YÜKSEKÖĞRETİMDE HARÇLAR VE FİYATLAR 1

Transkript

1 YÜKSEKÖĞRETİMDE HARÇLAR VE FİYATLAR 1 1- Giriş Ülkemizde yükseköğretimin piyasa kuralları ekseninde yeniden işlevlendirilmesi hedefi 1980 sonrası sürece tekabül ediyor. Tüm temel kamusal hakların ticarileştirilmesinin amaçlandığı bu dönemde eğitim, piyasa kurallarının hâkim düzenek haline getirilmeye başlandığı alanların başında geldi. Eğitim alanında özellikle yükseköğretim sistemi ticarileştirme uygulamalarına maruz kaldı. Yükseköğretimin ticarileştirmesindeki ilk uygulama üniversite kayıtlarındaki harç uygulaması oldu sonrasında harç uygulaması üniversite eğitimi alabilmenin ön koşulu haline getirildi. Harcını ödeyemeyenlerin üniversite ile ilişiği kesilerek üniversiteliler paralılaştırma uygulaması ile karşı karşıya kaldı. Neoliberal ilkeler çerçevesinde tüm kamusal hakların paralılaştırılmasında sermaye tarafından kullanılan hizmet alan karşılığını öder argümanı yükseköğretim sisteminde de yaygınlaştırılmaya çalışıldı. İlk olarak harç uygulamasının hayata geçirildiği öğretim yılından itibaren harçlar sermayenin baskısı, siyasal iktidarların aracılığıyla belirli aralıklarla yükseltildi ve yükseköğretimin ticarileştirilmesinde önemli bir basamak haline dönüştü. Harç uygulaması ile yükseköğretim parası olanın yararlanabileceği ayrıcalıklı bir alan olarak şekillendirilmeye çalışıldı. Üniversitelerin sadece harçları yatıranlara açık olması eğitimde eşitsizliği ve ayrımcılığı derinleştirdi. Bu eşitsizlik ve ayrımcılık öğrenciler üzerinde ciddi yıkımlar yaratırken sermayenin bu konudaki genel talebi harç miktarlarının artırılması oldu. TÜSİAD başta olmak üzere sermaye çevresi olan çeşitli kuruluşların raporlarında harç miktarlarının 3-4 kat artırılması gerektiğine yönelik sürekli vurgu yapıldı. (Türkiye de Yükseköğretim; Eğilimler, Sorunlar ve Fırsatlar 2007 Raporu) Ancak demokratik öğrenci hareketinin parasız eğitim ile simgeleşen harçlara karşı direngen muhalefeti harç miktarlarının yüksek oranda artırılmasına olanak tanımadı. Her fırsatta yapılmaya çalışılan harç zamlarının üniversitelilerin eylemleri sonucunda geri çekilmesi egemenleri harç politikalarında yeni arayışlara yöneltti diyebiliriz. Bu noktada üniversite harçlarının kaldırılacağını açıklayan AKP iktidarı üniversite öğrencilerinin yükseköğretimin finansmanı na daha fazla katkı sağlayacağı yeni modeller üzerine çalışmalar yürütmektedir. Muhtemelen, var olan katkı kredisi mekanizmalarını daha fazla yetkinleştirmeyi hedefleyen AKP iktidarı orta ve uzun vadede üniversitelilerden daha fazla para almayı hedeflemektedir. (Bu konudaki tartışmalar dosyanın son bölümündedir.) Dosyamızın bu bölümünde yükseköğretimin ticarileştirilmesinin ilk uygulaması olan ve bugün sermayenin yükseköğretimin finansman sorunu nun çözümü noktasında işaret ettiği ve üniversitelilerden daha yüksek oranda harç alınmasını talep ettiği üniversitelerdeki harç uygulamalarını tüm yönleriyle inceleyeceğiz. Araştırma başlıklarımız altında devlet üniversitelerindeki harç miktarlarının yıllara ve bölümlere göre değişimi, vakıf 1-Yükseköğretimde harç uygulaması tanımlanırken harcın, harç ücreti, harç parası olarak ifade edilmesi doğru değildir. Kamu üniversitelerinde öğrenci katkı payı denilen harçların ücret, para, fiyat kavramları ile tanımlanması bu kavramların gerçek anlamları ile uyuşmadığından kullanılmamalıdır. Ancak vakıf üniversiteleri için fiyat kavramı kullanılabilir. Fiyat bir mal veya hizmetin karşılığında ödenen paradır. Vakıf üniversitelerinin mantığında eğitimi mal/hizmet olarak pazarlama amacı olduğundan vakıf üniversiteleri için fiyat kavramı kullanılabilir. Dosyanın başlığındaki harçlar kamu üniversiteleri, fiyatlar ise vakıf üniversiteleri için kullanılmıştır.

2 üniversitelerindeki harç uygulamaları, üniversitelerdeki harç ödemelerindeki gecikme zammı uygulamaları, ikinci öğretimde harç uygulaması, sayısı her geçen gün artan uzaktan eğitim bölümlerindeki harç uygulamaları bulunuyor. Diğer taraftan eğitim hakkının gasp edilmesinin önemli bir ayağı olan harçların üniversiteliler üzerinde yarattığı yıkım ve harçlara karşı dönemsel direnişler, mücadele deneyimleri de dosyamızın bu bölümünde ele alınıyor. 2- Devlet Üniversitelerinde Harçlar Üniversitelerde verilen eğitim kamusal hak olmaktan çıkarılmaya çalışılmaktadır. Harçlar eğitimin ticarileştirilmesindeki ilk adımlar arasında yer almaktadır de çıkarılan Yükseköğretim Kanunu üniversitelerdeki harç uygulamasının yasal dayanağı olmuştur. Yüksek Öğretim Kurulu 8.Yüksek Öğretim kanununun 46. Maddesine göre, Her yıl öğrencilerin yükseköğretim kurumlarına ödemek zorunda bulundukları harçlar öğrenim dallarının nitelikleri ve süreleri ile yükseköğretim kurumlarının özellikleri göz önünde tutularak Yükseköğretim Kurulunun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından tespit edilir. Varsa yabancı dil hazırlık öğrenimi dâhil her eğitim-öğretim programının veya öğretim alanının maliyet bedelinin en çok beşte biri öğrencilerden harç olarak alınır. Bu harç, isteyen öğrenciler için borçlanma veya hizmet yükümlülüğü karşılığı devlet tarafından ödenir... Üniversite bütçelerine intikal eden harçlar her üniversite bütçesinde açılacak öğrenci sosyal yardım tertibinden, kurulacak Öğrenci Harçlar Fonuna aktarılır. Bu fonda toplanan paralar öğrencilerin beslenme, kültürel ve sportif faaliyetleri ile diğer sosyal ihtiyaçları için kullanılır. Fonun sarf ve denetimi ile ilgili konularda üniversitelerin döner sermayeleri ile ilgili hüküm uygulanır. Fondan artan para ertesi yılın fon hesabına devir olunur. olarak belirtilmiştir. Bu madde ile harç uygulamasının önü yasal olarak açılmıştır. Harçların öğrencilerin barınma beslenme kültürel sportif ve sosyal ihtiyaçları karşılamak için toplanıldığı belirtilse de sözü edilen ihtiyaçlara ayrıca para ödemeden hizmet alınamamaktadır. Üniversiteliler harcı ödedikten sonra temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çeşitli zorluklarla karşılaşmaktadır. Eğitim hakkına ulaşmak isteyen binlerce öğrenci eğitime ayıracağı zamanı part-time işlerde çalışmaya ayırmaktadır. Çok sayıda öğrenci ise öğrenim ihtiyaçlarını karşılayamayacağını düşünerek üniversite eğitimini yarıda bırakmaktadır. Tablo 1: Yıllara Göre Yükseköğretime ayrılan Bütçe ve Milli Gelire Oranları Yıllar Devlet Üni. Vakıf Üni. * Devlet Ödeneği, TL GSYIH % Toplam Bütçe % % 0,80 % 3, % 0,77 % 3, % 0,78 % 3, % 0,77 % 3, % 0,92 % 3, % 0,85 % 3, % 0,95 % 3,68 Kaynak Eğitim Sen Merkez Yürütme Kurulu nun 2011 Yılı Eğitim Bütçesi Temel İhtiyaçları Karşılamaktan Uzaktır! başlıklı açıklama metninden alınmıştır yılı devlet üniversitesi sayısı 53 iken Yükseköğretim Bütçesi Rakamları na göre devlet ödeneğinden yükseköğretime ayrılan pay 5 milyar 218 milyon 467 bin TL dir yılında ise devlet

3 üniversitelerinin sayısı 104 iken devlet bütçesinden yükseköğretime ayrılan pay 11 milyar 503 milyon 927 bin 500 TL dir. Tablo 1 de gösterildiği gibi devlet bütçelerinden yükseköğretime ayrılan pay yılları arasında artan üniversitesine oranla ortalama sabit kalmıştır. Üniversite harçları ilk alınmaya başladığında sembolik bir miktar alınacağı ifade edilse de bugün harç miktarlarındaki artış eğitimin ticarileştirilmesi ve öğrencilerin müşterileştirilmeye çalışıldığının kanıtıdır yılları arasında harçların artış miktarı ortalama %300 ü bulmuş durumdadır senesine kadar harçlara %5 den % 60 a kadar kesintisiz zam yapılmıştır den 2012 yılına kadar sırasıyla, %55-60, %34-36, %20, %14-9, %6,2, %5,4, %5,1-7, %8,2, %5-7,4 oranlarında zam yapılmıştır. Tablo 2: Arasındaki Harç Miktarlarının Yüzdelik Artışları %55- %60 %34- %36 %20 %14,9 %6,2 %5,4 %5,17 %8,26 %7,45 Ortalama %300 artış olmuştur *( yılına kadar harç miktarları değişmediği için tabloya eklenmemiştir) Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere harç oranları yılları arasında sürekli artış göstermiştir arasında harçlara %8 den %500 varan oranlarda zam yapılmak istenmiş fakat gençlik mücadelesinin harç zamlarına karşı direnişi buna olanak sağlamamıştır. Bu yılların dışında üniversite harçların belirli bir artış söz konusudur. Örneğin Tıp nin harç miktarları döneminde 148 TL iken bugün bu miktar 591 TL ye çıkmış durumdadır. Tablo 3: Yıllara Göre Bazı Bölümlerin Harç Durumları FAKÜLTE Tıp 148 TL 230 TL 310 TL 375 TL 431 TL 458 TL 483 TL 508 TL 550 TL 591 TL 591 TL 591 TL Hukuk İktisat Fen-Edebiyat Mühendislik Eğitim İletişim 75 TL 120 TL 165 TL 200 TL 230 TL 243 TL 256 TL 269 TL 295 TL 313 TL 313 TL 313 TL 75 TL 120 TL 165 TL 200 TL 230 TL 243 TL 256 TL 269 TL 295 TL 313 TL 313 TL 313 TL 70 TL 110 TL 150 TL 180 TL 207 TL 220 TL 232 TL 244 TL 268 TL 284 TL 284 TL 284 TL 96 TL 150 TL 205 TL 245 TL 282 TL 300 TL 317 TL 332 TL 365 TL 387 TL 387 TL 387 TL 70 TL 110 TL 150 TL 180 TL 207 TL 220 TL 232 TL 244 TL 268 TL 284 TL 284 TL 284 TL 70 TL 110 TL 150 TL 180 TL 207 TL 220 TL 232 TL 244 TL 268 TL 284 TL 284 TL 284 TL

4 Bölümlere göre harçlarda ki değişim bugün daha fazla iş alanı olan ve geçerli meslek grubuna giren (Tıp, Mühendislik vs) bölümlerde daha yüksek oranlarda alınmaktadır. En geçerli mesleklerin ve piyasanın kar alanına çevirebileceği bölümlerin harç miktarlarının daha yüksek olması tesadüf değildir. Bu bölümler piyasa açısından hem önemli hem de üniversiteden mezun olduktan sonra üniversitelilere iş garantisi olarak sunulduğu için daha fazla tercih edilmekte ve harçlarda bu oranda yüksek tutulmaktadır. Fakat bugün üniversiteliler gelecek kaygısıyla istemese bile bu bölümleri kazanmaya ve okumaya çalışmaktadır. 2.1 Yabancı Dil Bölümlerinde Yüksek Harç Uygulaması Eğitim alabilmek için ödenen harçlar ve ek harçların dışında( kayıt, kimlik parası ve rektör isteğine bağlı zam vs.) eğitimin yabancı dille verilmesi de üniversitelerde ayrı bir harç zammı olarak karşımıza çıkmıştır. Yabancı dille eğitim alan üniversiteliler mezun olduktan sonra sermaye açısında da önemli bir iş gücü olarak görülmektedir. Sermayenin nitelikli iş gücünü karşılayan bu uygulama aynı zamanda üniversitelileri de kariyerci bir eğitim sisteminde rekabet eden bireyler haline getirmektedir. Bugün Türkçe eğitim veren üniversitelere göre yabancı dil eğitim veren üniversiteler % 100 zamla harç almaktadır. Fakat alınan harç miktarının yüksekliği ile ilgili açıklama bulunmamaktadır. Tablo 5: Yabancı Dil Bölümlerinde Harç Miktarlarından Bir Örneklem Karabük Üniversitesi Mühendislik Bölümleri Öğrenci Katkı Payı Miktarı Hazırlık Sınıfı Materyal Miktarı Kayıt Giderleri KYK Kredisine Müracaat Eden Öğrencilerin Fark Miktarları Katkı Kredisine Müracaat Edenler Katkı Kredisine Müracaat Etmeyenler BİLGİSAYAR MÜH. BİLG.MÜH. 245,00 TL 490,00 TL 75,00 TL 40,50 TL 605,50 TL 810,00 TL 490,50 TL 490,00 TL 75,00 TL 81,50 TL 646,50 TL 1.055,50 TL (İngilizce) BİLG.MÜH. (İngilizce) (İ.Ö) 1.212,75 TL 490,00 TL 75,00 TL 1.777,75 TL MAKİNE 245,00 TL 490,00 TL 75,00 TL 40,50 TL 605,50 TL 810,00 TL MAKİNE (İ.Ö) 808,50 TL 490,00 TL 75,00 TL 1.373,50 TL MAKİNE (İNGİLİZCE) MAKİNE (İngilizce) (İÖ) 490,50 TL 490,00 TL 75,00 TL 81,50 TL 646,50 TL 1.055,50 TL 1.212,75 TL 490,00 TL 75,00 TL 1.777,75 TL *(Karabük Üniversitesi resmi sitesinden alınmıştır.) 2.2 İkinci Öğretim ve Harçlar Üniversitelerde ikinci öğretim uygulaması 19 Kasım 1992 tarih 3843 sayılı kanun ile ikili öğretime geçilerek akşam eğitimleri yapılmaya başlanmıştır. Alınan eğitim, kullanılan kitaplar, mekan, fiziki

5 altyapı, öğretim kadroları örgün eğitimle aynı olmasına rağmen harç miktarları arasında uçurum bulunmaktadır. Bugün neredeyse her bölümün ikinci öğretimi bulunmaktadır. Üniversite yönetimleri yükseköğretimdeki tüm alanlarına kar elde edilebilecek alanlar bakmakta ve sinekten yağ çıkarma anlayışı ile hareket etmektedir. Bu durum öğrenciler birer müşteridir. İstediğimiz kadar soyabiliriz anlayışını çarpıcı bir biçimde ortaya çıkarmaktadır. Tablo 6: Öğretim Yılı İkinci Öğretim Harç Durumu Konservatuvar / Fakülte / Yüksekokul Adı Normal Öğretim Katkı Payı İkinci Öğretim Harcı Devlet Konservatuvarı 589 TL TL Edebiyat 284 TL TL Fen 284 TL TL Fen-Edebiyat (Edebiyat ve Sosyal Programlar) 284 TL 962 TL Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Prog. 281 TL TL Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri 316 TL TL Hukuk 313 TL TL İktisadi ve İdari Bilimler 313 TL TL İletişim 284 TL 962 TL İnşaat 387 TL TL İşletme 313 TL TL Mimarlık 387 TL TL Mühendislik 387 TL TL *(26 Ağustos 2011 CUMA Resmî Gazetesi) İkinci öğretim harçlarının örgün öğretime göre yüksek olmasını ise 2547 sayılı Kanunun 46 ncı maddesinin (ğ) fıkrasında yer alan ikinci öğretimde alınacak harcın, Bakanlar Kurulunca belirlenecek miktarının öğrencilerin başta beslenme olmak üzere barınma, sağlık, spor, kültür ve diğer sosyal hizmetlerinde kullanılacağı ifade edilerek yüksek harçlar açıklanmaya çalışılmıştır. Bu açıklamanın aksine üniversitelerde ikinci öğretim öğrencilerine kolaylık sağlanmamakta, ikinci öğretim öğrencilerinden den üniversite içi hizmetlerden daha fazla para alınmaktadır. Örneğin İstanbul Üniversitesi nde örgün eğitim öğrencileri beslenme ihtiyacını 75 kuruşa karşılarken ikinci öğretim öğrencileri 1 TL ye karşılamaktadır. En temel haklardan biri olan beslenme parasız olması gerekirken aksine ikinci öğretim öğrencilerine daha yüksek miktar karşılığında verilmektedir.

6 Tablo 7: Yıllara göre bazı fakültelerin ikinci öğretim bölümlerinin harç durumları Veterinerlik Hukuk Fen- Edebiyat Mühendislik 1,135 TL 1,360 TL 1,561 TL 1,654 TL 1,745 TL 1,833 TL 2,134 TL 615 TL 735 TL 845 TL 896 TL 945 TL 993 TL 1,155 TL 510 TL 815 TL 937 TL 993 TL 1,048 TL 1,101 TL 1,281 TL 810 TL 975 TL 1,120 TL 1,186 TL 1,251 TL 1,314 TL 1,529 TL Yılları arasında harç miktarları sabit kalmıştır. 2.3 Harçlara Rektörlerin Ek Zam Uygulaması Yükseköğretim harçları üniversitelere göre farklılık göstermektedir. Bu farklılığın temelinde üniversite yönetim kurullarının Bakanlar Kurulu nun belirlediği harç miktarını artırma yetkilerinin bulunması yatmaktadır. 1 Eylül 1995 tarihine kadar öğrenci harçlarını artırmaya yetkili tek mercii Bakanlar Kurulu iken bu tarihte çıkarılan bir kanunla üniversite yönetim kurullarına, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen miktarı %20 ye kadar artırma yetkisi verildi. Bu uygulama ile üniversitelerin harç oranlarından farklılıklar oluşmaya başlamıştır. Ağustos 2011 de ise 1995 te çıkarılan kanun AKP iktidarı tarafından Bakanlar Kurulu kararı ile değiştirilerek rektörlere tanınan %20 ek zam yapma yetkisi %30 a çıkarılmıştır. Bakanlar Kurulu nun bu kararı 26 Ağustos 2011 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Bu uygulama üniversiteler arasında eşitsizlikler yaratmaktadır. Neoliberal üniversite politikalarının öngördüğü her üniversitenin harçları kendisinin belirlemesi hedefi olan bu uygulama çok sayıda üniversite tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu uygulama ile eşit koşullarda eğitim alma hakkı çiğnenmektedir öğretim yılında en az 44 üniversite yönetimi Bakanlar Kurulu nun verdiği karara dayanarak ek zam uygulaması yaptı. Bu 44 üniversite arasından, 19 u %30, 12 si %20, 1 i %27, 1 %25, 1 i %18, 4 ü %15, 2 si %11, 1 i%10 harçla ek zam yapmıştır. Örneğin Anadolu Üniversitesi konu ile ilgili, Öğretim yılı Cari Hizmet Maliyeti Öğrenci Katkı Payı tutarları Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenerek 26 Ağustos 2011 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Üniversitemiz, belirtilen tutarı Bakanlar Kurulunun ilgili kararının 22. maddesine dayanarak Yönetim Kurulu Kararı ile %30 oranında arttırmıştır açıklamasını yapmıştır. Anadolu Üniversitesi nin harçlara %30 oranındaki ek zammı ile ikinci öğretim iktisat bölümünün harç miktarı 570 TL den 741 TL ye yükselmiştir. Üniversite yönetimlerinin ek zam uygulamasına İstanbul Teknik Üniversitesi, Adnan Menderes Üniversitesi verilebilir. %20 zam hakkını her yıl kullanan İTÜ ve Adnan Menderes Üniversitesi zam oranının %30 çıkarılması ile bu kararı hemen uygulamışlardır.

7 Tablo13: Bazı Üniversitelerde Rektörlerin Ek zam Uygulamalarından Bölümlere Göre Örnekler ÜNİVERSİTE FAKÜLTE ZAM ORANI HARÇ MİKTARI ZAMLI HARÇ 19 Mayıs Üniversitesi Abant İzzet Baysal Üniversitesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp % TL 768 TL Diş Hekimliği %15 494TL 566 TL Mühendislik % TL 503 TL Trakya Üniversitesi Eğitim, Fen ve Edebiyat % TL 340 TL Amasya Üniversitesi Lisansüstü Öğretim % TL 307 TL Kocaeli Üniversitesi Hukuk % TL 359 TL Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim, Fen ve Edebiyat Fakülteleri % TL 369 TL İbrahim Çeçen Üniversitesi İİBF %30( artı Katkı parası) 313 TL 438 TL Atatürk Üniversitesi Veterinerlik % TL 494 TL 18 Mart Üniversitesi Tıp % TL 768 TL Dokuz Eylül Üniversitesi Fen- Edebiyat % TL 369 TL Eskişehir Osmangazi Üniversitei Mühendislik % TL Faizli Harç Uygulaması ( Gecikme Zamları) Üniversitelerdeki paralı eğitim uygulamalarının bir diğeri harçların üniversite tarafından belirtilen tarihte yatırılmaması nedeniyle uygulanan gecikme zamlarıdır. Üniversitelerin tamamı öğrencileri harçlarını gecikmeli olarak yatırdıkları takdirde gecikme faizi uygulamaktadır. Zamanında harcını yatıramayan üniversitelilerden bir gün gecikme olsa dahi faizli harç alınmaktadır. Bu ticarileştirme uygulamasında üniversiteler gecikme zammının oranını keyfi olarak belirlemekte ve bu sürece tamamıyla ticari bir mantık hakim olmaktadır. Harcını yatıramayan üniversiteliler üniversiteye kayıt yaptıramamakta ve eğitim hakkından mahrum kalmaktadır. Harçlara yapılan gecikme zammı oranları üniversitelere göre farklılık göstermektedir. Örneğin İstanbul Teknik Üniversitesi nde zamanında ödenmeyen harçlar için ilk üç gün için %50 gecikme faizi, daha sonraki her ay için 1.7 oranında...

8 şeklinde kademeli olarak gecikme faizi uygulanmaktadır. Karabük Üniversitesi nde gecikme faizi ise her ay için %1,4 olarak uygulanmaktadır. Bu oran Ege Üniversitesi nde ilk bir aydan sonra her ay için %1,45 oranında gecikme faizi şeklinde uygulanmaktadır. ODTÜ de gecikme faizinin oranı dolar değerinde %5 dir. Üniversitelerde ticarileşmenin açıkça görünmeyen adımlarından biri olan gecikme zamları üniversiteyi zamanında bitiremeyen öğrenciler için de kullanılmaktadır. Bu uygulama üniversitelerdeki bir başka paralı eğitim uygulamasıdır. Eğitim süresini bir yıl uzatanlardan %50, iki ve 3 yıl uzatanlardan %100 faizli harç alınmaktadır. Daha önce YÖK ün belirlediği süreye göre bir öğrenci eğitim süresini en fazla 7 yıl içerisinde bitirmek zorundaydı. Bu süre içerisinde üniversiteyi bitiremeyen üniversiteliler okuldan atılıyordu. Bir önceki YÖK başkanı Yusuf Ziya Özcan döneminde hazırlanan, belirlenen öğretim süresi içerisinde üniversiteyi bitiremeyen öğrencilerin üniversite ile ilişiğinin kesilmesini engelleyen taslak 2011 yılında TBMM de çıkarılan Torba Kanun içerisinde yasalaştı. Kanuna göre yabancı dil sınıfı hariç olmak üzere ön lisans diploma programlarını 4 yıl, lisans diploma programlarını 6 yıl, lisans ve yüksek lisans derecesini birlikte veren diploma programlarını 9 yıl, yüksek lisans öğretimini 4 yıl, doktora öğrenimini ise 6 yıl içinde tamamlayarak mezun olamayan öğrenciler öğrenimlerine devam edecekler. Ancak bu öğrenciler derslere ve sınavlara katılma dışında öğrencilere tanınan diğer haklardan yaralanamamaktadırlar. Bu yeni uygulama YÖK tarafından Üniversiteden atılma kalkıyor şeklinde açıklanmaya çalışılsa da üniversitelerin yeni gelir kapısı olduğu dikkatlerden kaçmıyor. Kanuna göre belirlenen süre içinde üniversiteyi tamamlamayan öğrencilerden faizli harç alınması öngörülmektedir. Yasa aynı zamanda üniversiteyi yarıda bırakıp yıllar sonra yeniden devam etmek isteyenlere de faizli harç uygulaması ile olanak sağlamaktadır. Eski YÖK Başkanı Yusuf Ziya Özcan bu uygulama hakkındaki Yeniden kayıt olanlardan iyi bir harç alırız. Yılların birikimini alırız herhalde. Aynı faizlerdeki gibi katlaya katlaya getiririz açıklaması ile eğitimin ticarileştirilmesindeki bu yeni adımdan üniversitelerin nasıl para kazanacağını açıklamıştır. 3- Vakıf Üniversitelerinde Öğrenim Fiyatları Sermayenin eğitim alanına doğrudan müdahale kanallarının başında vakıf üniversiteleri gelmektedir. Son dönemde AKP iktidarının etkisi ile çok sayıda vakıf üniversitesi açılmıştır. Vakıf üniversitesindeki fiyatlar ise eğitimin sermaye tarafından nasıl ticarileştirildiğini gösteriyor. Sayısı 65 i bulan vakıf üniversiteleri fahiş öğrenim fiyatları ile dikkat çekiyor. Vakıf Yükseköğretim Yönetmeliği nde vakıf üniversitelerinin kar amacı gütmemesi şartı konulsa da vakıf üniversiteleri ciddi oranda karlar elde etmektedir. Vakıf üniversitelerinin mali kapsamı Vakıf yükseköğretim Yönetmeliği nde şu şekilde belirlenmiştir: Kazanç amacı gütmeme ve gelirlerin vakıflara devredilmemesi Madde 27 - Vakıflar kendilerine kazanç sağlamak amacı ile yükseköğretim kurumu kuramazlar. Kurulmuş yükseköğretim kurumlarından herhangi bir suretle gelir, kazanç ve hak elde edemezler. Vakıf yükseköğretim kurumunun her çeşit gelirleri kurulmuş bulunan yükseköğretim kurumunda kalır ve geçici ya da dolaylı olarak dahi hiç bir suretle vakıf mamelekine veya hesaplarına intikal edemez.

9 Yönetmelikte belirtilenin aksine, vakıf üniversiteleri açısından kar elde etmeme ve elde edilen gelirlerin vakıflara devredilmemesi maddesinin geçerliliği yoktur. Vakıf üniversiteleri özel okul mantığı ile eğitim alanından öğrenim fiyatlarındaki oranlar da incelendiğinde büyük karlar elde ettiği anlaşılıyor. Son verilere göre vakıf üniversitelerinde fiyatların her yıl belirli oranda artırıldığı görülmektedir. Vakıf üniversitelerinde fiyatlar, döneminde %2 ile %5 oranında, da %3 ile %22 oranında, da %2 ile %22 arasında(bu dönemde 34 üniversite hariç), döneminde ise %7 ile %27 arasında zam yapılarak artırılmış. Tablo 8: Bazı Vakıf Üniversitelerindeki Harç Durumları ( ) ÜNİVERSİTE FAKÜLTE FİYAT Acıbadem Üniversitesi Tıp Sağlık Bilimleri TL TL Atılım Üniversitesi Mühendislik- Hukuk Diğer 4 yıllık bölümler TL TL Bahçeşehir Üniversitesi Baheçeşehir Üniversitesi Ölisans Lisans TL TL Başkent Üniversitesi Tıp-Diş Hekimliği Mühendislik TL TL Beykent Üniversitesi Hukuk TL Bezmi Alem Üniversitesi Tıp TL Bilkent Üniversitesi Tüm programlar TL Çankaya Üniversitesi Tüm programlar TL Çağ Üniversitesi Tüm programlar TL Doğuş Üniversitesi Tüm programlar TL Fatih Üniversitesi Tıp Mühendislik ve İİBF TL TL İstanbul Aydın Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fak TL İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk ve Mimarlık TL Bölümü Kadir Has Üniversitesi Fen-Edebiyat, Mühendislik, TL İİBF, İletişim, Güzel Sanatlar Yeditepe Üniversitesi Diş Hekimliği TL Koç Üniversitesi Tıp Diğer bölümler TL TL Sabancı Üniversitesi Tüm programlar TL Avrupa Meslek Yüksekokulu Tüm programlar TL Nişantaşı Meslek Yüksekokulu Tüm programlar TL Sadece parası olana (burslu öğrenciler hariç) eğitim olanağı sunan vakıf üniversiteleri yükseköğretimdeki eşitsizliği derinleştiriyor. Eğitimin karşılığı ödendiğinde elde edilebilecek bir alan olarak görülmesine neden olan vakıf üniversiteleri öğrencilerin müşterileşme sürecini meşrulaştırıyor. Vakıf üniversitelerinin bu durumu toplamda eğitimin metalaşmış bir hizmet olarak görülmesine neden olmaktadır. Özellikle 2007 den günümüze kadar vakıf üniversitelerinin artan sayısı ( 40 a yakın vakıf üniversitesi açıldı.) ile birlikte eğitimdeki

10 eşitsizlik hızlıca artmıştır. Vakıf üniversiteleri, sermayenin yükseköğretim alanını yatırım alanı olarak gördüğü yerlerdir. Bu anlayışla hareket eden sermaye vakıf üniversitelerinde kar amacı gözetmektedir. Sermayenin vakıf statüsünde üniversite açması yasal zorunluluktan kaynaklanmaktadır. Sermayenin temel hedefi özel üniversiteler açmaktır. Fakat özel okul açmak, eğitimde kar amacı güdeceğinden yasal olarak engellenmiştir. Anayasanın 130. maddesindeki kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar tarafından devletin gözetim ve denetimine tabi yükseköğretim kurumları kurulabilir ifadesi ile vakıf üniversitelerine kar amacı gütmeme şartı konulsa da vakıf üniversiteleri bu alandan ciddi karlar elde etmektedir.. Vakıf üniversitelerindeki fiyatlar bu durumun en açık göstergesidir. Sermaye vakıf adı altında kamu olanaklarından(bütçe desteği, alan tahsisi, emlak vergisinden muafiyet vb) yararlanarak eğitim alanında yüksek karlar elde etmektedir. Ancak sermayenin AKP iktidarından asıl beklentisi Özel Üniversite Yasası nın bir an önce çıkarılmasıdır. Sermaye temsilcileri bu yasanın çıkarılmamasından şikâyet etmektedir. Vakıf üniversiteleri sermaye için yükseköğretimden daha fazla kar edilmesi noktasında yeterli görülmemektedir. Bu bağlamda özel üniversite kanunun çıkarılması konusu gelecek dönem için planlanan YÖK Reformu nun en önemli maddeleri arasında yer alacaktır diyebiliriz. 4- Üniversitelerin Yeni Kar Alanı: Uzaktan Eğitim ve SUNY Programı 4.1 Uzaktan Eğitim Üniversitelerdeki uzaktan eğitim uygulamaları son yıllarda hızlı bir biçimde artış gösterdi. Uzaktan eğitim yükseköğretimin üniversite mekânından bağımsız olarak iletişim araçları aracılığıyla eğitim vermeyi amaçlayan bir uygulamadır. Ülkemizde ilk uzaktan eğitim merkezi 1996 da İTÜ de kuruldu. YÖK 1999 da Uzaktan Eğitim Yönetmeliği yayınlayarak uzaktan eğitim programının kapsamını ve mali hükümlerini belirledi. YÖK 2005 te bünyesinde Uzaktan Eğitim Komisyonu kurdu. Bu dönemden sonra üniversitelerde uzaktan eğitim programları hızlı bir biçimde açılmaya başladı. Üniversitelerin son 6 yıldır bünyelerinde hızlıca uzaktan eğitim programları açmalarının temel nedeni bu uygulamanın üniversitelere getirdiği yüksek orandaki kardır. Üniversiteler çeşitli programlarda açtıkları uzaktan eğitim uygulamasından yüksek oranda fiyatlar almaktadır. YÖK 1999 da yayınladığı yönetmelikte uzaktan eğitim programının mali hükümlerini aşağıdaki şekilde belirtmiştir: Mali Hükümler Madde 9- Üniversitelerarası İletişim ve Bilgi Teknolojilerine dayalı Uzaktan Yükseköğretim ücretlidir. Üniversitelerin kendi bünyelerinde açacakları uzaktan yükseköğretim diploma programlarına kayıtlı öğrenciler için ikinci öğretim programlarının ödeme koşulları geçerlidir. YÖK ün belirlediği mali hükümlere göre uzaktan eğitim fiyatları ikinci öğretim programları ile eşit olacağı iddia edilse de şuan uzaktan eğitimdeki fiyatlar ikinci öğretim harç miktarlarından yüksek orandadır. Eğitimin ticarileştirilmesinin basamakları arasında yer alan uzaktan eğitim uygulaması son dönemde üniversite yönetimlerinin eğitim alanından kar elde ettikleri uygulamalar arasında yer alıyor.

11 verilerine göre ülkemizde devlet ve vakıf üniversiteleri olmak üzere 50 üniversitede uzaktan eğitim veren program vardır. Bu üniversitelerin 40 ı devlet, 10 u vakıf üniversitesidir. Yükseköğretimdeki uzaktan eğitim programları çeşitlilik göstermektedir. Ön lisans, Lisans, Lisans tamamlama, yüksek lisans (tezli-tezsiz), meslek yüksekokulları gibi farklı alanlarda uzaktan eğitim uygulamaları bulunmaktadır. Tablo 9: Uzaktan Eğitim Veren Bazı Devlet Üniversitelerinde Fiyatlar ÜNİVERSİTE ALAN FİYAT Anadolu Üniversitesi Ön lisans 385 TL Gazi Üniversitesi Lisans TL ODTÜ İnternete dayalı eğitim TL ( ) Asenkron Sakarya Üniversitesi Eğitim TL ( ) Sakarya Üniversitesi Yüksek Lisans TL Sakarya Üniversitesi Adapazarı Meslek Yüksekokulu Afyon Kocatepe Üniversitesi Meslek Yüksekokul 770 TL Ankara Üniversitesi Ön lisans 770 TL Ankara Üniversitesi Yüksek lisans(tezsiz) TL Atatürk Üniversitesi Yüksek Lisans (Tezsiz) TL İnönü Üniversitesi Lisans TL 19 Mayıs Üniversitesi Yüksek Lisans TL İstanbul Üniversitesi Lisans TL İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans TL Karabük Üniversitesi Lisans TL Trakya Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık TL ( ) TL Yabancı uyrukulu öğrenciler için TL ( ) Trakya Üniversitesi Fen TL Yabancı uyrukulu öğrenciler için TL ( ) Karabük Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Karedeniz Teknik Üniversitesi Ön Lisans Lisans, Yüksek Lisans Yüksek Lisans (Tezsiz) Eğitim Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi TL, TL, TL TL TL Uzaktan eğitim veren bazı devlet üniversitelerinde ise ön lisans, lisans ve yüksek lisans programlarının yanında lisans tamamlama programları da mevcuttur. Lisans tamamlama, ön lisans programlarını bitiren öğrencilerin lisans eğitimini bitirme programıdır. Son verilere göre uzaktan lisans tamamlama programları İlahiyat ve Ebelik bölümlerinde mevcuttur. Uzaktan eğitimle lisansı tamamlama programını Atatürk Üniversitesi, 19 Mayıs Üniversitesi,

12 İnönü Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi uygulamaktadır. Bu üniversiteler arasında 19 Mayıs Üniversitesi Ebelik Lisans Tamamlama programından aldığı TL fiyat ile dikkat çekiyor. Burada altını çizerek söyleyebiliriz ki üniversiteler para kazanmak için her yolu denemektedirler. Para için eğitimin bilimsel yönü ve nitelikli olması şartı çok açık bir biçimde göz ardı edilmektedir. Uzaktan eğitim bölümleri eğitimdeki kar hırsının en açık göstergesidir. Ebelik eğitiminin uzaktan eğitim programı ile nasıl verileceğinin cevabı merak konusudur. Üniversiteler öğrenciler üzerinden para kazanmak için Uzaktan Ebelik Lisans Tamamlama programını dahi açmayı beis görmemektedir. Tablo 10: Uzaktan Eğitim ile Lisans Tamamlama Programı Veren Üniversiteler ve Bölüm Fiyatları ÜNİVERSİTE ALAN FİYAT 19 Mayıs Üniversitesi Ebelik İlahiyat TL TL İnönü Üniversitesi İlahiyat TL Atatürk Üniversitesi İlahiyat 514 TL İstanbul Üniversitesi Lisans Tamamlama(programı açılan bölümler için) 650 TL Uzaktan eğitim uygulamasında vakıf üniversiteleri yüksek fiyatlar ile dikkat çekmektedirler. Eğitimi kar alanı gören bir mantıkla açılan vakıf üniversiteleri yüksek fiyatlarla eğitimin ticarileştirilmesinde basamak yükseltmişlerdir. Uzaktan eğitim sistemi verilerine göre 10 vakıf üniversitesinde uygulanmaktadır. Bu üniversiteler sırasıyla şunlardır; Atılım Üniversitesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Beykent Üniversitesi, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Girne Amerikan Üniversitesi, Fatih Üniversitesi, Işık Üniversitesi. Tablo 11: Bazı Vakıf Üniversitelerindeki Uzaktan Eğitim Programları ve Fiyatları ÜNİVERSİTE PROGRAM FİYAT Ahmet Yesevi Üniversitesi Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans TL TL TL Atılım Üniversitesi Ön Lisans Yüksek Lisans- İşletme Yönetimi TL Dolar Bahçeşehir Üniversitesi Uluslararası Lojistik 7490 TL ( peşin 7115 TL) Beykent Üniversitesi Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Tez hazırlama dönemi TL TL TL TL Fatih Üniversitesi Ön Lisans Lisans Tezli Yüksek Lisans Tezsiz Yüksek Lisans TL TL TL TL İstanbul Bilgi Üniversitesi İşletme İngilizce TL

13 İşletme Türkçe TL Maltepe Üniversitesi Meslek Yüksekokul TL İstanbul Aydın Üniversitesi Lisans TL Vakıf ve devlet üniversitelerinde son dönemde yüksek harç aldıkları uzaktan eğitim programlarının başında yüksek lisans eğitimi olan e- MBA programları geliyor. Üniversitelerde lisans eğitiminin ardından akademik alanda kendisini geliştirmek isteyen üniversiteliler yüksek lisans programlarına başvurmaktadır. Ancak üniversitelilerin başvurdukları yüksek lisans alanları da sermayenin nitelikli iş gücü ve yönetici ihtiyacını karşılama hedefi ile paralel olarak biçimlendiriliyor. Hiçbir bilimsel kaygı gütmeyen, piyasanın ihtiyaçlarını karşılamaya dönük gerçekleştirilen MBA( Master of Business Administration) yüksek lisans programları üniversiteler için gelir kapısı haline gelmiştir. Uzaktan eğitim alanındaki MBA programının adı ise e-mba dır. e- MBA programlarının fiyatları TL ile TL arasında değişmektedir. e-mba programının dersleri genellikle piyasanın ihtiyaç duyduğu alanlarda açılmaktadır. İstanbul Bilgi Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Işık Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Fatih Üniversitesi, Koç Üniversitesi gibi çok sayıda üniversitede e-mba programları uygulamaktadır. Üniversitelerde e- MBA programı çerçevesinde piyasa ihtiyaçlarına endeksli Çağdaş Yönetim Teknikleri, Pazarlama Yönetimi, Araştırma Yöntemleri, Yönetim Ekonomisi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Muhasebe ve Finans, Üretim ve Süreç Yönetimi, Stratejik Yönetim gibi dersler bulunuyor. Tablo 12: Bazı Üniversitelerin e- MBA Programları ve Fiyatları ÜNİVERSİTE Anadolu Üniversitesi İstanbul Bilgi Üniversitesi Atılım Üniversitesi Özyeğin Üniversitesi Işık Üniversitesi Maltepe Üniversitesi Fatih Üniversitesi Koç Üniversitesi İTÜ ODTÜ Beykent Üniversitesi Sabancı Üniversitesi FİYAT Dolar TL (Türkçe) TL (İngilizce) Dolar TL TL TL TL(taksitli) TL TL TL TL TL TL

14 4.2- Uzaktan Eğitim Uygulaması Yükseköğretimdeki Niteliksizliğin ve Anti-Bilimselliğin Göstergesidir! Yükseköğretimde uzaktan eğitim uygulamasının temel nedeni üniversitelerin bu programdan kar elde etmeleridir. Uzaktan eğitim uygulaması yükseköğretimde, eğitimin ticarileştirilmesi ve daha fazla niteliksizleştirilmesi olmak üzere birbirinden bağımsız olmayan iki farklı yıkım getirmektedir. Uzaktan eğitim programları bilimsel kaygının tamamıyla göz ardı edildiği ve üniversitelerin öğrencilerden sadece para kazanmaya dönük gerçekleştirdiği bir uygulamadır. Programın adı dahi (Uzaktan) sürecin anti-bilimsel ve niteliksiz yönünün göstergesidir. Eğitim faaliyetinin bilimsel, nitelikli üretim süreçlerine uygun mekan ve araçlarla gerçekleştirilebileceği evrensel bir gerçektir. Uzaktan eğitim programları sadece internet ortamından sürdürülmektedir. Eğitim süreci her türlü donanımdan eksiktir.( Akademisyen, uygun mekan, teknik donanım vb.) Örneğin Eğitim ve Mühendislik Fakülteleri ndeki uzaktan eğitim uygulamasının bilimsel yönünün ve niteliğinin hangi düzeyde olacağı düşündürücüdür. Mühendislik nin uzaktan eğitim programından mezun olan kişilerin aldıkları eğitimin niteliği göz önünde bulundurulduğunda toplum yaşamını (örnek : barınma) tehlikeye atmalarının yüksek bir olasılık olduğu kolaylıkla söylenebilir. Hiçbir bilimsel dayanağı olmayan ve niteliksiz eğitimin en açık göstergesi olan uzaktan eğitim uygulamasına acilen son verilmelidir. 4.3 SUNY Programı Kamu üniversitelerindeki bir diğer paralı eğitim uygulaması SUNY programıdır. "SUNY Programı" (Uluslararası Ortak Lisans Programları), Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı na bağlı bir üniversite ile New York Eyalet Üniversitesi Sistemi ne (SUNY) dahil bir üniversite tarafından ortak olarak yürütülen lisans programlarıdır. Öğrenciler dönüşümlü olarak eğitimlerinin bir kısmını Türkiye de, bir kısmını Amerika da ya da İngiltere'de görürler. SUNY programı, Türkiye'deki üniversitelerin ABD de bulunan bazı üniversitelerle anlaşma yaparak 4 yıllık öğrenim hayatından çift diploma alınarak mezun olunmasını sağlayan programın adıdır. SUNY programı Bilkent, İTÜ, Fırat Üniversitesi, ODTÜ, Anadolu Üniversitesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Işık Üniversitesinde uygulanmaktadır. SUNY programı üniversitelerin yeni gelir kapısı olarak gördüğü alanlar arasındadır. Üniversiteler bu program aracılığı ile öğrencilerden aldıkları yüksek orandaki harçlar ile para kazanmaktadırlar. Aşağıdaki tablo üniversitelerin SUNY programı aracılığı ile eğitimdeki ticarileştirmenin boyutunu gözler önüne sermektedir. Tablo 12 : İTÜ Uluslararası Ortak Lisans Programları Öğrenim Fiyatları PROGRAMLAR İTÜ ABD (TAHMİNİ) Bilişim Sistemleri Müh TL USD Biyomühendislik TL USD Çevre Bil. ve Yön TL USD

15 Çevre Müh TL USD 1.Yıl Bahar USD Deniz Ulaş. İşl. Müh. 1.Yıl Güz: TL (Yurt+ Yemek= USD) 3 ve 4.Yıllar 2.Yıl: USD TL (Yurt+ Yemek= USD) Hazırlık STCW= 1.500TL 1.Yıl TL 2,3,4.Yıllar Uzun Ekonomi 2,3,4. Yıllar Bahar (Ocak-Temmuz) Güz TL USD Endüstri Müh TL USD 1.Yıl Bahar USD Gem. Mak. İşl. Müh. 1.Yıl Güz: TL (Yurt+ Yemek= USD) 3 ve 4.Yıllar 2.Yıl: USD TL (Yurt+ Yemek= USD) İnşaat Müh TL USD Hazırlık STCW= 1.500TL 1.Yıl TL 2,3,4.Yıllar Uzun İşletme 2,3,4. Yıllar Bahar (Ocak-Temmuz) Moda Tasarım Teks. Gel. ve Paz. Güz TL TL TL USD 2.Yıl Bahar + Yaz USD 4. Yıl USD 3.Yıl USD 4.Yıl USD İngilizce Hazırlık Sınıfı TL (Yukarıdaki tablo İstanbul Teknik Üniversitesi nin resmi sitesinden alınmıştır.)

16 5- Harçların Öğrenciler Üzerindeki Etkisi ve Yıkımları Kamusal, parasız, eşit eğitimin ortadan kaldırılmasının adımlarından olan harç uygulaması üniversiteliler üzerinde yıkıcı bir etkiye sahiptir. Paralı eğitim uygulaması ile üniversiteliler kayıt sırasında harcını yatıramadıklarında eğitim hakkından mahrum kalmaktadır. Öğrencilerin üniversiteyi yarıda bırakmalarının baş nedenleri arasında yükseköğretimdeki ticarileştirme uygulamaları geliyor. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim öğretim üyelerinin 13 üniversitede yaptıkları araştırmaya göre (2012) öğrencilerin %37 si çeşitli nedenlerle üniversiteyi yarıda bırakıyor. Araştırmaya göre öğrencilerin okulu yarıda bırakmalarının temel nedenleri arasında eğitim süreci boyunca maddi ihtiyaçlarını karşılayamamaları geliyor. Araştırmanın sonuçlarına göre öğrencilerin %14 ü ailevi, %13 ü disiplin kuralları, %10 u da ekonomik sebeplerden okulu yarıdan bırakıyor. Öğrencilerin eğitim sürecini yarıda bırakmalarında ailevi nedenler olarak belirtmelerinde ailenin yaşadığı ekonomik sorunların da etkili olduğu düşünüldüğünde üniversite eğitimini tamamlamadan üniversiteden ayrılan öğrencilerin birçoğunun yükseköğretimdeki ticarileştirme politikalarından etkilendiği görülmektedir Araştırmaya göre öğrencilerin %6 sına aileleri maddi destekte bulunamıyor, öğrencilerin %25 i eğitimi için yeterli derecede maddi imkâna sahip olmadığını düşünüyor. Üniversitelilerin %50 si ise sağlıklı bir eğitim süreci için endişe duyuyor. Araştırmada üniversitelilerin %58 inin üniversiteyi tamamlamak için önünde engel çıkacağını düşünüyor. Bunu düşünenler arasında öğrencilerin %28 i aile hükümlülükleri ve maddi sorunlar nedeniyle zorluklarla karşılaşabileceğini söylüyor. Faklı fakültelerde okuyan toplam bin 938 öğrenci ile yapılan araştırmanın verili sonuçlarına göre öğrencilerin paralı eğitim uygulamalarından mağdur olduğu anlaşılıyor. Ülkemizde üniversiteliler eğitim ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışmak zorunda kalıyor. Üniversitelilerin çalışırken ise hayatlarını kaybediyor. İşte paralı eğitim politikalarından olan harç uygulamasının öğrenciler üzerinde yarattığı yıkımdan örnekler: Muğla Üniversitesi öğrencisi Hüseyin Sarı harcını ödemek için trafik müdürlüğünde sezonluk işçi olarak çalışırken işbaşında arabanın çarpması sonucu yaşamını yitirdi.(1 Ekim Vatan Gazetesi) Sekiz bin öğrencisi bulunan Uşak Üniversitesi rektörü Prof. Adnan Şişman öğretim döneminde 328 öğrencinin harç miktarını bulamadığı için kayıt yaptıramadığını açıkladı. Dönem başında harcını yatıramayan öğrenci sayısının 770 olduğu açıklandı. (2 Nisan Hürriyet Gazetesi) Antep in Gazikent mahallesinde kuyumcu soyan Gaziantep Üniversitesi Fizik Mühendisliği Bölümü 2 sınıf öğrencisi K. Ç Üniversite harcımı ödemek ve diğer ihtiyaçlarımı karşılamak için böyle bir girişimde bulundum ve soygun yaptım dedi. (6 Şubat Hürriyet Gazetesi) Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik 4. Sınıf öğrencisi Özkan Şişman oturduğu apartmanın altıncı katından atlayarak yaşamına son veri. Öğrenci intihar etmeden bıraktığı notta maddi imkânsızlıklar nedeniyle okul kaydını

17 yenileyemediğini ve ölümünden kimsenin sorumlu olmadığını yazdı. ( 24 Ekim Birgun.net) Hakkâri nin Yüksekova ilçesinde tek koluyla çobanlık yapan İrfan Töreci, Hacettepe Üniversitesi Tıp ni kazanmayı başardı. Ancak 9 kardeşi daha olan İrfan, henüz eğitimine başlamadan ailesinin bu maddi yükü kaldırmasının mümkün olmadığını belirtti. ( 8 Temmuz Sendika.org) Amasya Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Elektrik Elektronik Bölümü 1 sınıf öğrencisi Nesih Taşkın parası olmadığı için üniversitenin ikinci kayıt döneminde kaydını yaptıramadı. İzmir de bir inşaatta harcını biriktirmek için çalışan Nesih Taşkın inşaatta iskele halatının kopması sonucunda yaşamını yitirdi. ( 3 Mart DHA) Muğla Üniversitesi Öğrencisi Ömer Çetin harcını ödeyebilmek için çalıştığı inşaatta yaşamını kaybetti. (24 Ağustos 2010-Cnntürk) TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu öğrenci üyeleri tarafından öğretim yılında yapılan anketlerin sonucunda İzmir de okuyan öğrencilerin ortalama %75 inin, yani her 4 öğrenciden 3 ünün beslenebilmek için günde 3 TL ile en fazla 10 TL arasında harcama yapabildiğini, bunun İzmir de öğrencilerin 4/3 ünün açlık sınırı altında yaşadığını gösterdi. ( ) Yaz aylarında harçlık kazanmak için Kırşehir Petlas Lastik Sanayi'nde MİMSAN adlı taşeron firmada işe giren Niğde Üniversitesi öğrencisi Abdullah İnce, 25 metrelik iskeleden düşerek yaşamını yitirdi. (22 Haziran DHA) 6- Harçlara Zamlarına Karşı Mücadele Deneyimleri (2000 Sonrası) Üniversite harç miktarları 2000 den 2009 yılına kadar her dönem zamlanarak artmıştır dönemleri arasında ise sabit kalmıştır. Bunun nedeni ise eğitimin hak olmaktan çıkarılıp ticarileştirilmesini, artan harç miktarlarının öğrenci üstündeki yıkımını kabul etmeyen üniversitelilerin, yapılmaya çalışılan harç zamlarına karşı kararlı mücadeleleri olmuştur. Gençlik mücadelesinin harçlara karşı direnişle simgeleşen paralı eğitime karşı fiili mücadelesi AKP iktidarının harçlara zam yapmasını engelleyebilmiştir yılı Temmuz ayında YÖK, örgün öğretimler için harçlara yüzde 8 zam, ikinci öğretimler içinse yüzde 500'e varan oranlarda zam teklifinde bulundu. Öngörülen zam oranına göre örneğin Veterinerlik nin ikinci öğretim harç miktarı 976 TL den 5 bin 276 TL ye çıkacaktı. Harç zamlarının yıkıcılığına ve harçlara karşı ülke genelinde yaygın kitlesel eylemler gerçekleştirildi. Yaz aylarında başlayan mücadele üniversitelerin kapalı olması nedeniyle kent merkezlerinde verildi yılında öğrencilerin verdiği mücadele ilk olarak TBMM ye yürüyerek başladı. Ülke çapında harçlar karşı imza kampanyası başlatıldı..birçok ile eşzamanlı kitlesel basın

18 açıklamaları düzenlendi. Meydanlarda kitlesel olarak oturma ve sabahlama eylemler yapıldı. Başbakan Tayyip Erdoğan Ankara da döner yerken Öğrenci Kolektifleri tarafından protesto edilmesi ile üniversitelilerin harç sorunu ülke gündemine tamamen oturdu. Yaklaşık 2 ay sürdürülen kararlı etkili mücadele sonucunda AKP iktidarı geri adım atarak yapılan zamlarını geri çekmek zorunda kaldı da başarılamayan harç zamları farklı bir yöntemle 2011 yılında yeniden hayata geçirilmeye çalışıldı. Kamuoyunda gizli harç zammı olarak gündeme gelen kredi başına ücretlendirme ile AKP iktidarı yeni bir paralılaştırma adımı atmaya çalıştı. Yeni yönteme göre bir dersi 3 kere alan öğrenci %100 zamlı harç, 4 kere alan %200 zamlı şeklinde ödeyecekti. Harçlara doğrudan zam yapamayan siyasi iktidar farklı yöntemler denese de yine başarılı olamadı öğretim yılı başında gösterilen tepkiler nedeniyle gizli harç zammı uygulamasından vazgeçildi öğrenim yılı başlamadan ise AKP iktidarı Tayyip Erdoğan öncülüğünde paralı eğitim politikalarında yeni bir strateji başlattı. Üniversite harçlarını kaldırdık açıklamasını yapan Tayyip Erdoğan yükseköğretimde yeni bir ticarileştirme sürecinin hazırlıklarını yapmaktadır. Harçları kaldırarak yerine öğrencileri ağır borçlar altına sokan kredilendirme mekanizmalarını daha fazla işlevlendirmeyi düşünen AKP iktidarına karşı ilk tepkiyi Öğrenci Kolektifleri Taksim Meydanı nda AKP nin YÖK te Reform oyunu başladı. Biz bu oyunu bozarız açıklaması ile gösterdi. Bir diğer eylem ise Ankara Öğrenci Kolektifleri tarafından Başbakanlık önünde yapıldı. 7- Sermaye ve Siyasi İktidarın Harç Politikası: Yükseköğretimin maliyet paylaşımında öğrenciler daha fazla rol almalı Yükseköğretimde harç uygulaması ile öğrencilerin müşterileşme süreci ilerlemiştir. Sermaye ve siyasi iktidarlar bu uygulama ile öğrenim maliyetlerini öğrenciler üzerinden karşılamaya çalışmaktadır. Ancak yükseköğretimdeki harç uygulaması hala sermayenin beklentilerini karşılayacak düzeye getirilebilmiş değil. Sermaye, YÖK ve üniversite yönetimleri bugün üniversiteliler açısından ciddi bir sorun olan harç miktarlarını yeterli görmemektedir da YÖK ün açıkladığı Yükseköğretim Stratejisi ve 2007 de TÜSİAD tarafından yayınlanan Türkiye de Yükseköğretim; Eğilimler, Sorunlar ve Fırsatlar raporlarında yükseköğretimde harç miktarlarının artırılması talep edilmiştir. Ancak sermaye ve AKP nin son 5-6 yılda harçlar konusunda başarılı olduğu söylenemez. Çünkü harç miktarları sermayenin istediği oranda artırılamamıştır. (Tüsiad harçların 3-4 kat fazla alınmasını talep ediyordu- dipnot) Kuşkusuz ki bu başarısızlığın temelinde gençlik hareketinin harçlara karşı mücadelesi yatmaktadır. Yükseköğretimin maliyetinin öğrenciler üzerinden daha fazla karşılanması hedefi ise güncelliğini korumaktadır. Sermaye çevreleri ve YÖK yükseköğretimin maliyetinin bütünüyle öğrenciler tarafından karşılanması için çeşitli çözüm önerilerini tartışmaktadır. Elbette ki sermayenin temel beklentisi yükseköğretimin finansman yükünün tamamıyla öğrencilerin üzerine yıkmaktadır. Ancak bu hedefin üniversitelilerde eşit ve parasız eğitim istemiyle tepki yaratması sermaye, YÖK ve siyasi iktidarı bu sorunun çözümü noktasında farklı yöntemler geliştirmeye itmektedir. Bu noktada sermaye üniversitelilerin Yükseköğretimin Maliyetinin

19 Paylaşılması nda daha fazla rol almalarını istemektedir. Son dönemde YÖK ve sermaye çevreleri bu soruna çözüm olarak kredi sistemine işaret etmektedir. Şuan ki uygulamada isteyen üniversitelilere 4 yıl boyunca katkı kredisi verilmekte ve verilen kredi öğrenci mezun olduktan sonra 2 yıl içinde faizi ile geri alınmaktadır. Türkiye yükseköğretimin finans sorunu için sermaye ve YÖK ilerleyen süreçte harç miktarlarını 3-4 kat artırarak borçlandırma ve kredilendirme mekanizmalarını devreye sokmayı hedeflemektedir. Bankaların doğrudan müdahalesinin olacağı bu sistem öğrenim süreci içerisinde öğrencilere yüksek oranda krediler vererek borçlandırma mekanizmasını derinleştirecektir. Kredilendirme sistemi şuan çok vakıf üniversitelerinde uygulanmaktadır. Çok sayıda banka( Yapı kredi, Garanti Bankası, HSBC, Finansbank) kredi sistemi ile eğitim alanından kar elde etmektedir. Kredilendirme sistemi devlet üniversitelerinin finans sorunu nu çözmek için önümüzdeki yıllarda sermaye ve YÖK ün hayata geçirmeye çalışacağı mekanizmalar arasında yer almaktadır. Fırsat eşitliği ve herkesin eğitimden parasız yararlanabileceği bir olanak olarak sunulan kredilendirme düzeneği parasız eğitim anlamına gelmemektedir. alt gelir gruplarının üniversiteye katılımın sağlanması olanak sağlayacağı iddia edilen bu hedef üniversitelerin kamu kayaklarından değil öğrenciler üzerinden gelir elde etmesine farklı bir boyut getirerek yeni bir kapı aralayacaktır. Bu süreç, iddia edilenin aksine öğrencileri mezun olduktan sonra ödeyemeyecekleri ağır borçlar altına sürükleyecektir. Şuan uygulanmakta olan kredi sisteminden etkilene ve borcunu ödeyemeyerek hacze uğrayan yüzbinlerce üniversite mezunu vardır. Yükseköğretimin ticarileştirilmesi sermaye ve siyasi iktidar tarafından bireysel fayda ve hizmet alan karşılığını öder söylemleri meşrulaştırılmaya çalışılmaktadır. Bu söylemler yükseköğretimin kamusal niteliği ve bireysel değil toplumsal faydayı gözetmesi gerektiği gerçeğini değiştirememektedir. Egemenler tarafından dillendirilen bir diğer söylem üniversite harcamalarının devlet üzerinde bir yük olduğu ve devletin bu yük karşılayamadığıdır. Siyasi iktidar tarafından yolsuzlukların meşrulaştırıldı, bizzat iktidar tarafından çok sayıda yolsuzluğun yapıldığı, özel okul ve vakıf üniversitelerine devlet bütçesinden her türlü kolaylığın sağlandığı ve kamu kaynakları sermayenin lehine kullanılırken eğitimin devlet üzerinde bir yük olduğunu söylemenin hiçbir geçerliliği yoktur. Sermaye ve siyasi iktidar açısından hedef ortadadır: eğitimi paralı hale getirmek, yükseköğretimi sermayenin kar elde ettiği alan olarak yeniden düzenlemek ve üniversite kapısını yoksullara kapatmak. TALEPLERİMİZ Herkese eşit parasız eğitim hakkı istiyoruz. Üniversitelere ayrılan kamu kaynakları artırılsın Harçlar kaldırılsın. Var olan kredilendirme ve borçlandırma mekanizmaları ortadan kaldırılsın. Harçlar kaldırıldığın şimdiye kadar alınan harç miktarları üniversitelilere iade edilsin.

20 Paralı ikinci öğretim uygulaması kaldırılsın, ikinci öğretim ihtiyaca göre parasız olarak verilsin Uzaktan eğitim uygulaması kaldırılsın