasına yol açarak bankaların karlılığını artırmaktadır. Global ortalamalara kıyasla ülkedeki bankaların gider/gelir rasyoları (%30 dolaylarında) oldukça düşüktür. Sektörün gelişmekte olan yönleri... Ekonominin petrol ve doğal gaz sektörlerine bağlı olmasının (GSMH'nin yarısını bu ürünler oluşturmakta) bankalar açısından bazı olumlu yöneleri olmasına rağmen bu durum ileride zorluklar da yaratabilecektir. Devletin gaz rezervlerini daha etkin kullanması ve daha yüksek gelir elde etmesi

5 bankalardan borçlanma gereksimini azaltarak bankaların kredilerini başka yerlere yönlendirmelerine olanak sağlayacaktır. Öte yandan, bu durum sektörün zayıf noktalarından olan kredi risklerinin çeşitlendirilmesi konusundaki zorlukları artırabilecektir. Küçük bir ülke olan Katar'da az sayıda büyük kuruluş bulunmakta olup, bunların çoğu birkaç zengin aileye aittir. Bu şirketlere verilen borçlar sektörde kredi riskleri açısından bir yoğunlaşma oluşmasına yol açmaktadır. Ancak hızla büyüyen ekonomi ve devletin teşvik çalışmaları sayesinde çeşitli sektörlerin gelişmesi ve yeni şirketlerin kurulmasıyla bu durumun iyileşeceği tahmin edilmektedir. Sonuç olarak; Katar bankacılık sektörünün orta vadede değişimi üç ana alanda yaşaması beklenmektedir. İlk olarak, hızla büyüyen ekonomi bankaların hizmet sunabileceği pazarı genişletecektir. Diğer yandan, zenginlik seviyesi artan halkın bireysel bankacılık hizmetlerine talebi artacak, bu doğrultuda yeni ve daha sofistike ürünler piyasaya çıkacaktır. Ayrıca, bu değişim trendine uluslararası oyuncular seyirci kalmayacağı ve Katar bankacılık sektöründeki yabancı banka sayısının artacağı beklentiler arasındadır. İç Ekonomi Özkan Özkaynak - Kurumsal Strateji-İş Geliştirme ve Yatırımcı İlişkileri Kasım ayı dış ticaret rakamları beklentilere paralel...aralık ayında rekor rakamlar gerçekleşecek... DİE'nin açıkladığı verilere göre; Kasım ayında ihracat %37.3 artışla USD 5,452 milyon, ithalat ise %60.4 artışla USD 8,414 milyon olarak gerçekleşti. Buna göre, ihracat rakamları beklentilerin USD 185 milyon altında kalırken; ithalat rakamları ise beklentilerin USD 114 milyon üzerine çıktı. Kasım ayı rakamları ile birlikte yılın ilk 11 ayında ihracat hacmi USD 56,227 milyona; ithalat hacmi ise USD 86,824 milyona yükseldi. Böylece, Ocak-Kasım döneminde ihracat, 2003 yılının aynı dönemine göre %31.8, ithalat %42.1 oranlarında arttı. 12 aylık toplam hesaplandığında ise ihracat USD 60,822 milyon, ithalat ise USD 95,059 milyon olarak gerçekleşti. Kasım ayında dış ticaret açığı %132 artarak USD 2,962 milyona; Ocak-Kasım döneminde ise %65.9 artış ile USD 18,448 milyona yükseldi. Dış ticarete konu olan malların ekonomik sınıflaması dikkate alındığında; 2004 yılında en yüksek artışın ihracatta %45.3 ile sermaye mallarında olduğu görülüyor. Ara malı ihracatı %35.3, tüketim malı ihracatı ise %27.7 oranlarında arttı. Böylece sermaye, ara malı ve tüketim malı ihracatının toplam ihracat içindeki payları sırasıyla % 10, %40 ve %49 oldu. Ocak-Kasım 2004 döneminde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre tüketim malının payı 1 puan düşerken, diğer iki sınıfın payı 1'er puan arttı. Kara taşıtları (2 puan), demir ve çelik (2 puan) kalemlerinin ihracat içindeki payı artarken; tekstil ve hazır giyim sektörünün payı toplamda 3 puan azaldı yılında Çin malı ürünlerine uygulanan kotanın kalkmasıyla ve TL'nin diğer paralar karşısında değer kazanmaya devam etmesiyle birlikte tekstil ve hazır giyim sektörünün ihracat içindeki payı azalmaya devam edebilir. İthalat tarafında değişim ise daha belirgin oldu. Buna göre Ocak- Kasım döneminde sermaye malı ithalatı %61.8, ara malı ithalatı %31.0, tüketim malı ithalatı %91.5 arttı. Sermaye ve tüketim malı ithalatının payı 2.1 ve 3.7 puanlık artışlarla sırasıyla %17.6 ve %14.3'e yükseldi. Sermaye mallarındaki

6 söz konusu yükselişte, TL'deki aşırı değerlenmenin yanısıra, son üç yıldır gerçekleşen üretim artışının makine parkında yol açtığı yıpranma ve girdi temininde ithal ürünlere yönelme eğilimi etkili oldu. Sermaye malı ithalatında en yüksek artış, yurtiçinde havayolu taşımacılığının gelişmesi nedeniyle %740 oranında artan hava taşıtlarında oldu. Toplam ithalat içindeki payı 1 puan artan hava taşıtları ithalatı 2004 yılı sonlarında yavaşladı (Kasım ayında %33). Elektrikli makine ithalatının payı da geçtiğimiz yıla göre 1 puan arttı. İthal tüketim malı talebindeki artışın da yine en önemli nedeni TL'nin değer kazanması oldu. Özellikle düşük faizli kredilerle karşılanan ithal oto talebi ve düşük maliyetlerle ithal edilen tekstil malları tüketim malı içinde en çok tercih edilen kalemler oldu. Buna göre, Ocak- Kasım döneminde %109 artan kara taşıtları ithalatının toplam içindeki payı %7'den %11'e yükseldi. Ocak-Kasım döneminde hammadde ve ara malı ithalatı % 31.0 artarak toplam ithalat artış hızının altında kaldı. Böylece ara mal ithalatının toplam ithalat içindeki payı 5.7 puan azalarak %67.5'e düştü yılında Brent petrol fiyatlarının ortalama %33 artmasına rağmen, ham petrol ithalatının payı 1 puan azaldı. DİE'nin açıkladığı ithalat fiyat endeksi incelendiğinde; ham petrol fiyat endeksindeki artışın %17.7 ile dünya piyasalarındaki fiyat artışlarının altında kaldığı görüldü. Buna göre ham petrol ithalatının ithalat üzerindeki yükü tahmin edilenin altında gerçekleşti. Tüpraş'ın yılın ilk yarısında ham petrol fiyatı düşük seviyelerde seyrederken yaptığı kontratlar, petrol maliyetinin düşük çıkmasında etkili oldu. Ancak, ikinci yarıda yüksek fiyattan yapılan kontratlar, 2005 yılının ilk yarısında petrol faturasını artıracak gibi görünüyor. Dış ticaret içinde ülkelerin sıralaması incelendiğinde; ihracat içinde ilk 10'da yeralan ülkelerde fazla bir değişikliğin olmadığı görülüyor. Almanya %14.1'lik payı ile ilk sırada yeralırken; İngiltere ABD ile yer değiştirerek 3. sıradan 2. sıraya yükseldi. Geçtiğimiz yıl uygulanan ambargolar nedeniyle listede yeralmayan Irak ise 2004 yılında listenin 9. sırasında bulunuyor. Türkiye'nin ithalat yaptığı ülkeler sıralamasında Almanya, ihracatta olduğu gibi, 1. sırada bulunuyor. İthalat yaptığımız ilk 10 ülke sıralamasına bu yıl Güney Kore girerken; İran listeden çıktı. Buna göre dış ticaret ilişkilerimizin en kuvvetli olduğu Almanya ile Ocak- Kasım döneminde gerçekleştirilen dış ticaret hacmi USD 19.1 milyona ulaştı. Ülke grupları bazında bakıldığında ihracatın dağılımında önemli bir değişiklik görülmezken; (AB'nin payı halen %55) ithalatta AB'nin payı 1 puanlık düşüşle %47 oldu. AB'nin ihracat hacmimizdeki payının daha yüksek olmasına rağmen, nette yaklaşık USD 10.2 milyarlık dış ticaret açığının veriliyor olması, Euro'nun USD karşısında değer kazanımından olumsuz etkilenilmesine neden oluyor. Parite etkisi arındırıldığında Ocak-Kasım'da geçen yılın aynı ayına göre ihracat artışı %32'den %25 civarına gerilerken; ithalat artışı da %42'den %35'e düşüyor. TİM, Aralık ayı ihracat rakamlarının %36.7 artışla USD 6,739 milyon olduğunu açıkladı. Bu rakam Ekim ayında DİE'nin açıkladığı rekor rakamın yaklaşık USD 1 milyar üzerinde bulunuyor. TİM rakamlarının gerçekleşmelerin üzerinde olmasına rağmen, Aralık ayında ihracatta rekor rakama, yaklaşık USD 6.5 milyara, ulaşılacağı tahmin ediliyor. Böylece 2004 yılında ihracat hükümetin yılsonu hedefi olan USD 62.2 milyarı aşmış olacak. Aralık ayında ihracat rakamının yüksekliği ve yılın son aylarında ithalatın rekor seviyelere çıkma trendi neticesinde ithalatın da USD 9 milyarı aşacağı öngörülüyor. Buna göre, 2004 yılı ithalat hacmi de hükümetin USD 95.5 milyarlık tahmininin üzerine USD 96 milyar seviyesine; dış ticaret açığı da USD 34 milyara yükselecek gibi görünüyor yılı enflasyonu TEFE'de %13.8, TÜFE'de % DİE verilerine göre, Aralık ayında Toptan Eşya Fiyatları %0.13, Tüketici Fiyatları ise %0.45 arttı. Böylece 2004 yılı enflasyonu TÜFE'de %9.32, TEFE'de %13.84 olarak gerçekleşti. Buna göre tüketici fiyatları, 2003 yılsonuna göre 9.1 puan azalarak, 29 yıl önceki düzeye geriledi yılında toptan eşya fiyatlarında elde edilen performans ise tüketici fiyatlarına göre düşük kalarak, 2003 yılına göre 0.1 puanlık düşüşle sınırlı oldu. Aralık ayı enflasyonu hem TEFE'de hem de TÜFE'de piyasa

7 beklentilerinin yaklaşık puan gerisinde gerçekleşti. Bu farkın meydana gelmesindeki en önemli faktör, tarım fiyatları artış hızındaki gerileme oldu. Çekirdek enflasyon (özel imalat sanayi fiyat artışı) Kasım ayında olduğu gibi Aralık ayında da binde 2 ile sınırlı kalırken; yıllık bazda artış %10.6 olarak gerçekleşti. Toptan eşya fiyatları endeksini oluşturan alt kalemler incelendiğinde; Aralık ayında tarım fiyatlarının %1.6, enerji fiyatlarının %0.4 arttığı, imalat sanayi sektör fiyatlarının değişmediği, madencilik sektör fiyatlarının ise %9.5 gerilediği görüldü. Petrol fiyatlarının Aralık ayında %8.7 azalmasının da etkisiyle "kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri"nin fiyatı %0.2 oranında artarak; %2.4'lük 2004 yılı aylık ortalamasının altında kaldı. Ancak bu kalemdeki yıllık artış toplam TEFE fiyat artışının yaklaşık 2 katına çıkarak %29.7 oldu. (Brent petrol fiyatları 2004 yılında %33 arttı.) Benzer şekilde yıl içinde emtia fiyatlarının rekor seviyelere çıkması, yıllık ana metal sanayi fiyatlarının %32.6 oranında artmasına neden oldu yılında fiyatların azaldığı tek ana sektör ise %0.6 ile enerji oldu. Toplam imalat sanayi fiyatlarının %14.8 ile TEFE artışının üzerinde kalmasında kamu etkili oldu. Buna göre imalat sanayinde devlet tarafında fiyatlar %24.3 oranında arttı. Kamu fiyatları tüm sektörler açısından incelendiğinde, 2003 yılında yıllık %11.4 düzeyinde gerçekleşen kamu fiyat artışının 2004 sonu itibarı ile %19.5 seviyesine tırmandığı gözlenmektedir. Buna karşın, özel sektör tarafında ise yıllık TEFE artış oranı %14.9'dan %11.7'ye düştü. Bu durum, özel sektörde kar marjını ciddi ölçüde düşürmeye zorladı. Buna uluslararası emtia fiyatlarında yaşanan rekor artışlar ve iç piyasada sertleşen rekabet koşulları da eklenince, özel sektörün verimliliği sürdürmekten başka bir çaresi kalmadı. Verimlilik konusunda kamu tarafında tam tersi bir durum yaşandı. Devlet sektöründe verimlilik artış hızı yılın 3. çeyreğinde 2. çeyreğe göre %4 oranında geriledi. Tüketici fiyatlarında ise gıda fiyatları %0.8 oranında artış gösterirken, giyim fiyatları %0.5 oranında düştü. Piyasa beklentilerinden daha iyi performans sergileyen gıda ve giyim fiyatları, neticede TÜFE'nin %0.45 seviyesinde kalmasını sağladı yılı geneline bakıldığında, gıda fiyatları artışı, toplam enflasyonun yaklaşık 2.8 puan, giyim fiyatlarındaki artış ise 8 puan gerisinde gerçekleşti. Aralık ayında kira artış hızı da son 11 ayın ortalaması olan %1.5'in altında kalarak %1.1 oldu. Böylece yıllık kira artışı %19'a indi; ancak enflasyon hedefi ile uyumsuz görüntüsünü sürdürdü. Eğitim fiyatları ise 2004 yılı enflasyon hedefi olan %12'nin 1 puan üzerinde gerçekleşti. Tüketim fiyatlarındaki en yüksek artış %27.9 ile mali hizmet fiyatlarında (kamu hizmetlerindeki vergi ve harç artışı nedeni ile) oldu yılında TEFE'yi oluşturan alt kalemlerden biri olan elektrikli makine fiyatları %22.7 oranında artarken; TÜFE içinde yeralan elektrikli ve elektriksiz ev eşya fiyatlarının %18.7 azalması dikkat çekti yılında artan maliyetlere rağmen, dayanıklı tüketim malı fiyatlarının azalması kar marjında oldukça ciddi bir daralmanın olduğuna işaret ediyor. Ancak artan maliyetler nedeniyle, 2005 yılında firmaların kar marjlarında daha fazla daralmayı kompanse edecek verimlilik düzeyine ulaşmada zorlanacakları gözlemleniyor. Zira, iç talebin soğumaya başladığı bir ortamda, firmaların verimlilik artışı sağlayacak ek yatırım kararı almaları pek kolay olmayacak gibi görünüyor. Bu durumda, maliyet artışını nihai fiyatlara yansıtamayan özel imalat sanayi açısından TL'deki reel değerlenmenin sürmesi ve girdi fiyatlarının ucuzlaması kritik önem arzediyor. Mevsimsel etkilerden arındırılmış TÜFE endeksinin Aralık ayındaki artışı %0.86 seviyesinde gerçekleşirken, Kasım ayında bu oran %0.99, Ekim ayında ise %1.18 idi. Mevsimsel etkilerden arındırılmış TÜFE endeksi 3 aylık bazda yıllıklandırıldığında, TÜFE artış oranı %12.81 ile geçtiğimiz ayki değeri olan %9.96'nın üzerine çıktı. TEFE'de ise mevsimsel etkiler arındırıldığında Aralık ayı enflasyonu %0.35 ile son 11 aylık ortalama olan %1.16'nın altına düştü. Mevsimsellikten arındırılmış TEFE, Kasım ayında %0.77, Ekim ayında %2.19 oranlarında gerçekleşirken; yıllıklandırılmış oran Kasım ayı sonundaki %19.24'ten %14.02'ye düştü. Buna göre, mevsimsel etkilerden arındırılmış enflasyon rakamları bazında TEFE ve TÜFE arasındaki fark azalırken, TEFE'nin 2005 yılı enflasyon hedefi üzerindeki baskısının azaldığı; ancak tamamen yok olmadığı görüldü. Bunun yanısıra, baz yıl

8 etkisinin aleyhe dönme olasılığı ve özel imalat sanayi fiyat değişimlerindeki volatil durum 2005 yılında enflasyon hedefini zora sokabilir. Ekonomi Haberleri Türkiye'nin Cari Açığı İkiye Katlandı Türkiye'nin cari işlemler açığı 2004 yılında bir önceki yıla göre yüzde 93.8 artışla, 15 milyar 573 milyon dolar olarak açıklandı. Cari dengedeki açık piyasa ve hükümet beklentilerinin üzerinde gerçekleşmiş oldu. Merkez Bankasından yapılan açıklamaya göre, 2004 yılı Aralık ayında cari açık ise beklentiler doğrultusunda 3.3 milyar 11 milyon dolar oldu. Bu arada cari açıktaki artışta belirleyici olan dış ticaret açığı ise ödemeler dengesi tablosunda yer aldığı şekliyle, önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 9,5 oranında artarak 3 milyar 65 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde net turizm gelirleri yüzde 20,5'lik artışla 455 milyon dolara ulaştı. Büyük bölümü faiz ödemelerinden oluşan yatırım giderleri ise geçen yıl yüzde 5,3 oranında artarak 8 milyar 220 milyon dolara çıkarken, Türkiye'nin toplam yatırım gelirleri ise yüzde 18 oranında bir büyümeyle 2 milyar 651 milyon dolara yükseldi. Türkiye yatırım gelir ve giderlerinde 5 milyar 569 milyon dolarlık açık verdi. Açık bir önceki yıla göre yüzde 0,5 oranında arttı.2004 yılında Türkiye'ye cari transferler yoluyla ise net 1 milyar 127 milyon dolarlık giriş sağlandı. Bu girişin 804 milyon doları işçi gelirlerinden, 323 milyon doları ise resmi transfer girişlerinden kaynaklandı. TÜSİAD: "Kayıtdışı Bitsin, Uluslararası Rekabet Gelsin" TÜSİAD Başkanı Ömer Sabancı, "Türkiye, kayıtdışını engellerse, piyasa mekanizmalarının tam çalışmasını sağlarsa, tüm alanlarda uluslararası rekabetin önü açılır" dedi. Sabancı, tarıma sadece geçimlik' gözüyle bakılmaması gerektiğini söyledi. Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Ömer Sabancı, Türkiye'nin kayıtdışının engellemesi, piyasa mekanizmalarının tam çalışmasını sağlaması, modern üretimi yaygınlaştırması, yatırımların önündeki teknik ve idari engelleri azaltması ve AB teknik mevzuatına uyum sağlaması gerektiğini söyledi. Sabancı, "Böylece sadece gıda sanayiinde değil tüm alanlarda uluslararası rekabetin önü açılabilecektir" dedi. TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Formu ve TÜSİAD tarafından düzenlenen Uluslararası Rekabet ve Türk Gıda Sanayi' konulu konferansta konuşan Sabancı, küresel pazarlarda ürün ve hizmet satmak, değişime ayak uydurmak ve esnek bir yapı kazanmanın, ancak süreçleri sürekli iyileştirebilmeyi öğrenen ve bu işler için gerekli kalite ve yönetim araçlarını kullanan kuruluşların olacağını söyledi. Sabancı, tarım-gıda zincirinin Türkiye ekonomisinde önemli bir yer tuttuğunu ifade ederek, gıda sanayiinin büyümesi ve rekabet gücünü artırması, piyasaya kaliteli ürünler sunulabilmesinin tarım sektörünün gelişmesiyle çok yakından ilgili olduğunu belirtti. Sabancı, yurt içi piyasalarda kayıt altında faaliyet gösteren şirketlerin, kayıtdışı ekonomi nedeniyle ciddi bir rekabet dezavantajı yaşadığını ifade ederek, kayıtdışı ekonominin varlığının, ekonominin genelinde vergi ve vergi benzeri yüklerin artmasına sebep olduğunu, bunun da Türkiye'nin uluslararası rekabet gücünü olumsuz etkilediğini söyledi. Kayıtdışı üreticilerin gıdayla ilgili standartlara uygunluklarının da denetlenemediğinden tüketici sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturduğunu

9 anlatan Sabancı, "Dolayısıyla Türkiye kayıtdışını engellemeli, piyasa mekanizmalarının tam çalışmasını sağlamalı, modern üretimi yaygınlaştırmalı, yatırımların önündeki teknik ve idari engelleri azaltmalı ve AB teknik mevzuatına uyum sağlamalıdır. Böylece sadece gıda sanayiinde değil, tüm alanlarda uluslararası rekabetin önü açılabilecektir" diye konuştu. Yıllardan beri uygulanan politikalara bağlı olarak tarımda verimliliği düşük geleneksel üretim yapısının hakim olduğunu vurgulayan Sabancı, şunları söyledi: "Ölçek, finansman, iş gücü gibi sorunlar, modern üretim yapısının gelişimini sınırlamış ve tarımda geçimlik üretim ağırlık taşırken piyasa ekonomisinin gelişimi yavaş olmuştur. Böylece tarımsal çıktıyı hammadde olarak kullanan sanayi ile tarım arasındaki ilişki yeteri kadar güçlenememiştir. Tarımsal girdi maliyetlerinin yüksekliği ve devletin piyasaya müdahalesi gibi sebeplerden dolayı tarım ürünlerinin bir çoğu dünya ortalamalarının üzerinde fiyatlandırılmış, bu durum ise hem yerli ve yabancı yatırımcıların önünü kesmiş hem de sektörün dış pazarlarda rekabet edebilme gücünü sarsmış ve ithalat-ihracat yapısının bozulmasına neden olmuştur. Tarımsal üretim yapısının değişmesiyle tarımda fiyatlanma davranışlarının da değişmesi ve sektörün dış pazarda rekabet edebilme konumunun güçlenmesi de hedeflenmelidir." Ömer Sabancı, tarımsal üretimin piyasa odaklı hale getirilmesinin tarımda yeniden yapılanmayı gerektirdiğini belirterek, Bunun temel motifi de geleneksel üretim yapısının, Türkiye'nin şartlarına uygun modern üretim yapısına yerini bırakmasıdır' dedi. Sabancı, enflasyon sepetindeki değişiklik ve ocak ayı enflasyonunu nasıl değerlendirdiğine ilişkin sorusu üzerine, ocak ayı enflasyon oranlarının memnuniyet verici olduğunu belirtti. Sabancı, "Eğer bu işlere yakın olan insanlar, yani DİE böyle bir sepet değişikliğinin Türkiye'nin menfaatine olduğunu düşünmüşse, eski sistem olsaydı oran bu olurdu, yeni sistem olsaydı oran bu olurdu' gibi çekişmelerden kaçınmamız lazım. Bu işlerin içindeki profesyonellere güvenip, onların ortaya getirdiği rakamlara da güvenip buna göre bir pozisyon almamız lazım" dedi. Otomotivde İhracatın Rotası AB Türk ekonomisinin lokomotifi haline gelen otomotiv sektörü, Ocak ayında ihracatının yüzde 73,4'ünü Avrupa Birliği (AB) üyesi 24 ülkeye gerçekleştirdi. Aday ülke konumundaki Romanya ve Bulgaristan da eklendiğinde, birliğin pazar payı yüzde 75,7'yi buldu. Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB) verilerine göre, Türk otomotiv sektörü, Ocak ayında, gelişmiş batı ülkeleri başta olmak üzere, 5 kıtada toplam 124 ülke ve özerk bölgeyle 11 serbest bölgeye ihracat yaptı. Toplam 943 milyon 702 bin dolarlık otomotiv ihracatının 693 milyon 330 bin dolarlık kısmı, Türkiye'nin geleneksel olarak en büyük ticari partnerleri konumundaki AB ülkelerinden sağlandı. Bu rakam, toplam otomotiv ihracatının yüzde 73,4'ünü karşılarken, AB üyesi 24 ülkenin 100 ülke karşısındaki potansiyelini de ortaya koydu. AB ülkeleri arasında Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda ve İngiltere'ye yapılan ihracat, milyon dolar ile toplam otomotiv ihracatının yarısından fazlasını oluşturdu. Aday ülke konumundaki Romanya ve Bulgaristan da eklendiğinde birliğin pazar payı yüzde 75,7'yi buldu. Bu iki ülkeye Ocak ayında 21 milyon 428 bin dolarlık ihracat gerçekleştirildi. Romanya'ya ihracatta yüzde 135,4, Bulgaristan'a ise yüzde 40,6 oranında artış kaydedildi. Sanayi Üretimi 2004'te % 9,8 Arttı Büyümenin öncü göstergesi niteliğindeki sanayi üretimi, 2004'te bir önceki yıla göre yüzde 9,8'lik artış gerçekleştirdi. Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre, sanayi üretimi Aralık ayında ise yüzde 4,7 ile beklentilerin üzerinde artış gerçekleştirdi. DİE'ye göre, 2004 yılında madencilik sektöründe yüzde 3,7, imalat sanayi sektöründe yüzde 10,4, elektrik, gaz ve su sektöründeki üretim ise yüzde

10 6,8'lik artış gösterdi. Yıllık bazda en fazla üretim artışı yüzde 226,6 ile büro muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatında gerçekleşirken, taşıt araçları üretiminde artış yüzde 50,1 oldu. Mobilya imalatında artış yüzde 22,7 olurken, makine ve teçhizat imalatında ise artış yüzde 21 olarak gerçekleşti. Geçen yıl, kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı yüzde 4,9, tütün ürünleri imalatında yüzde 1,4, tekstil ürünleri imalatı yüzde 4,6 oranlarında azaldı. Sanayi üretimi, Aralık'ta ise beklentileri aşarak yüzde 4,7 arttı. Aralık ayında madencilik sektöründe yüzde 4,4, imalat sanayi sektöründe yüzde 4,6, elektrik, gaz ve su sektöründeki üretim ise yüzde 5,8'lik artış gösterdi Aralık ayında, imalat sanayiinde alt sektörler itibarıyla en fazla üretim artışı, yüzde 300 ile diğer ulaşım araçları imalatında yaşandı. Aralık ayında büro, muhasebe bilgi işlem makineleri imalatı yüzde 178, elektrikli makine cihaz imalatı yüzde 87,7, basım ve yayım imalatı yüzde 37 oranında arttı. Derinin işlenmesi, bavul, çanta vb. imalatı ise yüzde 45,4 oranında geriledi. Türkiye 1 Milyar Euro Tutarında Eurobond İhraç Etti Türkiye 1 milyar Euro tutarında 2017 vadeli Eurobond ihraç etti. Hazine Müsteşarlığı yurtdışı piyasalarda Euro cinsinden tahvil ihracı için, Deutcshe Bank ve UBS'e yetki vermişti milyon Euro tutarında gerçekleşmesi beklenen tahvil ihracında, faizin yüzde 5,5 seviyesinde belirlenmesi tahmin ediliyor. Hazine'nin Şubat ayında 880 milyon Euro tutarında Eurobond geri ödemesi bulunuyor. Hazine, Ocak ayında önce yaptığı tahvil ihracıyla 20 yıl vadeli, yıllık yüzde 7,4 faizli 2 milyar dolar borçlanmıştı. Bu tahvil ihracına gelen teklif tutarı 13 milyar dolar düzeyindeydi. Böylece Hazine, tüm zamanların en yüksek miktar rekorlarını kırarak gerek teklif, gerekse borçlanma miktarında en yüksek düzeye ulaşmıştı. Nema Karşılığı Krediye İlgi Yoğun Ziraat Bankası Genel Müdürü Can Akın Çağlar, nema karşılığı tüketici kredisi başvurusuna, beklenenin üzerinde talep geldiğini belirtti. Çağlar, nema karşılığı tüketici kredisine 9 Şubat itibariyle 1 günde 65 bin 263 kişi başvururken, 22 bin 542 kişinin talebinin karşılandığını kaydetti. Başvuranların toplam talep tutarının 81 milyon Yeni Türk Lirası (YTL) olduğunu ifade eden Çağlar, kullandırılan tutarın 28 milyon 15 bin 23 YTL, kişi başına ortalama tutarın bin 243 YTL olduğunu belirtti. Ziraat Bankası Genel Müdürü, söz konusu krediyle vatandaşların daha yüksek faizli kredi ve borçlarını kapatma imkanına sahip olacaklarını kaydederek, "Kişi başına ortalama kredi kartı borcu sektörde 875 YTL olup vatandaşlarımız yüksek faizli bu borçlarını da kapatma imkanına sahip olabileceklerdir. Vadesi Haziran 2006 olan tüketici kredisi, 3 ayda bir geri ödemeli olup taksitleri nema ödemelerinden tahsil edilecek ve kalan tutar ilgiliye ödenecektir" diye konuştu. Can Akın Çağlar, "Eğer herhangi bir borcunuz yoksa, bir borç baskısı altında değilseniz, paraya ihtiyacınız yoksa bu parayı kullanmaya gerek yok diye düşünüyorum" dedi. Çağlar, bu yıl için Ziraat Bankası'nın toplam 3.7 milyar YTL tutarında bireysel kredi kullandırmayı öngördüğünü anımsatarak, "Nema karşılığında ise 2 milyar YTL kredi kullandırmayı planlıyoruz. Bu tutar bireysel kredi hedefimizin içinde kalacaktır" dedi. Birikmiş nemalarını teminat olarak gösterip kredi kullanmak isteyenlerin ağırlıklı olarak büyük kentlerde yaşadıklarına işaret eden Çağlar, bunun da büyük kentlerde yaşayanların kredi kartı kullanımının yüksek olmasından kaynaklandığını söyledi. Kredi başvuru yapanlar arasında çalışan çalışmayan, kamu özel ayrımı yapmadıklarını ve nema alacağı olan herkese kredi kullandırabileceklerini bildiren Çağlar, kredinin çok kısa sürede, 10 dakikada verildiğini de vurguladı. Deutsche Bank: Türkiye Hızlı Büyüyecek Uluslararası yatırım bankası Alman Deutsche Bank, Türkiye'nin 2006 ile 2020 yılları arasında, dünyanın en hızlı büyüyen beşinci ekonomisi olacağını öngördü. Deutsche Bank'ın (DB) 2020

11 raporuna göre, AB sürecinde siyasi ve ekonomik istikrarın da süreceği görüşünden hareketle, gerçekleştirilecek ekonomik reformlar, Türkiye'nin sürdürülebilir ekonomik büyümesini güçlendirecek. AB süreci çerçevesinde yapılan DB'nin orta ve uzun vadeli çalışmasına göre, makro ekonomik istikrar ve uygulanacak reformlar çerçevesinde, Türkiye'nin ekonomik büyümesi istikrarlı bir yapıya kavuşacak. Rapora göre, Türkiye'nin ekonomik potansiyelini kullanması ile 2006 ile 2020 yılları arasında, ortalama yüzde 4,1 oranında önemli bir ekonomik büyüme gerçekleştirebilecek. Raporda, Türkiye'nin AB'ye yakınlaşma sürecinde, kişi başına milli gelirinin ise yılları arasında 11 bin doları aşacağı belirtildi. Toplumdaki gelir dağılımı ve gelir farklığı dengesizliğinin de azalacağı kaydedildi. Unicredito: Görünüm Olumlu Merkezi İtalya'da bulunan uluslararası bankalardan Unicredito da Türkiye hakkında değerlendirmede bulundu. Unicredito, AB sürecindeki beklentiler nedeniyle, Türkiye ekonomisine ilişkin görünümün pozitif olduğunu belirtti. Unicredito tarafından yapılan analizde, 17 Aralık 2004'te, Türkiye'ye müzakere tarihi verilmesinin ardından, faiz oranlarının gerilediğini, borsa endeksinin de önemli oranda yükseldiği kaydedildi. Müzakereler ve tarama sürecinin 3 Ekim'de başlayacağı ve tarama sürecinin de en az 6 ile 12 ay sürmesinin beklendiği ifade edildi. Analizde, IMF'nin yeni stand by'ı onaylamadan önce beklediği, sosyal güvenlik, bankacılık ve vergi ile ilgili yapısal reformların çok gecikmeden tamamlanarak, IMF anlaşmasının Şubat ya da Mart ayında imzalanacağı da vurgulandı yılında yüzde 6 oranında bir ekonomik büyümenin beklendiğinin belirtildiği analizde, yatırım ortamı için şartların uygun olmasına rağmen yatırımcıların, IMF anlaşmasının tamamlanmasına odaklandığı vurgulandı. Cari İşlemler açığının finansman kalitesinin, doğrudan yabancı sermaye girişinin yetersizliği nedeniyle çok sağlıklı olmadığı, ancak AB süreciyle girecek olan doğrudan yabancı sermayenin, açığın finansman kalitesini düzelteceği kaydedildi. Bankacılık sektörünün gelişmeye devam edeceğinin vurgulandığı analizde, bankacılık sistemini güçlendirecek olan yeni bankacılık düzenlemesinin de önemine dikkat çekildi. Bankacılık sektörüne yabancı ilgisinin arttığı kaydedildi. Moody's Görünümü Pozitife Çevirdi Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, Türkiye'nin notunun görünümünü durağandan pozitife çevirdi. Kuruluş ayrıca Türkiye'nin TL cinsi borç notunu da B2'den B1'e yükseltti. Böylelikle, kuruluşun döviz borçlanma notu ve TL borçlanma notu eşitlenmiş oldu. Moody's' den yapılan açıklamada, not artırımında enflasyonla mücadelenin başarıyla sürdürülmesi, yatırımlar ve verimlilikteki artış etkili oldu. Açıklamada, borç yükünün yüksekliği yanı sıra, cari işlemler açığındaki hızlı artışın Türkiye'nin önündeki riskler olarak sıralandı. Türkiye'nin öncelikli olarak doğrudan yabancı sermaye girişine ihtiyaç duyduğu kaydedilen açıklamada, Uluslararası Para Fonu'yla yeni stand-by düzenlemesi için gereken Gelir İdaresi reformu, sosyal güvenlik düzenlemeleri yanı sıra teşvik verilecek illerin artırılması için yapılan yasal düzenlemenin yakından izleneceği vurgulandı. Kararı değerlendiren JP Morgan Ekonomisti Yarkın Cebeci, "Ekonomideki iyileşme yanında Avrupa Birliği'ne üyelik sürecinin desteği etkili oldu. Moody's'in yılın ikinci yarısında ülke notunu artırmasını bekliyorum" dedi. Gelecek haftalarda Uluslararası Para Fonu ile stand-by düzenlemesine yönelik gerilimin piyasalarda hareketlenme yaratabileceğini kaydeden Cebeci, "Herkes anlaşma yapılacağı görüşünde. Ancak bu tahmin edilen zamandan uzun sürebilir" şeklinde konuştu. Moody's, Türkiye'nin ülke kredi notunu 1997 yılı Mart ayından bu yana değiştirmedi. Türkiye'nin B1 notu yatırım yapılabilir düzeyin dört kademe altına işaret ederken, Moody's Türkiye'nin kredi notunu 13 Mart 1997 tarihinde Ba3'ten B1 düzeyine indirmişti. Türkiye'nin Moody's'den aldığı not diğer kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor's ve Fitch'ten alınanların BB- notunun bir kademe altında bulunuyor. Görünümün değiştirilmesi sonrasında dış piyasalarda en yoğun şekilde işlem gören 30 yıl vadeli Türk tahvilinin fiyatı artarken, getirisi % 7,713 düzeyinden, yüzde 7,693 düzeyine geriledi.

12 Kültür Sanat Bakımlı Olmanın Bedeli Yüksek Kadın yıldızların yanısıra George Clooney, Brad Pitt gibi aktörler de güzellik salonlarında epeyce vakit harcıyor. Netscape sitesi, ünlü yıldızların bakım sırlarını ve nerelere nasıl para harcadığını şöyle ortaya koydu: -Cilt bakımı: Ciltleriyle başı dertte olan Brad Pitt, Cameron Diaz gibi ünlülerin devam ettiği merkezin diğer müşterileri Cher, Penelope Cruz, Halle Berry, Salma Hayek, Nicole Kidman ve Jennifer Aniston. Cilt bakım uzmanının Beverly Hills'teki evine giderek bakımlarını yaptıran ünlüler bunun karşılığında bin dolar ödüyor. -Kaşlar: "Kaş Kraliçesi" olarak tanınan Anastasia, ünlülerin yay gibi kaşlarına şekil veriyor. Günlerce sıra bekledikleri Anastasia'ya ulaşabilen ünlüler arasında Madonna, Cher, Jennifer Lopez, Renee Zellweger, Oprah Winfrey ve Penelope Cruz var. Tabii bunun bedeli de ilk ziyarette 55 dolar, devamlı müşteriler ise 45 dolardan işlem Windows Exploreryaptırabiliyor. -Güzellik salonu: Filmlerinde elinden silah düşmeyen ünlü aktör George Clooney'nin de güzellik salonlarında saatler harcadığı ortaya çıktı. Estella Warren adlı uzmana güvenen ünlüler arasında Clooney'nin yanı sıra, Angelina Jolie, Pink, Rachael Leigh Cook, Mena Suvari ve Rita Wilson da var. Salonda saç bakımı da yapılıyor. -Kuaför: Hollywood yıldızlarına özel saç kesimleri yapan merkezin ziyaretçileri Tiger Woods, Ricky Martin, Kirsten Dunst, Christina Applegate ve Kate Bosworth. Bosworth'un "Eğer saçlarımı Jonathan yapmayacaksa ölmeyi tercih ederim" diyecek kadar güvendiği kuaför için bekleme süresi 6-12 hafta arasında değişiyor. Beverly Hills'teki Joseph Martin de yıldızların uğrak yerlerinden. Julia Roberts, Sheryl Crowe ve Julianne Moore'un gittiği bu merkezde saç kesimi 150 dolar. -Masaj, akupunktur: Koreli masaj uzmanı Hahm, otomobil bile çarpsa ağrı sızı bırakmayacağını söyleyecek kadar iddialı. Winona Ryder, Adrien Brody, Courtney Love ve Mena Suvari'yi ağırlayan merkez de en az 2 hafta sıra bekletiyor. -Spa: Latince "sanus per aquam-suyla gelen şifa" sözcüğünün kısa yazılışı olan spa, şifalı sularla gelen sağlığın ardından yapılan masajla rahatlatıyor. Angelica Huston, Rosanna Arquette, Kristin Davis, Christina Applegate ve Carrie-Ann Moss ve Halle Berry spa merkezlerinin müdavimleri. -Angelina Jolie'nin "Lara Croft" filmindeki kaslı ve mükemmel vücudunun sırrı Peterson. Evinde kurduğu özel merkezde boks ringinden tenis kortuna kadar her türlü spor imkanına sahip mükemmel bir merkez kuran Peterson, "Lara Croft" filminde aylarca birlikte çalıştığı Jolie'yi adeta yeniden yarattı. Jennifer Lopez'e de idman yaptıran Peterson'ın diğer müşterileri arasında Ben Affleck ile Sylvester Stallone var. -Hollywood ünlüleri, sporcular, işadamları ve hatta kraliyet ailesi mensuplarının benimsediği pilates, tüm vücudu çalıştıran bir "sihirli değnek". Bütün kas gruplarını, özellikle de sırt, bel ve kalça bölgelerini çalıştıran sporun bağımlıları arasında Madonna, Denise Richards, Janet Jackson, Julia Roberts var. Ünlülerin eğitmeni "Bay Lee", "Bana gelen bedeni terziye gelen kumaş gibi inceler ve gerekeni yaparım" diyor. Bay Lee'nin en büyük rakibi ise "pilates prensesi" olarak tanınan Winsor. Bu

13 konuyla ilgili dört kitabı bulunan Winsor'un müşterileri Vanessa Williams, Brandy, Minnie Driver, Melanie Griffith, Elizabeth Berkeley, Jamie Lee Curtis, Courtney Thorne-Smith, Samuel L. Jackson, Melanie Griffith ve Daisy Fuentes. -Yediğine içtiğine de büyük özen gösteren ünlüler, diyetisyenlerin kapısını aşındırıyor. Christina Aguilera, Mandy Moore, Owen Wilson, Brendan Fraser ve Gillian Anderson'ın diyetisyeni her ünlüye göre farklı bir diyet reçetesi sunuyor. Diyetisyen ücretleri ise her ziyaret için 65 dolar olmak üzere 1000 dolara kadar ulaşıyor. -Detoks, vücuttaki toksinleri atmak için yapılan diyet. Hollywood'un müdavimi olduğu detoks merkezleri ise kelimenin tam anlamıyla cep yakıyor. Yaklaşık üç hafta süreyle kalınan merkezlerin ziyaretçi trafiği oldukça yoğun. Matt Damon, Ben Affleck, Casey Affleck, Summer Phoenix, Gisele Bundchen, Christy Turlington, Gwen Stefani, Liv Tyler ve Cindy Crawford'ın gittiği merkez, kapıyı 900 dolardan açıyor ve rakam 2 bin 500 dolara kadar çıkıyor. Bob Marley Etiyopya'da Şenlikler çerçevesinde Dev konseri izlemek için yüzlerce Bob Marley hayranı ve turist, Afrika Birliği örgütünün merkezinin bulunduğu Addis Ababa'daki otelleri doldurdu. 1981'de kanserden ölen ve "Afrika'nın Birliği"ni savunan Bob Marley'in 60. doğum yıldönümü dolayısıyla Addis Ababa'nın en büyük meydanı Meskel'de düzenlenen ücretsiz açık hava konserine, Senegalli Babaa Maal ve Youssou N'Dour, Beninli Angelique Kidjo, Etiyopyalı Teddy Afro ile Shaggy ve İndia Arie gibi Afrika müziğinin önde gelen isimleri katıldı. Konserde ayrıca Bob Marley'in ailesi de yer aldı. Reggae yıldızının doğum yıldönümü sebebiyle ilk kez doğum yeri olan Jamaika'nın dışında bir ülkede kutlama düzenleniyor. Ayrıca, Bob Marley'in kemiklerinin de Jamaika'daki mezarından çıkarılıp yakıldıktan sonra Etiyopya'ya yeniden gömülmesi planlanıyor. Efsanevi yıldızın eşi Rita Marley, daha önce yaptığı açıklamada, Etiyopya'da hem kilise hem de hükümet yetkililerinin bu projeyi desteklediklerini söylemişti. Marley'in The Wailers adlı grubunun eski vokalisti Rita, kocasının küllerinin Addis Ababa'nın 250 kilometre güneyindeki Şaşmene'ye gömülmesinin planlandığını kaydetmişti. Rastafariler', Batı Hint adaları yerlilerinin bir gün Afrika'ya geri dönecekleri öğretisine dayanan Jamaika kaynaklı bir inancın üyeleri. Şaşmene, Etiyopya'nın son imparatoru Haile Selasiye'nin toprak verdiği yüzlerce "rastafari"nin yaşadığı yer olarak biliniyor. Rastafariler', Batı Hint adaları yerlilerinin bir gün Afrika'ya geri dönecekleri öğretisine dayanan Jamaika kaynaklı bir inancın üyeleri. Rita Marley'in bu kararının Bob Marley'in sanat ve siyasete damgasını vurduğu Jamaika'da olumsuz tepkilerle karşılaştığı belirtiliyor. Eastwood Oscar'a Bir Adım Daha Yaklaştı Million Dollar Baby adlı filmi ile toplam 7 dalda Oscar'a aday gösterilen deneyimli aktör- yönetmen Clint Eastwood Amerikan Eleştirmenler Birliği'nin (Directors Guild of America/DGA) ödülüne değer görüldü. Eastwood böylece en güçlü rakibi Martin Scorsese'yi geride bırakmış oldu. Million Dollar Baby'nin diğer rakipleri arasında Taylor Hackford'ın Ray, Alexander Payne'in Sideways ve Mark Forster'ın Finding Neverland adlı filmleri de bulunuyordu. DGA, bir anlamda Oscar'ın habercisi sayılıyor. Bugüne kadar bu ödülü kazanan 56 kişinin 50'si aynı yıl Oscar heykeline de uzanmıştı. 74 yaşındaki Eastwood 1992 yılında Unforgiven ile DGA Ödülü'nü kazanmış aynı yıl Oscar'a da değer görülmüştü.

14 Meleğin Düşüşü Kaplanoğlu ilk filmi "Herkes Kendi Evinde" ile İstanbul ve Ankara Film Festivalleri'nde En İyi Film Ödülü ile onurlandırılmıştı. "Meleğin Düşüşü", 41. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde en iyi 3. Film'e verilen Dr. Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü ve En İyi Kadın Oyuncu (Tülin Özen) dahil 6 dalda ödüle değer bulunmuştu. Film Berlinale'de Gösterilecek Berlin Film Festivali'nin en prestijli bölümlerinden olan Forum, dünya sinemasının nitelikli ve ayrıksı filmlerini bünyesinde topluyor. Yapılan yüzlerce başvuru arasından titizlikle hazırlanan film seçkisi, biçim ve içerik anlamında yenilikçi olmayı başarmış son derece cesur yapımlara yer veriyor. Forum'a kabul edilen filmlerin ortak paydası sinemanın ticari kanadına uzak, buna karşın özgün, nitelikli ve çarpıcı yapımlar olmaları. Sinema dünyasının en prestijli etkinliklerinden birisi olarak gösterilen Berlin Forum'a geçtiğimiz yıllarda Nuri Bilge Ceylan, "Kasaba" adlı filmi ile kabul edilmişti. Oyun Yazarının Ölümü: Arthur Miller "Death of a Salesman - Satıcının Ölümü" ile belleklerde sarsılmaz bir yere sahip olan çağdaş Amerikan edebiyatı yazarı Arthur Miller, bir dönem evli kaldığı Marilyn Monroe için de 1961'de "The Misfits Uygunsuzlar" filminin senaryosunu yazmıştı. Clark Gable'la başrolü paylaştığı bu yapım, intihar ederek yaşama veda eden Monroe'nun oynadığı son film olmuştu. İlginçtir, Clark Gable'ın filmografisinin de son filmi oldu "Uygunsuzlar". Miller'ın kariyeri çok erken yaşta gelen bir başarıyla taçlanmıştı. En ünlü yapıtı olan "Death of a Salesman" ile 1949'da 33 yaşındayken Pulitzer Ödülü kazandı. Oyun, ünlü yönetmen Elia Kazan tarafından sahneye konuldu. Hollywood'un sarışın seks bombası Marilyn Monroe ile 1956 yılında yapmış olduğu evlilik, oyun yazarını, hiç de planını yapmadığı' bir şöhretle tanıştırmıştı. Çift, 5 yıl sonra boşandı. Amerikan tiyatrosunun en önemli yazarlarından biri olan Arthur Miller, oyunlarında toplumsal düzeni eleştirdi. "Cadı Kazanı" oyunuyla 1950 McCarthy dönemini eleştiren Miller, çağdaş tiyatroda trajedi sayılabilecek oyunlar yazılabileceğini ileri sürmüştü. "Bütün Oğullarım" ile de ününe ün katan Miller, bu konuda, "Trajedi, ancak insanın iç dünyası varsa, var olabilir. Benim amacım, toplumu yıkmak değil. Onu ahlak yoluyla yeniden kurmaktır. Burada, kurulu düzenle, özgürlük arasında bir savaşım söz konusudur. Ben iki şey arasında bir denge kurmaya çalıştım; insanın düşünen ve duyan bir varlık olduğunu hesaba kattım" demişti. Geleceğin Senaristleri Aranıyor Garanti Mini Bank 2. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali kapsamında düzenlenecek Filmimin Hikayesi' yarışmasına başvurular 10 Şubat - 25 Mart tarihleri arasında yapılacak doğumlu çocuklara açık olan yarışmada, genç yazarlar hayallerindeki film öyküsünü, en fazla 2 sayfa olacak şekilde yazıp 25 Mart 2005 Cuma gününe kadar, TÜRSAK Vakfı'na taahhütlü postayla ya da hikaye@tursak.org.tr adresine gönderebiliyor. Demet Akbağ (oyuncu), Sevinç Baloğlu (TÜRSAK Genel Müdürü), Gülten Dayıoğlu (yazar), Naciye Günal (Garanti Bankası Reklam ve Halkla İlişkiler Müdürü), Cem Mumcu (yazar) ve Sevin Okyay'dan oluşan jürinin değerlendireceği öyküler arasından seçilenler kitap olarak basılacak. Kitaplar, 22 Nisan'da yapılacak Garanti Mini Bank 2. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali'nin açılışında sahiplerine dağıtılacak. İlki geçen sene yapılan Filmimin Hikayesi' yarışmasında kitaba girmeye hak kazanan hikayeler, "Uzaylı Kız Ruzinga

15 Dünyaya Geliyor", "Bakkaldaki Çikolatalar", "Mucize Yaratan Gözyaşları", "Hâlâ Çocuk Olmak İstiyorum" gibi büyüklere de ipuçları veren başlıklar taşıyordu. Başvuru Adresi: Garanti Mini Bank 2. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali "Filmimin Hikâyesi" TÜRSAK VAKFI G. Erol Dernek Sokak, Hanif Han 11/2 Beyoğlu İSTANBUL Ayrıntılı Bilgi İçin: TÜRSAK - Şermin Mutlu Abla (0212) Garanti den Kültür Sanat Platform'da bu ayın programı... Garanti Galeri'de bu ayın programı... Osmanlı Bankası'nın Bankalar Caddesi'ndeki eski genel müdürlük binasında kurulan Osmanlı Bankası Müzesi, 19 Aralık 2002'de açıldı. Bankanın zengin arşivinden yararlanılarak, binada bulunan kasa dairelerinin içinde ve etrafında düzenlenen müze, Osmanlı İmparatorluğu'nun merkez bankası, emisyon bankası ve hazinedarı olarak görev yapan Osmanlı Bankası'nın ve dönemin tarihine ışık tutuyor. Dünyanın sayılı finans tarihi müzeleri arasında yerini almayı hedefleyen müzenin kuruluş çalışmaları Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüldü. Müzenin projesi, Tarihbilimci Prof. Dr. Edhem Eldem, Mimar Prof. Dr. İhsan Bilgin ve Tasarımcı Bülent Erkmen'den oluşan ekibin koordinasyonunda 9 ay gibi kısa bir sürede hayata geçirildi. Her gün 10:00-18:00 saatleri arasında ziyaret edilebilen müzeye giriş, öğrenci, öğretmen ve 65 yaş üzeri ziyaretçileri için 1 YTL diğer ziyaretçiler için ise 3 YTL'dir. Portre

16 Descartes ( ) 31 Mart 1596 Touraine, La Haye'de doğdu. Aristokrat bir ailenin dördüncü çocuğuydu. 1606'da Jesuitlerin 1604'te La Flëche'de açtıkları Kraliyet Kolejine gönderildi ve 1614'e dek orada eğitim gördü. 1614'den 1616'ya Paris'te yaşadı ve zamanının çoğunu okul arkadaşı Mersenne ile birlikte matematik çalışmaya ayırdı. Ayrıca matematikçi Mydorge ile tanıştı. 1616'da Kolej eğitimini bitirdikten sonra Poitiers Üniversitesine girdi ama hiçbir zaman avukatlık yapmadı. O sıralarda toplumsal konumu olan bir insan genellikle ya kiliseye ya da orduya katılırdı. Descartes ikincisini seçti , Gezilerle geçirdiği "dünyanın kitabı"ndan öğrenme dönemiydi. İlkin Hollanda'ya gitti. 1618'de Hollanda'yı İspanyollardan kurtarmaya çalışan Protestan Orange Prensinin ordusuna katılarak Hollanda'nın Birleşik İller (Nassau) Prensi Maurice'in hizmetine girdi. Ardından Orange Prensinin ordusundan ayrılarak Danimarka, Danzig, Polonya ve Almanya'yı dolaştı. Sonra otuz yıl savaşlarında Bavyera'nın Katolik Dükünün ordusuna katıldı. (ordu yaşamı döneminde Descartes'ın herhangi bir çarpışmaya girmediği düşünülür. Kendisi askeri yaşamı "büyük bir tembellik ve derbederlik" olarak görür) Aynı yıl 10 Kasımda Hollanda'da bir kolej müdürü olan doktor ve matematikçi Isaac Beeckman ile tanıştı. (Beeckman'ın Descartes'ın matematik ve felsefeye yönelmesinde etkisi çok büyüktür) 10 Kasım 1619'da güney Alman kenti Ulm yakınlarında sıcak bir odada kalırken daha sonra yaşamında dönüm noktası sayacağı düşünü gördü. (Bu ünlü düş yorgunluk, hazımsızlık, ateş gibi nedenlere bağlıdır ve onun için salt simgesel önemi vardır) 1621'de Macar İmparatorluk ordusuna katıldı. 1622'de Fransa'da kaldı. (Britanny ve Paris) 1623'de Poitou'da annesinden ona kalan mülkü sattı ( livre) ve geçimini güvence altına alacak düzenlemeler yaptı İtalya gezisi. 1625'de Paris'te Mersenne (kolejden arkadaşı) ile yeniden buluştu. 1628'de Kardinal Bérulle ile karşılaştı ve ondan yeteneklerini kullanması konusunda olanaklı en büyük moral desteği aldı. (1629 ve 1630'da sırasıyla Franeker'de ve Leyden'de olgunluk (matrikülasyon) sınavlarını almasına karşın bir aristokrat için gereksiz gördüğü herhangi bir dereceyi almakla ilgilenmedi) arası Kendini yalıtmak için Fransa'yı terk ederek Hollanda'ya yerleşti ve yoğun bir düşünme ve araştırma dönemine girdi. Kafa dinginliğine çok önem verdiği için, bu önlemi özellikle oradaki ilk kışı sırasında kağıda geçirilen Kurallar'ında sık sık yakındığı litterati ile, yarı-felsefeciler ile ilgili olarak almış olmalıdır. Başka bakımlardan kaygısı yoktu ve Hollanda'da bir çöldeymiş gibi yaşadı. Orada Mersenne ile yazışmayı sürdürdü. Beeckman ile dostluğu ve ayrıca Mydorge, Hortensius, Huygens and Frans van Schooten (büyük) ile ilişkileri sürdü. 1629'da Kurallar'ı yazıya geçirdi (1701'de basıldılar) 1633'de Le Mond'un taslağının tamamlandığı sırada Mersenne'den aldığı bir mektupta Galileo olayını öğrendi ve özgürlüğünü ve boş zamanını korumak için çalışmasını bastırmaktan vazgeçti. 1635'de Birlikte yaşadığı Hollandalı hizmetçisinden (Helen) bir kızı oldu. 1637'de Söylem Fransızca'da anonim olarak yayımlandı. 1640'da Çok sevdiği kızını beş yaşında yitirdi; acısının çok derin ve yıkıcı olmuş olduğu söylenir. Meditasyonlar yayımlandı (çalışma yedi yıl sonra Fransızca'ya çevrildi) 1642'de Ateizm ile suçlandı; Utrecht yerel yetkilileri tarafından mahkum edildi. 1643'de Bir kez daha mahkum edildi. Prenses Elizabeth ile karşılaştı ve aralarında kurulan dostluk geometriden politik bilime, tıptan metafiziğe dek çeşitli konuları tartıştıkları mektuplarla sürdü (Prensesten parasal destek almadı; aslında Prensesin böyle bir olanağı da yoktu) 1644'de Felsefenin İlkeleri Amsterdam'da yayımlandı (Elizabeth'e adanmıştır) 1645 Utrecht üniversitesi "nötral sansür" uyguladı. (yandaş ya da karşıt tüm yorumlar yasaklandı) 1647'de Aynı şey Leyden'de uygulandı. Felsefenin İlkeleri Fransızca'ya çevrildi; Paris'e gitti ve Pascal ile buluştu; İsveç kraliçesi Kristina, Descartes'ın kitaplarını okumaya başladı. 1648'de Bir kez daha Paris'e gitti ve Gassendi, Hobbes ve ölmek üzere olan Mersenne ile görüştü; bir yurtluk ve yıllık gelir teklifini (Montmor'dan) yine özerklik kaygısıyla kabul etmedi. 1649'da Ruhun Tutkuları yayımlandı.

17 Kasım ayında İsveç kraliçesi Kristina'nın çağrısı üzerine "kışın insanların düşüncelerini donduran" Stokholme'e, "kayalar ve buzlar arasındaki ayıların ülkesi"ne gitti. Descartes'ın bir öğrencisi olan Kristin felsefecinin "Sevgi Üzerine Mektup"unu yazmasına neden olması ile tanınır. Bu ikisi arasında bir mektuplaşmaya ve sonuçta Kristin'in Descartes'ı İsveç'e çağırmasına götürdü. Descartes Stockholm'ün soğuğuna beş ay dayanabildi. 1 Şubat 1650'de zatürreye yakalandı ve on gün sonra, 54 yaşında öldü. Son sözlerinin şunlar olduğu söylenir: "İşte böyle ruhum, ayrılma zamanı geldi" 1667'de mezarı Paris'e taşındı. Kristin, Descartes'ın ölümünden kısa bir süre sonra Katolikliğe döndü ve 1654'te tahtını bırakıp Roma'ya yerleşti. Orada yalnızlık içinde ve beş parasız öldü. Kraliçenin yapıtları arasında şunlar bulunur: Maxims of a Queen, (1907'de derlendi) Lettters de Descartes (1663'de derlendi). Bir Konu Bir Konuk Prof. Dr. Asaf Savaş Akat'ın Yorumuyla 2005'e Girerken Ekonomik Göstergeler 2005 öncesinde makro ekonomik göstergeler nelere işaret ediyor? AKAT: Bu sene Türkiye ekonomisi herkesi şaşırtacak şekilde, geçmişte ender rastlanan bir büyüme performansı gösteriyor. Çeşitli tefsirleri var bu olumlu gelişmenin. Bu konuda birkaç gözlem yapalım krizinden sonra 2002 ve 2003 döneminde ekonominin toparlanması önce erken seçim, ardından Irak savaşı tedirginliği nedeniyle bir yıldan fazla baskı altında kaldı. Dolayısıyla ekonomi olağan toparlanmasını gerçekleştiremedi. % 9,5'luk küçülmeden sonra 2002'deki % 8, 2003'deki % 5 büyüme hızları çok düşük kalmıştır. Bu anlama olayı gecikmiş toparlanma şeklinde görebiliriz. İkincisi, aynı derece önemli olan ve benim de ilgimi çeken bir bakış açısıdır. 2004'e baktığımızda ve 2000 ile karşılaştırdığımızda, sanki 2001 yılında bir kriz olmuş gibi durmuyor yılı milli geliri 200 milyar dolar. Bu sene ise milli gelir 300 milyar dolara yakın çıkacak. Bu, dolar bazında ortalama % 10 büyümeye tekabül ediyor. Halbuki bunun içinde bir kriz yılı var. Ne demek istiyorum? Bence mevcut veriler ve trendler 2001 krizinin ekonominin temel dengesizliklerinden kaynaklanmadığını, özellikle de yerleşiklerin Türkiye ekonomisinin iyiye gideceğine inanmamalarından ve objektif temeli olmayan kötü beklentilerden kaynaklandığını gösteriyor. Çünkü 2001'deki kriz söylendiği gibi ekonominin temellerindeki bozukluklardan kaynaklanıyor olsaydı, son 3 yılda ekonominin bu kadar hızlı toparlanamazdı. Yapacağımız üçüncü bir gözlem var. Ekonominin şu andaki hızlı büyümesi 1999 sonrasında gerçekleştirilen yapısal reformların ne kadar önemli olduğunu ve Türkiye'nin 90'lı yılların kaybedilmesine yol açan kötü yapısının değiştirilmesi yolunda 98-99'dan itibaren ne kadar büyük adımlar atıldığının kanıtı olarak görülebilir. Bu büyük toparlanmanın, enflasyonun da son 30 yılda ilk defa tek haneye düşmesiyle birlikte gerçekleşmesi son derece önemlidir. Bunu özellikle vurgulamak lazım. Türkiye'de hep enflasyonun sebebi olarak hızlı büyüme gösterilir. Halbuki dikkatinizi çekerim, Türkiye'de enflasyon düştükçe büyüme hızlanıyor. Türkiye, son 30 yılının en hızlı büyümesini 2004 yılında son 30 yılın en düşük enflasyonuyla yaşıyor. Bu açıdan da olay ilginçtir. Buna karşılık insanları tedirgin eden ve analiz etmekte zorlandıkları olay dış açıktır. Dış açık fobisi zaten daima varolan döviz fobisiyle bütünleşmiştir. Bu konuda ben biraz beklemekte yarar olduğunu düşünenlerdenim. Doğrusu ya, bu sıkı maliye ve para politikası ile içerde böylesine bir tasarruf talebine tekabül edecek bir tüketim ya da yatırım artışını görmek ve anlamakta zorlanıyorum. Dolayısıyla dış açığın karşıtı olacak tasarruf açığını bulamıyorum. Bir ülkenin dış açığı varsa tasarruf açığı da vardır. Tasarruf açığını yatırım ve tüketimde bulamıyorum, stoklarda buluyorum. Yani görünen manzara şudur. Ddış açığa tekabül eden dış kaynaklar, mal stoklarına konmak üzere

18 Türkiye'de üretici reel sektör tarafından talep edilmekte ve gerçekleştirilmektedir. Bu da çok makul gelmiyor. Bunun hem sermaye kaçağıyla ilgili olduğunu düşünüyorum, hem mal ve hizmet ihracatının sermaye kaçağı nedeniyle hakiki değerinin altında gözükmesinden kaynaklandığını düşünüyorum yazında nihayet bir yılı aşkın gecikmeyle devreye giren olumlu konjonktürün, önümüzdeki dönemde de devam edeceğine dair işaretler yüksektir. Genelde benim hesaplarımın son yayımlanan OECD raporu tarafından tekrarlandığını görüyoruz. Türkiye'nin ortalama büyüme hızında gözle görülür ciddi bir artış olduğu saptanmaktadır. Enflasyonun düşürülmesi, kamu maliyesine çekidüzen verilmesi, mal ve hizmet piyasalarında gerçekleşen reformlar, bankacılık sektöründeki sorunların temizlenmesi, para politikasının bağımsız hale gelmesi, özellikle de dalgalı kur rejimine geçilmesi, bütün bunları topladığınız taktirde belki ortalama büyüme hızında 2-3 puanlık bir artışın nedenleri gözüküyor. Gelişmeleri genel makro perspektif ve yeni bir konjonktürel çevrim bazında düşünmek lazım. Yaşanan makro ve mikro düzeydeki büyük dönüşümün doğal sonucu olarak ekonominin eskisine kıyasla daha yüksek bir büyüme hızını, daha düşük enflasyonla sürdürebileceğini yavaş yavaş tahayyül etmeye başlamamız lazımdır bütçesine değinir misiniz? AKAT: Hükümetin, IMF ile anlaşmanın koşulu olarak % 6,5'luk faiz dışı fazlayı tutturacağını biliyorduk. Ona rağmen % 6,5'luk faiz dışı fazla tutturulması aslında önümüzdeki yıl maliye politikasında bir sıkılmaya tekabül edecek. Bu sene reel büyüme hızlı olduğu için nominal gelir artışı da beklenenin üzerinde çıkacak. Fiilen faiz dışı fazla hedefleri tutsa, hatta aşsa bile oransal olarak biraz aşağı doğru gidecektir. 2005'de yüksek milli gelir düzeyinin gerektirdiği bir ilave sıkılma var. Hükümetin ikili bir arayışı var. Bir taraftan kamu harcamalarını belli bir düzeyde tutmaya çalışıyorlar yani hükümetin arka planda düşündüğü kamunun faiz dışı harcamalarını kısarak vergi indirimine gitmek. Fakat bir taraftan da bununla çelişen kamu hizmetini artırma çabaları da var. Özellikle kamu yatırımlarını artırma arayışları var. Bu zor bir denge. Kısmen harcama disiplinini gerçekleştirmek, kısmen de yatırımları artırmak zorunda kalıyorlar. Dolayısıyla vergileri tam düşüremiyorlar. Kendi içlerinde ufak tefek değişiklikler yapmaya çalışıyorlar. Bu sağlıklı bir gelişme. Hem bütçe dışı kamu harcamasının denetim altına alınması, hem faiz dışı hedefine uyulması, hem de enflasyonun düşmesi bütçe tahdidi kavramını gündeme getirmiştir. Artık Türkiye şunu görmeye başlıyor: bir yerde fazla harcayınca bir yerde kısmak zorundasınız. Bir vergiyi azaltınca öbür vergiyi artırmak zorundasınız. Bunların dışında yeni bütçenin bu seneki bütçeden çok farklı olacağını düşünmüyorum. Yavaş yavaş bir sistem oturuyor. Benim gördüğüm, bu oturan sistemde şunlar var: Birinci gözlemim, küçük küçük de olsa faiz dışı cari giderleri, kamunun cari harcamalarını düşürme çabası var. Kamunun yatırım harcamalarını artırma arzusu var. Vergileri düşürme arzusu var. Şimdi bu üçü arasında bir denge tutturulmaya çalışılıyor. Bunun ideali, cari harcamalarda çok büyük düşüş, özellikle de insan sermayesine yönelik yani uzun vadede büyüme hızına katkı yapabilecek türde yatırımlarda ve harcamalarda bir artış. Ama toplam kamu harcaması ve faiz dışı harcama düştüğü zaman vergilerin de düşüşü. Tabi bu ütopya gibi bir şey. Bu böyle bir yıl gibi kısa dönemde oluşacak şey değildir. Ama eğer uzun dönemde faiz dışı harcamalardaki artışı milli gelir artışının altında tutabilirlerse, o taktirde vergi oranlarında bir düşüş söz konusu olabilir. İkinci gözlemim, tabi uzun süredir herkes OECD, IMF, Dünya Bankası, Türkiye iktisatçıları şunu talep ediyorlar: Büyük bir vergi kaçağı var. Vergi sisteminde vergiyi alıyoruz. Ama aldığımız vergi hem sosyal adalet açısından hem de ekonominin etkin işleyişi açısından büyük sorunlar yaratıyor. Önemli dar boğazlar yaratıyor. Sistemi bozan bir tarafı var. Bunun çözümü de vergi kaçağının azaltılması, vergi idaresinin toparlanması ve bunun paralelinde vergi oranlarının düşürülmesinden geçiyor. Çözüm özellikle gelir vergisi oranlarının düşürülmesinden ve vergi sisteminin rasyonelleştirilmesinden geçiyor. Vergiye sadece toplam bütçe büyüklükleri ve makro ekonomik etkilerinden bakamayız. Artık Türkiye o noktayı aşmıştır. Türkiye artık verginin mikro boyutuna, sosyal adalet gelir dağılımı boyutuna ve kaynak dağılımını bozan boyutuna bakmak zorundadır. Paralelinde de böyle bir çaba yavaş yavaş oluşacaktır.