Transkript

1 EK-11.1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA ALTYAPI PROJESİ KESİN RAPORU Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Araştırma Altyapısını Geliştirme Projesi Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Ali Ulvi YILMAZER Yardımcı Araştırmacı Prof. Dr. Filiz ÖZÇELİK Prof. Dr. Bülent AKAY Proje Numarası 11A Başlama Tarihi 10/02/2011 Bitiş Tarihi 10/02/2012 Rapor Tarihi 15/ Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara

2 I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri Projenin Türkçe Adı Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Araştırma Altyapısını Geliştirme Projesi Projenin İngilizce Adı Project to improve the research infrastructure of the Ankara University Engineering Faculty Projenin Özeti Mühendislik Fakültesi idari olarak kurulduğu tarihten bu yana geçen kısa sürede eğitim ve araştırma altyapısını güçlendirmek için büyük çaba göstermektedir. Bu çerçevede, çağdaş öğrenim için dershane, laboratuvar ve bilgisayar salonlarının iyileştirilmesinin yanı sıra, araştırma alt yapısının geliştirilmesi ve düzenlenmesine de öncelik vermektedir. Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi nin temel hedefi, araştırma alt yapılarının iyileştirilmesi ve araştırma olanaklarının geliştirilmesi ile bilimde ileri ülkelerin oluşturdukları platformlarda yer almaktır. Abstract of the Project Ankara University Engineering Faculty is trying continuously and in a planned manner to develop and improve its research infrastructure since its very foundation day. In this perspective to achieve contemporary educational goals and fulfill the needs of the current scientific projects within the faculty the research facilities and laboratories are to be enriched and reorganized in addition the the efforts for the ameliorating the physical conditions and hardwares in the classes, computer rooms and in the undergraduate laboratories. Our main purpose is to be on the same scientific and technological platforms which are established by the well advanced countries.

3 II. Amaç Önerilen projenin amacı; bilim ve teknolojilerdeki çağdaş gelişmeleri güncellikle izleyerek bu gelişmelere katkıda bulunmak; toplumsal yaşama, kalkınma-gelişme dinamiklerine, hizmet ve ürün üretim süreçlerine yansıtmaktır. Bilimsel ve evrensel çalışmalarda verimliliği arttırmak için bilimsel ve mesleki gelişme olanaklarını mümkün olan en etkili biçimde hizmete sunmak; araştırmacılar ve bilim insanlarına özgür ve verimli çalışma altyapısı ve ortamı sunarak bilimin ışığına güç katmak; bilimde ileri ülkelerin oluşturduğu uluslararası platformlarda en saygın konumlara erişmektir. Bu proje ile Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi bünyesindeki bölümlerin araştırma alt yapılarını iyileştirmek için gerekli cihaz, ekipman ve hizmetlerin sağlanarak, araştırma olanaklarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. III. Materyal Proje ile temin edilen cihaz ve ekipmanlar, fakültemize ait farklı bölümlerce değişik amaçlar doğrultusunda kullanılmış olup, genel amaçlı materyal ve yöntemden söz etmek mümkün olamamıştır. IV. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar Bölüm: Kimya Mühendisliği Bu proje kapsamında tedarik edilen taramalı elektron mikrsokobu sayesinde katı faz ürünlerimizin analizi rahatlıkla ve hemen deney sonrasında yapılabilecek ve bu analizlere ulaşmaktaki zorluklar nedeniyle yavaşlamış olan grafit ark deneylerimiz hız kazanacaktır. Geçmiş yıllarda yüksek lisans tezi olarak yürüttüğümüz ancak ürünlerimizin yüzey morfolojisini yeterince aydınlatamadığımız için beklemede kalan Continuously Fed Arc Discharge başlıklı çalışma bilimsel literatürdeki yenilik ve özgünlüğünü halen daha korumaktadır. Bu çalışma tüm dünyada kesikli olarak yürütülen ark sentezini endüstriyel yaklaşıma uygun olarak sürekli bir proses haline dönüştürmeyi hedeflemiş ve kısmen başarılı olmuştur. Ne var ki örneklerimiz gereğince analizlenemediği için ileri sürdüğümüz tezler yeterince kanıtlanabilmiş değildir. Bu proje kapsamında tedarik ettiğimiz elektron mikroskobu sayesinde bu çalışmanın daha sağlam temellere oturacağını ve yayınlanabilir/patentlenebilir bir sonuca erişeceğini öngörmekteyiz.

4 Bölüm: Gıda Mühendisliği Gıda numunelerinde hedeflenen bileşiklerin tanımlanması ve miktar tayini üzerinde çalışan laboratuarlarda daha hassas ve güvenilir şekilde çalışmak üzere Kütle Spektrometre cihazına ihtiyaç duyulur. Gıda ve içecekler ile ilgili yasal düzenlemelerin daha geniş spektrumlu ve daha katı olması, gelişen gıda teknolojilerinin daha fazla bilimsel araştırma ve Ar-Ge ihtiyacı duyması; bu çalışmakların tümünde araştırmacılara ve analistlere en yüksek doğruluk, hassasiyet ve verimli çalışma imkanı sağlayan LCMSMS teknolojilerinin önemini arttırmaktadır V. Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler Bölüm: Jeoloji Mühendisliği Alınan mikroskoplar halen bölümde kullanılmaktadır. yürütülen diğer araştırma projelerinde de Bölüm: Kimya Mühendisliği Ayrıca Eylül 2011 dönemi için hazırlayarak TÜBİTAK' a sunduğumuz Karbon Nanotüp Üretiminde Hız Kısıtlayıcı Basamakların Belirlenmesi başlıklı proje önerimizin kabul edilmesi durumunda elektron mikroskopisi vazgeçilmez bir teknik olmaktadır. Cihazın tedarik edilmiş olması araştırma ufkumuzu genişletmiş ve uzun yıllardır sadece düşünce aşamasında tuttuğumuz bu tip bir projeyi önerme ve yürütmenin yolunu açmıştır. Bölüm: Gıda Mühendisliği LC/MS-MS cihazi ile ilgili planlanan ilk çalışma birada bulunan fitosiyanin bileşiklerinin belirlenmesi üzerine olup; çalışma devam etmektedir. Ayrıca, Bölümümüz öğretim üyelerinden Prof. Dr. Nevzat ARTIK tarafından yönetilen Yaban Mersini (Vaccinium myrtillus/ Vaccinium corybosum) Fenolik Bileşiklerinin LC/MS- MS ile Belirlenmesi konulu bir Yüksek Lisans çalışması başlatılmıştır

5 VI. Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim / Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları Bölüm: Bilgisayar Mühendisliği CİSCO cihazları network alanında kullanılmışlardır. Network dersinin laboratuar ihtiyaçları bu cihazlarla sağlanmıştır. Cihazlar üzerinde yapılan çeşitli uygulamalarla araştırma faaliyetlerinde bulunulmuştur. LOJİK ANALİZOR cihazı mikro işlem laboratuarında kullanılmıştır. ARGE faaliyetleri sırasında elektronik cihazlarda multi kanallarda görülen sinyallerin incelenmesinde ve tanımlanmasında yararlanılmıştır. RFID cihazı araştırma faaliyetlerinde kullanılmıştır. Cisimlerin pozisyonlarının bulunması için geliştirilen sistemlerde sensor ve detektör olarak uygulamaya konulmuşlardır. M ATLAB programı bölümümüzdeki derslerde sıklıkla kullanılmaktadır. BLM115 dersi tamamen MATLAB programının kullanımını anlatmaktadır. Ayrıca görüntü işleme, optimizasyon, neural netvvork, görüntü işleme derslerinde de programlama aracı olarak kullanılmaktadır. MATLAB ayrıca bölümümüzdeki hem öğrenci projelerinde (özellikle görüntü işleme alanındaki projelerde) hem de optimizasyon problemlerin de kullanılmaktadır. SMARTSRAW programı genellikle akademik makalelerde ve raporlarda şekillerin çizimi için kullanılmaktadır. Özellikle grafik, akış diyagramı, grafların çizimi konusunda kullanılmaktadır. Bu program aşağıdaki belirtilen makalenin şekil çizimlerinde kullanılmıştır. S. Tosun, Y. Ar, and S. Ozdemir, "GATGA: Genetic Algorithm based Topology Generation Algorith for Application Specific NoCs," ICEAC 2011, İstanbul. Word2Tex programı Word formatında yazılmış makalelerin Latex ve Scientific VVorkplace gibi tex formatında makale yazımı için tex formatına çeviren programdır. Bölümümüz öğretim üyelerince sıklıkla kullanılmaktadır. Aşağıdaki makaleler word formatından tex formatına çevrilerek hazırlanmıştır. Word fortından tex formatına geçiş, manuel yapıldığında oldukça fazla zaman almaktadır. Tex formatında makale yazımı bölümümüz yüksek lisans öğrencileri arasında bilinmemektedir. Dergilerin makaleleri genellikle tex formatında istemesi ve makale yazımının hızlandırılmasını (öğrencilerin tex yazımını öğrenmesi için uzun zaman harcanmaması) sağlayan bu program bölümümüzde oldukça fayda sağlamaktadır. S. Tosun, Y. Ar, and S. Ozdemir, "GATGA: Genetic Algorithm based Topology Generation Algorithm for Application Specific NoCs," ICEAC 2011, İstanbul.

6 S. Tosun, "Energy- and Reliability-Avvare Task Scheduling onto Heterogeneous MPSoC Archıtectures" submıtted to Journal of Supercomputing. HP WORK STATION iş istasyonu alınmış olup bölüm akademik çalışanlarının ihtiyaçlarına uygun yazılımların yüklenmesi tamamlanmıştır. İş istasyonunda işlem sayısı yüksek programların çalıştırılması planlandığından, sistemi kullanmayı planlayan akademisyenler algoritmalarını sisteme uygun hale getirme çalışmalarına devam etmektedirler. NEUROINTELLIGENCE yazılım programı sistem kirnliklendirmede kullanılmaktadır. Yeni bir lazer türü olan Kuanlunıkaskat laserlerin optik kazancına ait modelleme çalışmaları tamamlanmıştır. Diğer karakteristik parametrelerin modelleme çalışmaları devam etmekte olup bunlarda tamamlandığında bu lazere ait tek ve basit yapılı bir model elde edilecektir. Bölüm: Fizik Mühendisliği Optik Malzemeler Grubun proje kapsamında yaptığı çalışmalar Grubumuzda hem bilimsel hem de teknolojik olarak önemli optijk malzemelerin üretilmesi, karekterize edilmesi ve doğrusal olmayan optik özellikleri araştırılmaktadır. Proje kapsamında alınan Sıcaklık kontrollü tavlama fırını, Oksijen ve Argon tüpleri, Basınç kontrollü transparan eldiven kutusu, Dijital mikrometre cihazları ile çalışmalarımızın niteliği artmıştır. Sıcaklık Kontrollü Tavlama Fırını ile tavlamanın malzemelerin optik özellikleri üzerine etkisini araştırmaya başladık. Grubumuzda ısıl buharlaştırma ile yarıiletkenlerin ince filmlerini üretmekteyiz. Bu ince filmler amorf yapıda oluşmaktadır. Tavlama ile bu ince filmler kontrollü olarak kristalleştrilmektedir. Böylece yapıdaki kusur yoğunluklarının azalmasının optik özellikler üzerine, özellikle doyum eşik şiddet değerine ve doğrusal olmayan soğurma katsayısına etkisi araştırılmaktadır. Teknolojik uygulama açısından bu parametrelerin optimize edilmesi ve yapı ile ilişkisinin ortaya konması büyük önem kazanmaktadır. Bu kapsamda optik özelliklerini çalıştığımız ve tavlama yaptığımız yarıiletkenlere örnek olarak GaSe, InSe, GaSe Ga 0.90 In 0.10 Se and Ga 0.85 In 0.15 Se verilebilir. Basınç kontrollü transparan eldivenli kutu hava ortamından etkilenen örnekleri hazırlamak ve/veya saklamak için alınmıştır. Grubumuzda son zamanlarda yarıiletken-metal faz geçişi gösteren VOx (vanadyum oksit) malzemesinin doğrusal olmayan optik özellikleri çalışılmaktadır. Yarıiletken-metal faz geçişi kristal yapıda ısı etkisi ile oluşmaktadır. Biz amorfa yapıdaki VOx ince filmlerin kontrollü ısıtılması ile kristalleşmenin bu faz geçişi üzerine etkisini araştırmaktayız. VOx örneklerinde oksijenin miktarının çok büyük önemi vardır. Oksijen mikatarının küçük bir kesrinde yarıiletken-metal faz geçişi gözlenmektedir. Bu nedenle

7 örneklerin vakumlu bir ortamda saklanması gerekmektedir. Basınç kontrollü transparan eldivenli kutusu özellikle bu çalışmalarda sürekli kullanılmaktadır. Grubumuzda ince film çalışmaları yanında kristallerinde doğrusal olmayan optik özelliklerini çalışmaktayız. Kristallerin doğrusal soğurmasının az olması için kalınlığını mikrometre kalınlıklarda almaktayız. Doğrusal olmayan optik özelliklerde lazer ışını örnekten geçtiği ve biz geçen şiddeti ölçtüğümüz için kalınlık ve kalınlığın belirlenmesi verilerin analizinde çok önemli olmaktadır. Proje kapsamında satın alınan dijital mikrometre ile kristal örneklerin kalınlığı mikrometre skalasında duyarlı olarak ölçülebilmektedir. Yarıiletken Malzemeler Araştırma Grubu Laboratuarımızda üretilen filmlerin optiksel parametrelerinin hassas olarak belirlenebilmesi için BAP projesinden almış olduğumuz UV-Vis-NIR spektrometremize takılmak üzere Dekanlık projesi yardımıyla satın alınmış bulunan reflektometre (ISR-3100 Integrating Sphere Ataçman) spektrometremize takılarak kullanımı gerçekleştirilmiştir. İlgili parça elde edilen filmlerin reflektanslarının dalga boyuna bağlı olarak ölçümünü sağlamaktadır. Sol-gel yöntemiyle büyütülen In katkılı ZnO filmlerin optiksel ve elektriksel özelliklerinin incelenmesi konulu Yüksek lisans çalışmasını sürdüren öğrencimin elde ettiği filmlerin reflektans ölçümlerinde kullanılmış ve bu ölçümler yardımıyla filmlerin optiksel enerji bant aralıkları hassas olarak bulunmuştur. Çalışmamız SCI kapsamında bir dergide yayına kabul edilmiştir. Bundan sonraki doktora ve yüksek lisans tez çalışmalarında yoğun bir şekilde kullanılacaktır. Manyetik Malzemeler Araştırma Grubu Dekanlığımız altyapı projesi ile satın alınan Pyrometer,Manyetik Malzemeler Araştırma Laboratuarımızda bulunan ve hacimsel malzemelerden yararlanarak, nanoyapıdaki şeritlerin üretiminde kullanılan MELT SPINNER sisteminde kullanılacaktır. Manyetik Malzemeler Araştırma grubu laboratuarımızda manyetik şekil hafıza alaşımları, manyetik soğutma teknolojisinde kullanılan manyetik soğutucu malzemeler, spin elektroniğinde kullanılabilecek manyetik ince filmler ile manyetik tünelleme eklemleri üzerinde araştırmalar yapılmaktadır. Laboratuarımızda, yukarıda kullanım alanları tanımlanan örnekler, önce hacimsel örnekler olarak ark fırınlarında üretilmektedirler. Bu malzemeler, nanoyapılarda üretildiklerinde oldukça ilginç,elektriksel, Isısal ve manyetik özelliklere sahip olmaktadırlar. Laboratuvarımızda bulunan MELT SPINNER sistemi ve bu sisteme bağlayacağımız Pyrometer ile laboratuarımızda hacımsal malzeme olarak ürettiğimiz bu sistemlerin nano yapılara sahip mikrometre kalınlığında şeritler şeklinde üretilmesi mümkün olabilecektir. Elde edilecek, nanoyapıdaki şeritlerin oldkuça üstün fiziksel özelliklere sahip olmaları beklenmektedir. Bu üretim sürecinde, elimizdeki hacımsal

8 malzemeleri kullanarak şeritler elde ederken, satın aldığımız Pyrometer yardımı ile çok duyarlı ve türdeş şeritlerin üretilmesi mümkün olabilecektir. Bunun yanı sıra,elde edilen şeritlerin kalınlıkları çok duyarlı bir şekilde kontrol edilebilecek ve mikrometre boyutunda ve farklı kalınlıklarda şeritlerin üretilmesi mümkün olabilecektir. Tarihlendirme Araştırma Grubu Laboratuvarımıza proje kapsamında bir adet ANGLE v3.0 gama spektrometresi yazılımı alınmıştır. Ayrıca Am-241 alfa, Co-60 ve Ce-137 gama kalibrasyon kaynakları alınmıştır. Yazılım ile laboratuvarımızda bulunan radyoaktivite ölçümlerinde kullandığımız yüksek saflıkta germanyum detektörünün hassas bir şekilde verim kalibrasyonu yapılmıştır. Belirli enerjilere göre verim değerleri tablo-1 ve şekil-1 de gösterilmektedir. Bulunan bu verim değerleri sayesinde lüminesans yöntemlerle tarihlendirmenin önemli bir bölümü olan yıllık doz hesapları daha hassas bir şekilde yapılmaktadır. enerji (kev) etkin katı açı verim(εp) (Ωeff) Tablo1 ANGLE v3.0 programı ile yapılmış farklı enerjilere karşılık gelen etkin katı açı ve verim değerleri

9 Şekil1 ANGLE v3.0 programı ile farklı enerjilere karşılık gelen verim değerlerinin uygunlaştırılmış şekli Bölüm: Jeoloji Mühendisliği Mafik Magmatik Anklavlar a) b) Şekil 1 a-b Diyoritporfirlere ait mikro fotoğraf a) Tek nikol görüntüsü, b) Çapraz nikol görüntüsü (amf: amfibol, plj: plajiyoklaz, Ku: kuvars)

10 Kaynaklardan Am-241 alfa kaynağı, Thermo HandECount Alpha/Beta Sayım sisteminin kalibrasyonunda kullanılacaktır. Co-60 ve Ce-137 gama kaynakları ise yüksek saflıkta germanyum detektörün enerji kalibrasyonunda kullanılacaktır. Sivrihisar İntrüzif Kütlesi içerisindeki monzonit ve kuvars-monzonit (Şekil-1) kayaçları içerisinde bol miktarda mafik magmatik anklavlar gözlenmektedir. Ana kaya ile keskin dokanak ilişkisi sergileyen anklavların boyutları birkaç cm den metre boyutuna kadar ulaşabilmekte ve oval, yuvarlak ve elipsi şekillerde gözlenebilmektedirler. Ana kayaya nazaran daha koyu renkte ve daha ince taneli gözlenen fanaritik ve bazen de porfiro fanaritik dokulu anklavlar diyorit, kuvars-diyorit ve monzo-diyorit bileşimindedir (Şekil 2). a) b) Şekil 2 Sivrihisar İntrüzi Kütlesindeki anklavların polarizan mikroskobu altındaki mikrofotografı

11 Anklavlar mikroskop altında ayrıntılı incelemeleri sonucunda ana kaya ile keskin dokanak ilişki göstermekle birlikte, holokristalin porfirik ve subofitik doku özelliği sergilemektedir. Mineralojik bileşim olarak amfibol, piroksen ve feldispat mineralleri içermektedir. Bazen de kuvars ve ortoklaz mineralleri gözlenmektedir. Mafik minerallerin dokanak sınırlarında yoğunlaşacak şekilde dizildikleri gözlenmiştir. Ana kayaç mineralleri ile kıyaslandığında daha ince taneli oldukları gözlenmiştir. Anklavların içermiş olduğu amfibol minerallerinde iki farklı magma karışım sürecinde gözlenen magmasal uralitleşmelerin meydana geldiği gözlenmektedir. Hatta aynı aşamada bu minerallerin bünyelerinde biyotit minerallerinin meydana gelmiş olduğu amfibol mineralinin kristalleşmesinden sonra asidik bir magma ile reaksiyona girmesi olarak ifade edilen biyotitleşmeler ve kloritleşmeler gözlenmiştir. Tali mineral bileşimi olarak, apatit, sfen, epidot ve opak mineraller gözlenmektedir. Benzer şekilde karışım ortamındaki magmanın sönümlenmesine işaret eden iğnemsi apatit mineralleri bol miktarda gözlenmiştir. Bozunmalar ise magma karışım ürünü anklavlarda sıkça rastlanan plajiyoklaz minerallerinde gözlenen sosuritleşme, karbonatlaşma, epidotlaşma ve uralitleşme olarak tanımlanmıştır. Sonuçlar 1- Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümüne alınan 13 adet altan aydınlatmalı ve 15 adet paleontolojik inceleme amaçlı binoküler mikroskop alınmıştır. 2- Bu mikroskoplar eğitim ve öğretim faaliyetleri için hizmete alınmıştır. Jeoloji mühendisliği bölümünde eğitim gören gerek lisans ve gerekse yüksek lisans öğrencilerimiz önemli ölçüde yararlanmaya başlamışlardır. 3- Alınan mikroskoplar kullanılarak Prag ta düzenlenen Uluslarası Goldschmid Konferansına 8 ayrı sunum yapılmıştır (Ek-1). 4- Alınan mikroskoplar halen bölümde yürütülen diğer araştırma projelerinde de kullanılmaktadır. 5-Altyapı projeleri bölümlerin eğitim kalitesinin iyileştirilmesinin yanında araştırma faaliyetlerinin de artmasına önemli ölçüde destek vermektedir. Bölüm: Kimya Mühendisliği Bölümümüz Nanoteknoloji grubunda yürütülen çalışmalar çoğunlukla karbonun yeni allotropları olan fullerenler ve karbon nanotüpler üstüne yoğunlaşmış durumdadır. Son yıllarda gittikçe artan bir önem kazanan karbon nanotüpler için çok çeşitli üretim ve sentez yöntemlerin

12 denenmiş olduğu bilimsel literatürden rahatlıkla anlaşılabilmektedir. Ancak bu yöntemlerin çoğu sadece deneme aşamasında kalmış, endüstriyel ölçekte üretimler için potansiyel metotlar olarak kabul edilmemiştir. En önemli ve geliştirilebilir kabul edilen üretim yöntemleri grafit ark tekniği, lazer buharlaştırma ve kimyasal buhar biriktirme yöntemleri olarak sayılabilir. Grafit ark tekniğinde inert atmosferde grafit elektrolar arasına uygulanan yüksek akım sayesinde ark oluşturulmakta ve 5000 K lere varan sıcaklıklara erişerek anot elektrodun buharlaşması sağlanmaktadır. Buharlaşan karbon kümecikleri yüksek sıcaklık ortamına ve yük yönlenmesine bağlı olarak yeni bir düzenlemeye girmekte, katod elektrot üzerinde veya ve su soğutmalı reaktör çeperlerinde karbon nanotüp olarak çökelmektedir. Grubumuz tarafından tamamlanmış olan TÜBİTAK projeleri kapsamında kurulmuş olan grafit ark sistemi labotatuvarımızda halen çalışır durumdadır ve gerek çok duvarlı karbon nanotüpleri ve gerekse elektrotlar içine yerleştirilen çeşitli metal katalizörler sayesinde tek duvarlı karbon nanotüpleri üretme kapasitesine sahiptir. Ülkemizde karbon nanotüp üretimi üzerine çalışan çok kısıtlı sayıdaki araştırma gruplarının varlığını bilmemize rağmen grafit ark yöntemi ile üretim yapan bir grubun varlığı bilgimiz dahilinde değildir. Bu tip bir sistemin üniversitemizde kurulmuş olmasının ve öncü çalışmalar yapabilmenin gururunu taşıyoruz. Önceki yıllarda çok kısıtlı bütçelere sahip projelerle tamamlamış olduğumuz bu sistem de gerçekleştirilecek araştırmalar reaksiyon ürünlerinin analizlenebilmesine bağlıdır. Grafit ark sisteminin temel ürünü katı fazdaki nanotüp - is karışımm olduğu için elektron mikroskopisi vazgeçilmez bir teknik olmaktadır. Carbon feedstock effect in electric arc discharge for SWNT production başlıklı makalemiz benzer şekilde tamamlanıp yayınlanmak için ilgili bir dergiye gönderilmiş olmasına rağmen, yüzey tanımlamasındaki eksiklikler ve çeşitli kuruluşlarda rica ile çektirebildiğimiz birkaç SEM görüntüsünün yetersiz kalması nedeniyle kapsamlı yüzey analizleri yapılmak üzere beklemeye alınmıştır. Önümüzdeki kısa bir zaman içerisinde, elimizde mevcut olan deney numunelerinin kapsamlı yüzey analizlerinin yapılması ve gerekirse bazı deneylerin tekrarlanmasıyla yayınlanmaya hazır hale gelecek olan bu çalışma yeni tedarik edilmiş olan elektron mikroskobu sayesinde gerçekleştirilmiş olacaktır. Elektron mikroskop görüntülerine erişimin zor olması nedeniyle katı faz analizlerini yapamadığımız için karbon nanotüp çalışmalarımızı geçtiğimiz üç dört yıl içinde yeniden

13 yönlendirmiş ve grafit ark sistemini neredeyse atıl bırakarak kimyasal buhar çöktürme sistemine geçmiş durumdaydık. Bu yöntem ark yöntemine göre daha ılıman koşular gerektirdiğinden ülkemizdeki nanotüp çalışanlarının çoğu bu tekniği kullanmaktadır. Sürekli üretime de uygun kabul edilen ve en önemli yöntemlerden biri olan kimyasal buhar biriktirme yönteminde 1000 o C lara varan sıcaklıklardaki kuvars borusal reaktöre gaz fazı karbonlu bileşikleri beslenmekte ve reaktör içerisine önceden yerleştirilmiş olan metal katalizörler üzerinde nanotüp üretimi sağlanmaktadır. Katı fazdaki nanotüpleri görüntüleyemediğimiz ve mevcut ekipmanlarımız ile ancak gaz fazındaki bileşenlerin nitelik ve niceliklerini belirleyebildiğimiz için bu yönteme yönelmiş durumdaydık. Nanotüp üretimi esnasında gaz fazında meydana gelen derişim değişimlerini ölçtüğümüz deney sistemimizde oluşan karbon nanotüplerin morfolojisini belirleyemediğimiz için bu konudaki çalışmalarımızın da bir kanadı eksik kalmaktaydı. Ancak yeni tedarik edilen elektron mikroskopisi gaz fazında değişimlere yol açan katı faz reaksiyonları hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlayacağı için çalışmalarımız hem hız kazanacak hem de daha sağlam temellere oturacaktır. Bölümümüzde ayrıca hedef ilaç salımı, doku onarımı ve sensör amaçlı nanoparçacık üretimine yönelik çalışmalar yürüten bir araştırma grubu, biyobozunur polimerlerin dayanımını artırmak için nanokompozit malzeme eldesine yönelik çalışmalar yapan bir araştırma grubu, aktif karbon, metal organik bileşikler ve zeolitler gibi nano ve mikro gözenekli katı malzeme üretimine yönelik çalışmalar yürüten bir araştırma grubu bulunmakta ve bu gruplarda oldukça güncel ve aktif araştırmalar yapılmaktadır. Bunlara ilave olarak Reaksiyon mühendisliği araştırma grubunda enzim tutuklanmış matrislerin yapı analizleri, membranların yapıları ve doku deformasyonlarının görüntülenmesinde de bu cihaza ihtiyaç duyulmaktadır. Cihazdan sorumlu bir uzaman yardımı ile tüm araştırma gruplarımızın ihtiyacını karşılayacak olan bu cihaz sayesinde bölümümüz araştırma kapasitesi oldukça artmış olacak, kolaylaşan katı yüzeyi analizleri sayesinde öğretim üyelerimizin ilgileri genişleyecek ve çalışmalarını yönlendirirken karşılaştıkları kısıtlamalar ortadan kalkmış olacaktır. Bölüm: Gıda Mühendisliği LC-MS/MS, Gıda ve ilaç bileşenlerinin iyon yüküne göre küçük konsantrasyonda bile ölçülmesini sağlayan ileri teknoloji ürünü bir cihazdır. LC-MS/MS (high-performance liquid chromatography coupled with tandem mass spectrometry) tekniğinde yüksek basınçlı sıvı

14 kromatografisinde fizikokimyasal özelliklerine göre ayrılan moleküller kütle dedektörü ile analiz edilmektedir. Birinci kuadrupol filtrede m/z (kütle/yük) oranına göre ayrılan moleküller collision gaz adı verilen yüksek saflıkta özel bir gaz ile parçalanmaya tabi tutulmaktadır. İkinci kuadrupol filtrede parçalanma sonucu oluşan iyonların (daughter veya product ion) üzerinden teşhis ve miktar tayini yapılmaktadir. Aynı m/z oranına sahip pek çok molekülün mevcut olmasına karşın aynı parçalanma iyonlarına sahip molekül sayısı doğada 1/10000 dür. Bu nedenle LC-MS/MS tekniği çok özgün bir test olmasının yanı sıra çok düşük konsantrasyonlarda maddenin miktar tayininin yapılabilmesini mümkün kılmaktadır. Ayrıca sonuçların doğrulanmasına da gerek duyulmamaktadır. Standart HPLC tekniğinde madde sadece retansiyon zamanı ile teşhis edilir iken LC-MS/MS teknolojisi ile retansiyon zamanına ek olarak precursor ve product iyonlar ile değerlendirilmektedir. Bu anlamda, Gıda bileşen analizlerinde çok az miktarlardaki örneklerde, çok düşük konsantrasyonlarda bile miktar tayini yapabilmek mümkün olabilecektir. Likid kromatografisi kısmında fizikokimyasal özelliklerine göre ayırımı gerçekleştirilen moleküller, Mass Spektrografisi bölümünde iyonlarına parçalanarak, teşhisleri ve çok hassas olarak miktar analizleri yapılabilmektedir. Cihazın kurulumu ve eğitimi tamamlanmış olup, planlanan ilk çalışma birada bulunan fitosiyanin bileşiklerinin belirlenmesi üzerine devam etmektedir. Ayrıca, Bölümümüz öğretim üyelerinden Prof. Dr. Nevzat ARTIK tarafından yönetilen Yaban Mersini (Vaccinium myrtillus/ Vaccinium corybosum) Fenolik Bileşiklerinin LC/MS-MS ile Belirlenmesi konulu bir Yüksek Lisans çalışması başlatılmıştır.

15 VII. Ekler a) Mali Bilanço ve Açıklamaları Projenin Bütçe Kodlarına göre ödenek miktarları ve bunların kullanılan miktarları ile kalan miktarları aşağıda özetlenmiştir. Bütçe Kodu Ödenek Adı Ödenek TL Kullanılan Ödenek TL Kalan TL Menkul M.Bakım Onarım , ,34 0, Tük, Mal ve Hizmet Alımı , ,00 30, Hizmet Alımı 5 900, ,00 0, Menkul M.Bakım Onarım , ,00 0, Mamul Mal Alımları , , ,00 TOPLAM , , ,57 b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar Proje kapsamında, Mühendislik Fakültesi nin 7 ayrı bölümü için, araştırma alt yapısını geliştirmek amacıyla değişik kullanım amaçlı cihaz ve ekipmanlar temin edilmiş ve ilgili bölümlerin kullanımlarına bırakılmıştır. Bu cihazlar, bölümlerimizin ilgili birimlerindeki fazla sayıda araştırıcıların araştırmalarında yoğun olarak kullanabilecekleri cihazlar olarak seçilmiş ve araştırmalarda kullanılmaya başlanmıştır. Proje kapsamında temin edilen makine ve teçhizatın neler olduğu ve hangi alanlarda kullanılacağı Bölüm VI da açıklanmıştır. c) Teknik Ayrıntılar Bölüm: Bilgisayar Mühendisliği CISCO CIHAZLARI V3S Cable.OCE Femafe to Smart serialt10 Feet VSSCable.DTE Maie to Smart Serial.l0 Feet 28 l lwac PWR2FE,4HWICH,2PVDM.1NME,2AMSIPBASE,, 1 NME,AMS,1PBASE, 1 2SF/51 2D SMBS e*5xnbd C2 61 0XM-WICH İT- CHN SMBS BX5XNBD ÇATALYST

16 / BTLAN 2- Port Async/syrıc Seri al WAN INTERFACE CARD Catalyst / BT LAN base ımage LOJIK ANALIZÖR 34 CH. KART TİPİ RFID CİHAZI Receptor NPR ActiveTrack-2 Active Tag-IOOM sensor Bölüm: Jeoloji Mühendisliği Jeoloji Mühendisliği Bölümüne alınan 13 adet altan aydınlatmalı polarizan mikroskobun özellikleri aşağıdaki gibidir. 01 Mikroskop ince kesit transparan ve opak minerallerin incelemelerine uygun polarize araştırma mikroskobu niteliğinde ve Leica Markalıdır. 02 Mikroskobun Trinoküler POL özelliğinde 03 Mikroskop objektif revolveri merkezleştirmeli 04 Mikroskobun netlik ayar düzeneği 2 basamaklı (makro-mikro) netlik ayarlı 05 Mikroskobun transparan çalışmalar için polarizör ve analizör tertibatı olmalı ve konoskobik inceleme özelliğinde 06 Transparan çalışmalar için ise mikroskop kondansatörülü 07 Obje tablası ekseni etrafında 0.1 derece hassasiyetle 360 derece dönme özellikli 08 Mikroskobun N Plan özellikte aşağıdaki değerlerde POL objektifleri (gerilimsiz strainfree özel pol imalatı) PLAN 4X 0.10 Pol PLAN 10X 0,22 Pol PLAN 40X 0.65 Pol Mikroskobun POL 10x gözlükle kullanıma uygun bir çift okülerili 09 Mikroskobun POL ataçmanlarının takılmasına müsait yükseklik ve merkezleme ayarlı 11 Mikroskop gün ışığı, pankromatik, gri ve uygun filterlidirler. Paleonotloji laboratuvarına alınan 15 adet binokuler mikroskopların özellikleri aşağıdaki gibidir. 1. Mikroskop sağlam bir kaideli ve zemine dengeli oturmaktadır

17 2. Mikroskop alttan aydınlatmalıdır. 3. Mikroskop binoküler gözlem başlığına sahiptir. 4. Trinoküler gözlem tüpünün tüp faktörü 1.0x. 5. Tüpün gözlem açısı 30 derece olmalı ve gözler arası mesafe mm arasındadır. 6. Trinoküler gözlem başlığının sağ gözlem oküleri otomatik olarak ayarlanmaktadır Gözlem okülerleri 10x/20 mm ve gözlük ile kullanılmaya uygundur. Sağ gözlem oküleri haç şekilli gratiküle sahip olmalıdır. 7. Mikroskobun görüntü kaba ve ince netlik ayarları, çift koaksiyel ve üzerinde mikron taksimatı bulunan netlik ayar düğmeleri vasıtalıdır. Bölüm: Gıda Mühendisliği LC/MS-MS cihazının teknik özellikleri: AB-APPLIED BIOSYSTEMS Sıvı Kromatografi-3 lü Quadropole Kütle Spektrometresi sistemi, LC-MS/MS (Model: API-2000) Analyst yazılımı Versiyon Windows 2000/XP/VISTA işletim sisteminde çalışabilir. Azot jeneratörü adet LC-20ad pompa Ultrasonik banyo 3 adet kolon, (LC-MS/MS için)

18