Sert Kabuklu Meyve Araştırmaları Çalışma Grubu. Dr. Haydar KURT Sert Kabuklu Meyve Araştırmaları Çalışma Grubu Koordinatörü

Transkript

1 Sert Kabuklu Meyve Araştırmaları Çalışma Grubu Dr. Haydar KURT Sert Kabuklu Meyve Araştırmaları Çalışma Grubu Koordinatörü 1

2 Sert Kabuklu Meyveler Çalışma Grubu (Fındık, Antepfıstığı, Ceviz, Badem, Kestane) Zir. Y. Müh. Meral ELVERDİ Dr. Haydar KURT 2

3 Mevcut Durum Sert Kabuklu Meyve türleri, dünya literatüründe Nuts grubu meyveler olarak isimlendirilmektedir. Dünya da Nuts grubuna ait 10 dan fazla meyve türü, ekonomik anlamda yetiştirilmektedir. Ülkemizin içinde bulunduğu iklim kuşağında Sert Kabuklu Meyvelerin en önemlileri; Antepfıstığı, Badem, Ceviz, Fındık ve Kestane dir. Bu meyve türlerinin Dünya üretim toplamı, 9 Milyon Ton civarındadır. Bu üretimin % 77 si; Çin, ABD, İran ve Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir. 3

4 Sert Kabuklu Meyvelerde Çalışan Araştırma Kuruluşlarımız 4

5 Dünya Sert Kabuklu Meyve Üretimi Ülkeler Diğer 25% Türkiye 11% İran 11% Çin 37% ABD 16% Kaynak: FAOSTAT 2012 ve TÜİK 2013 Üretim (Ton) Çin ABD İran Türkiye Diğer TOPLAM

6 Türkiye Sert Kabuklu Meyve Üretimi Badem Antepfıstığı 7% 13% Ceviz 17% Kestane 5% Tür Fındık 58% Kaynak: TÜİK 2013 Üretim (Ton) Fındık Ceviz Antepfıstığı Badem Kestane TOPLAM

7 Türkiye Sert Kabuklu Meyve İhracatı Ceviz 4% Badem 6% Kestane 1% Antepfıstığı 1% Fındık 88% Tür Fındık Ceviz Antepfıstığı Badem Kestane TOPLAM Kaynak: KİB ve TÜİK 2013 İhracat (Ton)

8 Türkiye Sert Kabuklu Meyve İthalatı Fındık 4% Badem 41% Kestane 0% Antepfıstığı 0% Ceviz 55% Tür İthalat (Ton) Ceviz Badem Fındık Kestane 222 Antepfıstığı 58 TOPLAM

9 9

10 Fındık Fındığın tarihi, 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Anavatanı, Anadolu ve Kafkasya yı içine alan Hazar kıyıları ve Çin e kadar uzanan bölgedir. Türk fındık çeşitleri, Corylus avellana L.ve Corylus maxima L. nın melezleri olarak bilinmektedir. Artvin den İstanbul a kadar Karadeniz sahil kesiminde 14 il ve 120 ilçede, 16 standart çeşidin 10 u ile yılda ortalama ton üretim yapılmakta ve önemli bir ithal girdi kullanmaksızın ülkemize her yıl 1,8-2milyar $ döviz kazandırmaktadır. 10

11 Türkiye Fındık Üretim Alanları Haritası I. Üretim Bölgesi II. Üretim Bölgesi Çerezlik Bölge 11

12 Dünyada fındık üretim alanları (ha) Gürcistan ABD 1% İspanya 1% Çin İran 1% 2% 2% Azerbaycan 3% İtalya 7% Ülkeler Diğer 3% Türkiye 80% Türkiye İtalya Azerbaycan İran İspanya Gürcistan ABD Çin Diğer TOPLAM Alan (ha)

13 Dünya Fındık Üretimi (Ton) Çin Gürcistan 3% 3% Azeraycan ABD 3% Ülke İran 2% Diğerleri 5% 3% İtalya 9% Türkiye 72% Türkiye İtalya ABD Azerbaycan Gürcistan Çin İran Diğer TOPLAM Kaynak: FAOSTAT 2012 ve TÜİK 2013 Üretim (Ton)

14 Fındık Konusunda Çalışan Araştırma Kuruluşları Fındık araştırmalarıyla görevli birinci kuruluş olan Fındık Araştırma İstasyonu, 1936 yılında kurulmuş olup; fındıkta çeşit geliştirme, yetiştirme teknikleri, bitki besleme, bitki sağlığı, hasat - harman ve muhafaza konularında ilgili kuruluşlarla araştırma projeleri yürütmekte, bölge çiftçisine yönelik eğitim ve yayım faaliyetleri yapmaktadır. Ayrıca Genel Müdürlüğümüze bağlı Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü fındık konusunda çalışmaktadır. TÜBİTAK MAM 19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü FındıkÜniversitesi konusunda çalışan diğerbahçe kuruluşlar Ankara Ziraat Fakültesi, Bitkileri Bölümü Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü 14

15 Fındık Konusunda Yapılan Önemli Çalışmalar 1960 lı yıllarda ülkemizde kimyasal gübrelerin ve ilaçların yaygınlaşması ile fındıkta gübreleme, budama vb. kültürel uygulamaların yanında özellikle fındık kurduna karşı ilaçlamalarında başlamasıyla verim 40kg/da dan kg/da lara kadar çıkmıştır yılında Fındık Araştırma İstasyonu tarafından başlatılan melezleme yolu ile çeşit geliştirme çalışmalarında melez birey elde edilmiş ve bunların 4 ü verim ve kalite özellikleri bakımından üstün bulunmuş, iki çeşit 2012 yılında tescil ettirilmiştir. 15

16 Fındık Konusunda Yapılan Önemli Çalışmalar Fındık Araştırma İstasyonu tarafından fındıkta ekonomik işletme büyüklüğünün ortaya konulması yönünde araştırmalar yapılmış ve ekonomik işletme büyüklüğü sahil kol için 25da, orta kol için 30-35da, yüksek kol için ise 45da olarak tespit edilmiştir. Fındıkta son yıllarda meydana gelen verim ve kalite düşüklüğü sorununu çözmeye yönelik olarak Trabzon Ticaret Borsası ve Fındık Araştırma İstasyonu tarafından yaşlı fındık bahçelerinin yenilenmesi projesi başlatılmıştır. 16

17 Fındık Araştırma İstasyonu Tarafından Tescil Ettirilen Çeşitler OKAY 28 GİRESUN MELEZİ 17

18 18

19 Antepfıstığı Antepfıstığının tarihi kalıntılarına, MÖ yıllarında rastlandığı ifade edilmekle birlikte, kültür tarihi, Sümerlerle başlamakta ve 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Antepfıstığının anavatanı, Anadolu ve Kafkasya yı içine alan ve İran ve Türkmenistan ın yüksek kısımlarını kapsayan Yakın Doğu Bölgesidir. 19

20 Dünya Antepfıstığı Üretimi Ülkeler Suriye Çin 6% 7% Türkiye 15% Diğer 4% İran 46% İran ABD Türkiye Çin Suriye Diğer TOPLAM ABD 22% Kaynak: FAOSTAT 2012 Üretim (Ton)

21 Türkiye Antepfıstığı Üretimi Şehirler K.Maraş 3% Adıyaman 5% Siirt 12% Diğer 10% G.Antep 37% Üretim (Ton) G. Antep Ş. Urfa Siirt Adıyaman K.Maraş Diğer TOPLAM Ş.Urfa 33% 21

22 Antepfıstığı konusunda Çalışan Araştırma Kuruluşları Antepfıstığı araştırmalarıyla görevli birinci kuruluş olan Antepfıstığı Araştırma İstasyonu, 1937 yılında kurulmuş olup; Antepfıstığında çeşit geliştirme, yetiştirme teknikleri, bitki besleme, bitki sağlığı, hasat - harman ve muhafaza konularında ilgili kuruluşlarla araştırma projeleri yürütmekte, bölge çiftçisine yönelik eğitim ve yayım faaliyetleri yapmaktadır. Ayrıca Genel Müdürlüğümüze bağlı Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Araştırma İstasyonu ve GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Antepfıstığı konusunda çalışmaktadır. TÜBİTAK MAM Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü 22

23 Antepfıstığı Araştırma İstasyonu tarafından tescil ettirilen çeşitler TEKİN Seleksiyonla elde edilen bir çeşit olup, meyve kalite değerleri (çıtlama oranı, % randıman, meyve iriliği, açık kabukluluk, renk, verimlilik ve düşük periyodisite eğilimi) nin yüksek oluşu yönünden diğer standart çeşitlerden üstündür. BARAK YILDIZI gün erken hasat edilebilmesi, Antepfıstığının taze tüketimini önemli ölçüde hareketlendirmiştir. Tescil edilen tozlayıcı çeşitler Uygur, Atlı, Kaşka ve Öztürk 23

24 24

25 Ceviz, Badem ve Kestane Cevizin anavatanı; Karpat dağlarından, Türkiye, Irak, İran, Afganistan, Güney Rusya, Hindistan, Mançurya ve Kore' ye kadar uzanan bölgedir. Hz. Süleyman zamanında Ceviz in meyvesinden yararlanmak amacıyla yaygın olarak yetiştiriciliğinin yapıldığı söylenmektedir. Dünyada kestanenin 16 değişik türüne rastlanmaktadır. Bilinen en önemli türleri; Amerikan kestanesi, Çin kestanesi, Japon kestanesi, Anadolu ve Güney Avrupa kestanesidir. Bademin anavatanı; İran, Türkiye, Suriye, Filistin ve Lübnan ı kapsayan Orta Doğu Bölgesidir yıldan beri bu bölgede yetiştirilmekte ve Dünya ya buradan yayıldığı kabul edilmektedir. 25

26 BADEM Ülkemizde kapama bahçe şeklinde badem yetiştiriciliği oldukça geç başlamış olup, genellikle ilkbahar geç donlarından zarar görmeyecek geç çiçeklenen çeşitler tercih edilmektedir. Henüz kaliteli yerli çeşitlerimiz bulunmadığından, üretimde daha çok Fransız orijinli olan Ferragnes ve Ferraduel çeşitleri kullanılmaktadır. Araştırma kuruluşlarımız, geç çiçeklenen ve kendine verimli badem çeşitleri elde etmek amacıyla ıslah çalışmaları yürütmektedir. Ülkemizdeki kapama badem bahçelerinin %60 a yakını, yılları arasında tesis edilmiştir. Mevcut kapama bahçe badem alanlarının çoğu, sulama imkanlarının kısıtlı olduğu alanlarda kurulmuştur. 26

27 KESTANE Ülkemizde son yıllarda Kestanede kapama bahçe şeklinde yetiştiricilik, Ege ve kısmen de Marmara bölgesinde yaygınlaşmaktadır. Bu üretim alanlarında kestane kanserine daha tolerant olan ve 19 Mayıs üniversitesi tarafından ülkemize getirilerek tescil ettirilen Fransız Orijinli marigoule çeşidi kullanılmaktadır. Halen kestanede Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından 6 çeşit, 19 Mayıs üniversitesi tarafından 5 çeşit tescil ettirilmiştir. Son yıllarda kestane kanserinin yayılması yavaşlamış olmakla birlikte, mürekkep hastalığı hala yayılmaktadır. 27

28 Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Entegre Projesi KAMAG 1007 Proje ile; Türkiye genelinde 14 lokasyonda 17 yerli ve yabancı çeşit ve 23 tipin adaptasyon denemeleri yapılmıştır. 5 Araştırma Enstitüsü/ İstasyon ve 7 üniversite ile yürütülen proje ile Türkiye genelinde bölgesel bazda çeşit önerisi yapmak ve değişik ıslah yöntemleriyle yeni çeşitler geliştirilerek, ülke ceviz sektörünün iyileştirilmesi hedeflenmiştir. Projenin devamı niteliğindeki çalışmalar, ilgili Bakanlık kuruluşları ve üniversitelerde sürdürülmektedir. 28

29 SERT KABUKLU MEYVELERDE SWOT ANALİZİ Güçlü Yönlerimiz Karadeniz Bölgesinde yaklaşık yıl önce fındığın kültüre alınması ve Dünya ya buradan yayıldığı gerçeği, Türkiye de fındığın ne kadar köklü bir geçmişi olduğunu göstermektedir. Türkiye de fındık, yaklaşık 600 yıldır büyük ölçüde ihracata yönelik bir sanayi ham maddesi olarak, vazgeçilmez bir yere ve eşsiz bir geleneğe sahiptir. Fındığın gerek natürel, gerekse 48 çeşit ürüne işlenmiş olarak iç ve dış pazarlarda değerlendirilmesi, ne kadar vazgeçilmez olduğunu göstermektedir. Son yıllardaki ihracat artışı, ürün stoklarının eritilmiş olması ve fiyat istikrarının sağlanması, ülkemiz açısından önemli bir avantaj oluşturmaktadır. 29

30 SERT KABUKLU MEYVELERDE (SWOT) Güçlü Yönlerimiz Türkiye, Antepfıstığının gen merkezlerinden birisi ve ekolojik koşullar yönünden yetiştiriciliğinin en iyi şekilde yapılabildiği bir ülkedir. Yerli Antepfıstığı çeşitleri, özellikle gıda sanayiinde değerlendirilmeye çok uygun, harika yeşil iç rengine sahiptir. Antepfıstığında çerez ve fıstıklı ürünler için canlı bir iç talep söz konusudur. Ceviz, badem ve kestane Türkiye nin yerli ürünleri olup, çok uzun bir kültür geçmişleri, dolayısıyla da sağlam iç pazarları ve yetiştirme kültürü vardır. Bakanlığımızın ve Orman ve Su işleri Bakanlığının Ceviz ve Badem de bahçe tesisine verdiği desteklerle son yıllarda kapama ceviz ve badem bahçeleri hızla artmaktadır. 30

31 Zayıf Yönlerimiz Fındıkta özellikle I. Üretim Bölgesindeki bahçelerimizin çoğu ekonomik ömürlerini tamamlamış olup, verimleri çok düşüktür. Fındık üreticilerinin, ekonomik güçleri ve eğitim düzeyleri düşük, işletmeleri küçük ve çok parçalıdır. Bu durum yeni teknolojileri benimsemede duyarsız davranmalarına yol açmaktadır. Fındık üretim alanlarının, doğal sınırları dışına taşması üretimi, gereğinden fazla artırırken, kalitede düşüşlere neden olmaktadır. 31

32 Zayıf Yönlerimiz Ülkemizdeki Antepfıstığı bahçelerinin büyük bir sulanamayan, alanlarda kurulmuştur. kısmının Yerli çeşitlerde verim ve çıtlama oranı düşüktür. Kuru koşullarda çok geniş aralıklarla dikilen Antepfıstığı çöğürlerinin aşılanması, büyütülmesi ve meyveye yatmasının yıl almaktadır. Hasat, kurutma, muhafaza ve işlemede modern teknoloji kullanımı yetersizdir. 32

33 Zayıf Yönlerimiz Cevizde bölgelerimize uygun verimli yerli çeşit ve tozlayıcı sorunu henüz çözülememiştir. Ülkemizde kestane, hala bir orman ağacı olarak kabul görmekte, bahçe tesisi teşvik edilmediğinden, kaliteli çeşitler geliştirilmiş olmasına rağmen, gereken ilgiyi görmemektedir. Ülkemizde bademde yabancı çeşitlerle rekabet edebilecek yerli çeşitler henüz geliştirilememiştir. Sert Kabuklu Meyvelerde üretim maliyetlerimiz, rakip konumunda bulunan ülkelere göre oldukça yüksektir. 33

34 FIRSATLAR Dünyanın birçok zengin ülkesi hala fındığı tanımamaktadır. Fındık ve mamulleri tüketiminin iç ve dış pazarlarda promosyonlarla teşvik edilmesi ve yeni pazar arayışları sonucunda, ihracat artırılabilir. Türkiye de sert kabuklu meyveler İhtisas Borsası kurulabilir. Sert Kabuklu Meyvelerin insan beslenmesi ve sağlığındaki rolü giderek daha iyi anlaşıldığı için talep hızla artacaktır. GAP Bölgesinde giderek artan sulama imkânları, özellikle Antepfıstığı ve badem için önemli bir fırsat sağlamaktadır. 34

35 FIRSATLAR Bakanlığımız tarafından sağlanan AR-GE katkıları ve yönlendirici desteklerle kısa bir zaman da ceviz ve badem de iç tüketimi karşılayıp, ihracatçı konuma gelebiliriz. Devam eden ıslah çalışmalarıyla Antepfıstığında periyodisite eğilimi düşük, erkenci ve çıtlama oranı yüksek yeni çeşitlerin geliştirilmesi, ihracatta önemli avantajlar sağlayacaktır. İran ın sulama alanlarının sonuna gelmesine karşılık, Türkiye nin henüz kullanmadığı büyük bir sulu antepfıstığı ve badem yetiştirme potansiyeli vardır. 35

36 TEHDİTLER Dünya piyasalarında fındığın yerini alabilen başta badem olmak üzere, ikame ürünlerle yapılan ciddi bir rekabet söz konusudur. Son yıllarda fındıkta rekolte düşüklüğü nedeniyle istikrar sağlanmış gibi gözükse de fiyat dalgalanmaları, tehdit unsuru olmaya devam edebilir. Yakın coğrafyamızdaki ülkelerin ciddi anlamda rakip olma yolundaki çabaları da bir tehdit unsuru oluşturacaktır. En önemli dış pazarımız olan Avrupa Birliği nin kendine yeterlilik politikaları izlemesi, dikkate alınmalıdır. Fındık tarımının modernizasyonunun gerçekleştirilememesi, gelecekte çok daha önemli bir tehdit unsuru olacaktır. 36

37 TEHDİTLER Sert Kabuklu Meyve üreticilerin geleneksel üretim alışkanlıklarından kolay vazgeçmemeleri; Sulama projelerinin gecikmesi; AR - GE faaliyetlerindeki eksikliklerin hızla giderilememesi; Özellikle badem konusundaki ABD rekabetinin çok güçlü oluşu gibi konular da diğer riskler olarak dikkate alınmalıdır. 37

38 2023 Hedeflerimiz İhraç potansiyeli yüksek sert kabuklu meyve türlerinde, dış pazarlarda rekabet şansını artıran, tarımsal üretimi kısıtlayıcı (biyotik ve abiyotik) streslere tolerant yeni çeşitlerin geliştirilmesi, Üretim alanlarının artırılması ve periyodisite eğilimi göstermeyen yeni çeşitlerin geliştirilerek üretime kazandırılması, ithalatın söz konusu olduğu ceviz ve badem gibi sert kabuklu meyvelerde net ihracatçı konumuna gelinmesi, Sert kabuklu meyvelerde İyi tarım ve organik tarım tekniklerinin yaygınlaştırılması, Taze tüketim ve gıda sanayine işlemeyi geliştirilmesiyle iç tüketimin artırılması, artıracak erkenci çeşitlerin 38

39 2023 Hedeflerimiz Lisanslı depoculuğun yaygınlaştırılması, fiyat istikrarının sağlanması ve hasat sonrası kayıpları asgariye indirilmesi, Meyvelerin hasat, harman, depolanma ve işlenmesi sırasında mekanizasyonun artırılması ve hijyenin sağlanması, ayrıca aflatoksin gelişiminin önlenmesine yönelik tekniklerin geliştirilmesi, Ar-Ge sonuçlarının en hızlı şekilde ekonomiye ve ilgili sektörlere aktarılması amacıyla, tüm paydaşların aktif katılımı sağlanarak etkin inovasyon çalışmaları yapılması ve markalaşmanın teşvik edilmesi, 39

40 2013 Yılında Enstitü / İstasyonlarımız Tarafından Yapılan Yayınlar Kuruluş adı Ulusal Uluslararası Toplam ABKMAE Yalova 1 ( Ceviz ) 1 2 Antepfıstığı AİM (Fındık ) Fındık AİM Toplam 40

41 41

42 IV. ULUSAL ANTEPFISTIĞI BADEM ÇALIŞMA GRUBU TOPLANTISI 9-10 EYLÜL 2013 / SİİRT 42

43 XIII. Ulusal Ceviz Çalışma Grubu Toplantısı Eylül 2013 / Kastamonu 43

44 Fındık Çalıştayı Aralık 2013 / TRABZON 44

45 2014 yılı Program Değerlendirme Toplantısı 45

46 2014 Yılı Proje Sayıları ILIMAN İKLİM MEYVELERİ Sert Kabuklu Meyveler dahil 2014 Yılı Proje Sayıları Sonuç 18 Yeni Teklif 25 Devam Eden 61 Toplam 104 Projelerin ürün gruplarına göre dağılımı (adet) Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sert çekirdekli Meyveler Üzümsü Meyveler Sert Kabuklu Meyveler 46

47 2014 yılı PDT Katılımcı profili TAGEM 88 Özel sektör+stk 7 TOPLAM KATILIMCI 114 Kişi Üniversiteler 19 47

48 Teşekkür Ederim Dr. Haydar KURT 48