EGZERSİZ ve SPOR FİZYOLOJİSİ. Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER UÜTF Fizyoloji AD

Transkript

1 EGZERSİZ ve SPOR FİZYOLOJİSİ Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER UÜTF Fizyoloji AD

2 Bursa Anadolu Lisesi İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Uludağ Üni Tıp Fak Fizyoloji AD Dept. of Physiology, St.George s Medical School, Uni. London 2

3 Fizyoloji nedir? Canlılık nasıl tanımlanır? 3

4 1. Organizasyon/otoregülasyon: kendi canlılığını düzenleme 2. İrritabilite (uyarılabilirlik): çevreden gelen uyaranları cevaplama 3. Kontraktilite (kasılabilirlik): hareket edebilme 4. Beslenme: sindirme, öğütme, emme ve özümseme 4

5 5. Metabolizma ve büyüme: besinlerdeki enerjiyi kimyasal enerjiye dönüştürme ve basitten karmaşığa yapılanma 6. Respirasyon (solunum): besinlerin oksidasyonu için O 2 kullanma ve CO 2 atma 7. Ekskresyon (Boşaltma): artık ürünleri uzaklaştırma 8. Reprodüksiyon (üreme): 5

6 FİZYOLOJİ BİLİM DALI NIN BİR ALT DİSİPLİNİ OLAN SPOR FİZYOLOJİSİ; EGZERSİZ VEYA FİZİKSEL ETKİNLİĞİN OLUŞTURDUĞU AKUT STRES VE ANTRENMANIN OLUŞTURDUĞU KRONİK STRESE VÜCUDUN YANITINI VE UYUMUNU İNCELEYEN BİR BİLİM DALIDIR. 6

7 EGZERSİZ NEDİR? SPOR NEDİR? 7

8 İNSAN VÜCUDUNUN YAPILANMASI 8

9 Atom, molekül, bileşik 9

10 Hücre 10

11 Dokular: epitel, bağ, sinir, kas 11

12 Organ 12

13 Sistem 13

14 Canlılık nasıl devam eder? Su Besin (karbonhidrat, lipid(yağ), protein) Oksijen Basınç 14

15 VÜCUT SUYU 15

16 Yeni doğan %75 Normal kilolu genç erkek %60 Normal kilolu genç kadın %50 Kilolu genç erişkin kadın %40 Yaşlı (erkek/kadın) %45 16

17 Hücre dışı sıvı (HDS): Hücre içi sıvı (HİS): 17

18 HDS HİS HDS (normal) Potasyum mmol/l Sodyum mmol/l Kalsiyum mmol/l Klor mmol/l Bikarbonat mmol/l Glikoz mg/dl Oksijen mm/hg Karbondioksit mm/hg 18

19 Alınan sıvı/gün = Atılan sıvı/gün 19

20 20

21 HOMEOSTAZ Vücut iç ortamındaki kararlı denge halinin sağlanması ve devam ettirilmesi 21

22 Hipofizden: Büyüme hormonu (GH), tiroidi uyarıcı hormon (TSH), ACTH, prolaktin ve lüteinizan hormon, ADH ve oksitosin Tiroit bezi: Tiroksin (T4), T3, Kalsitonin Paratiroit bezi: Parathormon 22

23 Pankreas: İnsülin ve glukagon Böbreküstü bezi: Kabuk (korteks) kısmından aldosteron, kortizol ve bâzı steroitler; iç (Medulla) kısmından da adrenalin, noradrenalin Testisler: Testosteron Overler: Östrojen ve progesteron 23

24 İç Dengeyi düzenleyenler Sinir sistemi Endokrin sistem 24

25 25

26 MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Beyin Omurilik PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ Kafa Çiftleri Spinal Sinirler Otonom Sinirler (sempatik,parasempatik) 26

27 Stress ve Homeostaz Vücudu uyum yapıcı değişiklikler yapmaya zorlayan uyaranların tümüne "stres" adı verilir. 27

28 Egzersiz/spor yararlı bir fizyolojik stresdir. 28

29 SİNİR SİSTEMİ

30 Sinir sisteminin temel işlevleri 1. Duysal işlevi 2. Bütünleştirici (entegratif) işlevi 3. Motor işlevi 30

31 Duysal işlevler Genel duyular: a- vücuttan gelen dokunma, basınç, sıcak, soğuk, ağrı, eklem ve kasların durumunu bildiren duyular, b- iç organlara ait (viseral) duyular Özel duyular: koku, tat, işitme, görme, denge 31

32 32

33 MSS işlevleri 3 düzeyde incelenebilir.

34 Üst beyin/kortikal düzey Alt beyin düzeyi Medulla spinalis düzeyi 34

35 Üst beyin/kortikal düzey Düşünme için şarttır. Her zaman alt merkezlerle birlikte çalışır. Yokluğunda alt beyin işlevleri hassas değildir. Alt beyin işlevlerini amaca uygun, kesin ve hassas yapar. 35

36 Alt beyin düzeyi: Bilinçaltı faaliyetlerinin çoğu alt bölümlerce yürütülür: Kalp, dolaşım ve solunumun düzenlenmesi; Dengenin sağlanması; Bez salgıları; hiddet, heyecan, cinsellik faaliyetleri vb. 36

37 Medulla spinalis düzeyi: yürüme hareketleri, savunma ve vücudu yerçekimine karşı taşıyan bacak kasları refleksleri lokal kan damarlarını, sindirim sistemi hareketlerini kontrol eden reflekslerden sorumludur. 37

38 38

39 Nöron Çeşitleri) 39

40 1 nörondaki 4 önemli bölge Birçok yerel potansiyel değişiklikliğin bütünleştirildiği bir almaç ya da dendrit bölgesi İlerleyen aksiyon potansiyellerin doğduğu bir nokta (akson tepesi) Uyarıları sinir ucuna taşıyan akson uzantısı Aksiyon potansiyelin arahabercinin salınımını sağladığı sinir ucu 40

41 Destek hücreleri (Glialar) Oligo-dendrogliositler Mikroglia Astrositler (fibröz ve proto-plazmik) 41

42 SİNAPTİK İLETİ İki hücre arasında iletişimin gerçekleştiği bölge = sinir-kas kavşağı, sinaps, nöromuskuler kavşak 42

43 SİNİR UYARILARI * Sinaptik bölgede birleştirilerek sonraki bir çok nörona yayılabilir. * Tek bir uyarıdan tekrarlayan uyarılara dönüşebilir veya sinaptik bölgede durdurulabilir. 43

44 44

45 45

46 46

47 47

48 48

49 49

50 Sağlıklı, iyi çalışan bir beyin için:

51 Terleyin : Egzersiz, verimli çalışmak için bol oksijene ihtiyaç duyan beyin hücrelerinin gıdası gibidir. Böylece beynin öğrenme ve hatırlama becerisi güçlenir. Balık yiyin: Yüksek omega-3 içeren sardalya ve ton gibi yağlı balıkları tüketmek zekayı artırır. B vitamini ve protein açısından zengin besinler de seratonin içerdiği için beyindeki iletişim hızlanır. 51

52 Mola verin: Uzun ve aralıksız çalışma saatleri beynin verimini düşürür. Araştırmalar her 40 dakikalık çalışmadan sonra 20 dakikalık ara vermek gerekli. İyi bir uykuyu ihmal etmeyin: Gece 7-8 saatlik uyku, ayrıca gün ortasında 30 dakikalık bir göz kapama beynin dinlenmesini sağlar. Sakız çiğneyin: Sakız çiğneme beyne giden kanı yüzde 20 artırıyor (?). Böylece hafızayı kuvvetlendirip, stresi azaltıyor. 52

53 Su için:yüzde 80'i su içeren beynimiz su içmezsek küçülüyor. Bu yüzden her gün l arasında su içmek gerekiyor. Rahatlayın: Rahat bir yere oturup gözlerinizi kapayın ve ayaklarınızdan boynunuza kadar tek tek kaslarınızın gevşediğini hissedin. Yetenek geliştirin: 6 yaş grubu üzerinde yapılan araştırmalara göre el becerilerini geliştirme konularda eğitim gören çocukların zekaları daha yüksek oluyor. 53

54 Sınırlı teknoloji kullanın: İnternet vb teknolojileri fazla kullanmak ve çok televizyon seyretmek zeka seviyesini düşürüyor. Beyin jimnastiği yapın: Akıl oyunları oynayarak, bulmaca ve zeka testleri çözerek beynin egzersizi yapabilirsiniz. Alkolü ölçülü alın: Alkolün fazlası beyin hücrelerini öldürerek, öğrenme ve hafıza bölgesine zarar verir. 54

55 55