fiahin Sedir M N ANS KLOPED

Transkript

1

2 fiahin Sedir 25 Kadar türü olan y rt c bir kuflum. Di er y rt c kufllardan, genifl kanatlar m ve yanlara do ru aç lan yuvarlak kuyruklar mla ay rt edilebilirim. A r kanat darbeleriyle uçar ve havada as l ym flças na, kanatlar m ç rpmadan uzun süre dönebilirim. Ço u türümün üst bölümleri koyu kahverengi, alt bölümleri beyaz ya da kahverengi benekli, kanatlar çizgilidir. Genellikle böcekleri, küçük memelileri avlayarak beslenirim. Çal ç rp dan yapt m ve yumuflak fleylerle döfledi im sa lam yuvalar m, a açlar n ya da kaya ç k nt lar n n üstüne kurar m. Yumurtlama mevsiminde 2-5 aras nda yumurta yapar m. En iyi bilinen türlerim olan cm. uzunlu undaki Baya fiahin ülkemizin en yayg n y rt c kufllar aras ndad r. 4 türü bulunan, çamgiller familyas ndan, i ne yaprakl, iri gövdeli ve uzun ömürlü bir a ac m. Gençken piramitsi bir yap almama karfl n, yaflland kça yayvanlaflarak daha düzensiz bir görünüm al r m. Odunum; hofl kokulu, hafif, yumuflak ve dayan kl d r. Toprak ve su içinde de dayan kl l n koruyan odunlar mdan en çok inflaat kerestesi olarak yararlan l r. Odunlar mdan dam t larak, hofl kokulu, uçucu bir ya ç kar l r. Ülkemizdeki tek do al türüm Lübnan Sediridir. Güney Anadolu'da, özellikle de Toroslar'da m. Aras nda, saf ya da kara çam, diflbudak, hatta mefle gibi baz a açlarla kar fl k ormanlar olufltururum.

3 Tavflan Gelincik Kemirgen, memeli bir hayvan m. Genellikle kulaklar m bafl mdan daha uzun, k sa kuyru um d fl nda uzunlu um cm'dir. Arka bacaklar m daha uzun, dudaklar m kal n, yar k ve çok hareketlidir. Kuyru um k sa, kuyruk alt m beyazd r, ayaklar m n taban ve parmaklar k llarla örülüdür. Tüylerim az çok yünü and r r. Türlerim pek çoktur; Avrupa'n n kuzeyinde yaflayan kar tavflan, M s r tavflan, Tibet'in Tolay tavflan, Gröland ve Alaska'da yaflayan Kutup kar tavflan en tan nan türlerim aras ndad r. Ülkemizde yayg n olarak görülen türüm baya tavfland r. Topra n içine in eflmem, yerin üstüne bir çeflit yuva yapar m. Karn m doyurmak için gecelere ortaya ç kar m. Lahana, havuç, yonca, pancar ve maydanoz en sevdi im yiyeceklerdir. Genellikle küçük bir alan içinde yaflamakla birlikte, özellikle kuzey bölgelerinde bulunan türlerim ara s ra kitlesel halde göç ederler. Y lda dört defa do ururum ve her seferinde 2-4 yavru yapar m. E er bir do a gezisinde etraf n za dikkatlice bakacak olursan z benimle karfl laflabilirsiniz. Ama sizi fark edersem masallardaki gibi h zla koflup sizden kaçar m, onun için beni gördü ünüzde sessiz olun. Do- an n o sessizli inde sizinle birlikte olal m. Gelincikgiller familyas ndan, tarla ve bahçelerde yayg n olarak yetiflen bir y ll k otsu bir bitkiyim. Boyum cm. aras nda de iflir. Ülkemizde 16 kadar türümü görebilirsiniz. Parçal yapraklar m, parlak k rm z renkte gösteriflli çiçeklerim vard r. Taç yapraklar m n taban genellikle siyah lekelidir. Meyvem f ç biçiminde, çok tohumlu ve delikli bir kapsüldür. Yaprak rozetlerim, Anadolu kasabalar pazarlar nda sebze olarak sat l r. Çiçeklerim; öksürük kesici, gö üs yumuflat c ve hafif uyku verici oldu- undan, suda kaynat larak gelincik flurubu haz rlan r. Kurutulmufl gelincik meyvem, toz edilip bala kar flt r larak öksürük kesici olarak kullan l r. Ad m baz yörelerimizde Afl Otu olarak duyarsan z sak n flafl rmay n, o benim.

4 Turna Ç nar 14 kufl türünün ortak ad y m. En gösteriflli kufllardan biriyim. Bal kç llar and rmakla birlikte, genellikle daha iri yap l y m, gagam daha kal n, bafl m k smen tüysüz, aya mdaki arka parmak küçük ve iyice yukar dad r. Uzunlu um, hayk ran turnan n eriflkininde 1,5 m yi bulur. Bu türümün ç l kilometrelerce ötelerden duyulabilir. Uçarken uzun boynumu öne, uzun bacaklar m geriye do ru uzat r m. Yükseklerden, genellikle V biçiminde s ralar halinde uçar m. Genellikle batakl klarda ve çay r alanlar nda yaflar m. Küçük hayvanlar, bitkisel maddeleri yiyerek beslenirim. Batakl klardan daha kuru bir yer seçerek ot ve bitki saplar yla haz rlad m yuvama diflim genellikle iki tane kahverengi benekli yumurta b rak r. Yavrular m yumurtadan ç kt ktan k sa bir süre sonra koflmaya bafllar. Ülkemizde özellikle ç ve Do u Anadolu bölgelerindeki batakl klarda üreyen baya turna k - fl n sürüler halinde Afrika n n kuzeyine, Hindistan a ve Çin e göç eder. Daha küçük olan telli turnan n uzunlu u 75 cm dir. Oldukça seyrek rastlanan bu tür Anadolu nun baz iç kesimlerinde yaflar. Ülkemiz folklorunu derinden etkiledim, türkülere masallara konu oldum. Bir türkünün ça ran sesinde, bir masal n bitmeyen büyüsünde ve gökyüzünde buluflmak dile iyle m ye ulaflan gövdem üzerinden, 30 m yukar ya ve yanlara do ru sark k ince uzun dallar salan, genifl tepeli ulu bir a ac m. Gövde kabuklar m n çatlay p dökülmesiyle tan n r m. Anayurdum Kuzey Amerika, Avrupa n n do usu ve Asya d r. Ülkemizde, ç Anadolu ve k smen Kuzeydo u Anadolu hariç, deniz seviyesinden 1100 metre yüksekliklere kadar çok yayg n; dere boylar nda, nehir kenarlar nda, deltalarda, s z nt l ve çak ll yamaçlar üzerinde bulunurum. Hava kirlili ine ve hastal klara karfl dayan kl oldu um için büyük flehirlerde ve sanayi merkezlerinde çok yetifltirilirim. Odunumdan; alet saplar, f ç ve mobilyac l kta kullan l r, ayr ca yakacak olarak yararlan l r. Ayr ca tanen içeren kabuklar m kab z yap c, atefl düflürücü ve antiseptik olarak kullan l r.

5 Çakal Devedikeni Köpekgiller ailesinin Canis cinsinden, kurda benzeyen üç etçil memeli türün ortak ad y m. Bu üç türüm; Do u Avrupa, Kuzey Afrika ve ülkemizde de yaflayan baya çakal, güney ve do u Afrika da yaflayan kara s rtl çakal ile çizgili çakald r. Baya çakal n s rt karaya, karn beyaza çalar, öbür bölümleri kirli sar d r. Ülkemizde en çok k y bölgelerindeki s k ormanl k ve çal l klarda, ayr ca Güneydo u Anadolu nun alçak kesimlerinde yaflar m, iç bölgelerde görülmem. K rsal bölgelerde yaflayan gececi bir hayvan oldu umdan, gündüzleri genellikle çal l klar n ya da a açlar n aras nda gizlenir, alacakaranl kta avlanmaya ç kar m. Bazen yaln z, bazen çiftler ve sürüler halinde yaflar, buldu um küçük hayvanlar, bitkiler ya da lefllerle beslenirim. Sürüler halinde dolaflt mdan, koyun gibi büyük hayvanlar da avlad m olur. Yaln zken, bazen aslan gibi y rt c lar n ard ndan giderek, bu hayvanlar n av ndan arta kalanlar yerim. Lefl yedi im için hoflunuza gitmeyebilirim. Ama ben mikrop saçan bu art klar yiyerek, di er canl lar hastal klardan koruyorum. Ben do an n temizlik iflçisiyim ama sadece do an n. Sizler do ay kirletti- inizde sizlere yard mc olamam. Devekengeli, meryemanadikeni ya da sütlükengel gibi adlarla da bilinen, bofl tarla ve yol kenarlar nda yetiflen bir veya iki y l yaflayan otsu bir bitkiyim. Yüksekli im cm aras nda de iflir. Derin diflli, dikenli ve soluk yeflil renkli yapraklar m, mor renkli küçük çiçeklerden oluflan s k baflç klar m vard r. Meyvelerimin ucunda beyaz renkli bir tüy demeti bulunur. Toprak üstü bölümlerimin idrar söktürücü ve romatizma a r lar n azalt c etkileri vard r. Meyvelerim karaci er hastal klar na karfl kullan l r, körpe gövdem ise kabu u soyulduktan sonra çi olarak yenir. Beyaz devedikeni ise k rm z ya da pembe çiçekler açan çok y ll k otsu bir bitkidir. Kökleri eskiden yaralar iyilefltirmek için kullan l rd. Çok y ll k bir tür olan köygöçerten 1 m ye kadar boylan r. Kök saplar yla genifl alanlara yay lan bu bitkinin çiçek dallar ifltah aç c ve güçlendiricidir. Ayn aileden olan eflekdikeninin karaci er hastal klar na karfl kullan lan meyveleri de devedikeni tohumu ad yla sat l r. Gördünüz de il mi arkadafllar. Ben sadece yollarda aya n za, bat p can n z ac tm yorum. Ayn zamanda ac yan can n z için pek çok derdinize deva oluyorum. Bir daha ki sefere sizinle karfl laflt m zda, beni baflka bir gözle yeniden keflfetmeniz dile iyle...

6 Serçe de Latince ad m : Passeridae'dir. Türkiye'nin her yerinde, hem da larda, hem ormanlarda, hemde flehirlerde yaflar m. Erkeklerimizin kafa üstü kül grisi rengindedir. Gagakökü-gözaras ve gözümüzün arkas nda siyah bir çizgi bulunur. G rtla m siyaht r. Kulak bölgesi beyaz veya grimsi beyazd r. Kulak bölgemizden boynun alt na kadar giden kestane kahvesi bir halka bulunur. S rt m k rm z kahve ve koyu çizgilidir. Gö süm beyaz tüylerle kapl d r. Kanad m n üzerinde beyaz bir band vard r. Diflilerimizin kafa üstleri gri kahve, s rtlar siyah kahve ve sar ms kahve çizgilidir. Kuyruklar gri kahve, göz üstü çizgileri aç k kahve, alt k s m kahvemsi gridir. Bir defada 5-6 yumurta b rak rlar. Yumurtalar n ebatlar ise X mm'dir. Kuluçka süreleri gündür.yuvalar m z çal, sap ve tüy kullanarak yapar z. Size di er türlerimi sayay m; Da Serçesi (Passer montanus), Batakl k Sençesi (Passer hispaniolensis), Ölü Deniz Serçesi (Passer moabiticus), Kar spinozu (Montifringilla nivalis), Kayal k Serçesi (Petronia petronia), Tafl Serçesi (Peronia brachydactyla), Sar g rtlak Serçe (Petronia xantocollis). Kaynak: Prof. Dr. lhami K Z RO LU Latince ad m : Elaeagnus angustifolia'd r. nsanlar k fl ve yaz ortas nda budarlar beni, bu sayede yaral ve hastal kl dallardan kurtulur dik bir gövde olufltururum. Özellikle dik dallar kesilir bu sayede içime fl k ve temiz hava girer. 6 m boyuna kadar geliflirim, budarken insanlar bana vazo biçiminde flekiller verirler. Meyvelerimin ismi ise "Rus Zeytini" olarak bilinir. -25 C'de bile yaflayabilirim, çiçeklerim haziran ay nda olur ve kokular çok güzelldir. Daha sonra o çiçekler geliflir ve unlu, etli, gümüfl renkli ve çekirdekli, 7-14 mm. büyüklü ünde meyvelere dönüflürler. Türlerim ise: Çok çiçekli i de a ac ve nce yaprakl i de a ac olmak üzere 2 tanedir. Çok çiçekli i de a ac n sorarsan z o gelemedi çünkü onlar Çin, Japonya ve Kore'de yetiflirler. Meyveleri 1,5 cm. boyunda, koyu k rm z -kahverengidir. Meyveleri ekflidir. nsanlar meyvelerin konservesini yaparlar. Kaynak: Faruk YALÇIN

7 Gergedan Geven Latince ad m: Rhinoceros'dur. Afrika ve Güney Asya'da yaflar m. Bugüne kadar soyunu sürdürebilmifl kara hayvanlar içinde filden sonra en iri olan benim. Ayaklar mda at ve eflek gibi tek toynakla (genifl ve kal n bir t rnakla) çevrili üçer parmak bulunur. Kafam iri ve a r, kulaklar m genifl, ucu püsküllü olan kuyru um k sad r. Vücudum tüysüz ve çok kal n bir deri ile z rh gibi kapl d r. En büyük özelli imiz burunlar m z n üzerinde bulunan 30 cm uzunlu undaki boynuzlar m zd r. Türlerimize göre bu boynuzlar, tek veya iki tane olabilir. Baz türlerimizin diflilerinde ise hiç boynuz bulunmaz. Boynuzlar m z di er boynuzlu hayvanlar gibi kemikten de il, saç, k l ve t rnaklar n yap s n oluflturan "keratin" denen lifsi bir proteinden oluflmaktad r. Kaçak olarak avlanarak neslimin tükenme aflamas na gelmesi de bu boynuzlar m yüzündendir. Çünkü boynuzlar m n do aüstü güçler tafl d na inan l r. Gövdemin uzunlu u 4 metreye, omuz yüksekli im ise 2 metreye kadar büyür. Baz türlerimizin a rl 5 ton kadar olabiliyor. Bu kadar hantal olmama ra men saatte 45 km. h zla koflabilirim. Görme duyular m n çok zay f olmas na karfl n koku alma ve iflitme duyular m çok geliflmifltir. Korkunç görünümüm sizi ürkütmesin. Bana zarar verilmedikçe genelde kaçar m. A aç sürgünleri, yapraklar ve otlar tek besin kayna md r. Asya'da üç, Afrika'da iki olmak üzere befl türüm vard r. Asya'daki türlerim: Hindistan gergedan (Rhinoceros unicornis) Cava gergedan (Rhinoceros sondaicus) Sumatra gergedan (Didermocerus sumatrensis) Afrika'daki türlerim: Kara gergedan (Diceros bicornis) Beyaz gergedan (Ceratotherium simum) Latince ad m: Astragalus L.'dir. Baklagiller familyas ndan m. Asya'n n kurak ve yar kurak bölgelerinde, Türkiye'de ise da l k yörelerde (Elaz, Çanakkale, Giresun, Ankara ve Konya) yetiflirim. Baz lar m z otsu, ço umuzda çal görünümünde 1.000'den fazla türüm vard r. K sa boylu ve dikenliyimdir. Bileflik ve tüysü yapraklar m n aras nda öbekler halinde türlerime göre sar, beyaz, mor ya da pembe çiçeklerim bulunur. Gövdemden s zan beyaz ms sar yap flkan s v de erli bir zamkt r. "Kitre" denen bu zamk gövdemde aç lan çiziklerden toplan r ve havayla kar flt nda de iflik biçimli küçük topaklar halinde kat lafl r. Özellikle Türkiye, ran, Afganistan ve Kafkasya'daki baz türlerimden elde edilen kitre zamk eczac l kta, boya, dokuma ve ka- t sanayinde kullan l r. Ekonomik de erini bu zamka borçlu olan türlerimin gövdelerindeki dikenler, ateflte yak ld ktan sonra kalan gövdeler suda yumuflat ld ktan sonra hayvan yemi olarak da kullan l r.

8 Atmaca Kavak Bilimsel s n flamalarda Accipiter nisus olarak tan mlan r m. Kancal gagam, kavisli pençelerim ve güçlü kanatlar mla avc bir kufl olarak bilinirim. Nispeten k sa, ucu yuvarlak kanatlar m ve uzun kuyru- umla ani dönüfller yaparak s k a açlar aras nda avlan r m. Küçük y rt c kufllar gurubundan bir göçmen bir kuflum. Kertenkele, y lan, kurba a, fare ve küçük kufllar avlayarak beslenirim. Yeryüzünde av n benden daha ustaca yakalayabilen bir kufl yoktur. Genifl çay r ve bozk rlar, a açs z sulak sahalar ve ç plak kayal klar haricinde ibreli ve yaprak döker aç k ve kapal ormanlarda, a açl bozk rlarda, a açl ve çal l k s n rlarla bölünmüfl tar m arazilerinde avlan r m. Avlanma alan ma göre daha s k a açl kl yerlerde ürerim. Tüm dünyada 50 farkl türüm bulunmaktad r. Türlerim kabaca küçük ve orta boy kufllarla beslenen atmacalar, daha büyük kufllar ve memelilerle beslenen çak rkufllar olarak bilinir. Türkiye de geleneksel atmaca, çak rkuflu ve yoz atmaca türlerim yaflamaktad r. Difli ve erkek cinslerim aras nda belirgin bir büyüklük fark vard r. Erkeklerde kanat aç kl m ortalama 62 cm, diflilerde ise 74 cm dir. Erkeklerde a rl - m ortalama 150 gr, diflilerde ise ortalama 240 gr d r. Sonbaharda Orta Avrupa, Orta Rusya ve güney bat Asya ormanl klar ndan güneye do ru göç ederim. Bu göçler esnas nda iki yoldan ülkemizin do u ve bat s n rlar na yak n bir yolu takip ederim. Birinci göç yolum; Alplerden bafllamak üzere Adriyatik sahilleri, Yunanistan, Do u Trakya ve stanbul Bo az n takiben güneye inerim. kinci göç yolum ise, Orta Rusya'dan bafllamak üzere Kafkas Da lar n n bat yamaçlar n takiben Karadeniz k y lar ndan Do u Karadeniz Da lar n geçerek güneye inerim. Türkiye'nin hemen her bölgesinde yetiflirim. Türüme göre, form, büyüklük ve yaprak flekli bak - m ndan farkl l klar gösteririm. Yayg n bir flekilde yetifltirilen bir türüm olan servi kava, neredeyse gövdeye paralel uzanan dallar yla sütunsu bir görünüme sahiptir. Türkiye'de bulunan do al türlerim genellikle genifl tepelidir. Yapraklar düz ya da diflli, üçgen, oval ya da kalp biçimlidir. Do al türlerim; Karakavak, Akkavak, Titrek kavak, F rat kava d r. Özellikle yurdumuzun ormanca fakir olan bölgelerinde, halk m z, taraf ndan çok iyi bilinen ve uzun y llardan beri sevilerek yetifltirilen bir a aç türüyüm. A açs z bölgelerde yaflayan köylümüzün baflta yap kerestesi olmak üzere, odun hammaddesine duydu u her türlü ihtiyac benden karfl lar.

9 Karaca Kardelen Alt tabakalar bitki bak m ndan zengin koru ormanlar n, i ne yaprakl -genifl yaprakl kar fl k ormanlar sever. Orman içi aç kl klardaki çay rl klar sever. Hem gece hem gündüz yay labilirler.sabah ve akflam saatlerinde bazende ö lenleri otlarlar. Yerlerine ba l hayvanlard r yaflarlar. Bacaklar uzun; gözleri büyük; üst gözkapaklar nda uzun kirpikleri vard r. Erkekleri boynuzludur. Bu boynuzlar çatall ve yüzeyleri pürüzlüdür.k fla girerken boynuzlar n atarlar Ocaktan itibaren yeni bonuzlar ç kar. Renkleri yaz n k z l kahverengi iken k fl n gri, bozkahverengi olurlar. Kuyruklar n n alt nda büyükçe beyez bir benek vard r. Yavrular nda 6 haftaya kadar beyaz benekler vard r. Haziran-temmuzda çiftleflir.may sta ikiz yavru do ururlar. Taze sürgünleri, tomurcuklar taze ot ve yapraklar severler. Üzümümsü meyveler, kestane, mefle palamutu,yabani armut, erik gibi meyveler, yosun ve mantarlar yerler. Ardahandan Çanakkkaleye kadar tüm tüm kuzey kufla ormanlar nda yaflar.ayr ca Alanya, Amanos da lar ve hakkari-flemdinlide yay l fl gösterir. Nergisgillerden so anl bir bitkiyim. Kar do ay beyaz bir örtü gibi örttü ü zamanlarda çiçek açabilirim. Bu özelli imden dolay bana kardelen derler, sizler bana kar çiçe i de diyebilirsiniz. Dünyan n bir çok yerinde do al olarak yetiflebilirim. Özellikle ngiltere, Amerika ve Do u Akdeniz ülkelerinde yetiflirim. Genelde Mart ve Nisan aylar nda çiçek açar m. Fakat güneflin kendini gösterdi i günlerde Ocak ve fiubat aylar nda da çiçek açabilirim. Yapraklar m ince uzun, çiçeklerim çan biçimindedir ve rengim kar gibidir, beyazd r. Bahçe veya çevre düzenleme çal flmalar nda benden kolayl kla faydalan labilir. fiöyle ki; yetifltirilmesi kolay bir bitkiyim. Sonbahar bafllar nda kuytu bir yere 8-10 cm derine so anlar m ekin ve beni kendi halime b rak n, size yeflilin do adaki en güzel örneklerinden birini sunay m. Kaynak..Türkiye omurgal lar...ali Demirsoy

10 Keklik Kestane Genellikle daha ufak yap l olan türlerimin b ld rc n, daha iri olanlar m ise keklik olarak adland r l r. Bat Trakya dan Orta Asya ya kadar olan bölgede yaflayan, k nal keklik 33 cm. uzunlu undad r. Vücudumun yan taraflar beyaz, öbür bölümleri bozdur. Yanlar ndaki beyaz bölgelerde siyah ve kahverengi bantlar vard r. Bitkisel besinleri yerim. Diflim, çal ç rp dan yap lm fl yuvaya, 9-4 aras yumurta b rak r. Ülkemizin bütün bölgelerinde yerli kufl olarak yaflar m. Çil keklik Avrupa da, Bat ve Orta Asya da yaflar. Uzunlu u 30 cm dir. Yüzü pas k z l, kanatlar ve s rt kahverengi, öbür bölümleri bozdur. Bu türümün diflisi, yuvaya 8-20 aras yumurta b rak r. Ülkemizde, Orta Anadolu ve Trakya bölgelerinde yaflar m. Büyük ölçüde bitkisel besinlerle, bazen de böcek ve kurtçuklarla beslenirim. Sizlerle; uçsuz bir bozk r n ortas nda, yalç n bir kayal n yamac nda, yeflil bir çay rda veya bir bu day tarlas n n k y s nda görüflmek dile iyle... Kay ngiller ailesinden, k fl n yapraklar n döken 10 kadar a aç türünün ortak ad y m. Kuzey Yar küre nin l man kesimlerinde yayg n olan bu türlerim süs amac yla yetifltirilir, ayr ca kerestelerimden ve yenilebilir meyvelerimden de faydalan l r. Gençken düzgün olan gövde kabuklar m, yaflland kça çatlak bir görünüm al r. Belli bafll türlerim; Amerikan kestanesi, Çin kestanesi ve Japon kestanesidir. Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Anadolu ve Kafkasya n n yerli bitkisi olan Anadolu kestanesi yaklafl k 30 m. Yüksekli e eriflebilen uzun ömürlü bir a açt r. çerez olarak tüketilen ya da flekerleme yap lan meyvelerimin yan s ra, çiçeklerim önemli bir bal kayna d r. Ülkemizde tek tük olan Anadolu kestanesi, Kuzey Anadolu k y lar boyunca Belgrad Orman na kadar uzanan kesimlerde ve Marmara Bölgesi nin iç kesimlerinde yayg nd r. Ancak kestane ormanlar, büyük ölçüde y k - ma u rat larak verimsiz hale getirilmifltir. Ayd n, Kastamonu, Kütahya ve zmir en çok kestane üreten illerin bafl nda gelir. Bursa yöresi ise iri meyve veren kültür çeflitleri ve kestane flekerleriyle ünlüdür.

11 Geyik Keten Çifttoynakl lar tak m ndan Cervidae ailesini oluflturan memeli havyan türlerinin ortak ad y m. Baz türlerim flunlard r; alageyik, ak kuyruklu geyik, benekli geyik, batakl k geyi i, karaca, kat r geyi i, misk geyi i, Ren geyi i. Çöl, tundra, batakl k, orman ve yüksek da yamaçlar gibi de iflik ortamlarda yaflar m. Omuz yüksekli im pudularda 30 cm. den bafllayarak s nda 2 m. nin üzerine kadar ç kar. En dikkat çekici yanlar mdan biri olan boynuz, misk geyi i ve çin su geyi i d fl nda kalan tüm geyik türlerimin eriflkin erkeklerinde görülür. Yaln z ren geyiklerinin hem erke inde hem de diflisinde de boynuz vard r. Boynuzlar m her y l atar ve çok geçmeden kadifemsi bir deriyle kapl yeni boynuzlar m ç kmaya bafllar. Ot, filiz, sürgün ve a aç kabu u gibi bitkisel maddelerle beslenen otçul bir hayvan m. Genellikle toplu halde yaflar m. Diflilerim genellikle bir ya da iki tane benekli yavru do urur. Gebelik sürem türlerime göre 5 ile 10 ay aras nda de iflir. Baya geyik, ülkemizde çok genifl bir da l m gösterirken, afl r avlanma ve ormanlar n azalmas sonucunda çok azalm flt r. E er beni korumak istiyorsan z namlular n z bana çevirmeyin ve ormanlar n za sahip ç karak onlar n büyüyüp ço almas n sa lay n. Ketengiller ailesinden bir y ll k otsu bitkiyim. Liflerim için oldu u kadar ya l tohumlar m içinde yetifltirilirim. Bilinen en eski dokuma liflerinden biriyim. Almafl k olarak dizilen küçük m zraks yapraklar m, befl taç yapraktan oluflan mavi renkli çiçeklerim ve befl loplu küçük toparlak meyvelerim vard r. çeflitli iklim ve toprak özeliklerine kolay uyum sa lasam da en çok l man iklimli yerlerdeki kumlu balç k topraklar severim. Genellikle gövdemin alt bölümünün sararmas ndan hemen sonra, ama meyvemin tam olgunlaflmad dönemde hasat edilen bitkilerin gövdeleri slat l p yumuflat l r ve kurutulduktan sonra ezilerek lif ç kar l r. Nem çekebilme özelli ine sahip liflerim çürümeye karfl da dirençlidir. Pamuktan daha sa lamd r, ayn zamanda daha çabuk kurur ve günefl fl - ndan daha yavafl etkilenir. Boyay kolayl kla emmedi im için liflerim boyanmas güçtür. Çabuk nem çekme ve kuruma özelliklerimden dolay serinlik veren dokumalar olup özellikle yazl k giysilerin yap m nda kullan l r m. yi kaliteli ketenler giysi, mobilya kumafl ve dantel, düflük kaliteli olanlar ise çad r bezi, sicim, yang n hortumu, çuval ve bal k a gibi neme dayan kl ürün yap m nda kullan l r. Yüzy llar boyunca insanlar giysi yap m için benim liflerimi kulland lar. Üzerinizdeki giysinin bir maceras n, bir k r yolculu unda beni gördü ünüzde tekrar hat rlay n.

12 Do an Sö üt 37 kufl türünün ortak ad y m. Gündüzleri avlanan y rt c bir kuflum. Yeryüzünün hemen hemen bütün bölgelerinde yaflar m. Ülkemizde en çok görülen türlerim; baya do an, ala do an, ada do an ve delice do and r. Büyüklü üm cüce do anlarda ancak 15 cm yi bulurken, Kuzey Kutbu bölgesinde yaflayan Aksungurda 60 cm yi bulur. Bacaklar mda paçal k gibi uzun tüyler, kancal gagalar m n kenar nda da sivri bir ç k nt bulunur. Uzun ve sivri uçlu kanatlar mla havay yararak h zla ve düz bir çizgi boyunca uçar m. Baz türlerim, yerdeki av n üzerine atlamak için uygun zaman kollarken, kanatlar h zla çarparak havada daireler çizebilir. Avlar m n niteli i, boyutlar ve avlanma yöntemi türlerime göre de iflir; kimi kendi boyutlar ndaki ya da daha küçük kufllar havada avlarken, bir bölümü de tavflan, fare, kertenkele ve böcek gibi hayvanlarla beslenir. Yuvalar m genellikle a aç kovuklar na ya da sarp kayal klar n kenarlar na kurar m. Her kuluçka döneminde difli kufl yuvaya dört ya da befl yumurta b rak r. Kuluçka dönemim yaklafl k gündür ve yumurtadan ç kan yavrular m 35 gün kadar yuvada kalarak ana-babas taraf ndan beslenir. Türümün azalmas n n bafll ca nedeni, DDT gibi tar m ilaçlar nda kullan lan klorlu hidrokarbonlar n besin kaynaklar mda birikmesidir. Bu maddeler özellikle yumurta kabuklar m incelterek, yumurtalar m n yavruya dönüflme flans n büyük ölçüde azalt r. Say lar m n azald bölgelerde, insan eliyle yetifltirilerek do al yaflama b rak lmak için çal flmalar yap lmaktad r. Ama benim varolmam için as l çaba, do al kaynaklar n kullan m nda bütün canl lara yaflama flans tan yacak uygulamalard r. Unutmay n; biz ve siz do al zincirin bir parças y z, e er sizler bu zinciri bir yerinden k rarsan z, elinizde kalan yaln zca elinizi ba layan zincir olacakt r. Sö ütgiller ailesinin salix cinsini oluflturan 300 kadar a aç ve çal türünün ortak ad y m. Birkaç türüm d fl nda, k fl n yapraklar m dökerim. Kuzey Yar küre nin l man ve serin bölgelerinde yayg n olarak yetiflirim. Süs, gölge ve kereste a ac olarak, bazen de toprak kaymas - n önlemek amac yla dikilirim. Boylar 20 m. yi aflan iri yap l sö ütlerin bafl nda; ak sö üt, kara sö üt ve gevrek sö üt gelir. Ak sö üt ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiflir. Avrupa, Asya ve ülkemizde de yayg n olan; keçi sö üdü, boz sö üt ve erguvani sö üttür. Park ve bahçelerde gördü ünüz, dallar m n afla ya do ru sarkan türümün ad da salk m sö üttür. Tohumlar m son derece dayan ks z oldu undan tohumdan de il, çelikle ya da kök sürgünleriyle ço- alt l r m. Nemi ve bol fl çok sevdi imden, sulak çay rlarda, akarsu ve göl kenarlar nda yetiflirim. nce dallar mdan haz rlanan kömürler resim kalemi olarak kullan l r. Ayr ca baflta sepetçi sö üdü olmak üzere baz türlerimin esnek yap l, ince sürgün ve dallar ndan sepet yap m nda faydalan l r. S cak bir yaz günü, bir salk m sö üdün size e ilen serinli inde buluflmak üzere...

13 Kurt Süsen Köpekgiller ailesinden etçil bir memeliyim. Boz kurt ya da baya kurt en iyi bilinen türümdür. Hem aç k alanlarda hem de ormanlarda yaflar m. Boz kurdun iri bir bafl, k sa ve kal n bacaklar, iri ayaklar uzun ve yanlardan bas k gövdesi vard r. Erkeklerin uzunlu u 50 cm. lik kabar k tüylü kuyruklar yla birlikte yaklafl k 2 m. ye, a rl klar yaklafl k kg ye ulaflabilir. Difliler erkeklerden, güneyde yaflayanlar kuzeydekilerden daha küçük yap l d r. Postlar s k, uzun ve yumuflak tüylü, genellikle boz, bazen kahverengi, k z l ms, siyah ya da beyaz ms olabilir. Genellikle sürüler halinde yaflar m. Toplulu u oluflturan birey say s 20 yi aflabildi i gibi daha da az olabilir. S çan, tavflan ve kufllar nda bulundu u çeflitli hayvanlar yemekle birlikte, bafll ca besin kayna m sürek av yla yakalad m karaca, domuz, geyik gibi hayvanlar oluflturur. Diflilerim 63 günlük gebelik süresinden sonra, 4-14 aras yavru do urur. Yavrular 2-3 yafl na kadar gurupla beraber kal r. Di er bir türüm soyu tükenmek üzere olan k z l kurttur. ri otçul hayvanlar n afl r ço almas n engelleyerek ve yaflama flans zay f olanlar n elenmesini sa layarak önemli bir do- al ifllevi yerine getiririm. Ama evcil hayvanlara sald rd m için insanlar taraf ndan uzun y llardan beri k y ma u rat ld m. nsanlar n, benim do- al denge içindeki yerimin fark na varmas dile- iyle... Süsengiller ailesinin iri cinsini oluflturan, güzel çiçekli otsu 300 kadar türü bulunan bitkilerin ortak ad y m. Köksap ya da so anl bir bitkiyimdir. Taçyaprak ve çanak yaprak olarak ay rt edilmeyen, birbirinin ayn, çiçek örtü yapraklar m vard r. Bunlar n birkaç dik, öbürleri ise sark k, yani geriye k vr lm fl halde bulunur ve ço unlukla orta damarlar m n üstü f ç gibi tüylüdür. Yapraklar m ise genellikle k l ç biçimindedir. Yaklafl k 37 kadar türümün bulundu u ülkemiz ise bir süsen cennetidir. Anadolu nun pek çok yerinde yabani olarak yetiflen türlerime ise en çok Akdeniz, Do u Anadolu ve Güneydo u Anadolu bölgelerimizde rastlan r. Halk aras nda daha çok susam ve navruz adlar yla bilinirim. Do u Anadolu da yetiflen ve son derece al ml çiçekler açan bir türüme ise kurtkula denir. En gözde süs bitkilerindenim, ayr ca parfüm sanayinde kullan lan de erli bir uçucu ya nda kayna y m. E er parfümün dans n görmek istiyorsan z, bir k r gezintinizde rüzgar yan n za al p bana gelin...

14 Leylek K z la aç Akleylek ve karaleylek olarak bilinen iki türüm vard r. Akleylek Latince ad m; Ciconia ciconia. Türkiye'de hemen her yerde bulunuruz. Yo un olarak Akdeniz Bölgesinde yaflar z. Gagam, boynum ve bacaklar m uzundur. Kanat uçma tüylerim siyah olup, vücudum tamamen beyaz tüylerle kapl d r. Bacaklar m ve gagam k rm z renktedir. ki türümüz de Mart aylar nda yuva yapmaya bafllar. Nisan- May s aylar aras nda 3-5 yumurta b rak r z. Yumurtalar m z n boyutlar 5 x 8,2 cm. civar ndad r. Kuluçka süremiz gündür. Yavrular m z gün sonra uçacak büyüklü e ulafl rlar. Hayvansal besinlerle besleniriz y l yaflar z. Latince ad m: Alnus glutinosa Mill. Trakya, Marmara çevresi, Bat Karadeniz ve Do u Karadeniz de saf ve kar fl k olarak yay l fl gösteririm. Boyum 20 m yi aflabilen, esmer kabuklu, seyrek dall bir a ac m. Daha çok serin bölgelerde ve nemli dere yataklar nda yetiflirim. Ülkemizde hektar koru, 297 hektar baltal k orman olufltururum. Uzunlu u 4-9 cm. geniflli im 3-7 cm aras nda de iflen ters yumurta biçimli ve testere diflli yapraklar m vard r. Köklerimde bulunan yumrular nedeniyle topraklar azotça zenginlefltiririm. Türkiye de genifl bir da l m gösteren bafll ca alt türlerim; Do u k z la ac (A. glutinosa var. oriantalis,y), Sakall k z la aç't r (A. glutinosa var. barbata, Y). Karaleylek Latince ad m; Ciconia nigra. Vücudumun büyük bir bölümü siyah, yanar döner ve yeflil-mavi parlak tüylerle kapl d r. Gö üs, kar n ve kuyruk alt tüylerim beyazd r. Bacaklar m, gagam ve göz kenarlar m k rm z renktedir. En çok 18 y l yaflar z. Hayvanat bahçesinde 30 y l yaflayan bireylerimizden biri tespit edilmifltir.

15 Kurt Yonca Latince ad m: Canis lupus Türkiye'nin da l k bölgelerinde yaflar m. Kürk renklerimiz genelde gri/bozdur. Baz türlerimizde ise beyaz veya siyah olabilmektedir. Burnumuzun ucundan kuyru umuzun ucuna kadarki boyumuz 1,5 metre ile 2 metre aras de iflmektedir. Diflilerimizin boyu erkeklerimizinkinden daha k sad r. Yerden yüksekli imiz cm civar ndad r (omuz üstüne kadar). Erkeklerimizin a rl kg, diflilerimizin a rl ise kg aras ndad r. Ayak patilerimizin boyu cm'dir. nsanlar n 32 difli varken, bizim difl say m z 42 tanedir. Diflilerimizin hamilelik süresi 63 gün olup, fiubat - Mart aylar aral nda üreriz. Anne kurtlar bir defada 4-6 adet yavru do urur. Yeni do an yavrular m z n a rl ortalama 450 gram'd r. 6 ile 8'erlik sürüler halinde dolafl r z. Bazen bu say 30'a kadar ç kmaktad r. Av peflinde koflarken saate km. h z yapar z. Avlanmak için 65 ile 400 kilometrekarelik bir alan kontrol alt nda tutar z. Etobur oldu umuzdan her türlü hayvan avlar z, ama en çok geyik etine bay l r z. Do adaki yaflam süremiz en çok 6-8 y ld r. Hayvanat bahçelerinde ise 16 y la kadar yaflayabiliriz. Do al yaflam alanlar m z n azalmas, bu alanlar n insanlar taraf ndan sanayileflme ve tar m alan için aç lmas bizi tehdit etmektedir. Bu nedenle aç kalmamak için köylere kadar ineriz. Latince ad m: (Luzerne/Luzerne/Lucerne alfalfa/medick/ Medicago/Luzerne trefle) Yapraklar m üç parça olan otsu bitkiyim. Meyvelerim küçük fasulye gibidir veya helezon seklinde k vr kt r. Gerek tirfil (Torijolium) türleri gerek Yonca (Medicago) türleri genel olarak yonca ad yla bilinirim. Hayvan yemi bak m ndan önemim oldukça büyüktür. Bu maksatla Anadolu'nun ço u yerinde ekimim yap lmaktad r. Tibbî olan türüm; Kokulu Yonca (Melilotus officinalis) olarak bilinir. Bu türüm Haziran-Eylül aylar aras nda güzel kokulu, küçük çiçekler açan cm boylar nda tarla ve yol kenarlar nda rastlanan otsu bitkilerdir. Çiçeklerimiz dallar n ucunda, uzunca ve dik salk mlar halindedir. Kokulu yonca türüm sa l k alan nda yumusat c, romatizma a r lar n giderici ve ishale harfl kab z edici olarak kullan l r. Di er bir türüm olan Su Yoncas (Menyanthes trifoliata); Avrupa ve Kuzey Asya da yetiflen otsu bir su bitkisidir. Memleketimizde Kuzeydo u Anadolu bölgesinde görülür. Rizomlari kalin, silindirik ve sürünücü, yapraklari uzun sapli üç parçalidir. Çiçekler pembemsi beyaz renklidir. Su Yoncas türümün yaprak ve kökleri istah aç c, kuvvet verici ve atefl düflürücüdür.

16 K rlang ç Kay n K r K rlang c Ötücü kufllar ailesinden 74 kadar türü olan bir kuflum. Kutuplar d fl nda yeryüzünün hemen her yerinde yaflar m. Son derece iyi uçucu oldu umdan, büyük bir ustal kla havada yakalad m böceklerle beslenirim. Boyum 19cm ye eriflir. Genifl gagal, ince uzun ve sivri kanatl çatal kuyruklu ve k sa bacakl y m. Yürümeye ya da s çramaya yaramayacak ölçüde k sa ve güçsüz olan bacaklar m, yaln zca tutunma ifllevi görür. Göçmen bir kuflum. K fl Afrika da geçirir, ilkbaharda Avrupa ya gelirim. Göçmeden önce elektrik telleri üzerinde kümeleniflimiz dikkatinizi çekmifltir. Ülkemizde en çok görülen türlerimden; K r k rlang c k rsal kesimde, Ev k rlang c ise kentlerde yaflamay severler. Kum k rlang c, k y k rlang c ve kaya k rlang c di er türlerim aras ndad r. Beni yaz n ülkemizin her yöresinde görebilirsiniz. Kay ngiller ailesinden, 10 kadar türü olan bir a ac m. K fl n yapraklar m dökerim. Yavafl büyümeme karfl n, 40 metre kadar boya, metre çapa ulafl r ve sene kadar yaflar m. klim uygun olursa her 3-4 senede bir kere yemifl veririm. Palamutlar m Ekim ay nda toplan r. Ya m;yemeklik ya olarak margarin imalinde, sabun ve konserve sanayinde kullan l r. A ac m; kontraplak, parke, mobilya, maden oca payandalar, travers, selüloz ve odun kömürü imalinde ve katran ç kartmakta kullan l r. Ülkemizde ailemizden sadece Do u kay n mevcuttur. Do u kay n n n Istranca da lar ndan bafllayan do al yay l fl, Kuzey Anadolu Da lar n n k y da lar üstünden Kafkaslar a ba lan r. Do u kay n saf ormanlar oluflturdu u gibi, öbür genifl ve i ne yaprakl a açlarla kar fl k halde de bulunur. En s k bir arada görüldü ü a açlar; göknar, ladin, çam ve mefledir. Ev K rlang c

17 Kaplumba a Zambak 250 de iflik türü bulunan, sürüngenler s n f ndan, gövdem kabukla örtülü omurgal bir hayvan m. Türlerimin boyutlar aras nda büyük farklar vard r. Dev deniz kaplumba as n n uzunlu u 2m yi, a rl 550 kg yi aflabilir. Buna karfl l k baz türlerimin uzunlu u 10 cm dolay nda, a rl 0,5 kg nin alt ndad r. En bilinen özelli im Ba a denilen kabu umdur. Bu kabuk yaln z gövdemin en yaflamsal bölgelerini de il, bafl - m ve bacaklar m da korur. Kufllar gibi gaga biçiminde olan a z mda, difl bulunmamas na karfl n, sert ve oldukça keskin çene kenarlar m difllerin ifllevini üstlenmifltir. Karada yaflayan türüm otçul, tatl su ve denizlerde yaflayan türlerim etçildir. Solucan, salyangoz, böcek, karides ve öbür kabuklular hayvansal besinlerimin önemli bir bölümünü olufltururlar. Görme duyum iyi geliflmifltir. Dört rengi (mavi, yeflil, sar, k rm z ) ay rt edebilirim. Koku alma duyumunda önemli bir ifllevi oldu u bilinmektedir. Üreme mevsiminde, diflilerim, genellikle günefl gören bir yere çukur açarak say lar bir ile birkaç yüz aras nda de iflen yumurtalar n gömerler. Yumurtalar n üstünü örttükten sonra onlarla ilgilenmezler. Bu nedenle Yumurtalar m ve yumurtadan ç kan yavrular m çeflitli hayvanlara kolayca yem olurlar. Ama hayatta kalabilenlerim çok uzun y llar yaflar. Örne in kutup kaplumba alar n n ömrü 150 y l aflar. Biçimim ve a r oluflum öykülere, masallara konu olmufltur. Masallarda ve do ada görüflmek üzere den fazla türü bulunan so anl bir bitkiyim. Dik gövdem, ince uzun yapraklar m, tek tek ya da toplu olarak açan huni biçiminde çiçeklerim vard r. Meyvelerim çok tohumlu bir kapsüldür. lkbahar ya murlar n n ya mas yla canlan r m. Kurak yaz aylar n n gelmesiyle birlikte çiçek açmam ve tohum üretmem sona erer. Yapraklar m içlerinde biriken son besin maddelerini bitkinin köklerine gönderdikten sonra görevlerini bitirip sarar rlar. Bundan sonra topra n içinde iyice korunmufl olan köklerim bir y l sonraki görev için haz rlan r. Al ml çiçeklerimden ötürü süs bitkisi olarak yetifltirilirim. Beyaz zambak süs bitkileri içinde en iyi bilinenidir. Hofl kokulu çiçeklerinden ötürü mis zamba da denir. Ayr ca, eczac l kta ve besin maddesi olarak da benden yararlan l r. Bat Anadolu da tafll k ve kayal k yerlerde yabani olarak yetiflen türümün çiçeklerinden koku verici olarak yararlan l r.

18 A açkakan Ihlamur Bizi a açlara gagalar m zla vururken ç kard m z trompet sesleriyle tan rs n z. Boylar m z türümüze göre 13 cm. ile 24 cm. aras ndad r. Tüylerimizin renkleride türümüze göre (vücut, kanat, gö üs ve kanatlar m z) renk de iflikli i gösterir. Siyah, yeflil, gri, sar ms gri, mavimsi gri ve kahve tonlardad r. Baz türlerimizde kafa tüyleri k rm z, baz lar m zda ise siyah olup ensemizdeki tüylerimiz k rm z d r. Gagalar m z derinlerdeki yiyeceklere ulaflmam z için sert ve uzundur. Yuvalar genelde erkeklerimiz yapar. Diflilerimizle evlenir ve bir y l ayn yuvay paylaflarak yaflar z. Diflilerimiz 5-8 yavru do urur. Yaflam süremiz en fazla 5,5 senedir. Kabuk böcekleri, sinek ve t rt l ile besleniriz, özellikle Ormankar ncas na bay l r z. Kiraz, üzüm, armut, elma, üvez yedi imiz meyvelerdir. K fl aylar nda da çam tohumlar n yeriz. Bafll ca türlerimiz; Yeflil A açkakan, Gri A açkakan, Kara A açkakan. Büyük Alaca A açkakan, Suriye Alaca A açkakan, Albafl A açkakan, Aks rt A açkakan, Küçük A açkakan. Avrupa, Kafkasya ve Yak n do u Asya'da yetiflirim. Ükemizde ise Marmara, Bat Karadeniz, Orta Toroslar ve Kuzey Anadolu'da yay l fl gösteririm. Özellikle kuzey ve bat bölgelerimizdeki ormanlarda rastlanan s k dall, genifl tepeli bir a ac m. Boyum metreye kadar uzayabilir. Türlerimden biri olan Yaz Ihlamuru 40 metreye kadar uzayabilir. Yapraklar m n kenarlar testere difli gibi olup büyüklü ü 5-10 cm. aras nda de iflir ve genellikle kalp fleklindedir. K fl n yapraklar m dökülür. Çiçeklerim sark k demetler biçiminde sar ms bir renktedir ve karekteristik bir kokuya sahiptir. Çok geç açan bu çiçeklerim (Haziran- Temmuz) kurutularak çay gibi içilir. Türlerim: K fl Ihlamuru, Yaz Ihlamuru ve Avrupa Ihlamuru. Kaynak: Türkiye Kufllar ( lhami K Z RO LU)

19 Aslan Safran Kedigiller familyas ndan m. Afrika ile Hindistan' n 3500 m. yüksekli e kadar aç k düz ovalar nda ve kayal k bölgelerinde yaflar m. Erkeklerimizin bafllar ndan boyun ve s rtlar na kadar uzanan çok güzel yeleleri vard r. Erkek türlerimiz cm. kadar, diflilerimiz ise cm. boyundad r. Kalabal k gruplar halinde yaflar z. Etobur oldu umdan zebra, geyik, antilop ve di er memelilerle beslenirim. Yavru zürafa ve fillere de sald rd m z olur. Genellikle diflilerimiz avlan r. Diflilerimizin hamilelik süresi gündür. Bir defada 1-4, bazern de 7 yavru do ururlar. Yavrular - m z 6-7 ay anneleri taraf ndan emzirilir, 35 günlük oluncada et yemeye bafllarlar. Yaflam süremiz sene olup, hayvanat bahçelerinde 25 seneye kadar da yaflayanlar m z vard r. Kaynak: Kaplanlar (Faruk Yalç n) Yumru köklü bir bitkiyim. Topra n üstüne ç kan çiçeklerim ekildikten bir ay sonra taplanabiliyor. Topra- n alt nda kalan so anlar m ise her y l yeni çiçekler verir. Türüme göre; sar, beyaz, violet ve mor renklerim vard r. Anavatan m Anadolu'dur. Antik ça larda zafer törenlerinde kullan lan, tahta ç kan krallara sunulan, ünlü hekim Hipokrat' n reçetelerinde yer alan, dünyan n en eski ve de erli baharatlar ndan biriyim. T p, kozmetik, g da gibi birçok alanda önemli bir hammaddeyimdir. Tekstil için boya hammadesi olarak kullan ld mda kendi a rl m n 100 bin kat büyüklü ünde bir alan boyayabilirim. Boyad m bir kilim veya kumafl n rengi solmaz. Yemeklerde de renk verici ve aromatik tatland r c olarak kullan l r m. laç sanayisinde, kalp çarp nt s, nefes zorlu u, gut hastal, ifltahs zl k, uykusuzluk, bronflit, sindirim bozuklu- u ve iktidars zl k gibi rahats zl klar n tedavisinde kullan l r m.

20 Toy Diflbudak Anadolu'nun Karadeniz Bölgesi hariç hemen heryerinde yaflar m. Asl nda bir bozk r kufluyumdur. Yaflam alan olarak tar m alanlar ve meralar tercih ederim. Erkek türlerimizin kafa k sm aç k gridir. Çene ve boyunlar - m zdaki bantlar pas kahvesi rengindedir. Çenemizin her iki taraf nda beyaz renkli tüy demetlerimiz mevcuttur. Diflilerimizde tüy demetleri yoktur. Gagalar m z ucu kahve geri kalan k sm ise kurflun grisidir. Vücudumuzun üst k sm, omuz bölgesi, kanatlar m ve kuyru um kahverengi olup, üzerinde saman sar s ve yer yer siyaha yak n renkte düzensiz bantlar vard r. Vücudumun alt k sm ise beyaza yak n gridir. Bacaklar m mavimsi gridir. Ayaklar m pasrengi gri, t rnaklar m ise siyaht r. Yumurta ile ço al r m. Kuluçka sürem, türüme göre 20 gün ile 40 gün aras nda de ifliklik göstermektedir. Diflilerimiz 4, erkeklerimiz 5-6 yafl nda efleysel olgunlu a ulafl rlar kg. a rl a sahibim. Boyum ise yine türüme göre 23 cm ile 67 cm aras ndad r. Baz bireylerim 28 y l yaflarlar. Genelde bitkilerle beslenirim ama, hayvansal besinlerde ald m olur. Yaflamam için gerekli alan n azalmas ve yasa d fl avlanmadan dolay neslim tehlike alt ndad r. Trakya, Do u ve Bat Karadeniz Bölgesi, Marmara ve Ege Bölgesinde yay l fl gösteren asli a aç türlerinden birisiyim. Türüme göre metre aras nda de iflebilen boylara kadar yetiflirim. Dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli bir a ac m. Türkiye'de yaklafl k olarak hektar koruluk, 740 hektar da baltal k diflbudak orman oluflturmaktay m. Genellikle sulak ya da derin topra a sahip yerlerde yetiflirim. Olgun bireylerimin gövdeleri gri kabuklu ve derin çatlakl görünümdedir. Genellikle elips ve kenarlar ince diflli olan yapraklar m, bir sap üzerinde bir arada bulunur. Beyaz çiçeklerin salk m, meyvelerim de dar ve uzun flerit fleklindedir. Türkiye'de do al olarak üç türüm vard r. Bunlar: Adi Diflbudak, Sivri Meyveli Diflbudak ve Çiçekli Difl-