Teknoloji Fakültesi Modeli Kapsamında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Endüstri Mühendisliği Programına Dönüşümü

Transkript

1 Teknoloji Fakültesi Modeli Kapsamında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Endüstri Mühendisliği Programına Dönüşümü Prof. Dr. H. Güçlü YAVUZCAN Gazi Üniversitesi Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü

2 ĐÇĐNDEKĐLER 1. TEKNOLOJĐ FAKÜLTESĐ KURULMASININ YÜRÜRLÜĞÜ 4 2. ENDÜSTRĐYEL TEKNOLOJĐ EĞĐTĐMĐ BÖLÜMÜ Genel Bilgiler Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Misyonu Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Vizyonu Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Eğitim Amaçları Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Öğrenme Çıktıları Tanınma ve Uluslararasılaşma Kalite Güvencesi Mezunların Đstihdam Durumu Derece Sistemi Ortak Derece Sistemine Geçiş Araştırma Yaklaşımları TEKNOLOJĐ FAKÜLTESĐ KURULMASI SÜRECĐNĐN GELĐŞĐMĐ Sürecin Başlangıcı ve Bazı Yurtdışı Örnekleri ABD Teknoloji Programları Almanya da Fachhoschschule bünyesindeki Uygulama Müh. Programları Diğer bazı gelişmiş ülkelerdeki benzer programlar Mevcut durumun değerlendirilmesi Sürece Yönelik Gazi Üniversitesinde Yürütülen Çalışmalar EUA Kurumsal Değerlendirme Raporu EUA Değerlendirmesi sonrasında yürütülen çalışmalar Sürece Yönelik YÖK Bünyesinde Yürütülen Çalışmalar Türkiye nin Yükseköğrenim Stratejisi Strateji Raporu sonrasında yürütülen çalışmalar ABD ve ALMANYA DA AKREDĐTE EDĐLEN TEKNOLOJĐ PROGRAMLARI ABD de ABET / TAC bünyesinde Akredite Edilen Teknoloji Programları Almanya da ACQUIN bünyesinde Akredite Edilen Programlar 42

3 5. ENDÜSTRĐYEL TEKNOLOJĐ EĞĐTĐMĐ BÖLÜMÜNÜN TEKNOLOJĐ FAKÜLTESĐ YAPILANMASINDAKĐ YERĐ 45 EKLER EK-1. ABET/TAC tarafından ABD de akredite edilmiş olan bazı Endüstri Mühendisliği Teknolojisi (Endüstriyel Teknoloji) programlarına ilişkin genel bilgiler 46 EK-2. Almanya da ACQUIN tarafından akredite edilmiş olan Fachhochschule Berlin ve Fachhochschule Deggendorf Endüstri Mühendisliği Programları 58 3

4 1. TEKNOLOJĐ FAKÜLTESĐ KURULMASININ YÜRÜRLÜĞÜ Yükseköğretim Kurulu nun tarihinde yaptığı toplantıda alınan karar sonrasında tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan aşağıdaki Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye de Teknoloji Fakültesi adı altında yeni fakültelerin kurulması kesinleşmiştir. Karar Sayısı : 2009/15546 Bazı yükseköğretim kurumları bünyesinde bulunan teknik eğitim fakülteleri, mesleki eğitim fakülteleri, mesleki ve teknik eğitim fakülteleri, ticaret ve turizm eğitim fakülteleri ile Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesinin kapatılması ve aynı yükseköğretim kurumlarına bağlı olarak yeni fakülteler kurulması hakkındaki ekli Kararın yürürlüğe konulması; Millî Eğitim Bakanlığının 28/9/2009 tarihli ve sayılı yazısı üzerine, 28/3/1983 tarihli ve 2809 sayılı Kanunun ek 30 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca 2/11/2009 tarihinde kararlaştırılmıştır. KARAR MADDE 1 (1) Ekli listede belirtilen yükseköğretim kurumları bünyesinde bulunan ve aynı listenin (A) sütununda gösterilen fakülteler kapatılmış ve (B) sütununda yer alan fakülteler aynı yükseköğretim kurumlarına bağlı olarak kurulmuştur. (2) Bu Karar uyarınca kapatılan fakülteler, mevcut öğrencilerin mezuniyetlerine kadar eğitime devam eder. (3) Bu Kararın uygulanmasında ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye ve uygulama esaslarını belirlemeye Yükseköğretim Kurulu yetkilidir. MADDE 2 (1) Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. MADDE 3 (1) Bu Karar hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. Karar eki listeye göre; Gazi Üniversitesi bünyesinde bulunan Teknik Eğitim Fakültesi, Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültesi ve Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri kapanmıştır. Yine karar eki listeye göre; Gazi Üniversitesi nde Teknoloji Fakültesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi ve Turizm Fakültesi olmak üzere 3 yeni fakülte kurulduğu anlaşılmaktadır. Yeni kurulan fakültelerin yapılanması için yeni modeller oluşturulması ve söz konusu modeller ile ilgili uygulama esaslarının YÖK tarafından belirlenmesi öngörülmektedir. 4

5 2. ENDÜSTRĐYEL TEKNOLOJĐ EĞĐTĐMĐ BÖLÜMÜ 2.1. Genel Bilgiler Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü; endüstriyel teknolojinin temel kavramları, endüstriyel üretim zinciri ve buna bağlı uygulamalar ile Teknoloji ve Tasarım alanına yönelik olarak yaratıcı düşünme, teknolojik süreçler ve uygulamalar, tasarlama ve yapma, araştırma, yaratıcı düşünme stratejileri kullanma, teknolojik problemleri çözümleme ve kritik düşünme becerileri kullanma konularında yetkinlik kazandırmaya yönelik eğitim vermektedir. Teknolojinin uluslararası alanda kabul edilen mühendislik yaklaşımı olan her türlü teknolojik süreci malzeme, enerji ve bilginin elde edilmesi, depolanması ve kullanılmasına indirgeme prensibi çerçevesinde malzeme, üretim, enerji, ulaşım, elektronik, bilgisayar destekli tasarım ve ICT alanlarında sunulan uygulamalı eğitim imkânlarının yanı sıra, endüstriyel tasarım süreçlerine yönelik beceriler kazandırılmaktadır. Bu çerçevede, multidisipliner eğitim anlayışıyla, çıktı temelli öğrenme sistemi uygulanmaktadır. Lisans programı, teorik ve uygulamalı olarak yürütülmektedir. Multi-disipliner teknoloji alanlarına ilişkin uygulamalar, endüstriyel tasarım, görsel iletişim, güç ve enerji, elektronik, seramik, metal işleri, ağaç işleri ve elektrik atölyelerinde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, bilgisayar laboratuarlarında günümüz teknolojisine uygun şekilde yürütülen CAD/CAM ve ICT uygulamaları ile eğitim süreci desteklenmektedir. Bölüm lisans programı mezunları, Teknoloji ve Tasarım Öğretmeni olarak Milli Eğitim Bakanlığı'nca istihdam edilmektedir. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Teknoloji ve Tasarım alanına öğretmen yetiştiren Türkiye'deki tek bölümdür (MEB Talim ve Terbiye Kurulu'nun tarih ve 133 sayılı kararı ve tarih ve 80 sayılı kararı ile değişik 119 sayılı karar gereğince). Teknoloji ve Tasarım alanında duyulan yoğun ihtiyaç nedeniyle, bölümümüz mezunlarının tamamı teknoloji ve tasarım öğretmeni olarak istihdam edilebilmektedir. Bölüm mezunları, aynı zamanda teknik öğretmen unvanına sahip olmaktadır. Ayrıca, aldıkları multi-disipliner eğitimle ilişkili olarak özel sektördeki değişik endüstriyel üretim süreçlerinde uzman olarak iş bulabilme imkânları da mevcuttur. Bölümde lisans, yüksek lisans ve doktora programları olmak üzere, Bologna Sürecine uyumlu 3 kademeli eğitim sistemi uygulanmaktadır. Yürütülen eğitim programları, uluslar arası düzeyde tanınır ve karşılaştırılabilir düzeyde olup AB ile ABD deki benzer programlarla sürekli işbirliği içerisindedir. Ayrıca, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından belirlenen doçentlik bilim dalları içerisinde yer almaktadır (Çizelge 1). Bölümün tam zamanlı akademik kadrosu 2 profesör, 3 Doçent, 6 Yardımcı Doçent, 2 Öğretim Görevlisi ve 3 Araştırma Görevlisi nden oluşmaktadır. Ayrıca, 6 misafir öğretim elemanı da uzmanlık alanlarına ilişkin değişik konularda lisans dersleri yürütmektedir. Bölümde 4 yıllık (8 yarıyıl) lisans eğitimi verilmektedir. Lisans düzeyindeki multi-disipliner teknolojik alan dersleri bölüme bağlı aşağıdaki anabilim dalları tarafından yürütülmektedir: Malzeme ve Üretim Teknolojisi Eğitimi Anabilim Dalı Enerji ve Ulaşım Teknolojisi Eğitimi Anabilim Dalı Elektrik - Elektronik ve Telekomünikasyon Eğitimi Anabilim Dalı Bilgisayar Destekli Tasarım Eğitimi Anabilim Dalı 5

6 AB Eğitim Programlarına aktif katılım sağlayan Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün değişik Avrupa Üniversitelerindeki Teknoloji Eğitimi Bölümleriyle öğrenci ve öğretim elemanı değişim anlaşmaları bulunmaktadır. AB Eğitim Programları kapsamında, her yıl belirlenen kontenjan çerçevesinde yurtdışına eğitim alma ve staj yapmak üzere lisans ve lisansüstü öğrencileri gönderilmektedir. Avrupa, ABD ve Japonya daki teknoloji eğitimi ve eşdeğeri bölümlerle eğitim ve araştırma alanında yoğun bir işbirliği sürdürülmektedir. Ayrıca, mevcut eğitim programlarının sürekli gelişimi için özgün ve sürdürülebilir kalite güvence mekanizmaları yürütülmektedir. Çizelge 1. Teknik Eğitim Temel Alanına ilişkin Doçentlik Bilim Dalları Bilim Alanı 702 Bilgisayar ve Kontrol Teknolojileri Eğitimi 703 Elektrik Teknolojileri Eğitimi 704 Elektronik-Telekomünikasyon Teknolojileri Eğitimi 705 Endüstriyel Teknoloji Eğitimi 708 Makine Teknolojileri Eğitimi 709 Matbaa Teknolojileri Eğitimi 710 Metal Teknolojileri Eğitimi 711 Mobilya ve Dekorasyon Teknolojileri Eğitimi 714 Yapı Teknolojileri Eğitimi 2.2. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Misyonu Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün misyonu ülke gereksinimleri ve uluslararası gelişmeleri de dikkate alarak Teknoloji Eğitimi alanında mükemmelliği ve çağdaşlığı gözetecek şekilde disiplinler arası öğretim ve araştırma etkinliklerinde bulunmaktır. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi lisans programının misyonu, evrensel değerler ışığında alan bilgisi ve pedagojik açıdan yetkin, teknolojik bilgi ve tasarım becerilerini doğru kullanabilen, yaratıcı, özgüveni yüksek, kültür birikimi ve iletişim becerisine sahip, mesleki etiğe uygun davranan bireyleri yetiştirerek, onların Teknoloji ve Tasarım Eğitimi ile ilgili öğretmenlik ya da diğer mesleki görevler üstlenmelerini sağlamaktır. Öğrencilerin gelecek kariyerlerine yönelik olarak Milli Eğitim Bakanlığı, iş sektörü ve endüstrinin ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak; yenilikçi ve eleştirel düşünmenin teknolojik beceri ve tasarım bilinci ile birleştirilmesi temel eğitim felsefesi olarak benimsenmiştir. Uygulanan eğitim programı çerçevesinde; insan, malzeme ve enerji kaynakları ile tasarım süreçleri ve teknolojik sistemleri bütünleştirerek; öğrencilerin problem çözme, karar verme ve eleştirel düşünce yeteneklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Vizyonu Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, Teknoloji ve Tasarım Eğitimi ve Endüstriyel Teknoloji disiplinlerinde Avrupa ya entegre olmuş müfredatıyla alanında nitelikli mezunlar hazırlayarak ülkenin ilk ve önde gelen kuruluşu olmaya ve mesleki alanlarında liderliğe ulaşacak yaratıcı gayretlerini sürdürerek fakültesi için imkanlar sağlamaya devam edecektir. 6

7 Bu bağlamda vizyonumuz, geleceğin teknoloji ve tasarım dersi ile diğer teknoloji eğitimi tabanlı derslere öğretmen yetiştiren, katılımcı, paylaşımcı, özgün, estetik değerlere sahip ve mesleki açıdan yetkin bireyler yetiştiren, uluslararası düzeyde tanınan, araştırmacı kimliği ön plana çıkan, yenilikçi, yaratıcı, sürekli gelişmeye açık, bilgiye erişme yollarını gösteren, aktif öğrenmeyi ilke edinmiş, teknoloji eğitiminin ülke içerisindeki her türlü gelişim sürecinde önderlik rolü üstlenen, paydaşları ile etkili bir iletişim ve işbirliği yapabilen ve yaşam boyu öğrenim yollarını bilen bireyler yetiştiren bir bölüm olmaktır Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Eğitim Amaçları a. Teknoloji eğitimi ve tasarım süreçleri ile özgün düşünce geliştirme ve üretebilmeye yönelik, davranış ve değerlendirme yeteneğini geliştirmek b. Materyal, enerji ve bilgi işleme gibi süreçleri, teknoloji ve tasarım ile uygulamalara aktarmak c. Planlama, tasarım, üretim, değerlendirme ve kullanım gibi teknolojik metotları çalışma alanlarına uygulamak d. Teknolojik sistemlerin ve tasarım süreçlerinin yapısı, fonksiyonları, koşulları ve sonuçlarının kavranmasını sağlamak e. Teknolojinin etkisi altındaki günümüz ve gelecek hayat koşullarının karar verme süreçlerine bilinçli katılım becerisi kazandırmak f. Yenilikçi ve eleştirel düşünmeyi, estetik değerler, teknik bilgi ve teknoloji bilinci ile bir arada geliştirmeye yönelik beceriler kazandırmak g. Karşılaştığı sorunları çözebilen, bağımsız ve grup içinde çalışma ve araştırma yapabilen bireyler yetiştirmek h. Teknoloji ve Tasarım alanlarına yönelik olarak MEB in ihtiyaç duyduğu nitelikte öğretmen yetiştirmek i. Üniversite-endüstri işbirliğine önem veren, endüstrinin gelişimine katkı sağlayarak sorunlara çözüm üretebilen ve deneyimlerini paylaşabilen bireyler yetiştirmek 2.5. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programının Öğrenme Çıktıları Programdan mezun olan öğrenciler; a. Olgulara dayalı düşünme ve tasarlama becerisini kullanabilir (teknik fonksiyonları ve bunların davranış tarzlarını bilir, teknoloji ile birlikte materyal, enerji ve bilginin etkin kullanımına yönelik beceriler geliştirebilir, teknolojideki bilimsel ve ekonomik etkileşimi tanır) b. Teknoloji ve tasarıma yönelik özgün düşünme ve çalışma yolları aracılığıyla yöntem geliştirme becerisini kullanabilir (teknik olaylar ve işlemlerle bağlantılı olarak yaratıcılığını, işbirliğini ve iletişimini geliştirir) c. Teknolojik işlemler ve tasarım alanlarında eleştirel düşünmeyi geliştirerek değerlendirme ve karar verme becerisini kullanabilir (ekonomik, ekolojik ve sosyal koşullar altında ürün geliştirme, üretim ve teknoloji kullanımının eleştirel düşünce çerçevesinde değerlendirerek sorgulayabilir) 7

8 d. Yaratıcı problem çözme prensiplerini uygulayabilir (Alternatif değişkenler üzerinde karar vermeyi içeren problem çözümleri yapabilir) e. Matematik/fen/mühendislik ve tasarım bilgilerini uygulayabilir f. Alanı ile ilgili bir sistemi, parçayı ya da süreci tasarlayabilir g. Teknolojik uygulamaların toplumsal ve çevresel etkilerine ilişkin bilinçlidir h. Teknoloji ve/veya tasarım uygulamaları için gerekli olan teknikleri kullanma becerisine sahiptir i. Mesleki sorumluluk ve etik bilincine sahiptir j. Disiplinler arası çalışma becerisine sahiptir k. Đşbirliği, paylaşım ve karşılıklı dayanışma becerisine sahiptir 2.6. Tanınma ve Uluslararasılaşma Endüstriyel Teknoloji Eğitimi lisans programı Türkiye de tek olan ve uluslar arası düzeyde tanınırlığı olup mutlak karşılaştırılabilirliği bulunan bir eğitim programdır. Türkiye de tek olma özelliği nedeniyle bugüne kadarki gelişimlerini başta uluslar arası normlar olmak üzere ulusal gerçekleri ve ihtiyaçları temel alarak yürütmüştür. Bu kapsamda, ABD, Japonya ve Avrupa nın değişik üniversiteleri ile ikili anlaşmalar, değişim programları ve ortak uluslar arası projeler kapsamında işbirliği çalışmaları yürütülmüştür. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü son yıllarda özellikle Bologna sürecine tam uyum yönünde yoğun çalışmalar yürütmüştür. Bologna süreci; eğitim ve öğretim hedeflerinin temelini oluşturan, eğitim programlarının uluslar arası perspektifte var olan karşılaştırılabilirlik ve şeffaflığını artıran, sürekli iyileşmeyi ve kalite güvencesini teşvik eden bir süreç olarak ele alınmıştır. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Türkiye nin Mutabakat Zaptını imzaladığı 2004 yılından bu yana AB Eğitim Programlarına aktif katılım sağlamıştır. Bu çerçevede, değişik Avrupa üniversitelerindeki Endüstriyel Teknoloji / Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümleri ile öğrenci ve öğretim elemanı değişim anlaşmalarını aktif olarak yürütmektedir den bu yana toplam 62 bölüm öğrencisi staj amaçlı olarak AB Eğitim ve Gençlik Programları kapsamında (Leonardo da Vinci ve Erasmus) çeşitli Avrupa ülkelerine gönderilmiştir yılı yaz döneminde de 5 öğrencinin gönderilmesi planlanmıştır. Bunun yanı sıra Erasmus ve Leonardo da Vinci programları kapsamında çok sayıda öğretim elemanı yurtdışı çalışma ziyaretlerinde bulunmuş (ders verme / profesyonel eğitim) ve toplam 5 yabancı öğretim elemanı da ders vermek üzere Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümüne gelmiştir (Çizelge 2). Duisburg-Essen Üniversitesi Teknoloji Eğitimi Bölümü (Almanya) ile Erasmus öğrenci ve öğretim elemanı değişimi devam etmektedir. Flensburg Üniversitesi(Almanya), Potsdam Üniversitesi (Almanya), Goldsmiths University of London (Đngiltere), Purdue Üniversitesi (ABD), Sevilla Polyteknik Üniversitesi (Đspanya) ve Aichi Üniversitesi (Japonya) ile Erasmus ve diğer değişik işbirliği programları kapsamında faaliyetler sürdürülmektedir. Dünya Teknoloji Eğitimi Birliği (WOCATE) ile değişik projeler kapsamında ortaklıklar sürdürülmektedir. Söz konusu işbirliği faaliyetleri çerçevesinde müfredat yapıları ve karşılaştırılabilirlikleri üzerine de çalışmalar yürütülmüştür. 8

9 Çizelge 2. AB Değişim Programları ve diğer işbirliği programları kapsamında yılları arasında yürütülen akademik değişim faaliyetlerinin özeti Öğrenci Hareketliliği Sayısı Öğretim Elemanı Hareketliliği Sayısı Ülke Uluslar arası Değişim Yapılan Kuruluşlar Staj Öğrenim Görme Ders Verme Personel Eğitimi ALMANYA Duisburg-Essen Universitesi Flensburg Üniversitesi Potsdam Üniversitesi ĐSPANYA Sevilla Üniversitesi (Polyteknik Fakültesi) ABD Purdue Üniversitesi UK Goldsmiths University Diğer Çek Cumhuriyeti TOPLAM Günümüz itibariyle Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün Bologna sürecine uygun olarak karşılıklı tanınma sağladığı uluslar arası programlar şunlardır: a) Duisburg-Essen Üniversitesi Teknoloji ve Teknoloji Eğitimi Bölümü (Almanya) b) Flensburg Üniversitesi Teknoloji ve Teknoloji Eğitimi Bölümü (Almanya) c) Potsdam Üniversitesi Teknoloji Eğitimi Bölümü d) Sevilla Üniversitesi Polyteknik Fakültesi Teknoloji Programı Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, şu anda Gazi Üniversitesi bünyesinde ikili tanınma anlaşmaları en fazla olan bölüm konumundadır. Bunun yanı sıra ABD Purdue Üniversitesi Endüstriyel Teknoloji Bölümü ile akademik işbirliği yapılması yönünde ikili anlaşma zemini oluşturulmuştur. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün yılları arasında yürütücülüğünü üstelendiği AB destekli projelerin listesi Çizelge 3 de, ortak ve danışman olarak görev aldığı AB ve diğer uluslar arası destekli projelerin listesi ise Çizelge 4 de verilmiştir. 9

10 Çizelge 3. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü tarafından yürütülen AB Destekli Projeler Proje Kodu TR/04/A/F/PL2-002 TR/04/A/F/PL2/003 TR/04/A/F/EX1-014 TR/04/A/F/EX1-011 TR/05/B/F/PP Proje Adı Continuing Technology Education as Work Based learning Through New Methods and ICT Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Mekatronik Becerilerinin Geliştirilmesi Improving Achievement and Quality in Technology Education - Training Through New Methods and ICT Improving Competencies in Mechatronics Education and Access to ICT New Approaches in Technology Training- Development and Integration of European Modules in Technology Education (MODULARTE) Başlangıç Tarihi Bitiş Tarihi Ortak Ülkeler Almanya, Đspanya Almanya Almanya, Đspanya Almanya Almanya, Đspanya, Đtalya, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan Destekleyen Kuruluş ve Program AB Leonardo da Vinci Hareketlilik Projesi (Yerleştirme) AB Leonardo da Vinci Hareketlilik Projesi (Yerleştirme) AB Leonardo da Vinci Hareketlilik Projesi (Değişim) AB Leonardo da Vinci Hareketlilik Projesi (Değişim) AB Leonardo da Vinci B tipi Pilot Projesi Bütçe Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü AB Eğitim Programları kapsamında yılları arasında gerçekleştirilen ve 7 Avrupa ülkesinin (Türkiye, Almanya, Đspanya, Đtalya, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Bulgaristan) ortak olarak yer aldığı Teknoloji Eğitimi nde Yeni Yaklaşımlar isimli Leonardo da Vinci pilot projesinin yürütücülüğünü yapmıştır. Söz konusu proje AB boyutunda ortak modüler teknoloji eğitimi müfredatının geliştirilmesine yönelik olarak gerçekleştirilen ilk proje olup; yılları arasında AB Leonardo da Vinci Programı çerçevesinde tüm üye ülkelerde yürütülen toplam 1710 pilot proje arasında AB Komisyonunca Kopenhag ve Maastrict kriterlerine göre en başarılı 50 proje içerisine seçilerek Helsinki Awards 2006 Başarılı Projeler Katalogu nda yer almıştır. Proje kapsamında değişik Avrupa ülkelerindeki eşdeğer bölümler/programlar, yapıları ve müfredatları incelenmiş ve bunlara ilişkin detaylı ülke raporları hazırlanmıştır. Sonuç olarak ise AB ülkelerinde uygulanabilecek esnek yapılı, modüler teknoloji eğitimi programının çerçevesi belirlenmiş ve söz konusu çerçeveye dayalı olarak eğitim modülleri ve materyalleri tasarlanmıştır. 10

11 Çizelge 4. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümünün ortak ve danışman olarak görev aldığı diğer AB ve diğer Uluslar arası Destekli Projeler Program / Kod TR/04/A/F/PL3-006 Proje Adı Improvement of Vocational Education In Woodworking by Exchanging Know- How among Germany Italy, Finland Turkey, Spain Başlangıç Tarihi Bitiş Tarihi COST Action E34: Bonding of Timber EPO - IPA AB Hibe Desteği QAHECA Transfer of Technology from University to Industry: a pilot project based on IP expertise Yenilikçi Teknik Eleman Yetiştirme Projesi Quality Assurance for the Higher Education Change Agenda MBS Mesleki Rehberlik Bileşeni Ortak Ülkeler Almanya, Finlandiya, Đspanya, Đtalya 20 Avrupa Ülkesi Portekiz, Đngiltere, Slovakya, Đtalya, Polonya Devam ediyor 25 Avrupa Ülkesi Türkiye Destekleyen Kuruluş ve Program AB COMENIUS ESF-COST EPO, TPE AB Aktif Đstihdam Tedbirleri Hibe Desteği, ĐŞKUR AB Komisyonu, EUA, ACQUIN Dünya Bankası, MEB 2.7. Kalite Güvencesi Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, Gazi Üniversitesi nin belirlediği vizyon boyutları ve Bologna sürecindeki gelişmeleri temel alarak stratejik planını oluşturmuştur. Değişik AB ülkeleri, ABD ve Japonya tarafından tanınır ve karşılaştırılabilir olan eğitim programlarının sürekli gelişimi için özgün ve sürdürülebilir kalite geliştirme mekanizmalarının oluşturulmasına özel önem verilmektedir. Bu kapsamda, ilk etapta aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilmiştir: a) Mezun Veri Tabanı (Mezun bilgilerinin tutularak mezunlardan geribildirim sağlanan web platformu) b) Akademik Bilgi Sistemi (Öğretim elemanlarının her türlü akademik etkinliklerinin sistematik olarak tutulup raporlandırıldığı web platformu) c) Stratejik Planın yıllık olarak belirlenen performans göstergeleri çerçevesinde gözden geçirilmesi d) Yeni performans göstergelerinin ADEK ve Bölüm Akademik Kurulunca belirlenmesi e) Bölüm içi koordinatörlük ve kurulların (Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Komisyonu, Lisans Eğitim Koordinatörlüğü, Lisansüstü Eğitim Koordinatörlüğü, Lisansüstü Eğitim Komisyonu) görev tanımlarının yapılarak, Bölüm Başkanlığı yetkilerinin bir kısmının söz konusu koordinatörlük ve kurullara devredilmesi 11

12 Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün hazırlamış olduğu Bölüm Özdeğerlendirme Modeli AB Komisyonu destekli olarak EUA (Avrupa Üniversiteler Birliği), ACQUIN (Alman Akreditasyon Ajansı), HEA (Higher Education Academy) ve NUI Maynooth tarafından yürütülen ve Gazi Üniversitesinin de 30 Avrupa Üniversitesi ve Kalite Güvence Ajansı ile birlikte konsorsiyum üyesi olarak katıldığı QAHECA (Quality Assurance for the Higher Education Change Agenda) projesinde sunulmuş ( ve örnek görülebilecek 6 uygulamadan birisi olarak seçilerek projenin sonuç kitabında yer almıştır (Departmental Self-Evaluation and Quality Improvement Process, Improving Quality and Enhancing Creativity, EUA Publications 2009: 27-30, ISBN: ) Eğitim Programlarının yeniden yapılandırılmasında sürdürülebilir kalite güvencesi ve istihdam edilebilirlik büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla sadece iç kalite güvencesi değil, YÖDEK tarafından öngörülen dış kalite güvencesine ilişkin mekanizmaların da oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Programların uluslar arası tanınırlığı ve karşılaştırılabilirliğinin sağlanması Education and Training 2010 hedefleri çerçevesinde Bologna sürecinin vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir. Yeni program açılması ya da mevcut programların revizyonu süreçlerinde, uluslar arası gözden geçirmenin (peer review) yer alması gereklidir. Bu husus, EUA (Avrupa Üniversiteler Birliği) nin Gazi Üniversitesi için hazırladığı dış değerlendirme raporunda önemle belirtilmiştir ( Yüksek Öğretim Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Komisyonu (YÖDEK) tarafından oluşturulan ulusal kalite sistemindeki dış değerlendirme süreçlerinin yakın bir zamanda uygulamaya geçeceği ve programların bağımsız dış kalite güvence ajansları tarafından belirli aralıklarla dış değerlendirmeye tabi tutulacağı hususunun önemle değerlendirilmesi gerekmektedir. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, kalite ve istihdam edilebilirlik yönleriyle değerlendirildiğinde; ulusal anlamda sürdürülebilir ve kabul edilebilir bir kalite güvence mekanizmasının teşkil edildiği ve mezunlarının %100 ünün (KPSS den yeterli puan almak şartıyla) teknoloji ve tasarım öğretmeni olarak atandığı görülmektedir. Dolayısıyla, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü kalite güvencesi ve istihdam edilebilirlik yönünden Gazi Üniversitesi nin en sorunsuz bölümlerinden birisidir. Yukarıda bahsedilen hususlara ilave olarak, mesleki ve teknik eğitim veren bölümler içerisinde eğitim programını uluslar arası gözden geçirmeye (peer review) tabi tutarak dış kalite güvence mekanizmasını oluşturan tek bölüm Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü olmuştur. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, söz konusu gözden geçirmeyi yürütücülüğünü yaptığı ve Avrupa bünyesinde endüstriyel teknoloji / teknoloji öğretmeni yetiştirme programlarının esnek bir yapı ve modüler program çerçevesinde birleştirilmesini amaçlayan New Approaches in Technology Training: Development and Integration of European Modules in Technology Education adlı AB Leonardo da Vinci Pilot Projesi sonuçlarına dayalı olarak gerçekleştirmiştir. Gözden geçirme (peer review) raporu alanlarında uzman olan ve başkanlığını Alman Akreditasyon Kurumunda görev alan bir öğretim üyesinin yaptığı 6 kişilik bir heyet tarafından hazırlanmıştır. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programı SAY 1 puanına göre öğrenci almaktadır ve 2009 yıllarında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü ne giren öğrencilerin en düşük ve en yüksek puanlarının Teknik Eğitim Fakültesi Fakültesindeki Programla giren öğrencileri en düşük ve en yüksek puanları ile karşılaştırması Çizelge 5 ve Çizelge 6 de sunulmuştur. Çizelgelerden de anlaşılacağı üzere, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümüne giren öğrencilerin puanları Teknik Eğitim Fakültesi nin Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği ve Elektronik Öğretmenliği dışındaki diğer 11 Öğretmenlik Programının tümünden yüksektir. Buradaki en önemli etken Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Programı mezunlarının istihdam edilebilirliğinin %100 düzeylerinde olmasıdır. Esasen, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi programının Teknik Eğitim Fakültesi nde olması durumunda bu değerlerin çok daha yüksek olmuş olabileceği düşünülmektedir. Çünkü Endüstriyel Teknoloji Eğitimi 12

13 bölümünün bağlı bulunduğu Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Türkiye de tek olduğu için geniş kitlelerce yeterli oranda tanınma imkânı sağlayamamıştır. Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi nin Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği ve Elektronik Öğretmenliği programları dışındaki diğer tüm programlarında yaşanan istihdam sorunu nedeniyle, söz konusu programlardaki bazı öğrenciler (özellikle 1. ve 2. sınıf öğrencileri) kayıt sildirip tekrar ÖSS sınavına girmektedirler. Söz konusu öğrencilerin bir kısmı yaptıkları incelemeler sonucunda Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün istihdam oranlarını öğrenmekte ve tekrar girdikleri ÖSS sınavında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nü tercih etmektedirler. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü ile Teknik Eğitim Fakültesi Bölümleri arasında yatay geçiş imkânı söz konusu olmadığından öğrenciler ancak bu yolla geçiş sağlayabilmektedir. Bu şekilde Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü ne kayıt yaptıran öğrencilerin sayısında özellikle son yıllarda önemli artış görülmektedir (Çizelge 7). 13

14 Çizelge yılında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi ve TEF Bölümlerinin Giriş Puanları Gazi Üniversitesi ne Yılında Yerleşen Öğrencilerin Puan ve Başarı Sıralaması BÖLÜMÜN ADI Puan Türü En Düşük En Yüksek Başarı Sırası * Endüstriyel Teknoloji Öğretmenliği SAY Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği SAY Elektrik-Elektronik Mühendisliği SAY Endüstri Mühendisliği SAY Đnşaat Mühendisliği SAY Kimya Mühendisliği SAY Makine Mühendisliği SAY Teknik Eğitim Fakültesi Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği SAY Döküm Öğretmenliği SAY Elektrik Öğretmenliği SAY Elektronik Öğretmenliği SAY Kalıpçılık Öğretmenliği SAY Makine Resmi ve Konstrüksiyonu Öğretmenliği SAY Matbaa Öğretmenliği EA Metal Öğretmenliği SAY Mobilya ve Dekorasyon Öğretmenliği SAY Otomotiv Öğretmenliği SAY Talaşlı Üretim Öğretmenliği SAY Tesisat Öğretmenliği SAY Yapı Öğretmenliği SAY * Not :Yüksek öğretim programının en küçük puanına karşılık gelen yaklaşık başarı sırası 14

15 Çizelge yılında Endüstriyel Teknoloji Eğitimi ve TEF Bölümlerinin Giriş Puanları GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ YILI YÜKSEK ÖĞRETĐM PROGRAMLARININ MERKEZĐ YERLEŞTĐRMEDE EN DÜŞÜK ve EN YÜKSEK PUANLARI FAKÜLTE ENDÜSTRĐYEL SANATLAR EĞT. FAKÜLTESĐ BÖLÜM ENDÜSTRĐYEL TEKNOLOJĐ ÖĞRETMENLĐĞĐ PUAN TÜRÜ EN YÜKSEK PUAN EN DÜŞÜK PUAN SAY 377, ,151 MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ BĐLGĐSAYAR MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 354, ,656 ELEKTRĐK-ELEKTRONĐK MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 359, ,091 ENDÜSTRĐ MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 349, ,275 ĐNŞAAT MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 351, ,81 KĐMYA MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 346, ,101 MAKĐNE MÜHENDĐSLĐĞĐ SAY-2 352, ,762 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ BĐLGĐSAYAR SĐSTEMLERĐ ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 387, ,749 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ DÖKÜM ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 294, ,141 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ELEKTRĐK ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 374, ,399 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ELEKTRONĐK ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 380, ,987 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ KALIPÇILIK ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 350, ,45 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ MAKĐNE RESMĐ VE SAY KONSTRÜKSĐYONU ÖĞRETMENLĐĞĐ 336, ,555 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ MATBAA ÖĞRETMENLĐĞĐ EA 327,91 296,012 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ METAL ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 342, ,286 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ MOBĐLYA VE DEKORASYON ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 337, ,752 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ OTOMOTĐV ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 319, ,708 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ TALAŞLI ÜRETĐM ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 353,89 314,323 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ TESĐSAT ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 345, ,858 TEKNĐK EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ YAPI ÖĞRETMENLĐĞĐ SAY 325, ,308 15

16 Çizelge 7. Son 4 yılda Teknik Eğitim Fakültelerinin değişik bölümlerinden kayıt sildirerek Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü ne kayıt yaptıran (tekrar ÖSS sınavına girerek) öğrencilerin sayıları Yıllar Erkek Kız Toplam Mezunların Đstihdam Durumu Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Talim ve Terbiye Kurulu nun tarih ve 130 sayılı karar ile tarih ve 80 sayılı karar ile değişik 119 sayılı Öğretmen atama kararnamesi (Şekil 1) çerçevesinde, Đlköğretim ikinci kademesinde okutulan Teknoloji ve Tasarım dersine öğretmen yetiştiren tek öğretmenlik programıdır. Bu bağlamda daha önce de belirtildiği gibi bugüne kadar mezunlarının %100 ü ilgili alanda öğretmen olarak istihdam edilmiştir. Teknoloji ve Tasarım alanında duyulan ihtiyaç göz önüne alındığında, önümüzdeki uzun yıllar itibariyle de herhangi bir istihdam sorunu yaşamayacağı öngörülmektedir. Şekil 1 de tarih ve 80 sayılı kararın üst metni ve karar eki çizelgenin Teknoloji ve Tasarım Öğretmenliğini ilgilendiren 77. bölümü görülmektedir. Buna göre Teknoloji ve Tasarım Öğretmenliğine atanabilecek programlar sırasıyla görülmektedir. Bu alanlar içinde ikinci sırada bulunan Đş ve Teknik Eğitimi Öğretmenliği, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün 1992 yılından önce yani Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi ne bağlanmadan önceki ismidir. Yine bu alanlar içerisinde 3. ve 4. sırada yer alan Endüstri Ürünleri Tasarımı ve Endüstriyel Tasarım Bölümlerinin mezunları ise ancak MEB ve YÖK tarafından uygun görülecek bir pedagojik formasyon programını tamamladıktan sonra öğretmen olarak atanabileceklerdir. Bu şekilde oluşturulmuş bir formasyon programı ya da tezsiz yüksek lisans programı henüz mevcut değildir. 16

17 Şekil 1. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı nın tarih ve 80 sayılı kararının üst metni ve karar eki çizelgenin Teknoloji ve Tasarım Öğretmenliği atamalarını ilgilendiren 77. bölümü 2.9. Derece Sistemi Bologna sürecinde 3 kademeli sistem (lisans, yüksek lisans, doktora) ve bunlar arasında uygun geçiş yöntemlerinin olması benimsenmiştir. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü uzun yıllardır 3 kademeli sistemi uygulamaktadır. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Mühendislik Fakültesi ve Teknik Eğitim Fakültesi Bölümleri ile birlikte Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde yüksek lisans ve doktora programlarını yürütmektedir Ortak Derece Sistemine Geçiş Avrupa Yüksek Öğrenim Alanının (EHEA) Avrupa yüksek öğrenim programlarında hedeflediği bir başka önemli husus ise değişik ülkelerdeki üniversiteler arasında ortak derece programına geçiştir. Uzun vadeli Bologna stratejilerinden birisi olan ortak derece programına geçiş yönünde geçtiğimiz yıllarda YÖK tarafından gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılmıştır. Uluslar arası tanınma, akreditasyon ve ulusal - uluslar arası kalite güvence mekanizmalarının hayata geçirilmesi sonrası yükseköğretim kurumlarındaki programlarının AB ülkelerindeki karşılaştırılabilir programlarla ortak derece sistemine geçmeleri mümkün olabilecektir. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü bugüne kadar gerçekleştirdiği revizyonlarla ve yürüttüğü işbirliği projeleri ile ortak derece sistemine geçebilecek altyapıya ulaşmış durumda bulunmaktadır. 17

18 2.11. Araştırma Yaklaşımları Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü, anabilim dalları (malzeme ve üretim, enerji ve ulaşım, elektrikelektronik ve telekomünikasyon, bilgisayar destekli tasarım) ile ilişkili alanlarda multi-disipliner araştırma yaklaşımını benimsemiştir. Son üç yıla ilişkin olarak Bölüm öğretim üyelerin SCI tarafından taranan dergilerdeki yayın ve atıf istatistikleri Çizelge 8 de sunulmuştur. Çizelge 8. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün yılları arasındaki SCI tarafından taranan dergilerdeki yayın ve atıf istatistikleri Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Öğretim üyesi başına düşen yayın Gazi Üniversitesi Öğretim üyesi başına düşen yayın Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi başına düşen atıf 0,54 0,625 0,9 0,42 0,55 0,57 1,46 1,77 2,27 Çizelge 8 den de görüleceği üzere Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün öğretim elemanları başına düşen yayın sayısı yıllar bazında önemli düzeyde artış göstermektedir. Her üç yılda da öğretim üyesi başına düşen yayın sayısı Gazi Üniversitesi ortalamasının üzerinde bulunmaktadır. Son 5 yılda değişik ulusal kuruluş ve programlardan alınan destekler ile yürütülen projelerin listesi Çizelge 9 da sunulmuştur. Çizelgede sunulan projeler, bölüm bünyesindeki multi-disipliner araştırma alanlarına ilişkin yaklaşımları yansıtmaktadır. 18

19 Çizelge 9. Bölüm bünyesinde son 4 yıl içerisinde yürütülen Ulusal Destekli Projeler Proje Adı Destekleyen Program Küçük ve Orta Ölçekli Đşletmelerde Güneş Paneli Tasarım Alternatiflerine Yönelik Bütünleşik Akıllı Sistem Modeli Geliştirilmesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı SAN-TEZ Modern meyve (bodur kiraz) yetiştiriciliğinde güneş enerjili akıllı damla Sanayi ve Ticaret Bakanlığı sulama sistemi tasarımı SAN-TEZ EUROPGAP Odaklı Organik-Bodur Elma Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılmasında Güneş Enerjili Akıllı Damla Sulama Sistemi Tasarımlı Sürdürülebilir Entegre Yöntemlerin Geliştirilmesi ve Farklı Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, AR-Ge destekleri Çeşitlerin Adaptasyonu Köprüsüz Güç Katsayısı Düzeltme Devresi için Yeni bir Ön-Besleme Yaklaşımı TUBĐTAK Senkron jeneratör uç geriliminin bulanık mantık yöntemleri kullanılarak uyarmalı denetimi BAP Karadeniz Sahillerinde(Akçakoca Civarı) Deniz Dalgalarından Elektrik Enerjisi Üretimi için Fizibilite Araştırması BAP Gelişmiş Ülkelerde Teknoloji Eğitiminin Mevcut Durumu ve Türkiye ye Uygun Çağdaş Teknoloji Eğitimi Modelinin Altyapısının Oluşturulması BAP Dişbudak Yapraklı Üvez (Sorbus aucuparia Lipsky) Odununun Fiziksel, Mekanik, Kimyasal ve Kurutma Özellikleri, LVL (Tutkallanmış BAP Lamine Kereste) Üretimine Uygunluğu Đmalat Đşlemleri Dersi için Web tabanlı Materyal Geliştirme BAP Çağdaş Teknoloji Eğitimi Modeli ve bu Modele Uygun Bilgisayar Destekli Öğretim Materyallerinin Geliştirilmesi BAP Mekanik alaşımlamayla karıştırılan Baryum Hegza Ferritin sıvı faz sinterleşmesi ve tane iriliğinin mekanik özelliklerine etkisi BAP TIG Kaynağı ve Sürtünme Karıştırma Kaynağı Đle Birleştirilen Alüminyum Levhaların Mekanik Özelliklerinin Đncelenmesi BAP Design and Technological Features of Valuable Paper and Documents Developed Against Forgery and Falsification BAP MIG/MAG kaynağı ile kaynatılan çelik yapılarda ilave tel türleri ve koruyucu gaz karışımlarının eğmeli yorulma ömürlerine etkilerinin BAP incelenmesi Ofset Tramların Seramik Boyaları ile Seramik Yüzeyler Üzerine Uygulanması BAP Lazer Kaynağı ve TIG Kaynağı Đle Birleştirilen Alüminyum Levhaların Mekanik Özelliklerinin Đncelenmesi BAP Yüksek Frekanslı Ark Kaynak Makinesi Tasarımı ve Yapımı BAP TIG Kaynağı ve Sürtünme Karıştırma Kaynağı ile Birleştirilen Magnezyum Levhaların Mekanik Özelliklerinin Đncelenmesi BAP 19

20 3. TEKNOLOJĐ FAKÜLTESĐ KURULMASI SÜRECĐNĐN GELĐŞĐMĐ 3.1. Sürecin Başlangıcı ve Bazı Yurtdışı Örnekleri Milli Eğitim Bakanlığı ve AB işbirliği ile gerçekleştirilen "Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu Projesi" ile eşgüdümlü olarak yürütülen Türkiye'de Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, meslek dersi öğretmenlerinin niteliklerinin yükseltilmesini hedeflemiştir. Proje kapsamında yapılan çalışmalarla mesleki ve teknik eğitimin yeniden yapılandırılarak farklı bir model geliştirilmesi gerekliği gündeme gelmiştir. Günümüzün üretim ve hizmet sektörünün, aldığı bilgiyi kavrayabilen, uygulayabilen ve sentezleyebilen nitelikte insan tipine ihtiyaç duyduğu görüşü 2000 li yılların başlarından itibaren daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır. Bu anlamda, Türkiye de sürekli tartışılan meslekî ve teknik eğitim problemlerinin temelinde nitelikli-becerili teknik insan gücünün nasıl yetiştirileceği sorunun yatmakta olduğu ve meslek liselerine öğretmen yetiştirme misyonunun yanı sıra sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelik ve beceriye sahip teknik eleman yetiştirme misyonunun da önemle değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Yeni misyon gerekliliği özellikle, teknik eğitim fakültelerinin sayısının ülke genelinde artmaya başlaması sonucu mezun sayılarının meslek liselerindeki ilgili alanlarda istihdam edilebilecek kontenjanların üzerine çıkmaya başladığı 1990 lı yılların ikinci yarısında dile getirilmeye başlanmıştır li yılların başından itibaren ise teknik eğitim fakültesi mezunlarının istihdam edilebilirlik oranları daha da azalmaya başlamış ve % 5-10 seviyelerine düşmüştür. Bugün itibariyle, teknik eğitim fakültelerine bağlı pek çok bölüm mezununun meslek liselerinde öğretmen olarak atanması mümkün olamamaktadır. Toplamda ise ancak % 3-5 civarında bir atama söz konusu olmaktadır. Bunun yanı sıra, Türkiye nin 2001 yılı itibariyle üye olduğu Bologna Sürecindeki tanınma ve karşılaştırılabilirlik kavramları çerçevesinde Teknik Eğitim Fakültelerindeki programlarının uluslar arası düzeyde tanınırlık ve karşılaştırılabilirliğinin olmadığı anlaşılmış ve Bologna Süreci Education and Training 2010 hedeflerin mesleki ve teknik eğitim alanında gerçekleştirilebilmesi için köklü değişimler yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Teknik eğitim fakültelerinin teknik öğretmen yetiştirme misyonunun büyük oranda kaybolması nedeniyle, söz konusu fakülte mezunları sanayide genellikle teknisyen, tekniker vb. konumlarda çalışmakta ve bu yönüyle bazı meslek yüksekokulu mezunları ile benzer bir misyon ve öğrenme çıktılarına sahipmiş gibi görünmektedir. Dolayısıyla, 4 yıllık üniversite mezunları ile meslek yüksekokulu mezunları arasında istihdam sahası çakışması yaşanmaktadır. Yukarıda bahsedilen temel hususlar çerçevesinde mesleki ve teknik eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılarak misyonlarının farklılaştırılması ve esnek öğrenme yolları ile (flexible learning paths) mezun öğrencilere alternatifli istihdam imkânı yaratılabilmesi çalışmalarına başlanmıştır. Bu kapsamda gelişmiş ülkeler ve çeşitli AB ülkelerindeki uygulama ağırlıklı teknoloji fakülteleri ve uygulamalı bilimler fakülteleri modelleri değerlendirilmeye başlanmıştır. Yurtdışındaki teknoloji fakülteleri, klasik mühendislik eğitimine benzemekte ancak daha çok uygulamaya yönelik mühendis (applied engineer) ya da teknolog yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Teknoloji Fakültesinden mezun olanlar teknoloji mühendisi, uygulama mühendisi ya da teknolog gibi unvanlar alarak mühendislik fakültelerinden mezun olanlar ile benzer sorumluluğa sahip olabilmektedir. Ancak, uygulama mühendisleri, genellikle araştırma, ürün geliştirme, ürün tasarımı gibi çalışmalar yerine işletmelerin imalat süreçlerinde bizzat çalışarak sorumluluk ve yetkilerini kullanmaktadır. Uygulama (teknoloji) mühendisliği; mühendislik ve bilimsel tekniklerin günlük hayatta karşılaşılan problemlere uygulanması konusu üzerinde yoğunlaşmaktadır. Klasik mühendislik (tasarım mühendisliği) ile uygulama (teknoloji) mühendisliğini birbirinden ayıran en önemli unsur uygulama ağırlığı olmaktadır. 20

21 Klasik mühendislikte daha çok tasarım teorisine ağırlık verilirken uygulama mühendisliğinde (teknoloji mühendisi, teknolog) ilgili teknoloji alanı uygulamalarında elde edilecek beceri ve tecrübe konularına ağırlık verilmektedir. Bu çerçevede, uygulama mühendisleri (teknoloji mühendisi, teknolog) imalat sektöründe, imalat yöneticiliği, imalat hattı sorumluluğu ya da kendi konu alanlarındaki imalat birimlerinde uygulamadan sorumlu mühendis olarak görev yapabilmekte ve birimde bulunan teknisyen, tekniker, ustabaşı, usta ve işçilere teknik danışmanlık hizmeti sağlamaktadır. Sidney Anlaşması (2001), taraf ülkelerde (Avustralya, Kanada, Đrlanda, Hong Kong, Yeni Zelanda, Güney Afrika, Birleşik Krallık) mühendislik teknolojisi (uygulama mühendisliği) yeterlik programlarını akredite etmeye sorumlu kuruluşlar arasında imzalanmıştır. ABD, söz konusu anlaşmaya 2007 yılında imza atarak dâhil olmuştur. Anlaşma, taraf ülkelerdeki yetkili akreditasyon kuruluşlarınca akredite edilen teknoloji programlarının eşdeğerliliğinin ve akredite programlardan mezun olanların diğer taraf ülkelerde mühendislik teknolojisi uygulamalarına dâhil olabilecek düzeyde akademik niteliklerinin varlığının tanınmasını öngörmektedir. ABD, Sidney anlaşmasında ABET/TAC tarafından temsil edilmektedir ABD Teknoloji Programları ABD de uygulama mühendisleri (applied engineer) ya da technologlar (technologist) lisans düzeyinde geniş çeşitlilikte uygulamalı fen, uygulamalı matematik ve odaklanılan teknoloji alanındaki mühendislik temellerine yönelik eğitim almakta ve bu eğitimlerini kendi alanlarında belirli bir süre yaptıkları endüstri stajı ile bütünleştirdikten sonra lisans derecesi almaktadırlar. ABD de uygulama mühendisi (applied engineer) ya da teknologlar (technologist) aldıkları farklı ve daha üstün nitelikteki eğitim ile zaman içerisinde giderek teknisyenlerden tam anlamıyla ayırt edilebilir hale gelmektedirler. Teknisyenler genellikle iki yıllık ön lisans derecesi alırken, teknoloji mühendisleri (ya da teknologlar) dört yıllık lisans derecesi almaktadır. ABD Đşgücü Đstatistikleri Bürosu, 4 yıllık Mühendislik Teknolojisi lisans derecesi alan mezunların, iş piyasasında genellikle teknolog (technologist) ya da uygulama mühendisi olarak istihdam edildiğini bildirmektedir. Ayrıca, söz konusu mezunların, mezun oldukları programların yönetimsel hazırlığa verdiği önem durumuna göre Teknoloji Yöneticisi ya da Teknik Müdür gibi konumlarda da çalıştırılabildiği belirtilmektedir. ABD de Teknolog ya da Uygulama Mühendisi unvanı ya da yeterliliğine sahip olunabilmesi için ABET / TAC (Technology Accreditation Commission of the Accreditation Board for Engineering and Technology) tarafından akredite edilen mühendislik teknolojisi lisans derecesini tamamlamak gerekmektedir. ABD nin uygulamalı bilimler, bilgisayar bilimleri, mühendislik ve teknoloji alanındaki akreditasyon kuruluşu olan ABET bünyesinde ayrı Mühendislik Akreditasyon Komitesi (EAC) ve Teknoloji Akreditasyon Komitesi (TAC) bulunmaktadır. ABET / TAC tarafından akredite edilen Teknoloji Programlarına ilişkin ayrıntılı bilgiler 4. Bölüm de sunulmuştur. ABD de teknolologların ya da diğer bir ifade ile uygulama mühendislerinin kayıt ve tescil işlemleri değişik bağımsız dernek ve kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Teknolog ya da uygulama mühendisleri için birleşik bir kayıt ve tescil sisteminin henüz bulunmaması sözkonusu mesleğin eyaletler bazında düzensiz bir yapı göstermesine neden olmaktadır. Teknolog ya da Uygulama Mühendislerinin kamu destekli tek bir ortak kayıt ve tescil sistemine sahip olmasına, klasik mühendislerin (tasarım mühendisliği) kayıt ve lisans verme işlemlerini yürüten NCEES ve Ulusal Mühendisler Derneği (NSPE) karşı çıkmaktadır. Sonuçta, teknolog ya da uygulama mühendislerine 21

22 yönelik gerçek kayıt ve tescil sisteminin oluşturulması belirli düzeyde engellenmiş bulunmaktadır. Ancak, Haziran 2007 de ABET in Sidney Anlaşmasını imzalayarak ABD nin anlaşmaya taraf olmasıyla birlikte yakın bir gelecekte bu durumun değişmesi yönünde mesafe alınacağı öngörülmektedir. Sidney Anlaşmasına taraf diğer ülkeler (Avustralya, Kanada, Đrlanda, Hong Kong, Yeni Zelanda, Güney Afrika, Birleşik Krallık), halen Teknolog ya da Uygulama Mühendisliğinin teknisyen ve tasarım mühendisinden (klasik mühendislik) ayrı olarak tanımlanmış bir statüsünün olduğunu kabul etmektedirler Almanya da Fachhoschschule bünyesindeki Uygulama Mühendisliği Programları Almanya da uygulama mühendisliğinin normal mühendislik ile farkı Fachhochschule yüksek öğrenim programları ile ortaya konulmuştur. Türkiye deki eğitim yapısında herhangi bir karşılığı olmayan Fachhochschule Almanya daki University of Applied Sciences modeli olarak tanımlanmaktadır. Model, Almanya nın yanı sıra Avusturya, Đsviçre ve Yunanistan da da yaygın olarak kullanılmaktadır. Fachhochschule yüksek öğrenim programları, bölgesel olarak ihtiyaç duyulan belirli konu alanlarında (teknoloji, işletme vb.). uzmanlaşacak şekilde mezun yetiştirme konusuna odaklanmaktadır. Bologna Süreci kapsamında yapılan değişikliklerle şu anda Üniversiteler ve Fachhochschule yüksek öğrenim kurumları yasal olarak eşdeğer düzeyde akademik lisans ve yüksek lisans derecesi vermektedir. Fachhocschule, kendi başına doktora derecesi verememekte ve bu durum şu anda geleneksel üniversiteler ile arasındaki en temel farklılık olarak değerlendirilmektedir. Fachhochschule (University of Applied Sciences) mühendislik programları, ABD teknoloji programlarına benzer şekilde mesleki becerilerin öğretilmesine odaklanmaktadır. Đsviçre yasaları Fachhocschule ve Üniversiteleri ayrı fakat eşit düzeyde olarak kabul etmektedir. Đsviçre de ve bazı Alman Fachschule yüksek öğrenim kurumlarında, herhangi bir Fachhocscule programının ilgili Üniversite programı ile işbirliği yapabilmesi mümkündür. Bu şekildeki bir işbirliğinde, eğer ortaklık yapılan üniversite programı tarafından doktora derecesi veriliyorsa, ilgili Fachhocschule programı söz konusu üniversite programı ile birlikte doktora programı da yürütebilmektedir. Fachhochschule ya da Đngilizce karşılığıyla University of Applied Sciences, 1970li yıllarda kurulmaya başlanan Alman tipi özgün bir yüksek öğrenim kurumu olarak tanımlanmaktadır. Geleneksel üniversitelerden temel olarak daha fazla uygulama ve pratik yönlendirme yapma özellikleriyle farklılık göstermektedir. Fachhocschule bünyesinde bulunan programlar bölgelere göre değişiklik göstermekle birlikte genellikle; mühendislik, bilgisayar bilimleri, işletme, sanat ve tasarım, iletişim, sosyal hizmetler ve diğer mesleki alanlardan oluşmaktadır. Fachhochschule tarafından verilen derece, Diplom (FH) olarak ifade edilmektedir. Lisans eğitimi, değişik uzmanlık seçeneklerinde tam zamanlı olarak toplam 8 dönemden oluşmaktadır. Đlave olarak, bir ya da iki dönem gerçek çalışma ortamında pratik beceri kazandırma amaçlı endüstriyel uygulama bulunmaktadır. Lisans programı, genellikle beşinci yılsonunda yapılan bitirme sınavı ve mesleğin pratik ya da bilimsel açılardan kapsamlı proje olarak incelendiği mezuniyet tezinin (Diplomarbeit) verilmesi ile sona ermektedir. Eğitim derecelerinin Avrupa bünyesinde uyumlu ve karşılaştırılabilir olması amacıyla, Alman Fachhochschule dereceleri 2010 yılı itibariyle kademeli olarak kaldırılarak Avrupa Lisans ve Yüksek Lisans derecelerine dönüştürülmesi planlanarak yürürlüğe girmiştir. Fachhochschule, yüksek öğrenim ve istihdam sistemi (iş piyasası) arasında yakın bir ilişkiyi betimlemektedir. Öğrencilerin, alanda günün koşullarına uygun olarak elde ettikleri bilgi, beceri ve yeterlikler, mesleklerine hazır olma düzeylerini önemli oranda artırmaktadır. Pratiğe ilişkin 22

23 yönlendirme, mezunların işverenler açısından oldukça cazip ve tercih edilir hale gelmelerini sağlamaktadır. Günümüzde Fachhochschule yüksek öğrenim kurumlarında, araştırma faaliyetleri de yürütülebilmektedir. Araştırma projeleri genellikle sanayi tarafından desteklenmektedir. Almanya Fachhocschule yüksek öğrenim kurumları Alman sanayisi için önemli değer taşımakta ve yerel sanayi ile pek çok ortaklıklar yürütülmektedir. Ayrıca bazı Fachhocschule yüksek öğrenim programları, daha önce de bahsedildiği üzere derecenin ortak bir üniversite programı tarafından verilmesi suretiyle doktora programları da yürütebilmektedir. Bologna süreci ve söz konusu sürece bağlı Education and Training 2010 hedefleri çerçevesinde Alman Üniversiteleri ve Fachhochschule yüksek öğrenim kurumları geleneksel Alman Diplom lisans derecesine yönelik programlara öğrenci alımını durdurmuş ve AB lisans ile yüksek lisans derece standartlarına göre yeni programlarının başvurularını yapmıştır. Bologna sürecine paralel olarak hem üniversite hem de Fachhochschule yüksek öğrenim programlarınca verilen lisans ve yüksek lisans dereceleri yasal olarak eşit kabul edilmiştir. Almanya da hem Fachhocschule hem de üniversitelerdeki eğitim programlarının akreditasyonu ACQUIN (Alman Akreditasyon Konseyi) tarafından yapılmaktadır. ACQUIN tarafından akredite edilen Fachhochschule uygulama mühendisliği programlarına ilişkin ayrıntılı bilgiler 4. Bölüm de sunulmuştur Diğer bazı gelişmiş ülkelerdeki benzer programlar Belçika da ve Hollanda da yükseköğrenimdeki Hogeschool (hogescholen) kavramı da Almanya daki Fachhochscule ve Finlandiya daki ammattikorkeakoulu ile pek çok benzerliğe sahiptir. Belçika nın Flamenk bölgesindeki Hogeschool enstitüleri Bologna kapsamında akademik değişim sürecine girmişlerdir. Bu süreçte üniversitelerle birleşik bir yapı oluşturarak, programlarına araştırmayı da entegre etmeye başlamışlardır. Bu durum, söz konusu enstitülerin akademik yüksek lisans derecesi vermelerine imkân sağlamıştır. Hollanda da mevcut bulunan dört teknoloji enstitüsü geçtiğimiz dönemlerde üniversiteye dönüşmüşlerdir. Finlandiya da yükseköğrenimde kullanılan Ammattikorkeakoulu (Đsveç deki karşılığı "yrkeshögskola") özellikle teknoloji (uygulama mühendisliği) alanındaki lisans derecesine yönelik çalışmalara odaklanmaktadır dan sonra Fin Teknoloji Enstitüleri resmi isimlerindeki Polytechnik ifadesini University of Applied Sciences olarak değiştirmişlerdir. Ammattikorkeakoulu Belçika ve Hollanda da bulunan hogeschool ile Almanya, Avusturya ve Đsviçre de bulunan Fachhochschule ile pek çok benzerliğe sahiptir Mevcut durumun değerlendirilmesi Gelişmiş bazı ülkelerdeki uygulamalar değerlendirildiğinde, yüksek öğrenim kurumlarında hem klasik mühendislik ve hem de uygulama mühendisliği (teknoloji) programlarının sunulabilmekte olduğu anlaşılmaktadır. Klasik Mühendislik ve Uygulama Mühendisliği (Teknoloji) Programları, son yıllarda meydana gelen gelişim süreçleri sonrasında hemen hemen benzer akademik seviyeye gelmişlerdir. Özellikle, Bologna Süreci 4 yıllık uygulamalı mühendislik eğitimi vermekte olan ve değişik adlarla anılan (Fachhochschule, Hogeschool, Hogescholen, Ammattikorkeakoulu vb.) yükseköğretim kurumlarındaki teknoloji programlarını üniversitelerdeki mühendislik programları ile yasal ve akademik anlamda eşdeğer düzeye getirmiştir. 23

24 Öte yandan, hem ABD de hem de bazı Avrupa ülkelerinde teknolog ya da uygulama mühendisi olarak anılan meslek grubunun resmi anlamda tanınmasıyla ilgili bazı sorunların yaşandığı da anlaşılmaktadır. ABD de akredite edilmiş teknoloji programları mevcut olmasına karşın, mezunların kamu destekli bir kayıt ve sistemine sahip olması Mühendis Birliklerinin engellemesiyle karşılaşmaktadır. Ayrıca, bazı eyaletlerde sanayide teknolog ya da uygulama mühendisi kavramlarının teknisyen ve tasarım mühendisine göre konumunun nasıl değerlendirilmesi gerektiği yönünde çelişkiler de mevcuttur. Avrupa bünyesindeki durum incelendiğinde ise, Fachhochschule bünyesindeki uygulama mühendisliği programlarının sanayi tarafından önemli düzeyde kabul edilebilir bir konuma geldiği ve Bologna süreci ile Education and Training 2010 hedefleri doğrultusundaki yapılanma modellerinde Avrupa derece programları modeline yönelme sağlanarak uyumlaştırma ve karşılaştırılabilirlik sorunlarının giderilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Fachhocschule teknoloji programlarının en güçlü yönünü sanayi ile yakın işbirliğinin tesis edilmiş olması ve modelin 1970 li yıllardan bu yana sürdürülmesi nedeniyle sanayinin geniş oranda benimsediği yerleşik uygulamalı programlar haline gelmiş olması oluşturmaktadır. Ayrıca, söz konusu programların EQAR (European Quality Assurance Register for Higher Education) bünyesinde kalite güvence kuruluşu olarak onaylanan ACQUIN (Alman Akreditasyon Ajansı) tarafından akredite edilmiş olmasının da Bologna süreci açısından önemli bir aşama olduğu düşünülmektedir. Yukarıda kısaca özetlenen mevcut durum çerçevesinde, Türkiye deki teknoloji fakültelerinin kurulma ve gelişim süreçlerinin bir takım önemli zorlukların yaşanacağı düşünülmektedir. Bu çerçevede; Türkiye de teknoloji fakültelerinin arzu edilen misyon, eğitim amaçları ve öğrenme çıktılarını sağlayabilecek şekilde organize edilebilmesi yönünde bazı sorunların oluşması muhtemel gözükmektedir. Bu sorunlardan bazılarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür. a) Teknoloji Fakültelerinin Türkiye gerçekleri göz önünde bulundurularak ve uluslar arası kriterlere uygun olarak yapılandırılması gerektiği bugüne kadar konu ile ilgili yapılan tüm çalışmalarda önemle vurgulanmaktadır. Ancak, Türkiye gerçeğine ilişkin çerçeve henüz somut olarak ortaya konmamıştır. Öngörülen Teknoloji Fakültesi programlarının tam anlamıyla hangi ihtiyaçlara cevap verebileceğinin belirlenerek tasarlanması çok önemlidir. Alman modelinde yapının büyük oranda değiştirilerek AB derece programı verilmesi sürecine girilmiş olmasının uluslar arası düzeydeki karşılaştırmalar açısından daha önemli olduğu düşünülmektedir. Türkiye nin de 2001 yılından bu yana üye olduğu Bologna Sürecine uyumlu olarak AB bünyesindeki teknoloji programlarında atılmakta olan adımların tanınma ve karşılaştırılabilirlik açısından daha etkin bir model olması muhtemeldir. b) Avrupa da benzerlerinde sıklıkla karşılaşıldığı şekilde, teknoloji fakültesi mezunlarının isterlerse ilave pedagojik formasyon alarak ilgili alanlardaki teknik öğretmen ihtiyacını karşılamaya devam etmesi sağlanmalıdır. Ülkemizde teknolog ya da uygulama mühendisi kavramının sanayide oturmuş bir kavram haline gelmesi ancak orta ya da uzun vadeli bir beklenti olarak öngörülebilir. Bu nedenle, öğrencilere alternatif istihdam imkânı sağlayabilecek ve özellikle de halen tam ya da büyük oranda öğretmenlik istihdamı sağlayan Endüstriyel Teknoloji Öğretmenliği, Bilgisayar Öğretmenliği, Elektronik Öğretmenliği gibi bölümlerin öğretmen yetiştirme misyonlarına devam etmesi gereklidir. Ayrıca, öğretmen olarak atanma şansı bulunmayan bölümlerdeki öğrencilere de yukarıda bahsedilen alanlarda çift anadal ve yandal imkânı sağlanarak ilk etapta teknolog, teknoloji mühendisi ya da uygulama mühendisi gibi unvanlarla ilgili beklentilerin tam anlamıyla uygulama ile örtüşmemesi nedeniyle doğabilecek olumsuzlukların bir miktar önüne geçilmesi mümkün olabilecektir. 24

25 c) Süreçte ihtiyaç analizinin en gerçekçi şekilde yapılabilmesi büyük önem taşımaktadır. Esas olanın sanayinin gerçek ihtiyacı olan nitelikli eleman yetiştirme olduğundan hareketle, sadece kişisel tasarruflarla sanayi ihtiyaçları ve uluslar arası gerçeklerin göz ardı edilmesine imkân sağlanmamalıdır. Doğru ihtiyaç analizleri ve istihdam projeksiyonlarının yapılabilmesi için kurulması öngörülen programlar bazında kalite güvencesi mekanizmalarının nasıl oluşturulacağı sürecin en başında belirlenmelidir. Sonrasında, oluşturulacak kariyer ofisleri ile kalite çalışmalarının desteklenmesi sağlanmalıdır. d) Uygulamalı mühendislik eğitiminin maliyeti oldukça yüksektir. Uygulama ağırlıklı eğitim veren ve teknik öğretmen sıfatı dışında herhangi bir unvan alamadığı için sanayide arzu edilen pozisyonda çalışamayan teknik öğretmenlerden istenildiği düzeyde faydalanılamamakta olduğu sıklıkla vurgulanmaktadır. Ancak, teknik öğretmenlik programlarının ilk kurulduğundan bu yana geçen uzun süreçte, sanayide geniş oranda teknik öğretmen kavramının oturmuş olduğu ve eğitim sistemini ve düzeyini bilen pek çok sanayi kuruluşunun bünyelerindeki değişik uygulama faaliyetlerinde görev tanımı teknisyenle çakışmayan ve teknisyenin daima konum olarak üzerinde bulunan teknik öğretmenler çalıştırdıkları bilinmektedir. Teknoloji fakülteleri mezunlarına verilmesi öngörülen uygulama mühendisi, teknolog ya da teknoloji mühendisi gibi unvanlarda hukuki olarak bir sorun yaşanırsa, teknoloji fakülteleri mezunlarının statüsü konusunda büyük bir belirsizlik oluşacaktır. e) Kamu üniversitelerinde genel bir sorun olarak karşılaşılan ve özellikle Bologna süreci kapsamında eğitim programlarının sorgulanmaya başlanması ile birlikte açığa çıkan değişime karşı direncin aşılarak tanımlanmış ulusal ihtiyaçların ve uluslar arası çerçevenin (özellikle Bologna tanınma kriterleri) gereğine uygun bir yapılanma gerçekleştirilebilmesi gerekmektedir. f) Uygulamalı Mühendislik eğitiminde program çeşitliliği yani günün gelişmelerine uygun alternatif programların kurulması mümkün olabilmelidir. Ancak, bu durum kişisel talepler üzerinden değil, sadece tanımlı ihtiyaçlar ve öğrenme çıktıları üzerinden değerlendirilmelidir. Her program ayrı bir bölüm olarak değil, bir bölüm içerisinde farklı öğrenme modülleri kullanılarak birkaç programın bulunması ve öğrencilere bu açılardan istihdam zenginliği yaratılması esas olmalıdır. Mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarında son yıllardaki gelişmeler incelendiğinde, okul sayılarında önemli bir artış oluşmasına karşın, bu okullardaki öğrenci sayılarında ciddi bir azalmanın olduğu görülmektedir. Öğrenci sayısında planlanan gelişme sağlanamadığından hatta mevcut durum da korunamadığından meslek dersleri öğretmenlerine olan talep giderek azalmıştır. Mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarına öğretmen yetiştiren 23 Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesinde 42 adet Öğretmen Eğitimi Programı uygulanmaktadır. Bu Fakültelerde toplam 33 binin üzerinde öğretmen adayı öğrenim görmekte ve yılda yaklaşık 5 bin civarında öğretmen adayı mezun olmaktadır. Mesleki ve Teknik Liselerde öğrenci sayılarında ciddi bir azalmaya karşın meslek dersi öğretmen arzında son beş yılda ciddi bir artışın olduğu görülmektedir. Son yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı meslek dersi öğretmenlerinin ancak ortalama %5 10 unu istihdam edebilmektedir. Bazı alanlarda ise hiç istihdam olmadığı görülmektedir. Buradaki tek istisna, Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi bünyesindeki Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü dür. Daha önce de belirtildiği gibi Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü mezunlarının tamamı MEB bünyesinde Teknoloji ve Tasarım Öğretmeni olarak istihdam edilmektedir. Bu durumda meslek dersi öğretmenlerinin yaklaşık %90 ı yetiştirilmiş oldukları meslek dersi öğretmenliği alanında istihdam edilememektedir. Aynı zamanda bu mezunlar iş piyasasına katılacak yeterlilikte yetişmediklerinden alanlarında iş bulmakta güçlükle karşılaşmaktadırlar. 25

26 AB ülkelerindeki öğretmen yetiştirme sistemleri incelendiğinde, bu ülkelerde ortak bir öğretmen yetiştirme sisteminin olmadığı, her ülkenin kendi ulusal sistemlerinin bulunduğu, Türkiye nin de bir ulusal sisteminin olması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Ancak AB ülkelerinin mesleki ve teknik eğitime öğretmen yetiştirme sistemlerinde benzer temel eğilimlerin olduğu da görülmektedir. Bu eğilimleri inceleyip kendi ulusal ihtiyaçlarımızla uyumlu olacak şekilde bir sistemi geliştirmek yararlı olacaktır. Bunun için; Öğretmen niteliğini yükseltmek için meslek dersi öğretmeninden beklenen yeterliliklerin belirlenmesi ve bu yeterliliklere göre öğretmen standartlarının oluşturulması, Standarda dayalı öğretmen eğitim programlarının modüler yapılanma modeline uygun olarak yapılandırılması, Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültelerinin çeşitli meslek alanları ile ilgili eğitim programlarının modüler yapı esas alınarak geliştirilmesi, gerekmektedir. Bilindiği üzere modüler yapı; değişikliklere uyum gücüne sahip, esnek, bireyin ihtiyacını esas alan dolayısıyla ihtiyaçlar değiştikçe bu değişikliklere cevap verebilen bir yapı özelliği göstermektedir. AB ülkelerindeki mesleki ve teknik eğitime öğretmen yetiştirme sistemlerinde, öğretmenler mesleki ve teknik alanlarda 3 ya da 4 yıllık bir öğretim programını tamamlamış kişilerdir. Sadece Đspanya da uygulamalı eğitimden sorumlu meslek öğretmenliği için iki yıllık eğitimle sağlanan üst düzey teknisyen niteliği yeterlidir. Đspanya daki bu uygulama profesyonel bir meslek öğretmeni yetiştirme açısından uygun bir eğitim süresi olarak değerlendirilmemektedir. Çünkü Avrupa Birliğinin almış olduğu karar doğrultusunda meslek öğretmeninin en az 3 yıl yükseköğretim düzeyinde eğitim almış olması gerekmektedir. AB ülkelerinde eğitimi yapılan meslek alanları mesleki eğitim için istihdam olanakları olan, belirlenmiş alanlardır. Bu özel alan programları üniversitelerde ya da mesleki yükseköğretim kurumlarında sunulmaktadır Sürece Yönelik Gazi Üniversitesinde Yürütülen Çalışmalar EUA Kurumsal Değerlendirme Raporu Gazi Üniversitesi nin dış değerlendirme almak amacıyla Şubat 2007 tarihinde Avrupa Üniversiteler Birliğine sunmuş olduğu Özdeğerlendirme Raporunda mesleki ve teknik eğitim fakültelerinde yaşanan sorunlar ( şu şekilde belirtilmiştir: GÜ ye bağlı Mesleki Eğitim Fakültesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Ticaret-Turizm Eğitimi Fakültesi ve Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi, ilk ve orta öğretim kurumlarının ilgili alanlarına öğretmen yetiştirmek amacıyla kurulmuşlardır. Ancak son yıllarda bu fakültelerdeki çoğu öğretmen yetiştirme programından mezun olanların öğretmen olarak atanmaları çok sınırlı olmakta ya da hiç olamamaktadır. Bu nedenle adı geçen fakültelerin bazı programları, öğretmen yetiştirme misyonundan uzaklaşmış durumdadır. Dolayısıyla söz konusu fakültelerdeki bazı programlar, ilgili sektöre eleman yetiştirmek amacıyla eğitim programlarında değişikliğe gitme yönünde çalışma başlatmışlardır. Mesleki Eğitim, Teknik Eğitim, Ticaret-Turizm Eğitim ve Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültelerinde yaşanan bir başka ciddi sorun ise programların çakışmasıdır. Söz konusu fakültelerin bünyelerinde aynı amaca hizmet veren ve MEB in öğretmen atama kararnamesi gereğince aynı alana öğretmen yetiştirmekte olan bölümler mevcuttur. Söz konusu bölümlerin birleştirilmesi ve Endüstriyel Sanatlar Eğitim, Ticaret-Turizm Eğitim, Mesleki Eğitim ve Teknik Eğitim Fakültelerinin uluslararası normlara uygun ve karşılaştırılabilir nitelikte yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu konuda söz konusu fakültelerin bazı bölümlerinde değişime yönelik istek açık bir şekilde belirtilmektedir. SWOT 26

27 analizlerinde ortaya çıkan Yeniliklere ve gelişmelere açık bir yönetim anlayışına sahip olunması ve Üniversitede stratejik planlama ve akreditasyon çalışmalarına başlanmış olması fırsat algıları, bu değişimi destekleyecek unsurlar olarak görülmektedir. Üniversitenin kurumsallaşmış ve köklü bir kurum olması ise her ne kadar SWOT analizlerinde bir fırsat olarak algılanmakta ise de bunun değişim yönünde bir tehdit haline gelebileceği de düşünülmektedir. Ayrıca, bahse konu programların büyük bir çoğunluğu uluslar arası normlara göre karşılaştırılabilir ve kolay anlaşılır nitelikte değildir. Yukarıdaki paragraflarda, Türkiye deki en geniş mesleki ve teknik eğitim programlarına sahip olan Gazi Üniversitesi nin mesleki ve teknik eğitim alanındaki en temel sorunlarının, uluslararası normlara göre karşılaştırılabilir nitelikte programların azlığı ve program çakışmaları olarak tespit edilmiş ve bu temel sorunlara kısa zamanda odaklanma gereksinimi önemle vurgulanmıştır. Söz konusu raporda ayrıca, Gazi Üniversitesinin mesleki ve teknik eğitim alanında eğitim kalitesini yükseltme yönünde attığı adımlar da aşağıdaki şekilde vurgulanmıştır: Avrupa Birliği Komisyonu tarafından 14 milyon Avro ile desteklenen ve Milli Eğitim Bakanlığı nın 4,5 milyon Avro katkı verip, organizasyonunu üstlendiği MTEM Projesi 42 ay devam ederek 2007 başında tamamlanmıştır. Gazi Üniversitesinin de dâhil olduğu bu proje kapsamında, yılından itibaren Mesleki Eğitim Fakültesi, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi ile Teknik Eğitim Fakültesinin bazı bölümlerinde yeterliliğe ve öğrenci merkezli öğrenmeye dayalı modüler eğitim programlarına geçilmiştir. Toplam 9 meslek programında eğitim düzenlemelerinin yanı sıra, yüksek parasal kaynaklarla ekipman desteği de sağlanmıştır. Ayrıca, yine AB Leonardo da Vinci fonundan desteklenen ve üniversitemizin yürütücülüğünde devam eden Teknoloji Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar Projesi ile de Avrupa boyutunda ortak modüler öğrenci merkezli Teknoloji Öğretmeni yetiştirme müfredatı geliştirilmektedir. Söz konusu müfredat Endüstriyel Teknoloji Eğitimi programında uygulanacaktır. Avrupa Üniversiteler Birliği ne Şubat 2007 itibariyle sunulan özdeğerlendirme raporu sonrasında, EUA tarafından Gazi Üniversitesine iki inceleme ziyareti gerçekleştirilmiş ve ziyaretler sonrasında hazırlanan EUA Gazi Üniversitesi dış değerlendirme raporunda mesleki ve teknik eğitimin yapılandırılması ile eğitim programlarının revizyonu süreçlerine ilişkin olarak aşağıdaki önerilerde ( bulunulmuştur: Üniversitenin akademik, idari, beşerî ve mali kaynaklarının optimize edilmesine yönelik bir strateji olarak bazı fakülte ve yüksekokulların işlevsiz kalmasına göz yumulmuşsa da, bu yaklaşım tatminkâr değildir. Mevcut kurumsal yapının bu yönleri, Özdeğerlendirme Raporunda da belirtildiği üzere, can çekişmektedir. Bu durumun, özellikle öğretmen yetiştiren beş fakülte için geçerli olması bir paradokstur (fakat sadece bunlarla da sınırlı değildir). Eğitimcilerin yetiştirilmesi (öğrenci kabul puanlarına dayalı olarak) tarihsel temeli olan bir güçlü yöndür. Ancak bugün, programların mükerrer bir yapı sergilediği ve çakışan misyonların Üniversite ve öğrencilerin çıkarına hizmet etmediği bu birimler, Üniversitede yaygın biçimde başlıca zayıflıklardan biri olarak tanımlanmaktadır. Mesleki / Teknik Eğitim Fakültelerindeki bazı öğrenciler, öğretmen olma yönünde zayıf bir umut taşımaktadır ve bu öğrencilerin nitelikleri, başka alanlarda kariyer fırsatı aramak için kendilerine rekabet imkânı da tanımamaktadır. Bunun bir sonucu olarak akademik personel, bu farklılaştırılmış uygulamalara daha uygun hale getirebilmek üzere müfredatı geliştirme yolları aramaktadır. Fakülte amaçlarını farklılaştırmaya yönelik bu strateji ya da basitçe fakülte isimlerinin değiştirilmesine yönelik öneriler, Üniversite kaynaklarının etkin kullanımına veya uzun vadede Üniversite ve öğrencilerinin çıkarlarına hizmet etmemektedir. Değerlendirme Takımı üyeleri, Üniversitenin zayıf olduğu bir yönü, kendi ulusal ve uluslararası saygınlığını artırma yönündeki temel stratejisinin bir parçası olarak sunmasını eleştirmiştir. Üniversite yönetiminin öğretmen yetiştirme alanında ilgili önlemleri hayata geçirmesi için gereken hareket kabiliyetini belirlemede, Milli Eğitim Bakanlığının önemli bir rol oynadığı kabul edilmektedir. Yine de EUA Takımı Senato ve Yönetim Kurulunun değişim için etkili ve gerçekçi bir strateji geliştirmesi gerektiği kanaatindedir. Sağlık ve doğa bilimleri gibi diğer fakültelerde fazlasıyla 27

28 genel değerler ve çakışan misyonlar mevcuttur. Üniversitenin bu alanı kayda değer güçlü yönlerinden biri olarak geliştirme kararlılığı göz önünde bulundurulduğunda, kurumsal ve idari bakımdan fakülteler arası etkileşim daha iyi yansıtılmalı ve geliştirilmelidir. Mevcut örgütlenme gereğinden fazla sayıdaki akademik birimler ve çakışan ikili uygulamalarla yetersiz ve etkisiz bir yapılanmaya dayanmaktadır. Bu acil bir konu olarak ele alınmalı ve Senato ile Yönetim Kurulu bu alanda etkili ve gerçekçi bir değişim stratejisi geliştirmelidir. Üniversitede kurulan süreçler, akademik süreç ve programların yıllık değerlendirmesine ve izlenmesine odaklanmaktadır. Yeni programların kurulması ve geliştirilmesi ile ilgili olarak Üniversite tamamıyla akademik birim düzeyindeki faaliyetlere dayanmaktadır. Yeni program açma kararı Fakülte Kurullarında alınmakta, programın içeriği ve standartları ise bölüm bazında belirlenmekte ve onaylanmaktadır. Bazı programlarda dış akreditasyonu için kademeli bir ilerleme olmakla beraber (Mühendislikte olduğu gibi), yeni açılan veya yıllık izleme sonucu değişiklik yapılan programlarda meslektaş değerlendirmesi (peer review) konusunda genel olarak bir ilerleme kaydedilmemiştir. Bu nedenle Üniversite, bu manada kendini ölçecek, ulusal ve uluslararası standartlara göre duruşunu, meslektaş katılımı ile şeffaf bir şekilde gösterecek bir araca sahip değildir. Üniversite, yeni programlarının standartlarını, özgün araştırmaları ve üst düzey eğitimi ile ulusal ve uluslararası düzeyde saygın ve tercih edilen bir kurum olma vizyonu ile uyumlu bir şekilde nasıl denetleyeceğini düşünmelidir EUA Değerlendirmesi sonrasında yürütülen çalışmalar EUA dan alınan dış değerlendirme sonrasında, Gazi Üniversitesi bünyesindeki mesleki ve teknik eğitim fakülteleri ve öğretmen yetiştirme süreçlerini yeniden yapılandırmak amacıyla Gazi Üniversitesi Merkezi Eğitim Komisyonu bünyesinde Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Đlgili rektör yardımcısı başkanlığında ve ilgili her fakülteden görevlendirilen iki üyenin bulunduğu kurul, Gazi Üniversitesi Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Raporu nu hazırlayarak Mayıs 2008 de Gazi Üniversitesi Rektörlüğü ne sunmuştur. Kurul bünyesinde aşağıda belirtilen hususlarda çalışmalar yürütülerek raporlandırılmıştır: Mesleki ve teknik eğitimde uluslararası standartlara uygun bir yapı ortaya konulması, Mezunların ulusal ve uluslararası iş piyasalarında etkin istihdamına imkân verebilecek bir yapının ortaya çıkarılması, Üniversite içinde isim ve içerik bakımından aynı veya benzer olan programlarla ilgili sorunların çözülmesi, Mesleki ve teknik eğitime öğretmen yetiştirme yönteminin uluslararası standartlara uygun olarak yeniden düzenlenmesi Raporda, mesleki ve teknik eğitime ilişkin çalışmaların ve izlenen politikaların ele alındığı dokümanlara ve istatistik değerlendirmelerine bakıldığında ayrıştırılmış ayrıntılı bilgilere rastlanmamakla birlikte; mesleki ve teknik eğitim alanına öğretmen yetiştiren fakültelerin karşılaştığı başlıca üç temel sorun aşağıdaki gibi özetlendiği bildirilmiştir: a. Đstihdam: Mesleki ve teknik eğitim fakültelerinden mezun olan ve öğretmen olarak çalışanların büyük bir bölümü MEB tarafından istihdam edilmektedir. Son yıllarda bu fakültelerin mezunlarının ancak çok az bir kısmı meslek dersi öğretmeni olarak atanabilmekte, büyük çoğunluğu işsiz ya da düşük ücretli işlerde çalışmaktadır. Kamu kurumlarının haricinde özel sektör eğitim kurumlarında çalışanların ise çok az sayıda olduğu bilinmektedir. Bunun yanında, mesleki yeterliliklerin belirlenememiş olması ve mezunların sektörde yapacakları görevlerin tanımlarının yapılmaması, sektörde istihdam edilmelerinin önündeki başlıca sorun olarak gözükmektedir. 28

29 b. Eşdeğerlilik: Üniversitemiz bünyesinde yer alan mesleki ve teknik eğitim alanına öğretmen yetiştiren fakültelerin neredeyse tamamında yapısal sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlar, öğretmen atamalarındaki kısıtlamalar ve üniversitemizin Erasmus üniversitesi olmasından sonra daha da belirginleşmiştir. Fakülte ve bölüm yapılandırılmasındaki farklılıklar nedeni ile AB ülkelerinde eşdeğer fakülte veya program bulmakta zorluklar yaşanmaktadır. Fakültelerimizin bir kısmında bazı bölümler çok sınırlı da olsa AB üniversiteleri ile öğrenci veya öğretim elemanı değişimi yapabilmişlerdir. Bu değişimlerin bir kısmında da bire bir eşdeğerlilik söz konusu olmamıştır. c. Bölüm ve/veya Anabilim Dalı Çakışmaları (Dublikasyonlar): Fakülteler arasında bölüm, diploma programı ve anabilim dalı (AD) çakışmaları problemin bir başka boyutunu oluşturmaktadır. Gazi Üniversitesi Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Raporu nun 5. sayfasında ise aşağıda belirtilen somut tespitlerde bulunulmuştur. Uluslararası yapılan incelemeler de göstermiştir ki; hiçbir yükseköğretim sisteminde, özellikle belirli bir kamu kuruluşunda istihdam edilmek amacıyla eğitim veren bir yükseköğretim kurumu bulunmamaktadır. Bunun yanında, mesleki formasyon dersleri olarak bilinen, pedagojik formasyon olarak da ifade edilen derslerin mesleki ve teknik öğretmen yetiştiren bütün fakülteler için aynı olması, alanlar için özel bir durum arz etmemesi dikkat çekmekte ve meslek dersi öğretmenlerince eleştirilen bir konu olarak görülmektedir. Çalışma Gazi Üniversitesinde, mesleki ve teknik eğitim veren fakülteleri ülkemiz ihtiyaçları ve ilgili sektörlerin beklentileri doğrultusunda, uluslararası standartlara uygun olarak yeniden yapılandırmak amacı ile gerçekleştirildiği için ve uluslararası standartlar da diploma programları seviyesinde karşılaştırılabildiğinden, çalışma sırasında esas olarak ABET/TAC kriterleri çerçevesinde akreditasyon ve meslek standartları (ISCED 97) ve DACUM program geliştirme anlayışı ve ölçütleri dikkate alınmıştır. Böylece, küreselleşen dünyada mezunlar için istihdam olanaklarını artırıcı en geçerli stratejinin uygulanmış olacağı varsayılmıştır. Çalışmada, diploma programlarının oluşturulmasında, fiziki altyapı ve öğretim elemanı yeterliliği de göz önünde bulundurulmuştur. Özetle, yeniden oluşturulacak veya değişim ve dönüşüme uğrayacak fakültelerin karşılamaları gerekli olan kriterlerin aşağıdaki hususları içermesi gerektiği kararlaştırılmıştır: Sahip olunan eğitim araç ve gereçleri ile laboratuar ve atölye uygulama donanımları, Đleri ve modern sanayi ve sektör uygulamalarının ihtiyaçlarını ve gereklerini karşılayan ve yeterince yüksek akademik seviyede olan çağdaş eğitim programı, Reel sektör tarafından ihtiyaç duyulan beceri ve yeterlilikleri gerektiren standartlara ve yeterliliklere dayanan alan eğitim programı, Temel becerileri hesaba katan modüler eğitim programı, Uygun eğitimi, yeterliliği ve deneyimi olan akademik personel kadrosu, Teknoloji ya da bilim konusunda lisans dereceleri olarak onaylanan program alanları için iş dünyası ile ispatlanmış ve sürdürülebilir bağlantılar. Bölümlerin oluşturulmasında her bölümün aynı zamanda bir diploma programına sahip olması benimsenmiştir. Bölüm adı ile diploma programının aynı isimle anılması uygun bulunmuştur. Belirtilen çerçevede ilk aşamada akreditasyon, uluslararası eşdeğerlilik, ulusal ihtiyaçlar, istihdam ve mevcut öğretim elemanı, atölye-laboratuar imkânları dikkate alınarak GÜ bünyesinde mesleki ve teknik anlamda 23 diploma programının açılmasının uygun olacağı yönünde fikir birliğine varılmıştır. 29

30 Çalışma kapsamında oluşturulan Teknoloji Fakültesi modelinde yer alması öngörülen bölümler Çizelge 10 da verilmiştir. Bahse konu raporun ekler bölümünde ise Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesindeki mevcut durum ve kısıtlar çerçevesinde temel alınan kriterler ile sahip olunan özgünlük özelliği çerçevesinde aşağıdaki sonuçlar ifade edilmiştir: Bilgisayar Eğitimi Bölümü ve Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümleri, Teknoloji Fakültesi bünyesinde yer almalıdır. Bilgisayar bölümünün yapılanmasında Teknik Eğitim Fakültesi nde benzerlik arz eden bir diğer programla birleşerek sağlanacak yapı öngörülmelidir. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü ise Teknoloji Eğitimi konseptine uygun yapıda özgün bir şekilde mevcudiyetini sürdürmelidir. Her iki programda lisans eğitimi ile ilgili sektörlere hizmet edebilecek özgünlükte mezun verebilecek durumdadır. Ayrıca bu programlar lisans sonrası pedagojik formasyon ile öğretmenlik formasyonu sağlandığında öğretmenlik için gereken teknik öğrenimleri de kazandırabilecektir. Özellikle Teknoloji alanında farklı eğitim kademelerinde ihtiyaç duyulabilecek öğretmenlerin, öğretmenlik formasyonu öncesi süreçte yetiştirecek özgün bir yapılanmanın Teknoloji Fakültesi içerisinde yer alması önemlidir ve Endüstriyel Teknoloji Bölümü bu anlayış üzerine inşa edilmelidir. 30

31 Çizelge 10. Gazi Üniversitesi bünyesinde oluşturulan çalışma komisyonunun hazırladığı Gazi Üniversitesi Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Raporu nda öngörülen Teknoloji Fakültesi Programları Bölüm / Program Adı Mevcut anabilim dalları Anabilim Dalı Adı Yeni anabilim dalları Bilgisayar Teknolojisi Elektrik Teknolojisi Elektronik Teknolojisi Döküm ve Model Teknolojisi Metal Teknolojisi ve Metalurji 1. Bilgisayar Sistemleri AD (TEF) 2. Bilgisayar Yazılımları Eğitimi AD (ESEF-TEF) 3. Bilgisayar Donanım AD (ESEF) 4. Bilgisayar Kontrol Kumanda AD (ESEF) 5. Sayısal Yöntemler AD (ESEF-TEF) 1. Elektrik Makineleri AD (TEF) 2. Enerji Tesisleri AD (TEF) 3. Aydınlatma ve Tesisat AD (TEF) 1. Elektronik AD (TEF) 2. Kontrol AD (TEF) 3. Telekomünikasyon AD (TEF) 1. Döküm- Model AD (TEF) 1. Ekstraktif Metalurji AD (TEF) 2. Kaynak Anabilim Dalı (TEF) 3. Mekanik Metalurji AD (TEF) 4. Malzeme AD (TEF) Tesisat (TEF) Enerji (TEF) Bilgisayar Yazılımları AD Bilgisayar Kontrol AD Elektrik Makineleri AD Enerji Tesisleri AD Aydınlatma ve Tesisat AD Elektronik Anabilim Dalı Kontrol AD Telekomünikasyon AD Döküm Teknolojisi AD Model Tasarım ve Üretimi AD Kaynak Teknolojisi AD Malzeme AD Metal Teknolojisi AD Đklimlendirme ve Tesisat Teknolojisi Đklimlendirme AD Tesisat AD Otomotiv Teknolojisi 1. Otomotiv (TEF) Otomotiv Teknolojisi AD 1. Mekanik ve Makine Elemanları AD (TEF) Makine Đmalat 2. Tasarım ve Konstrüksiyon AD (TEF) Tasarım ve Konstrüksiyon AD Teknolojisi 3. Üretim Planlama ve Kontrol AD (TEF) Đmalat Teknolojisi AD Makine Kalıp Tasarımı ve Üretimi Teknolojisi Endüstriyel Teknoloji Yapı Teknolojisi Mobilya Tasarımı ve Üretim Teknolojisi Matbaa Teknolojisi 1. Kalıpçılık AD 1. Enerji ve Ulaşım Teknolojisi (ESEF) 2. Endüstriyel Malzeme ve Üretim Teknolojisi (ESEF) 3. Elektrik Elektronik ve Telekomünikasyon AD (ESEF) 4. Bilgisayar Destekli Tasarım 1. Yapı (TEF) 2. Geoteknik (TEF) 3. Restorasyon (TEF) 4. Yapı Tasarımı Anabilim Dalı (TEF) 1. Mobilya (TEF) 2. Ağaç Malzeme (TEF) 3. Dekorasyon (TEF) 1. Baskı (TEF) 2. Reprodüksiyon (TEF) 3. Dizgi Anabilim Dalı (TEF) Sac Metal Kalıpçılığı AD Plastik Kalıpçılığı AD Đş ve Bağlama Kalıpları AD Ürün Tasarımı AD Malzeme ve Üretim Teknolojisi AD Enerji ve Kontrol Teknolojisi AD Yapı AD Geoteknik AD Restorasyon AD Yapı Tasarımı AD Mobilya Tasarımı AD Mobilya Üretim Teknolojisi AD Mobilya Malzemeleri AD Matbaa Teknolojisi AD 31

32 3.3. Sürece Yönelik YÖK Bünyesinde Yürütülen Çalışmalar Türkiye nin Yükseköğrenim Stratejisi Şubat 2007 de YÖK tarafından yayınlanan Türkiye nin Yükseköğrenim Stratejisi adlı raporunun 111. ve 112. sayfalarında mesleki ve teknik eğitim fakülteleri ile ilgili aşağıdaki tespitlerde bulunulmuştur: 1983 yılında, mesleki ve teknik eğitime öğretmen yetiştiren 1 Mesleki Eğitim, 3 Teknik Eğitim Fakültesi olmak üzere toplam 4 fakülte bulunmaktaydı. 23 yılda, mesleki ve teknik eğitim fakültelerinin sayısı 4 den 23 e yükselmiştir. Belli bir plana dayanmadan açılan bu fakültelerin eğitim kalitelerinde, zaman içinde nitelik kayıpları ortaya çıkmasının yanı sıra, mezunları da istihdam sorunlarıyla karşılaşmışlardır. Mevcut fakülte sisteminin yapısı, kapasitesi ve mezunlarının iş dünyasındaki karşılaştıkları sorunlar ve çözümleri konusundaki tartışmalar bu fakültelerin sayılarının artmaya başlamasıyla giderek artmakta ve aşağıdaki 4 temel konu üzerinde yoğunlaşmaktadır: a. Teknik öğretmen olarak yetiştirilen ve sayıları giderek artan mezunların karşılaştıkları istihdam sorunu, b. Öğretmen olarak istihdam edilemeyen mezunların sektörlerde çalışabilmeleri için tanımlanmış bir unvan, yetki ve sorumluluklarının bulunmaması, c. AB ülkelerindeki yükseköğretim kurumlarında teknik eğitim fakülteleri ile eşdeğer herhangi bir yüksek öğretim kurumunun bulunmaması nedeniyle öğrenci ve öğretim elemanı değişim programlarının uygulanamaması, d. Teknik eğitim fakültelerinin, mevcut yapıları ile uluslararası kuruluşlar tarafından akredite edilememesi ve bu fakültelerden diploma alanların, gelişmiş ülkeler ve AB ülkelerinde diploma denkliğinin bulunmaması Teknik eğitim fakültelerinin mezunlarının önemli bir bölümü eğitim sektörü dışında çalışmaktadır. MEB, bu fakülte mezunları için önemli bir işveren konumunda olmasına karşın, 1990 lı yıllardan başlayarak istihdam edilenlerin sayısı giderek azalmış ve son yıllarda %5 lerin altına düşmüştür. Đstihdam konusunda daha da çarpıcı bir durum ise, KPSS 2005 de elektrik öğretmenliğinde başvuran 1669 adaydan 2006 yılında yalnız 19 u atanmış olmasıdır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından istihdam edilmediği için, sektörlerde çalışmak zorunda kalan teknik öğretmenlerin, teknisyen, tekniker ve mühendis hiyerarşik zincirinin neresinde konumlandırılmasına ilişkin hiçbir yasal düzenleme yoktur. Ayrıca teknik öğretmenlerin özlük haklarının, hangi unvan/statü çerçevesinde tanımlanabileceği belirsizdir. Bu fakültelerden mezun olanlardan MEB tarafından öğretmen olarak istihdam edilmeyenlerin sektörlerde istihdam edilmeleri durumunda ise çok büyük zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Bu durum, mesleki ve teknik öğretime olan ilgiyi azalttığından, gelen öğrenci niteliğinde önemli bir düşüş gözlenmektedir. Öte yandan bu durum, mevcut öğrencilerde de belirgin bir moral kaybına, motivasyon düşüşüne ve gelecekten ümitsizliğe neden olmakta, mezunlarda ise hayal kırıklıklarına ve sosyal problemlere dönüşmektedir. Söz konusu raporun 169. sayfasındaki Türkiye nin Yükseköğretim Sisteminde, Yüksekokulların ve Meslek Yüksekokullarının Programlarının Yeniden Đlişkilendirilmesi Konusundaki Stratejik Seçmeler başlığında ise aşağıdaki tespit ve öneriler yer almaktadır: 2547 sayılı yükseköğretim yasası, dünyada var olan eğilimler paralelinde kuram ağırlıklı üniversiteler ile uygulama ağırlıklı yükseköğretim kurumlarını tek bir sistem içinde toplamıştır. 32

33 Nitekim günümüzde değişik yükseköğretim kurumları; Enstitüler, Fakülteler, Yüksekokullar ve Meslek Yüksekokulları, tümüyle Üniversitelerin çatıları altında yer almaktadırlar. Türkiye nin 25 yıl önce gerçekleştirdiği bu uygulama, geçen süre içinde Avrupa ülkelerinde de yaygınlaşmıştır. Avrupa da geleneksel olarak kuramsal ve uygulamaya dönük yüksek öğretim kurumlarının ayrılmasına dayanan ikili yüksek öğretim sisteminden vazgeçmektedir. Đki türdeki yükseköğretim kurumlarını aynı çatı altında toplarken, bunların arasındaki karşılıklı geçişleri de kolaylaştırmaktadır. Türkiye nin 25 yılı bulan uygulamasından sonra, gerek yüksekokullar gerek meslek yüksekokullarında önemli sorunlar yaşandığı, Türkiye nin yükseköğretim sistemi değerlendirirken görülmüştü. Bu sorunların başında da, uygulamaya dönük öğretim yapan bu okullarda yetişecek insan gücünün ekonomi bakımından önemi sık sık vurgulanmasına karşın, bu okullardaki öğretim elemanları ve öğrencilerin kendilerini ikincil durumda hissetmeleri gelmektedir. Böylece yeteri kadar önemi anlaşılmayıp, geri planda kalmış olan bu kurumlar, ne öğrenciler, ne de öğretim elemanları bakımından çekicilik kazanabilmiştir. Artık bu kadar büyük bir insan gücü ve kaynağın verimsiz kullanılışına razı olunamayacağı için bu durum sürdürülemez. Bu durumu değiştirmek için; a. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarının toplumda, öğrenciler ve öğretim elemanları arasındaki saygınlığını artırmak ve iddialı hale getirmek; bu yolla bu kurumlardaki öğrenci ve öğretim üyelerinin motivasyonu yükseltmek, b. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarının yerel iş ve istihdam piyasalarına gömülü(embedded) hale gelmesini gerçekleştirmek, c. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarının taşımak istedikleri iddiayla d. uyumlu bir yönetişim sistemi oluşturmalarını sağlamak, e. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarına, daha iyi yetişmiş ve motive olmuş öğrencileri yönlendirmek, f. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarının içinde, işine kendini adamış, işi konusunda heyecan taşıyan öğretim elemanlarının kendilerini mutlu hissedecekleri yeni bir kariyer çizgisi kurabilmek, g. Uygulamaya dönük bu yükseköğretim kurumlarının donatımlarını yeterli hale getirmek, büyüklüklerini ve dağılımlarını yeniden yapılandırmak, gerekecektir. Bu altı stratejik seçmeyi gerçekleştirmeye, üniversiteler içinde yüksek okullar, meslek yüksek okulları ve ön lisans programlarının ilişkilerinin yeniden düzenlenmesiyle başlanmalıdır. Lisans derecesi veren teknik eğitim fakülteleri ile yüksekokulların, araştırma ağırlıklı olmayan, tamamen uygulamaya yönelik eğitim öğretim yapan Uygulamalı Bilimler ve Teknolojiler Fakülteler çatısı altında toplanması, Avrupa da başlayan değişime uyumlu bir yaklaşım olmaktadır. Bu fakülteler, 4 yıllık eğitim öğretim yapan yüksekokulların bağlı olduğu bir üst kurum olarak tüm organlarıyla tanımlanacaktır. Yüksekokullar, ülkenin stratejik olarak belirlenmiş insan kaynakları gereksinimlerini karşılamak üzere, uygulamalı sosyal ve idari bilimler, uygulamalı fen bilimleri, uygulamalı sağlık bilimleri ve uygulamalı teknolojiler biçiminde gruplara ayrılabilecektir. Özetle, YÖK tarafından 2007 yılında hazırlanan Türkiye nin Strateji Raporunda mesleki ve teknik eğitim fakültelerindeki mevcut durum tespiti bilinen şekliyle yapılmış, ancak çözüm olarak öngörülen değişimde, teknoloji fakültelerinin misyonunun uygulama mühendisi ya da teknolog yetiştirme olarak tanımlanmamıştır. Bunun yerine, Teknoloji Fakülteleri ve/veya Uygulamalı Bilimler Fakültelerinin 2 yıllık meslek yüksekokulları ile akademik eğitim veren fakülteler arasında geçiş sağlayacak bir misyona sahip olmaları öngörülmüştür (Şekil 2). 33

34 Şekil 2. Uygulamalı Bilimler ve Teknoloji Fakültelerinin Türkiye nin Yükseköğrenim Stratejisi Raporuna göre Yükseköğrenim Sistemi Đçindeki Yeri Türkiye nin Yükseköğretim Stratejisi Raporuna göre bir üniversitede Şekil 2 de belirtilen gruplardan her biri için ayrı bir fakülte kurulabilmesi öngörülmektedir. Bu üniversitelerde öğretim kadrosu; üretim ve hizmet sektörleri ile ilişkileri güçlü, uygulamada deneyimi yüksek öğretim üyelerinden ve iş deneyimli öğretim görevlilerinden oluşması gerektiği vurgulanmakta ve ön lisans derecesi veren meslek yüksekokullarının üniversitelerde varlıklarını eskisi gibi sürdürmesi planlanmaktadır. Bunun yanı sıra, meslek yüksekokullarının programları bütünüyle uygulamaya yönelik eğitim öğretim yapacak olan Uygulamalı Bilimler ve/veya Uygulamalı Teknolojiler Fakülteleri ne uyumlu hale getirilerek yükseköğretim sistemimizde dikey geçiş kavramı daha etkin ve verimli bir hale getirilmesi öngörülmektedir. Uygulamalı Bilimler ve Teknoloji Fakültelerine dikey geçiş kontenjanları yüksek düzeyde tutularak, mesleki ve teknik eğitimin yeniden yapılanmasında meslek yüksekokullarının önünün açılmasının önemli ölçüde gerçekleştirilebileceği düşünülmektedir Strateji Raporu sonrasında yürütülen çalışmalar 2008 yılı başından itibaren YÖK bünyesinde meslek yüksekokulları ile Teknoloji Fakültelerinin yapılandırılması yönündeki çalışmalara başlanmıştır. Bu kapsamda, Mayıs 2008 döneminde hazırlanan Gazi Üniversitesi Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Raporu da göz önüne alınarak geniş çaplı bir değerlendirme süreci başlamıştır. Değerlendirmeler sırasında (Nisan 2008), YÖK bünyesinde çalışma yürüten komisyonla Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü Yönetimi arasında bazı görüşmeler ve Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Bölümü nün yeni yapılanma sürecinde nasıl bir misyon ve rol üstlenebileceği yönünde karşılıklı değerlendirmeler yapılmıştır. Temel kriter olarak ABET / TAC çerçevesinde tanınır ve akredite olabilir 34