ETNOSENTRIZM TELAFFUZU ZOR, İNKÂRI KOLAY. Dünya Uygur Kongresi Başkanı Rabiya Kader ile söyleşi s. 46

Transkript

1 AYLIK HABER-YORUM DERGİSİ MART 2014 YIL 20 NR./SAYI 229 Bir insanın diğer etnik gruplara karşı düşmanca bakışını durup dururken aşma şansı çok az. Belki ancak kendisi maruz kaldığında mesajı fark edebilir. s. 38 ETNOSENTRIZM TELAFFUZU ZOR, İNKÂRI KOLAY ENAR Direktörü Michael Privot ile Avrupa da etnosentrizm üzerine s. 24 Roni Margulies ile etnisite, ulus, ırk kavramları üzerine s. 34 Dünya Uygur Kongresi Başkanı Rabiya Kader ile söyleşi s. 46

2 Umre 2014 Gönüllerin Yolculuğu Mart/Nisan Mayıs/Haziran Ramazan Yaz Üniversitelilere ve 25 yaş altı gençlere özel fiyatlar... Çocuklu ailelere eğitmenler eşliğinde kreş hizmetleri yaş üstü emeklilere özel fiyatlar... Almanca rehberlik eşliğinde müstakil kafile... IGMG Hadsch-Umra Reisen GmbH Boschstraße D Kerpen T F info@igmgreisen.com Türkiye Temsilciliği Hennes Tour T (Konya) T (İstanbul) info@hennestour.com igmgreisen

3 Selamların en güzeli ile Etnosentrizm ve Biz Etnosentrizm, bir kişinin diğerlerini, kendi etnik grubunu veya kültürünü merkeze alarak değerlendirmesi olarak tanımlanır. Mezkur tanım, bu biçimiyle birçoğumuza normal görünebilir, zira hayata tek bir yerden, sadece bulunduğumuz yerden bakabiliriz. Öyleyse, hayat tarzımızı ve değer yargılarımızı bu bakışa göre şekillendirmekten daha doğal ne olabilir? Etnosentrizmi bir sorun hâline getiren, hayata ve diğer insanlara yalnız bulunduğumuz yerden bakabiliyor olmak değildir kuşkusuz. Sorun, tek doğrunun bizimki olduğu vehmine kapılmak ve bizden farklı olana değiştirilmesi güç ön yargılarla yaklaşarak, onları garip, tuhaf, yalnış, hatta zaman zaman çirkin ve iğrenç bulmamızdır. Azınlık olarak yaşanan toplumlarda, bahsedilen ön yargılarla kuşatılmış olanların ekseriyetle çoğunluk toplumu olduğu düşünülür. Farklı olana kapalı olan, değişik kültür ve yaşam biçimleriyle tanışmak ve yüzleşmek istemeyen onlar dır. Bizler ise, farklılıkların zenginlik olduğunu yakinen bilen, değişik bakış açılarına empati ile yaklaşan, onları anlamaya çalışıp takdir edebilen olanlarızdır(!). Bu ise, sahip olduğumuz ön yargıların belki de başlıcasıdır. Azınlık olarak yaşadığımız toplumlarda, bizden farklı olanı yabancı belleyip, kendi içine kapanma tehlikesine sahip olanlar, toplumun çoğunluğundan çok, belki de biz azınlıklarızdır. Zira hep onların bizi tanımasını bekleriz. Ön yargılarından kurtulup, aslında bizim de onlar gibi olduğumuzu farketmelerini isteriz. Evlerimizi, ibadethanelerimizi onlara açar, yabancı dan korkacak bir şey olmadığını bizzat görmelerini arzu ederiz. Ancak kaçımız onlar ın yaşamlarını yakından görmek istemiştir, kaçımız onlar ın ibadethanelerini ziyaret etmiştir? Bizi biraz daha yakından tanıdıklarında, farklı olandan korkacak bir şey olmadığını anlayacaklarından eminken, biz neden onlar gibi olmaktan bu denli korkarız, çoluk çocuğumuzun onlar a benzemesinden endişe ederiz? Kanaatimizce, sorunun temelinde -her iki taraf için de- aynı şey bulunuyor; yabancı olana kuşku ile yaklaşmak. Bunun üstesinden gelmenin tek yolu ise, kendinden ve sahip olunan değerlerden emin bir biçimde, farklı olanı tanımaya ve anlamaya çalışmak. Bu nedenle, bu sayımızda etnosentrizmi dosya konusu olarak belirledik. Herkül Millas, farkında olmadan, hayata ne denli ön yargılı bakabileceğimizi özetleyerek dosyamıza giriş yaptı. Şinasi Gündüz, İslam ın etnik milliyetçiliğe bakışını kaleme aldı. Kien Nghi Ha, ulus, etnik köken ve kültürel kimlik tanımlarına dair analiziyle dosyamıza katkıda bulundu. Yine Roni Margulies ve Etyen Mahçupyan ile etnosentrizmin yakın (ve sinsi) tarihini konuşurken, ENAR Direktörü Michael Privot ile Avrupa daki etnosentrizm hakkında verimli bir söyleşi yaptık. Gündem kategorimizde, Fatma Çamur NSU cinayetlerinin ne kadar gündemimizde olduğuna dair Soleen Yusef ile kısa bir söyleşi gerçekleştirdi. Hisham Maizar, başörtüsü yasağı ve göçmen sayısının sınırlandırılmasına dair referandumun ardından, İsviçre deki Müslümanların genel durumunu kaleme alırken, Andreas Tunger-Zanetti ülkedeki Müslüman gençleri değerlendirdi. Dünya kategorimizde Irak taki son durumu genç analist Emrah Usta yorumladı. Dikkat çekmek istediğimiz diğer bir konu Uygurlu Türklerin on yıllardır maruz kaldığı kültürel soykırım oldu. Bir dahaki sayımızda görüşmek üzere. Kalbî selamlarımla,» MUSTAFA YENEROĞLU

4 İçindekiler GÜNDEM/SÖYLEŞİ NSU Protokolleri Dile Geldi GÜNDEM İsviçre deki Müslümanlar İsviçre deki İslam; çeşitliliği benimseyen, toplumsal gelişmeleri destekleyen ve bunları yaparken de kendi kişiliğini muhafaza eden bir orta yoldur. Bu yol, tehdit olarak değil, herkes için bir kazanım ve şans olarak algılanmalıdır. GÜNDEM/SÖYLEŞİ Müslümanlar Kendilerini Tekrar Tekrar İfade Etmeli. Genç, Müslüman, İsviçreli... Luzern Üniversitesi nde gerçekleştirilen ve bu ismi taşıyan araştırmada İsviçreli Müslüman gençlerin ülkedeki hâkim diskuru İslamofobik bulmalarından, dernek ve camilerin kimlik kazandırıcı etkilerine kadar pek çok konuda şaşırtıcı sonuçlar ortaya koyuluyor. Araştırma ekibinden Andreas Tunger-Zanetti ile İsviçre deki Müslüman gençleri konuştuk. 14 GÜNDEM/YORUM Avrupa Birliğinin İsviçre ile İmtihanı Avrupa Birliği yine tarihinin en zor sınavlarından birini veriyor. Zira Avrupa nın en güçlü ekonomilerinden biri olan İsviçre, kısa bir süre önce gerçekleştirdiği referandumla Avrupa Birliğinin temel prensiplerinden biri olan serbest dolaşım hakkına ülkesinde kısıtlama getirme kararı aldı. Avrupa Birliği yetkilileri ise yasanın yürürlüğe girmesi hâlinde İsviçre nin de taraf olduğu AB istihdam politikaları ile ilgili sorunlar yaşanacağı görüşünde. 16 GÜNDEM/YORUM Cinsel Çeşitlilik ve Müslümanlar Almanya ve Fransa daki okullarda cinsel çeşitlilikle alakalı derslerin verileceğinin gündeme gelmesi, Müslümanlar açısından cevaplandırılması gereken soruları daha da görünür yapıyor. 18 DOSYA Bilemediğimiz Etnosentrizm 22 DOSYA İslam ın Etnosentrizme Bakışı 24 DOSYA/SÖYLEŞİ Eşitlik Evi İçin Bir Tuğla Koymak İSLAM TOPLUMU MILLÎ GÖRÜŞ AYLIK HABER-YORUM DERGISI MART 2014 MÄRZ 2014 YIL / JG.: 20 NR. / SAYI: 229 Boschstr , Kerpen, Deutschland T F perspektif@igmg.org Herausgeber / Yayıncı: IGMG-Islamische Gemeinschaft Millî Görüş e. V. (Amtsgericht Köln, VR 17018) adına Kurumsal İletişim Başkanlığı Vertreten durch den Vorstand: Kemal Ergün, Vorsitzender; Oğuz Üçüncü, Generalsekretär; Hakkı Çiftçi, stellv. Vorsitzender Chefredakteur / Genel Yayın Yönetmeni: Mustafa Yeneroğlu (V. i. S. d. P.) Editor / Editör: Ahmet Faruk Çağlar, Elif Zehra Kandemir Redaktion / Redaksiyon: Fatma Çamur, İlknur Küçük, Meltem Kural, Ali Mete, Rahime Söylemez Design / Tasarım, Druck / Baskı: 99names communication GmbH Im Auftrag

5 30 DOSYA Kendini Yeniden Düşünmek: Ulus, Etnik Köken ve Kültürel Kimlik Tahlili 34 DOSYA/SÖYLEŞİ İnsanı İçinde Yaşadığı Kültür Oluşturur, Genetik Özelliği Değil. 50 DÜNYA Irak Krizi ve İşgal Sonrası Siyasi Boşluk 2014 Ocak ayında Irak Ordusu Anbar eyaletindeki Müslüman-Sünni kesimin protesto gösterilerini dağıtırken sivil kayıplar yaşanmış, protestolara destek veren Iraklı bir milletvekili tutuklanmış ve ardından 44 Sünni-Iraklı milletvekili istifa etmişti. 38 DOSYA/SÖYLEŞİ Toplumlar Kendilerine Yenik Düştüklerinde TARİH 17. ve 18. Yüzyıllarda Türk Vaftizi TARİH Köklü İslam Algısı ve Martin Luther Örneği Flickr.com/ United States Mission Geneva 42 DÜNYA Doğu Türkistan da Kültürel Soykırım Durdurulmalı 46 DÜNYA/SÖYLEŞİ Uygurlara Yapılan Baskı Dayanılamayacak Hâlde! Avrupa da İslam ve Müslümanlara dair çoğu algı oldukça eskilere uzanır. Bu nedenle sürekli olarak dile getirilen ön yargılı düşüncelerin daha iyi kavranabilmesi için ön yargıların arka plan ve bağlamlarını tetkik edebilecek bir anlayış geliştirilmesi gerekir. Önsöz İçindekiler, Künye Gündemden Kısa Kısa Portre Kitap Tanıtımı der IGMG durch 99names communication GmbH erstellt. IGMG adına, 99names communication GmbH tarafından hazırlanmıştır. Merheimer Str. 229, D Köln T Die Verantwortung für die Artikel liegt bei den Autoren. / Yayımlanan yazıların sorumlulukları yazarlarına aittir. Auflage / Tiraj: Anzeigenservice / İlan Servisi: T F perspektif@igmg.org Abonnement / Abonelik: IGMG Islamische Gemeinschaft Millî Görüş Mitgliederbetreung: Boschstr , Kerpen, Deutschland T F mitglied@igmg.org Jahresabonnement / Yıllık abone ücreti: 40,- EURO Der Bezugspreis ist für Vereinsmitglieder im Mitgliedsbeitrag enthalten. / IGMG Genel Merkez üyelerine ücretsizdir. Perspektif dergisi T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı tarafından desteklenmektedir.

6 Gündem GÜNDEMDEN KISA KISA İsviçre Mahkemesinden Akıl Almaz Karar İsviçre de Başörtüsü Referandumu Lozan da bulunan İsviçre Federal Mahkemesi, 2007 yılında bir polis memurunun Cezayirli bir mülteciye yabancı domuz ve pis mülteci gibi hakaretlerinin, ırkçılık olmadığına hükmetti yılında İsviçre nin Basel şehrinde hırsızlık yaptığı gerekçesiyle yakalanan mülteci, herkesin gözü önünde polisin ırkçı hakaretlerine maruz kalmış ve bunun ardından olay mahkemeye taşınmıştı. Mahkeme polisin ırkçılık yaptığına karar vererek para cezası vermişti. Fakat Federal Mahkeme bu kararı bozdu. Bahsi geçen polisin sözlerinde herhangi bir ırktan ya da etnik gruptan bahsedilmediğini gerekçe gösteren mahkeme, polisin suçsuz olduğuna karar verdi. Mahkeme, polis memurunun, ancak kara domuz ya da pis Yugo/Yugoslav gibi sözler sarf ettiği takdirde ırkçı ayrımcılık yapmış olacağını belirterek akıl almaz bir karara imza atmış oldu. St. Gallen Kantonuna bağlı Au-Heerbrugg da okullarda öğrencilerin başörtüsü takmalarını yasaklamak için bir referandum yapıldı. Referandumun düzenlenmesindeki temel sebep, başörtülü iki Somalili öğrenciydi. Kantonda bulunan bir ilkokula giden iki öğrenci, başörtüsü taktıkları gerekçesiyle okuldan uzaklaştırılmışlardı. Fakat okul yönetimi, gelen tepkiler üzerine geri adım atmış ve başörtüsü yasağına dair herhangi bir hukuki düzenlemenin bulunmadığını belirtmişti. Bunun üzerine İslam düşmanı söylemleriyle öne çıkan İsviçre Halk Partisi (SVP) referandum düzenleyerek okullarda başörtüsünün yasaklanmasına dair bir öneriyi halkın oylamasına sundu. Oylamaya katılanların üçte ikisi, SVP nin önerisini destekledi. Buna karşın Somalili öğrencilerin ailesi, Federal Mahkeme de haklarını arayacağını belirtti. Bu durumda yasağın yürürlüğe girmesi mümkün gözükmüyor. 6 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

7 Flickr.com/ Pete Birkinshaw Müslümanlar Anlaşma İmzalamalı Danimarka da Helal Kesim Yasağı İngiltere de, Avrupa nın önde gelen aşırı sağcı ve popülist partilerinden Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi (UKIP) nin Uyum Politikaları Sözcüsü Gerard Batten, Müslümanların şiddeti bırakıp, Kur an ın bazı kısımlarını reddetmeleri gerektiğini söyledi. Müslümanların bir anlaşma imzalayarak anayasa ve ülkenin düzenine sadakatlarını ifade etmeleri gerektiğini söyleyen Batten, normal ve güvenilir her insanın bu tarz bir anlaşmayı imzalayacağını belirterek tepki topladı. Yaklaşan Avrupa Parlamentosu Seçimleri için Londra nın en üst sıradaki adaylarından biri olan Batten in bu tutumu, Avrupa daki aşırı sağcı akımların Müslümanlara bakışını göstermesi açısından da örnek teşkil ediyor. Uzmanlar özellikle seçimler sonrasında Avrupa Parlamentosu nda güç kazanabilecek olan aşırı sağcı partilerin Avrupa çapında yeni bir ittifak kurmalarından endişe ediyor. Danimarka da yürürlüğe giren helal kesim yasağı, ülkedeki Müslüman ve Yahudiler tarafından tepkiyle karşılandı. Kesim öncesinde bütün hayvanların uyuşturulmasının zorunlu olduğunun belirtildiği düzenlemeye imza atan Tarım ve Gıda Bakanı Dan Jörgensen, hayvanların korunmasının dinî kurallardan daha önemli olduğunu belirtti. Jörgensen, Müslüman ve Yahudi ritüellerine göre kesimin etik olmadığını ve hayvanların acı çektiğini belirtirken AB Sağlık Sorunları Komiseri Tonio Borg, Danimarka da yürürlüğe giren düzenlemenin Avrupa kanunlarına aykırı olduğunu ifade etti. Böylece Danimarka, daha önce benzer yasaklara imza atan Polonya, Norveç, İsveç ve İsviçre ile birlikte helal kesimin yasaklandığı ülkeler arasına girdi. Öte yandan Müslüman din adamlarının hayvanların uyuşturularak kesilmesi ile alakalı farklı fetvaları bulunuyor. MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF 7

8 Gündem/Söyleşi Youtube.de /watch?v=49epcfdzapu NSU Prokolleri Dile Geldi FATMA ÇAMUR» 6 Mayıs 2013 te Almanya nın en büyük yargılama süreci başladı. Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) terör örgütüne üye oldukları sebebiyle yargılanan zanlıların verdikleri ifadeler ve duruşmada sergiledikleri tavırlar nedeniyle çoğu zaman ciddiyetsiz bir atmosferin hâkim olduğu dava, basında da yer aldı. Peki kaçımız davanın içeriği, sanıkların ifadeleri ya da hâkimin sorularından haberdarız? Mahkeme protokollerinin seslendirildiği filmiyle bu eksikliği tamamlamaya çalışan Soleen Yusef ile NSU cinayetleri, davaya gösterilen ilgi ve Almanya daki ırkçılık üzerine konuştuk. Bu filmi çekmenizin amacı neydi? Bu sürecin dışındaki bir vatandaş olarak filmi siyasi sebeplerle çektim diyebilirim. Olayların aydınlatılması, şeffaflık ve adaletin sağlanması yegâne arzumdu; ben de medyanın NSU sürecine olan dikkatini sadece dijital ya da matbu yayınlarla değil, aynı zamanda işitsel-görsel bir iletişim metodu aracılığıyla çekebilmek için kendimi sorumlu hissettim. İnsanların akıllı telefonlarıyla artık her şeye ulaşabildikleri bir çağda haberleri sahih, dürüst ve yenilikçi bir tarzda, bu yeni teknolojilerle aktarabilmek gerekiyor. Ben de bu imkânı kaçırmak istemedim ve NSU cinayetlerine medyanın ilgisini çekebilmek için bu yolu kullandım. Peki neden protokollerin okunması şeklinde bir ifade metodu seçtiniz? Gerçek mahkeme protokollerine sadık kal- mak istediğim için bana göre en uygun olanı belgeselin bu şekilde olmasıydı. Olayı sanatsal olarak değiştirebilecek her türlü filmsel anlatım subjektif olacaktı. Fakat ben, mahkeme protokollerine dair şahsi bir görüşüm olmasına rağmen, bu protokolleri olduğu gibi ve her türlü kişisel yorumdan uzak tutarak yansıtmak istedim. Bu nedenle de bu anlatım metodunda karar kıldım. Bu ifade tarzı belki yoğun ve duygusal; ama diğer yandan herhangi bir ithamda bulunulmadığı için izleyiciye kendi yargısını oluşturma olanağı sunuyor. Toplumun NSU sürecine olan ilgisini nasıl buluyorsunuz? Bana göre sürece aslında bir ilgisizlik söz konusu. NSU konusuyla yakından ilgilenen çok az sayıda insan siyasi, hukuki ya da sanatsal bir bakış açısına sahipler; böylece olaya daha düzgün bakabiliyorlar. Ama bunun dışında ka- 8 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

9 lan diğer insanlar çok ilgisiz. Hepimiz kendi küçük, güvenli dünyamızda yaşıyor ve toplum ile siyasetin trajik yanlarıyla pek ilgilenmiyoruz. Bu belki de bilginin çokluğuyla alakalı. Herkes Facebook, Twitter, bloglar ya da diğer sosyal platformlar aracılığıyla önemli bilgilere erişebiliyor. Bu bilgilerden önemli görülenler belki diğerleriyle paylaşılıyor. Ama hiçbirimiz sokaklara dökülmüyor, bu gayriinsani durumlar için herhangi bir şey yapmıyoruz. Dizüstü bilgisayarlarımızın arkasına saklanıyor, toplum ve siyasetin doğurduğu zulümleri internet üzerinden paylaşıyoruz. Fakat en azından bu bilgiler bir yerlerde muhafaza edilip arşivleniyor. Ben de bu filmi bunun için yaptım. Bütün toplumsal gruplara ulaşır mı bilmiyorum; fakat en azından insanlık tarihinde yaşanmış bir trajediyi belgeleyip insanlara ulaştırıyorum. Çünkü bu sürecin ya da yargılamanın içeriğini insanlara ulaşılabilir hâle getirmek en büyük isteğimdi. Filme tepkiler nasıl oldu? Tepkiler genelde olumlu oldu. Ama en büyük başarı filmin paylaşılması, geniş kitlelere ulaşması ve tavsiye edilmesi oldu. Bu da insanların konuya olan ilgisini uyandırdığımız anlamına geliyordu. Beni en çok etkileyen ve kalbimi titreten ise kurbanların ailelerinin avukatları aracılığıyla bana belgesel için teşekkür etmeleri ve bu filmi oluşturduğumuz için çok mutlu olduklarını iletmeleriydi. Bence aileler de sürecin bu filmle daha fazla anlam kazanabileceğine inandılar ve mutlu oldular. NSU süreci belgesel ile tekrar tartışılmaya başlandı. Filmi seslendirenler, seslendirme esnasında ne hissettiklerini sizinle paylaştılar mı? NSU protokollerinin seslendirildiği filme yönetmenlik yapan Soleen Yusef, 9 yaşındayken Irak tan ailesiyle birlikte Almanya ya iltica etti. Yusef, Baden-Württemberg Film Akademisi nde yönetmenlik eğitimi görüyor. Hepimiz çok etkilendik. Birçok defa ara vererek okuduklarımıza dikkat kesildik. O an ne hissettiğimizi tartıştık ve birbirimize anlattık. Özellikle yaptığımız işe verdiğimiz değer, olayların vahameti ve insanlara karşı tarafsız davranmak konusunda okunulan içeriğin getirdiği zorluklar göz önüne alındığında bunun, seslendirenler için çok ağır bir iş olduğunu söyleyebilirim. Almanya daki ırkçılık ve NSU süreci ile alakalı sizin şahsi görüşünüz nedir? Ben ırkçılığın, eğitim ve fırsat eşitliğinin eksik olduğu her yerde bulunduğuna inanıyorum. Irkçı insanların çoğu, küçük ve nefret dolu dünyalarında yaşıyor ve geri kalan dünyaya bakma ihtiyacı duymuyorlar. Ben bu insanların kendilerini özel hissedebilmek için bu küçük dünyaya hapsolmayı seçtiklerini düşünüyorum. Korktukları için kendilerini hapsediyorlar; bu korku ruhlarını silip süpürmüş. Bir insan ruhunu kaybederse, bütün insanlığını ve böylece dünyayla bağını kaybeder. Bunun sonucunda kendilerini diğerlerinden izole eden insanlar dünyaya karşı gerçekle ilişkisi olmayan bir bakış geliştirirler. Irkçılık böyledir; bu bakış benim için anlaşılmaz ve gerçek dışı. NSU sürecine dair ise sadece şunu söyleyebilirim: NSU ve onun üyelerinin suçlu oldukları ve yargılanmaları gerektiği açık. Zira kanıtlar ve şahitlere dair neredeyse hiç şüphe bulunmuyor. Açık olmayan şey ise Anayasayı Koruma Dairesi nin rolü ve ben bunun açıklığa kavuşturulmasını istiyorum. Ben, Anayasayı Koruma Dairesi nin NSU üyelerinin 15 sene süren eylemlerinin ne kadarından haberdar olduğunu ve bunca cinayetin neden gerçekleştirildiğini öğrenmek istiyorum. İçimdeki kötü bir his, hukuk devletinin bilgileri benden gizlediğini ve beni böylece kafa karışıklığına ittiğini söylüyor. Bunun açıklığa kavuşmasını istiyorum. Aksi takdirde Alman yargısına ve aynı zamanda bunca zaman, burada sürdürülen gazeteciliğe olan inancımı kaybedeceğim. NSU davasının protokollerini sitesinden takip edebilirsiniz. Soleen Yusuf un yönetmenliğini yaptığı NSU Protokolle als Film izlemek için: MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF 9

10 Gündem İsviçre deki Müslümanlar DR. HISHAM MAIZAR*» İsviçre deki İslam; çeşitliliği benimseyen, toplumsal gelişmeleri destekleyen ve bunları yaparken de kendi kişiliğini muhafaza eden bir orta yoldur. Bu yol, tehdit olarak değil, herkes için bir kazanım ve şans olarak algılanmalıdır. İsviçre tarihine baktığımızda, miladi 906 yılında, Kuzey Afrika üzerinden bugünkü İsviçre nin güneybatısına kadar ilerlemiş ve hatta bir dönem bölgede yerleşmiş olan Müslüman bir Arap kavmine rastlarız. Bu kavmin mensuplarına, Müslüman anlamına gelen Sarazenler denilmektedir. Bundan, İslam ın bu beldedeki tarihî geçmişinin, İsviçre Konfederasyonu nun miladi 1292 yılındaki kuruluş tarihinden çok daha öncesine dayandığını çıkarabiliriz. Bugün itibariyle baktığımızda İslam ın İsviçre de çoğunlukla bir göçmenler dini olduğunu tespit edebiliriz. İkinci Dünya Savaşı nın bitmesi ve iktisadi kalkınmanın başlaması, bölgede Müslümanların durumunu belirleyen gelişmelerdir. Bu dönemde Türkiye den, sonra Balkanlar ve eski Yugoslavya dan, çoğunlukla iş gücü sıfatıyla yabancı veya misafir işçi gelmiştir. Hatta meşhur İsviçreli yazar Max Frisch 1965 yılında, Biz iş gücü istedik, insanlar geldi. ifadesinde bulunmuştur. Bu birinci kuşak işçiler çoğunlukla kırsal bölgelerden gelmekteydi ve geçici bir süre için burada kalabileceklerini düşünüyorlardı. Müslüman derneklerde ve kültür merkezlerinde bir parça vatan hissi bulabiliyorlardı. Bu derneklerde toplumdan uzak bir şekilde buluşabiliyor, sevinç ve dertlerini paylaşabiliyor, birlikte ibadetlerini yapıyorlardı. Bu yaşam göze çarpmıyor ve dolayısıyla İslam ve Müslümanlar toplumda konu olmuyordu. Ancak ikinci kuşak yetiştiğinde, dinî kimliklerine ilişkin bir şuur ve bununla birlikte ihtiyaçlar gelişti. Zamanla İslam, toplumda görünür ve fark edilir hâle gelerek devlet, toplum ve kiliseler için ilgi gerektiren bir mesele olmaya başladı. Bununla beraber 11 Eylül ün tarihî bir dönüm noktası teşkil etmesinin ardından Müslümanlar bütün dünyada şüpheli konuma düştüler. Bu durum, Almanya daki heterojen yapıya sahip İslami cemiyetlerin, dışarıya yönelik daha açık bir tutum sunmalarına neden olmuş, İsviçre de de buna bağlı bazı gelişmeler meydana gelmiştir. Doğu İsviçre de 2003 yılında Doğu İsviçre ve Liechtenstein Prensliği İslami Cemaatler Çatı Kuruluşu (DIGO) kurulmuştur yılının Nisan ayında ülke çapında İsviçre İslam Kuruluşları Federasyonu (FIDS) kurulmuştur. Bu kuruluşla İsviçre nin on iki kantonunda yerleşik olan İslami kuruluşlar birleşmiştir. FIDS, 170 ten fazla merkeziyle tüm İsviçre çapında 10 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

11 faaliyet gösteren en büyük İslami kuruluştur. Bunun yanında İsviçre de yaklaşık 50 merkezden oluşan İslam Teşkilatları Koordinasyonu (KIOS) adı altında bir küçük kuruluş daha bulunmaktadır yılının Mayıs ayında, bir yaratıcıya inanan bütün dinî cemaatlerin temsilcilerinin yer aldığı İsviçre Dinler Konseyi (SCR) kurulmuştur. Tüm İsviçre çapında önem taşıyan bu kurula, FIDS ve KIOS başkanları Müslümanları temsilen üyedirler yılının sonundan beri FIDS ve KIOS kuruluşları sıkı bir iş birliği içerisindedirler. Bu omuz omuza vermenin hedefi ise, siyasal ve toplumsal alanda ortak hareket etmek ve İslam ın İsviçre de yasal olarak tanınmasını sağlamaktır. Buna bağlı olarak dinî ve din odaklı olmayan cemiyetlerle, İsviçre nin sivil toplumuyla ve devletin kendisiyle yapıcı bir diyaloğun teşvik edilmesi de bu iş birliğinin hedeflerindendir. İsviçre de yaşayan Müslümanların belirgin çoğunluğunu temsilen orta yolu temsil eden, yani her türlü aşırılıktan uzak olan, müzakere eden ve İsviçre nin hukuk ve demokratik yapısına saygı gösteren bir İslam teşvik edilmektedir. Böylece İsviçreli olmak ile Müslüman olmanın bir çelişki ifade etmediği ortaya konulmaktadır. Diğer amaç ise, geleneklerin yaşatılması ve seküler toplumdaki bireyselleşme temayülleri arasında meydana gelen yeni sorunlarla baş edebilmektir. Gelecek yıllarda bu diyaloğun devamına ilişkin bir endişenin oluşmasına gerek yoktur. Çünkü İslami kuruluşların giderek profesyonelleşmesi ve yeni nesillerin topluma daha fazla entegre edilmesiyle diyaloğun devamı sağlanabilecektir. İsviçre, Avrupa da özel bir konuma sahiptir. Avrupa Birliği ne dâhil değildir ve doğrudan demokrasisi ile İsviçre halkı yasama üzerinde bir egemenliğe sahiptir. Başka bir deyişle, halkın bir kesimi veya siyasal bir parti, örneğin 2009 yılındaki minare inşası gibi bir talebi doğru bulmadığında buna karşı bir inisiyatifle beraber muhalefet etme hakkına sahiptir. Halkın veya kantonun çoğunluğu bu görüşteyse, devlet, halkın iradesini kabul etmek ve hemen uygulamaya koymak durumundadır; ortaya çıkan durum hükûmet tarafından benimsenmiyor olsa dahi durum değişmez. Bu şekil bir doğrudan demokrasi uygulaması her ne kadar takdire şayan ise de bunun bazı kesimler için bir engel teşkil ettiğini göz ardı etmemek gerekir. İsviçre deki Müslümanlar olarak, Avrupa nın diğer kesimlerinde olduğu gibi, problemlerimiz mevcut. Kamuya ait okullarda başörtüsü takılması, bazı Müslüman öğrencilerin okul gezilerine katılmamaları gibi sürekli ısıtılarak gündemde tutulan tartışmaların yanı sıra, yerel halkta kendini gösteren toplumun sözde İslamlaşması gibi endişeler bu problemlere örnek olarak verilebilir. Bunun yanında İslam dinî cemaatlerinin henüz eyalet kiliselerinde olduğu gibi devlet tarafından tanınmaması da vardır. Mücadelesini verdiğimiz bu tanınma, bize örneğin kamuya ait okullarda İslam din dersi eğitimi verilmesinin kapılarını aralayacaktır. Helal ürünlere ve helal kesime dair sorular, çözülmeyen sorunlar arasında yer alırken, Müslümanlara ait mezarlıklarla ilgili sorunların çözülmesinde olumlu bir ivme yakalandığı söylenebilir. Müslüman cemaatler, İslam ın buradaki yerleşik durumunu diğer dinlerle yakın ilişkiler kurmak ve beraber çalışmak açısından tarihî bir şans olarak görmektedir. İsviçre deki İslam; çeşitliliği benimseyen, toplumsal gelişmeleri destekleyen ve bunları yaparken de kendi kişiliğini muhafaza eden bir orta yoldur. Bu yol, tehdit olarak değil, herkes için bir kazanım ve şans olarak algılanmalıdır. *İsviçre Dinler Konseyi (SCR) ve İsviçre İslam Kuruluşları Federasyonu (FIDS) başkanı.

12 Gündem Müslümanlar Kendilerini Tekrar Tekrar İfade Etmeli. Genç, Müslüman, İsviçreli... Luzern Üniversitesi nde gerçekleştirilen ve bu ismi taşıyan araştırmada İsviçreli Müslüman gençlerin ülkedeki hâkim diskuru İslamofobik bulmalarından, dernek ve camilerin kimlik kazandırıcı etkilerine kadar pek çok konuda şaşırtıcı sonuçlar ortaya koyuluyor. Araştırma ekibinden Andreas Tunger-Zanetti* ile İsviçre deki Müslüman gençleri konuştuk. RÜMEYSA AYDIN» Genç, Müslüman ve İsviçreli ismini taşıyan araştırmanızın sonucunda, temel beklentilerinizden farklı olan hangi sonuçlara ulaştınız? Araştırma sonunda bizi gençlerin yürüttüğü aktivitelerin çeşitliliği şaşırttı: En güzel ezanı okuyanın seçildiği yarışmalardan kan bağışı kampanyalarına, iş başvuruları ile ilgili eğitimlerden Slam şiir yarışmalarına kadar; Paintball maçlarının yapıldığı, Çikolata Müzesi nin ziyaret edildiği geniş bir aktivite yelpazesi... İkinci olarak dikkat çeken şey, gençlerin sahip oldukları Müslüman kimliklerini, İsviçre de yaşayan bir genç olmak gerçekliği ile bir araya getirme çabalarıydı. Yine beklemediğimiz üçüncü şey, gençler için İslam hakkındaki olumsuz söylemlerin ne kadar önemli olduğu, bunların onları ne kadar incittiği ve topluma İslam ın değişik bir yüzünü göstermek için gösterdikleri çabaydı. Çalışmanızdan hareketle İsviçreli Müslüman gençleri nasıl tanımlarsınız? Bu toplumsal grubun özellikleri nelerdir? Çok basit bir ifade olacak belki ama: Onlar da gayet normal gençler. Birçoğu küçüklüğünden itibaren burada yetişmiş ve dolayısıyla kendilerini İsviçre toplumunun tabii bir parçası olarak görüyorlar. Tıpkı Müslüman olmayan gençlerde olduğu gibi, ailelerinden bağımsız yaşayabiliyorlar; cool buldukları idolleri, sevdikleri oyun ve spor dalları aracılığıyla yaşıtlarının arasında bir çevre arıyorlar. Müslüman olmayan gençler arasında olduğu gibi, bu kesimin de küçük bir bölümü dinine bağlı gençlerden oluşuyor; büyük çoğunluğu dinî vecibelerini kısmen yerine getiriyor. Müslümanlar için farklı olan tek durum, gençlerin, dinlerini görünür bir biçimde yaşadıklarında çoğunlukla İslam a karşı esen toplumsal bir rüzgârla karşılaşmaları oluyor. Müslüman gençler İsviçre toplumuna ne tür bir katkı sağlıyor? Araştırmamızda cami çevresindeki ve herhangi bir yere bağlı olmayan gençleri ele aldık. Gençlerin cami çevresine takılmalarında yatan sebep, bu çevrenin hoşlarına gitmesi ve kendilerine bir şeyler kazandırıyor olması. Dinleriyle yakından alakadar olabildikleri bu grup içinde, dünyadaki konumlarına ve günümüz İsviçre sinde dinin önemine dair kişisel bir pozisyon geliştiriyorlar. Bu durum, toplumun gelişmesine dolaylı bir katkı sağlıyor; 12 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

13 fakat bence bu, en az, Müslüman gençlerin de katıldığı hayır çalışmaları kadar önemli. Müslüman gençler arasında yaygın olan organizasyon yapıları sizce uyumun mu, yoksa paralel toplumun mu göstergesi? Gençlerin organize olmasının ardındaki fırsat ve tehlikeler nelerdir? Organizasyon, diğer genç gruplarda olduğu gibi Müslüman gençler arasında da oldukça zayıf. Gerçi gençler çabucak kaynaşıp bir şeyler oluşturabiliyorlar: Bir dernek, internet sayfaları ya da bir buluşma gibi... Ama süreklilikte sorunlar meydana geliyor. Bir cami cemaatinden etkin bir yönetici ya da bir-iki faal üye evlenecek olsa ya da eğitim ve iş gibi sebeplerden ötürü başka bir yere taşınsa, bütün çalışmalar sekteye uğrayabiliyor. Bunun yanında Müslüman gençlerin katıldığı gruplar yalnızca Müslümanlara yönelik olsa da herhangi bir dışlanma yaşanmıyor. Okul ve iş yerlerindeki günlük hayatlarında Müslüman gençler, Müslüman olmayan çevreleriyle normal bir ilişki içinde oluyor. Bir şeyler başarmak istiyorlar; ama bu, toplumda ancak işbirliğiyle mümkün, kendi kabuğuna çekilmek çözüm değil. İsviçre Müslümanları herhangi bir devlet yardımı veya toplumsal bir destek alıyorlar mı? Ya da şöyle soralım: İsviçre de Müslümanlar kabul görüyor mu? Devlet ya da toplum Müslümanları desteklemiyor. Böyle bir görevleri de yok. Devlet makamları, genel anlamda hangi dine mensup olursa olsun ayrımcılığa maruz kalanları destekler; sıkça ayrımcılıkla karşılaşan Müslümanları desteklemek de bunun içindedir. Müslüman dernekler ile kilise gibi gayrimüslim organizasyonlar bazen ortak çalışıyor. Kabul ve tanınma ise toplumsal çalışmayla elde edilir. Anlaşılmaz, kötü, ayrımcı ya da bir şekilde problemli de olsa oy hakkı olan insanların kendilerinin karar verebildiği doğrudan demokrasilerde, azınlıklar, halkın bir gün doğru karar verebileceğini bekleyemeyeceklerine göre, kabul görmek için daha fazla çaba göstermelidirler. İsviçre deki güncel siyasî gelişmeler; mesela minare yasağının halk oyuyla kabul edilmesi ve göçmenlere getirilen kısıtlamalar, toplumda İslam karşıtı eğilimlerin var olduğunu gösteriyor. Bunun nedeni nedir ve Müslümanlar buna karşı ne yapabilirler? İslam, batı Avrupa toplumlarının diğerleri ne ve aynı zamanda genel olarak dine yaklaşımını yansıtan; bu toplumların kendi lerini ve Avrupa yı tanımlamaya çalıştıkları bir zemin. Bu tartışmanın aktörleri, Müslümanlarla ya da Müslümanların düşünceleriyle hiç mi hiç ilgilenmiyor. Müslümanlar bu durumda ne yapabilir? Bence, Müslümanların kendilerini mağdur hissetmeleri ve böyle lanse etmelerinin herhangi bir getirisi yok. Sabırla, tekrar tekrar kendi bakış açılarını ifade etmeleri ve toplumda -bu bir itfaiye bile olsa- aktif olarak yer almalarının getirisi bana kalırsa daha fazla. Genç, Müslüman, İsviçreli ( Jung, muslimisch, schweizerisch ) isimli çalışmaya ch/deu/publikation_ html adresinden ulaşabilirsiniz. *İslam Bilimcisi, Doğu Dilleri ve Genel Tarih uzmanı olan Dr. Andreas Tunger-Zanetti, Luzern Üniversitesi ndeki Din Araştırmaları Merkezi nin koordinatörlüğünü yapmaktadır. MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF 13

14 Gündem/ Yorum Avrupa Birliğinin İsviçre Avrupa Birliği yine tarihinin en zor sınavlarından birini veriyor. Zira Avrupa nın en güçlü ekonomilerinden biri olan İsviçre, kısa bir süre önce gerçekleştirdiği referandumla Avrupa Birliğinin temel prensiplerinden biri olan serbest dolaşım hakkına ülkesinde kısıtlama getirme kararı aldı. Avrupa Birliği yetkilileri ise yasanın yürürlüğe girmesi hâlinde İsviçre nin de taraf olduğu AB istihdam politikaları ile ilgili sorunlar yaşanacağı görüşünde. ENES BİLGİLİ» İsviçre de Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden gelecek göçmen sayısını sınırlayan yasal düzenlemenin 9 Şubat ta halk oyuna sunularak kabul edilmesi AB ülkelerini derinden sarstı. Aşırı sağcı popülist İsviçre Halk Partisi (SVP) nin girişimiyle düzenlenen referanduma katılan İsviçrelilerin yüzde 50,4 ü ülkeye her yıl giren göçmen sayısının belli bir kota dahilinde düzenlenmesi lehine oy kullandı. Her yıl yaklaşık 80 bin göçmenin giriş yaptığı İsviçre de, 1960 lardan bu yana en büyük nüfus artışının yaşandığını belirten İsviçreli yetkililer, ülkeye giren yabancı sayısını kontrol etme uygulamasının Amerika Birleşik Devletleri ve Avusturalya gibi gelişmiş ülkeler tarafından çoktandır uygulanan bir pratik olduğunu söyleyerek yasayı savunurken, kimi İsviçreliler ise çıkan sonucun İsviçre açısından sıkıntı yaratacağı ve göçmen işçilere kapısını kapatan İsviçre nin iş gücü sıkıntısı çekeceği görüşünü savunuyor. İsviçre, AB üyesi olmamasına rağmen imzalanan pek çok anlaşma ile birliğe sıkı sıkıya bağlı. Nüfusunun yüzde 23 ünü yabancıların teşkil ettiği İsviçre ile AB arasında 1999 yılında imzalanan Serbest Dolaşım Anlaşması, AB 14 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

15 ile imtihanı vatandaşlarının İsviçre ye herhangi bir engelle karşılaşmadan seyahat etmelerini ve yerleşmelerini mümkün kılıyor. Fakat referandumdan çıkan kararla İsviçre nin, AB ile imzalanmış olan ikili anlaşmaları tehlikeye attığı ve bunun var olan tüm diğer anlaşmaların da yeniden sorgulanmasına yol açacağı ifade ediliyor. Karara tepki gösteren Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, alınan kararı eleştirerek, Avrupa nın en özgürlükçü ülkelerinden biri olan İsviçre nin son yıllardaki ekonomik başarılarında göçmenlerin büyük payı olduğunu, dolayısıyla bu kararla ülkenin kendi çıkarları aleyhine bir adım atıldığını ileri sürdü. Öte yandan, sadece AB de değil, İsviçre de de endişe ve belirsizliğe yol açan referandumun sonucu, Heinz Christian Strache, Geert Wilders ve Marine Le Pen liderliğindeki Avrupa nın popülist sağcı partileri tarafından ise memnuniyetle karşılandı. Bilhassa Avrupa nın en zengin ülkelerinden biri olan İsviçre nin kendini AB den uzaklaştırmak istemesi Avrupa nın içine düştüğü çıkmazın boyutlarını gün ışığına çıkarıyor. Avrupa Komisyonu Başkanı José Manuel Barosso, referandumdan çıkan karara dair yaptığı açıklamada serbest dolaşım prensibinin pazarlığa açık olmadığının altını çizdi. Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz ise meselelerin mantık çerçevesinde tartışılmak yerine insanların iç güdülerine başvurularak çözümlenme yoluna gidilmesinin doğru olmadığını ve İsviçre nin bir yandan AB serbest pazarından yararlanırken diğer yandan serbest dolaşımı engelleyici bir karar alarak sorumluluktan kaçan bir tutum sergilemesinin kabul edilemez olduğunu belirtti. Brüksel i asıl kaygılandıran, İsviçre nin bu tutumunun bir Meksika dalgasına dönüşüp birliğin ekonomi politikaları ve kriz yönetiminden memnun olmayan diğer üye ülkelere de sıçrayarak AB de daha büyük bir krize kapı aralaması. İsviçre nin bu talebinde yalnız olmadığı, aynı şekilde İngiltere, İtalya ve Fransa nın da AB den gelebilecek göçe benzer bir sınırlama getirmeyi düşündükleri uzun süredir biliniyor. Brüksel, İsviçre deki bu gelişmelerin bilhassa göç kotası uygulamasına sıcak bakan İngiltere ye sıçramasından endişe ediyor. Zira İngiltere, uzun süredir AB ile yapılan anlaşmaların ve ilişkilerin yeniden gözden geçirilmesini yüksek sesle dile getiriyor. Birkaç ay önce İngiltere Maliye Bakanı George Osborn bir basın toplantısında AB nin kendini değiştirmemesi hâlinde İngiltere nin birliği terk edebileceği mesajını vermişti. Bu tartışmaların üzerine söz konusu referandumla yeniden gündeme gelen serbest dolaşım meselesi, Avrupa Birliği çatırdıyor. yorumlarına neden oldu. Bu durumda Avrupa Birliği ne iki seçenek kalıyor: Birincisi, İsviçre deki referandum sonucunu sineye çekerek, böylece diğer Avrupa ülkelerinin de benzer adımlar atmalarına zemin sunmak ve temel prensiplerinden birini tartışmaya açmak; ikincisi ise, kuruluş prensiplerinin arkasında durarak İsviçre ve benzer adımlar atan Avrupa ülkeleri ile var olan ikili anlaşmaları yeniden gözden geçirmek. Her iki ihtimalde de bu çıkmazın, ekonomik krizi atlatamamış Avrupalıları son senelerde Avrupa da varlıkları hissedilen sağcı popülist partilerin politika ve propagandalarına yönlendireceği aşikâr. MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF 15

16 Gündem/ Yorum Cinsel Çeşitlilik ve Müslümanlar İLKNUR KÜÇÜK» Çocuklarımız eşcinsellik hakkında ders mi görecekler? Almanya ve Fransa daki Müslüman velilerin son birkaç ayda baş etmek zorunda kaldıkları sorulardan bir tanesi de bu. Okullarda cinsel çeşitlilikle alakalı derslerin gündeme gelmesi, Müslümanlar açısından cevaplandırılması gereken soruları daha da görünür kılıyor. Lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT)... Müslümanlar olarak bu tarz kavramlardan ve bu kavramların kullanıldığı tartışmalardan bilinçli bir şekilde kaçtığımız düşünülür. Bu kaçınma, belki farklı cinsel yönelimlerin toplumsal alanlarda görünür olmadığı ülkelerdeki Müslümanlar için sürdürülebilirdi. Fakat Avrupa da yaşayan Müslümanlar olarak bu tartışmalardan kaçınmamızı engelleyen başka gelişmeler oldu: Gender Mainstreaming tartışmalı birtakım siyasi girişimlerle de olsa gündemimize girdi; hatta 1995 te Birleşmiş Milletler in Pekin de düzenlediği Dünya Kadınlar Konferansı nda resmî siyasi programa dahil edilirken, 1999 da Amsterdam Anlaşması ile tüm Avrupa Birliği ülkelerinde hukuki bağlayıcılığa kavuştu. Öte yandan homofobik olarak damgalanmanın karaborsaya düşmediği, bilakis mümkün olan her ortamda muhatabın savunduğu fikri geçersizleştirmek için kullanıldığı Avrupa da, bu kavramlara Müslümanların bakışı zaten sıkça dile getiriliyordu. Yani gıyaben de olsa İslam ın farklı cinsel yönelimlere bakışı Müslümanların dahil olmadığı tartışmalarda da seslendiriliyordu. Durum böyleyken, Almanya da Cinsel Çeşitliliğin Kabulü isimli ders müfredatının, Fransa da ise Eşitliğin ABCD si isimli dersin okullarda işlenmesi meselesi yıllardır kaçınıp durduğumuz bu tartışmayı kucağımıza bırakıverdi. Şimdi Müslüman ebeveynler olarak, çocuklarımızın, Bugün okulumuzda bir homoseksüel bize kendi yaşamını anlattı. şeklinde başlayan cümleleriyle yüzleşme ihtimaliyle karşı karşıyayız. Gender Mainstreaming Nedir? Cinsiyetler arasındaki eşitsizliklerin her türlü toplumsal alanda giderilmesi anlamına gelen Gender Mainstreaming, Avrupa politikalarında, dolayısıyla Avrupa Birliği ne üye tüm ulus devletlerde siyasi politika hâline getirilen bir kavram. Kavram ilk etapta, kadın ile erkek arasındaki eşitsizliğin giderilmesi olarak algılansa da, aslında cinsiyet teorisyenlerinin, herkesin mutabık kalabileceği bu amacı aşan bazı ön kabulleri var. Örneğin hâkim tartışmada, cinsel kimliğin seçilebilir bir kavram olduğu, dolayısıyla kadın ya da erkeğin 16 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014

17 biyolojik ya da sosyal cinsiyetlerinin kişinin kendi yönelimine/tercihine göre şekillenebileceği belirtiliyor. Elbette cinsiyetin, biyolojik ve sosyal olarak ayrı değerlendirildiğini yinelemekte fayda var: Buna göre insanların doğuştan edindikleri ve yetişme tarzıyla toplum içerisinde kazandıkları olmak üzere iki cinsiyeti bulunuyor. Cinsiyet teorisyenleri kadın ya da erkek olmanın her hâlükârda kişinin kendi yönelimlerine kaldığını iddia ediyor. Almanya da Baden Württemberg Eyaletinde patlak veren tartışma tam da bu anlayışın muğlaklığı üzerine ortaya çıktı. Eyalette Cinsel Çeşitliliğin Kabulü nün 2015 eğitim müfredatında ağırlıklı tema olacağının ilan edilmesi üzerine düzenlenen imza kampanyasında müfredata karşı 192 bin imza toplandı. Eyalet Hükümetinin koalisyon ortağı olan Yeşiller Partisi, farklı cinsel yönelimlerin normal kabul edilmesinin doktrin hâline getirilmesine karşı imza atanların homofobik olduğunu iddia etse de imza kampanyasında dile getirilenlere yakından bakmakta fayda var: LGBT bireylerinin ayrımcılığa maruz kalmasının engellenmesi isteğinin haklı bulunduğu kampanyada, farklı cinsel tercih ve pratiklerin okullarda normal olarak yansıtılmasının pedagojik, ahlaki ve ideolojik bir yeniden yetiştirme tarzı doğuracağı ifade ediliyor. Fransa da ise Eşitliğin ABCD si dersi adı altında cinsiyet farklılıklarının tamamen göz ardı edileceği ve -ensest ve çok eşlilik hariç- her türlü cinsel yönelimin normal olarak sunulacağı iddiaları velilerin tepkisini çekti. Ocak ayında sosyal medya ve SMS ler üzerinden örgütlenen veliler, dersin uygulandığı pilot okullarda okuyan çocuklarını okula göndermediler. Millî Eğitim Bakanlığı, okullarda cinsiyet teorisinin değil, cinsiyet eşitsizliğinin anlatılacağını ifade etse de, ülkede tepkiler devam ediyor. Her iki ülkedeki Hristiyan cemaatler, çocukların cinsel kimliklerini aradıkları bir dönemde etkilenmemesi gerektiğini söyleyerek ders müfredatına karşı çıkıyorlar; fakat onlar da homofobik olarak damgalanmaktan kurtulamıyorlar. Müslümanlar olarak tartışmaya bir şekilde dahil olmadan önce cevaplandırmamız gereken çok soru var: Cinsel Çeşitliliğin Kabulü Müslümanlar için ne ifade ediyor? Baden Württemberg te ders müfredatının kabul edilmesi durumunda Müslüman öğrenciler, kendi inançlarının yasak addettiği bir yönelim e karşı hangi bakış açısını geliştirmek zorunda kalacaklar? İnançları ile sosyal gerçeklik arasında kalan Müslümanlar, kendi inançlarını siyasi programlarla belirlenmiş bir üst kültüre göre yeniden düşünmek zorunda mı kalacaklar? Her şeyden önce farklı cinsel yönelimleri olan insanların bu yönelimlerinin normal olduğunun vurgulanmasının ardından Müslümanlar İslam ın temel prensipleri ile evrensel hukukun sunduğu eşitlik ilkesi arasında nasıl bir denge kurabilecekler? Farklı cinsel yönelimlere sahip bireylerin temel haklarını savunmak ile bu hayat tarzlarını teşvik etmek arasında çok mu ince bir çizgi var? Bu sorular, Almanya ve Fransa daki tartışmadan bağımsız olarak da cevaplandırılması gereken sorular iken, mevcut tartışma, bu sorulara cevabı biraz daha hızlı bir şekilde vermeyi gerektiriyor. Fakat Müslümanların, inançlarından referanslarla katıldıkları tartışmalarda Avrupa değerlerine aykırı olmakla itham edilmeleri geleneği, bu tartışmalara Müslümanların katılımını daha da zorlaştırıyor. Almanya ve Fransa da okullarda verilmesi planlanan cinsel çeşitlilik dersleri yeni bir tartışmanın da fitilini ateşledi. 17 MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF

18 Dosya Bilemediğimiz Etnosentrizm HERKÜL MILLAS *» Bazı eksikliklerimizi görür ve biliriz. Örneğin, miyop olduğumuzu, topalladığımızı, topluluk önünde konuşmaktan utandığımızı biliriz. Ama öyle eksiklikler vardır ki hemen hemen hiçbirimiz göremeyiz; ön yargılarımızı, ikiyüzlülüğümüzü, akılsızlığımızı, çifte standartlarımızı, kalıp yargılarımızı, fobili ve paranoyak olduğumuzu göremeyiz. Ön yargıları bilgi gibi algılarız; çifte standardı, O durum farklı. mantığı ile geçiştiririz; hastalıklı fobi ve paranoyalarımızı gerçek tehdit olarak görürüz. Kusurlarımızın bir kısmını işimize gelmediği için görmeyiz; çünkü kusurumuzu kabul etmek bizi mutsuz kılar. Herhalde insanlık tarihi boyunca, Ben içten pazarlıklı, ikiyüzlü biriyim. cümlesi hiç dile getirilmemiştir. Ama bunun yerine, Sen ikiyüzlü birisin. cümlesi bolca duyulur. Yani bazı kusurları yalnız ötekilerde görürüz. Bu konuda en güzel sözü bundan iki bin altı yüz yıl önce yaşamış olan Ezop söylemiştir: İnsanlar iki heybe taşır. Öndekine ötekinin kusurlarını koymuşlardır, arkalarına astıkları heybeye de kendi kusurlarını. Görmek istemediğimiz kusurlar işte bu arkamızda kalanlardır. Bir de göremediğimiz için var olan kusurlarımız vardır; bunları gördüğümüzde yok olurlar. Eğer biri ön yargılı olduğumuzu bize anlatır ve bizi bu alanda ikna ederse ki bu hiç de kolay bir iş değildir o an biz ön yargıyı aşmış olacağımızdan ön yargı da yok olmuş demektir. Biz bir şeyleri bildiğimize inanırız; oysa başkaları bizim bu konuda ön yargılı olduğumuzu görür. Kısacası her birimizin göremediği, bilemediği, kuşkusunu bile duymadığı ön yargıları var demek istiyorum. Etnosentrizm (ulusmerkezcilik) de ön yargı gibidir; yalnızca karşı tarafta görülür, kendimizde görülmez. Ulusmerkezciliği öğrencilerime anlatırken empati kavramını da birlikte ele alırdım. Bu iki kavram birbirlerinin tersi gibidir. Etnosentrizm, karşı tarafa, karşı taraftaki insan ve toplumlara bizim, yani ailemizin, çevremizin, cemaatimizin, köyümüzün, yurdumuzun gözüyle bakmak ve onları, yani ötekileri ona göre algılamak ve değerlendirmektir. Empati ise tersine, kendimizi karşı tarafın yerine koymaya çalışmak ve dünyaya onun gözüyle bakmaktır.

19 MART 2014 SAYI 229 PERSPEKTİF 19

20 Dosya Flickr.com/nSeika İnsanlara Empati ile Değil, Etnosentrizm ile Yaklaşırsak Ne Olur? Farklı olan bize tuhaf, anlaşılmaz, normalin dışında görünür. Bunun yanında, öteki giderek bize olumsuz da görünmeye başlar; davranışları acayip, hatta kaba ve çirkin görünebilir. Giyimi zevksiz sayılır. Aile içi tutumu bize ahlaksız görünür. Yedikleri yemekler tatsızdır Nerede bizim güzel yemeklerimiz! Para harcama biçimi cimrilik gibi algılanır. Dobra konuşması yüzsüzlük, terbiyeli konuşması yapmacık gibidir. Öteki nin sporu bile aptalca gelir bize. Biz kendi bildiğimizi normal ve güzel görürüz. Ötekini, son yıllarda moda olan terimle söylersek ötekileştiririz. Fakat bunları düşünürken ötekine haksızlık etmekle kalmıyoruz, aslında kendimize de kötülük ediyoruz. Farkında olmadan en başta kendimizi uzaklaştırıyor, yalnızlaşıyoruz. Dostlarımız azalıyor; hasım ve hatta düşmanlar çoğalıyor. Bu düşmanları biz kendimiz, etnosentrizmimiz yaratıyor. İçimize kapanıyoruz; çevremizden uzaklaşıyoruz. Zamanla bu yalnızlık bizi aşağılara çekiyor: Yabancı düşmanı, kuşkulu, güvensiz bir kişilik ediniyoruz. Ve etnosentrizmin ikinci kötü ayağı devreye giriyor: Bizden olmayan insanları aşağı görmeye, bizim olan her şeyi göklere çıkarmaya başlıyoruz: Bizim yaşam biçimimiz, görgümüz, geleneklerimiz, ahlakımız övülmeye başlanıyor. Kendini beğenmişlik gelip insanın içine yerleşiyor: Bizim gibisi yoktur! Artık düzelmemize, iyileşmemize, ileriye doğru yol almamıza da gerek kalmamıştır; nasıl olsa biz en iyi olanız. İşte etnosentrizm böyle bir dünya yaratır: Kibirli ve hasmane. Bu dünya hoşgörüsüz, güvensiz, kavgalı ve mutsuz bir dünyadır. Bu dünyayı seçmiş kimseler zenginliklerden yararlanamaz. Yaşam biçimlerinin güzelliklerine yabancı kalırlar ve kendi dar dünyalarının yoksulluğunda yaşarlar. Farklı renkleri hiç yaşamadan biter ömürleri. Etnosentrizmin bedeli de bu olur. Bunları anlatmakla da pek mesafe kat edilmez. Çünkü hiçbirimiz ulusmerkezci olduğumuzu göremeyiz. Örneğin, karşı tarafı haksız bir biçimde pis saydığımızı görmeyiz; karşı tarafın gerçekten pis olduğunu görürüz. Bu çıkmazı aşmak, hatta bunu insanlara göstermek bile zordur. Flickr.com/collection of old photos 20 PERSPEKTİF SAYI 229 MART 2014 Flickr.com/abbilder