TAVŞANLI (KÜTAHYA) GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFİK KAYALARIN STRATİGRAFlSÎ VE YAPISAL KONUMU: İZMİR-ANKARA ZONU İLE BAĞINTISI

Transkript

1 MTA Dergisi 117, TAVŞANLI (KÜTAHYA) GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFİK KAYALARIN STRATİGRAFlSÎ VE YAPISAL KONUMU: İZMİR-ANKARA ZONU İLE BAĞINTISI Orhan KAYA*; Walid SADEDDIN** Demir ALTINER***, Engin MERiÇ"**. İzver TANSEL**** ve Aylin VURAL* ÖZ.- Batı Anadolu'da, gelişik sleytimsi dilinim, yaygın mineral büyümeleri ve filosilikat oluşumları ite özgülleşen bir ankimetamorfik zon Izmir-Ankara zonu ile Menderes masifinin en kuzeydeki şist ve gnays kitleleri arasında yer alır Anki metamorfik kayalar üç belirgin stratigrafi birimine bölünebilir. Orta Triyas yaşlı alt sleyt birimi başlıca ince taneli silisik ve bazik tüf türümlü sleytler, daha az olarak, silisik lav, kuvars-çakıltaşı, kuvarsofeldispatik kumtaşı, gri ve kırmızı kireçtaşı, kırmızı katmanlı çört ve ince katmanlı litik kumtaşından yapılıdır. Orta Triyas olasılıklı Erken Liyas yaşlı Üst sleyt birimi başlıca illitik çamurkayaları ve litik vake türümlü sleytler, daha az olarak, litik arenit, litik çakıltaşı, gri kireçtaşı ve kaba taneli mafik tüften oluşur. Orta Liyas yaşlı kireçtaşı birimi gri biyoklastik kireçtaşlarından yapılıdır. Izmir-Ankara zonunda yaygın bir dağılım gösteren En Geç Kretase türbidit-olistostrom birimi zonun güneyindeki ankimetamorfik kayaları ve bu kayaları zonun yaşlı bölümlerinden ayıran sınır fayını uyumsuz olarak üstler. Güney kökenli göreceli allokton ankimetamorfik topluluğun yüzeylemesi, sınır fayının dikleşmesi ve türbidit-olistostrom biriminin ankimetamorfik temel üzerine aşma yapması En Geç Kretase süreçleri olarak görünür. GİRlŞ Izmir-Ankara zonu ile Menderes masifinin en kuzeydeki şist ve gnays kitleleri arasında yer alan, gelişik makaslanmaya ve yaygın yeniden kristalleşmeye uğramış tortul ve volkanik kayalar ankimeta- Şek. 1 - Batı Anadolu kuzey bölümlerinin yapısal-stratigrafik sınıflaması (Kaya, 1992). 'a 1 - 'c 1, Çalışma alanları. Dokuz Eylül Üniversitesi. Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Bornova-lzmir ** Yarmouk Univ, Dept of Earth and Environmental Sciences, Irbid-Ürdün. *** Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara. **** istanbul Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, istanbul.

2 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERiÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL rnorfik topluluk olarak ayırt edilmiş ve sınırlanmıştır {Kaya, 1972; 1992) (Şek. 1-3). Çalışma alanı Izmir-Ankara zonunun güney sınırına bitişiktir. Burada, Izmir-Ankara zonunun en üst bölümünü oluşturan En Geç Kretase (-Paleosen) türbidit-olistostrom birimi ankimetamorfik kayalarla zonun yaşlı bölümleri (ultramafikler, düşük dereceli yeşilşist ve mavişist kayaları. En Geç Kretase volkanik olistostrom birimi) arasındaki sınır fayını aşarak ankimetamorfik kayalar üzerinde uyumsuz olarak oturur (Kaya, 1972; 1992). Şek. 2- Ankimetamorfik topluluğun yapısal-stratigrafik konumu (2). Tm 3, Geç Miyosen; Tm 2, Orta Miyosen; 1Kto, En Geç Kretase (-Erken Paleosen) türbidit-olistostrom birimi; 1Kvo, En Geç Kretase volkanik olistostrom birimi; m, düşük dereceli (yeşilşist ve mavişist) metamorfik topluluk (m1. Amfibolit birimi; m2, Metaklastik birim; m3, Metakarbonat birimi; m4, Metaolistostrom birimi); ut, serpantinleşmiş ultramafik tektonitleri TR-eJ, bu çalışma kapsamındaki an ki metamorfik topluluk (3, Kireçtaşı birimi; 2, Üst sleyt birimi; 1, alt sleyt birimi); B, yeniden ta-.ıımlanmış Izmir-Ankara zonunu ankimetamorfik topluluktan ayıran algılanmış bir En Geç Kretase yaşındaki sınır fayı. C1, Ankimetamorfik topluluğu Menderes masifinin kristalin kitlelerine karşı sınırlayan Geç Paleojen itki fayı sistemi; C2, yeniden tanımlanmış Izmir-Ankara zonunu kuzeyden sınırlayan, C1 İle yaşıt itki fayı sistemi.

3 TAVŞANLI GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFlK KAYALAR Ankimetamorfik kayalara ilk olarak Canet ve Jaoul (1946) tarafından Akhisar çevresinde değinilmiş ve "olasılıklı Permo-Karbonifer Akhisar şistleri" adı verilmiştir. Arpat ve Norman (1961) bu kayaları "çok az metamorfik şistler" olarak kaydederler. Kaya (1972) ankimetamorfik kayaları Tavşanlı güneyinde (çalışma alanı) tanımlar ve bağıl konumlarına göre Jura olarak yaşlandırır. Yazar altta kırıntılı (Üyücek fm.) ve üstte kireçtaşından (Kayaardı kçt.) oluşan iki birim ayırt eder ve kırıntılı birimin düşük dereceli metamorfik bir temeli (Ikibaşlı fm.) üstlediğini belirtir. Bingöl (1977) ankimetamorfik kayalara Gediz doğusunda değinir ve ilk olarak, foraminiferlere dayanarak Orta ve Geç Jura yaşlarını önerir. Akdeniz ve diğerleri (1980) ve Akdeniz (1985) ankimetamorfik topluluğu Triyas kırıntılı ve karbonatlarına, "metavolkanik" ve karbonat mercekli Jura kırıntılılarına ve kalın açınımlı Jura-Geç Kretase karbonatlarına bölerler. Tabanda yer alan Triyas kırıntılılarının Paleozoyik metamorfik kayaları üzerinde uyumsuz olduğu belirtilir. Erdoğan (1990) ilişkin Mesozoyik istifin altlayan Menderes masifi metamorfiklerine uyumlu olarak derecelendiğini, üstte Mestrihtiyen ile sonlandığını öngörür. Göncüoğlu ve diğerleri (1992), Kütahya güneyinde, Permiyen-Karbonifer temel üzerinde uyumsuz olarak oturan. Erken Triyas çamurkayaları ve Triyas-Geç Kretase karbonatlarından yapılı uyumlu bir istife değinirler. Yazarlara göre, Geç Kretase kireçtaşları Geç Kretase (Orta-Geç Mestrihtiyen)- Erken Paleosen tortul melanj topluluğuna derecelenir. Okay (1980) ankimetamorfiklere ait alanların yeşilşist-amfibolit fasiyesi kayalardan oluştuğunu öngörür. Ankimetamorfik topluluğun üst bölümü ile ilgilenen bu çalışmada (1) Kaya (1972) tarafından ileri sürülmüş stratigrafi ve belgelenmemiş Jura yaşı yeni fosil bulguları, görünüler ve bölgesel bilgi birikimi (Kaya, 1992) çerçevesinde gözden geçirilmiş ve (2) Ankimetamorfik topluluğun yapısal konumunun anlaşılmasında anlamlı rol oynayan Izmir-Ankara zonu içindeki türbidit-olistostrom birimine ait yeni yaş verileri sunulmuştur. Yazarların katkıları izleyen şekildedir: O. Kaya, saha çalışması ve yazı; W. Sadeddin, konodontlar; D. Altıner, Jura foraminifer ve algleri; E. Meriç ve l. Tansel, Kretase foraminiferleri; A. Vural, konodont hazırlık işlemleri. ANKlMETAMORFlK TOPLULUK Alt sleyt birimi Şek. 3- Ankimetamorfik topluluğun genelleştirilmiş stratigrafi kesiti. Bu birim (Ikibaşlı fm.; Kaya, 1972) başlıca volkanojenik sleytlerden, az olarak, tümüyle sleytimsi dilinim kazanmış olan volkanik, epiklastik ve karbonat kayalardan yapılıdır. Alt sleyt birimi, alttan üste üç bölüme ayrılır: (1) mikalı sleyt ve yersel arakatkı şeklinde bulunan kloritik sleyt; (2) kuvars çakıl-

4 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERiÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL

5 TAVŞANLI GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFIK KAYALAR

6 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERİÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL taşı, kuvarsofeldispatik kumtaşı ve gri kireçtaşı; (3) mikalı sleyt, riyolitik lav ve tüf, kırmızı ve gri merceksel kireçtaşları ve kırmızı katmanlı çört (Şek. 4). Gri mikalı sleyt ve yeşilimsi gri kloritik sleyt silisik ve bazik çok ince taneli tüflerin eşdeğeridir. Kaya dilinimi genelde katmanlanmaya koşuttur. Kuvars çakıltaşı açık gri, kalın ile masif arası katmanlı, tane ve aramadde desteklidir. Taneler 8 cm. boya erişebilir; yuvarlaklaşmış-yarı yuvarlaklaşmış ve çoğu durumda yamulmaya uğramıştır. Bileşenler egemen olarak beyaz damar kuvarsı, az olarak silisik volkanik kayalar, pembe ve koyu gri çört ve kuvarsofeldispatik kumtaşıdır. Aramadde tanelerin ince türevlerinden, ince beyaz mika ve kloritten oluşur. Kuvarsofeldispatik kumtaşları beyaz, kalın katmanlı ve kaba tanelidir; kuvars çakıltaşları ile birlikte üste doğru kabalaşmalı istifler sunar. Her ölçekte merceksel konumlu olarak bulunan gri kireçtaşları mikrokristalin, yersel olarak gelişik dilinimli ve spar mozayik yamalar şeklinde yenidenkristalleşmelidir. Riyolitik lav ve tüflerin mineral bileşimi kuvars, albit, az oligoklaz, muskovit (2M), klorit ve yersel talktır. Genelde dönme geçirmiş olarak bulunan kuvars ve plâjiyoklaz 5 mm. kadar uzun, bodur kristaller halindedir; çoğunlukla muskovit-klorit-magnetit zarfı ile kaplıdır ve kaya dilinimi yüzeyinde düğümler şeklinde görünür. Kuvars ortaç dalgalı sönmelidir ve yersel olarak betakuvarsı ornatmış alfa-kuvars pseudomorfları şeklinde belirir. Plâjiyoklazlar genelde özşekillidir ve basınç gölgelerine büyüme gösterir. Geç türümlü bir klorit S, e aykırı ve geniş aralıklı ikinci bir kaya dilinimi boyunca açınmış bulunur. Kırmızı kireçtaşları som veya katmanlı, 5 m. kadar kalın, birkaç on m. yanal devamlıdır; aşırı yenidenkristalleşmelidir. Kırmızımsı kahverengi katmanlı çört. birimin tavanında birkaç on m. yanal sürekli kopuk düzeyler olarak bulunur; yersel olarak beyaz ve pembemsi olan mikrokuvars mozayik şeklinde yenidenkristalleşmiştir. Alt sleyt biriminin tabanı yüzeylememektedir. Kuvars çakıltaşı ve kuvarsofeldispatik kumtaşı, yersel olarak, birbirlerini izleyen kanal dolguları şeklinde sleyt içinde açınmış bulunur. Örtü kireçtaşları ile aralanmış bu kanal dizgesi çok yaklaşık olarak GD- KB gidiş gösterir. Riyolitik lav ve tüf düzeyi dereceli olarak mikalı sleytleri üstler; yanal yönde, kalınlık ve doku özellikleri bakımından çeşitlenir. Sleytimsi dilinimi! kırmızı kireçtaşları konodont (Levha l) Gondolella basisymmetrica (Budurov ve Stefanov), Paragondolella navicula (Huckriede), Gladigondolella cf. tethydis (Huckriede), Prioniodina (Cypridodella) muelleri (Tatge), P. spengleri (Huckriede), P. sp., Prioniodella sp., Hindeodella suevica (Tatge), H. sp., Neospathodusd. discretus (Muller), N. newpassensis (Mosher), N. sp., Comudina sp., Cratognathodus sp., Enantiognathus sp.,? Ozarkodina tipi birim ve O. sp. kapsar. G. öasisymmetricaya göre alt sleyt biriminin en üst bölümü Orta Triyas (Erken Ladiniyen, Fassaniyen) yaşındadır. Üst sleyt birimi Bu birim (Üyücek fm.; Kaya, 1972) başlıca çamurkayası ve litik vake türümlü illitik sleyt, az miktarda, sleytimsi dilinimi! litik arenit, gri kireçtaşı, kireçtaşı çakıltaşı, litik çakıltaşı ve kaba taneli mafik tüften yapılıdır. Birim genelde grimsi renklerdedir. Üste doğru soluk kırmızı ve morumsu gri sleytler, litik kumtaşı ve çakıltaşı giderek artar (Şek. 5). Aralarında derecelenme gösteren sleyt ve sleytimsi dilinimi! litik vake som kesitler sunar ve yersel kalkerlidir. Litik arenitler ince ile kalın arası arakatkılar şeklinde bulunur. Kireçtaşları başlıca birimin tabanında yer alan yaygın mercekler şeklindeki algal ve/veya krinoidal mikritlerdir. Yenidenkristalleşme aşırıdır; eşlik eden kaya dilinimiyle fosiller çarpılmış ve değişik derecelerde (pseudo) mikririeşmiş ve sparlaşmıştır. Kireçtaşı çakıltaşları ince ile kalın arası arakatkılar şeklinde birimin üst bölümünde giderek artan bollukta bulunur. Çakıltaşları ince ile orta arası boylu açık gri ve yenidenkristalleşmiş kireçtaşı çakılları içerir; çamurtaşı veya az olarak, kireçtaşı desteklidir. Mafik tüf yeşilimsi gri ve somdur; başlıca klorit, kloritleşmiş kaya kırıntıları, beyaz mika, epidot mineralleri ve kalıntı piroksen içerir. Tüf, çok yersel olarak çok ince mafik lav arakatkıları ve mermerimsi yenidenkristalleşmeye uğramış ince kireçtaşı arakatkıları ve yumru dizileri kapsar. Dokanak çevresinde, alt sleyt ve üst sleyt birimleri değişik kaya türleri ve yanal çeşitlenmelerle özgülleşir. Bununla beraber, dokanak uyumlu ve geçişlidir (Şek. 6). Katmanlı çörtlerin yersel olarak, alt sleyt biriminin tavanında göründüğü yerden birkaç km. uzakta, üst sleyt biriminin tabanında da bulunuşu volkanojen alt sleyt ve epiklastik üst sleyt

7 TAVŞANLI GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFlK KAYALAR Şek. 5- Ankimetamorfik topluluğun büyük birimlerine ait dokanak kesitleri. A: J22-b2, 12.63:65.79; B. J23-a1, 25.21: A1, Gri sleytimsi riyolitik tüf; A2. gri kloritik sleyt; A3. gri (grimsi sarı ayrışmalı) illitik sleyt; A4, gri. sleytimsi kireçtaşı; A5, morumsu gri sleyt. B1, Morumsu gri illitik sleyt, B2, gri (grimsi sarı ayrışmalı) illitik sleyt; B3, litik arenit; B4, gri kireçtaşı; 85. gri kireçtaşı çakıltaşı; B6. gri kireçli sleyt; B7, gri dolomitleşmiş kireçtaşı; BB. gri killi kireçtaşı.

8 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERiÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL birimleri arasındaki dokanağın zaman aşmalı olabileceğini yansıtır. Aynı dokanak özelliği mafik tüf düzeyinin değişik yerlerde volkanojen ve epiklastik sleytleri üstlemesi ile de belirir. Şek. 6- Üst sleyt biriminin taban bölümündeki katmanlı çört mercekleri alt sleyt ve üst sleyt birimleri arasında girik dokanak ilişkileri olduğunu yansıtır (Patta J22- b2). 1, En Geç Kretase türbidit-olistostrom birimi; 2, En Geç Kretase volkanik olistostrom birimi; 3, Üst sleyt birimi; 4, Gri kireçtaşı mercekleri (üst sleyt birimi); 5, Katmanlı çört merceği (üst sleyt birimi); 6, Alt sleyt birimi; 7, Paleo-alüvyon; 8, En Geç Kretase türbidit-olistostrom birimi ile örtülü yeniden istemiş sınır fayı. Birimin tabanındaki yenidenkristalleşmiş algal kireçtaşı mercekleri Orta-Geç Triyas yönünde değerlendirilebilecek foraminiferler kapsar: Aulotortus sp. (gr. sinuosus), Duostominidae?, Ophthalmidium?, Auloconus?, galleanidler ve involutinidler. Konodont favnası, kötü korunmuş çok sayıdaki birimler yanı sıra, Prioniodina muelleri (Tatge) ve Hibardella cf. magnidentata (Tatge) ile özgülleşir. Orta Triyası simgeleyen ve En Geç Ladiniyen (Geç Langobardiyen) üst yaş sınırını yansıtan P. muelleri birimin en alt bölümünün Ladiniyen içinde kaldığını gösterir. Sürekli ve kalın bir istif olan üst sleyt biri* mi, üstten uyumlu ve dereceli olarak Orta Liyas kireçtaşı birimi ile çevrili olduğuna göre, Erken Jura içine kadar uzanmaktadır. Kireçtaşı birimi Bu birim (Kayaaroı kçt.; Kaya, 1972) egemen olarak kireçtaşından yapılıdır (Şek. 7). Kireçtaşları beyaz ve açık gri, ortaç ile kalın arası katmanlı ve yaygın yenidenkristalleşmelidir. Yaygın

9 TAVŞANLI GÜNEYİNDEKİ ANKİMETAMORFİK KAYALAR dolomitieşme ilksel doku ve katmanlanmayı örtmüştür. Makaslama birimin iç bölümlerine doğru dereceli olarak azalır. Kireçtaşı birimi üst sleyt birimini uyumlu ve geçişli olarak üstler (Şek. 5). Dokanak aralığındaki birörnek bileşimli kireçtaşı çakıltaşı mercekleri havza içi türünü yansıtan özellikler taşır. Kireçtaşı biriminin alt bölümündeki kireçtaşları alglerden Thaumatoporella parvovesiculifera Rainer, Paleodasycladus mediterraneus (Pia) ve P. elongatulus (Praturlon) ve foraminiferlerden Lituosepta recoarensis Cati, Orbitopsella primaeva (Henson), O. praecursor (Guembel), Haurania deserta Henson, Mayncina termieri Hottinger, Pseudocylammina liassica? Hottinger, Valvulina sp., Siphovalvulina sp. ve Ataxophragmiidae içerir. Bu fosil topluluğu, bir bütün olarak, Orta Liyası gösterir. IZMİR-ANKARA ZONU Yeniden tanımlanmış (Kaya, 1992) izmir- Ankara zonu (IAZ) ultramafik ve metamorfik (yeşilşist ve mavişist) bir temeli tortul dokanak ile örten En Geç Kretase volkanik olistostrom birimi ile simgelenir. Volkanik olistostrom birimini uyumlu fakat anî bir dokanakla üstleyen En Geç Kretase (- Paleosen) türbidit-olistostrom birimi IAZ sınırları dışında güneybatı (örn. Bernouilli ve diğerleri, 1974} ve kuzeybatı (örn. Eroskay, 1965) Türkiye'de yayılım gösterir; bu nedenle IAZ için simgesel değildir. En Geç Kretase (-Paleosen) türbidit-olistostrom birimi Bu birim (Karaçalı fm.; Kaya, 1972) türbiditik şeyl ve kumtaşı-şeyl istifleri, döküntü akması ürünü çakıllı çamurkayaları ve aramaddesi bu oluşukları kapsayan olistostromal düzeylere katılmış, başlıca, platform tipi kireçtaşı, denizaltı mafik volkanik kaya, pelajik kireçli çamurkayaları, kireçtaşı ve katmanlı çört bloklarından yapılıdır. Çalışma alanı (Şek. 4) ve yakın çevresinde, birim G-K doğrultusunda 7 km.'den fazla yaygınlık gösteren Geç Kampaniyen- Erken Mestrihtiyen yaşlı platform tipi kireçtaşı bloğu (Budağan kireçtaşı dilimi) ile vurgulanır. Budağan kireçtaşı diliminin altında aramadde kayaları düzgün katmanlıdır; gri, som ve ince çakıllı olabilen kaba taneli litik arenitlerden ve gri ile kırmızı şeyllerden oluşur. Dilimin üzerine gelen aramadde kayaları her yerde tortullaşmayla yaşıt kumtaşı-şeyl melanjına dönüşmüş gri litik arenit ve gri şeylden yapılıdır. Ankimetamorfik temel üzerinde, blokların bir bölümü ve aramadde kayalan, olasılıkla temel eğımlenmesine ilişkin olarak, sert kaya makaslamasına uğramıştır. Gömülü sınır fayının yeniden devinimlerine bağlı olarak, fayın üzerine düşen yerlerde Budağan kireçtaşı dilimi yamulma yenidenkristalleşmesi geçirmiş, yersel olarak beyaz mermer görünümünü kazanmıştır. Budağan kireçtaşı diliminin görünür taban bölümü ve birçok küçük karbonat kırıntı, bir bütün olarak Geç Kampaniyen-Erken Mestrihtiyen yaşını veren, Orbiloides medius (d'archiac), O. concavatus Rahaghi, Pseudosiderolites vidali (Douville), Praesiderolites dordoniensis Wannier, Lepidorbİtoides cf. campaniensis van Görsel ve Sutcoperculina sp. içerir. Pelajik kireçtaşı blokları Erken ve olasılıklı Orta Mestrihtiyen yaşını veren Globotruncana bulloides Vogler, G. cf. arca (Cushman), G. sp. (gr. lapparenti), Globotruncanita cf. stuarti (de Lapparent) ve Abathomphalus? sp. kapsar. Budağan kireçtaşı dilimine göre daha genç stratigrafik konumlu bir kireçtaşı bloğu Geç Mestrihtiyen yaşlı Giobotruncanİta stuarti (de Lapparent), Abathomphalus mayaroensis Bolli ve Rosita contusa (Cushman) topluluğunu içerir. Türkiye'nin batı bölümünde, Izmir-Ankara zonu içinde ve dışında, türbidit-olistostrom birimi veya yalıtılmış stratigrafik eşdeğerleri için Mestrihtiyen ve Erken Paleosen yaşları öngörülmüştür, (örn.., Eroskay, 1965; Bernouitli ve diğerleri, 1974: Brinkmann, 1976; Konuk, 1977; Erdoğan, 1990). Çalışma alanında, birimin fosilsiz aramaddesi içir en alt yaş sınırı Geç Mestrihtiyendir. Stratigrafik olarak taban bölümü ile simgelenen türbiditolistostrom birimi için En Geç Kretase yaşı önerilebilir. ANKlMETAMORFlK KAYALARIN YAPISAL KONUMU En Geç Kretase türbidit-olistostrom birim ankimetamorfik kayaları uyumsuz olarak üstleı (Şek. 8). Türbidit-olistostrom biriminin taban litih kumtaşları ve çakıltaşları alt sleyt biriminden sağ lanmış çakıllar içerir. Yaklaşık düşey sınır fayı (Kaya, 1972; 1992 IAZ ve ankimetamorfik topluluğun yayılım ve göre celi konumlarını denetler, Doğuda, yüzeylemiş fay

10 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERiÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL Şek. B- En Geç Kretase türbidit-olistostrom (1Cto) ve ankimetamorfik topluluk (AA) arasındaki uyumsuzluk. 1- Açık gri. mikrokristalin, ortaç katmanlı ile som arası kireçtaşı büyük bloğu; 2- Az miktarda ince litik arenit arakatkılı yeşilimsi gri şeyl; 3- Soluk kırmızı şeyi; 4- ince ile ortaç arası arakatmanlı şeyl ve litik arenit; 5- Gri, kalın katmanlı ile som arası, yersel ince çakıllı, kaba ile çok kaba taneli litik arenit; 6- Kireçtaşı çakıllı gri litik çakıltaşı (solda), gri kireçtaşı çakıltaşı (sağda); 7- lllitik sleyt ve sleytimsi litik arenit. A: 11.30:66.60; B: 07.77:64.00; C: 07.15:64.36: D: 07.03:64.46; E: 07.12:64.77; F: 07.08:65.10; G: 06.38: ultramafikler ve/veya volkanik olistostrom birimi ile ankimetamorfik topluluğu ayırır (Şek. 6 ve 7). Buda ğan dağda, fay türbidit-olistostrom biriminin altında devam eder (Şek. 4 kesik kalın çizgi). Gömülü fayın izlenmesinde Budağan kireçtaşı dilimi içindeki aşırı yamulma yenidenkristalleşmesi kuşakları ve volkanik olistostroma ait bir -yükselmiş- yapısal blok ile en batıda (harita sınırı dışında) aynı doğrultu üzerine düşen üst sleyt birimi ve türbidit-olistostrom biriminin aramadde kayaları arasındaki -yeniden işlemiş olduğu öngörülen- faya dayanılmıştır. Ankimetamorfik topluluğun kuzeye doğru

11 TAVŞANLI GÜNEYİNDEKİ ANKlMETAMORFlK KAYALAR alta bindirmesi bölgesel çatı içinde bir sonuçlamadır (Kaya, 1981; 1992). Orbilopsella türlerinin Orta Liyas kireçtaşı birimi içinde bulunuşu gibi kanıtlar ankimetamorfik topluluğun güneyden kaynaklandığını doğrular (Altıner, 1989). Kuvars çakıltaşlarındaki tek katlı yapısal öge olarak görünen uzamış çakıllara göre KKB yönünde bir tektonik taşınma varsayılabilir. Türbidit-olistostrom biriminin ankimetamorfik temel üzerindeki taban bölümünde gelişmiş bulunan makaslama, eski kuzeye taşınmanın sınırlı bir devamı olabilecek, Tersiyer sıkıştırma kuvvetleri ile ilgili görünür. SONUÇLAR 1- Ankimetamorfik topluluk bir yapısalstratigrafik bütünlük gösterir. Yaygın ve çok katlı makaslama topluluğu etkilemiştir. Bununla beraber sleytimsi dilinim çoğu yerde katmanlanmaya koşut veya yarı koşut gelişmiştir. Yenidenkristalleşme yeni filosilikat oluşumları ve yaygın kristal büyümeleri ile sınırlıdır. Çalışma alanı ve komşu alanların kaya bileşimi Okay'ın (1980) yeşilşist-amfibolit fasiyesi kayalarla simgelenen "Afyon zonu" ile bağdaşmamaktadır. 2- Temel kaya çeşitlerine göre ankimetamorfik topluluk (i) silisik volkanojenik ve volkanik kayalardan yapılı alt sleyt birimine, (ü) epiklastik kayalardan oluşan üst sleyt birimine ve (iii) kireçtaşı birimine bölünebilir. Kaya (1972) tarafından varsayıldığı şekilde alt sleyt biriminin mikalı sleytleri ve üst sleyt biriminin illitik sleytleri arasında bir uyumsuzluk yer almamaktadır. 3- lik olarak burada sunulan- konodont verilerine göre alt sleyt biriminin en üst bölümü ve üst sleyt biriminin en alt bölümü Orta Triyas (Ladiniyen) yaştadır. Kireçtaşı birimi Orta Liyas yaşındadır. Üst sleyt biriminin görünürde uyumlu ve kesiksiz üst bölümü için Geç Triyas ve Erken Liyas yaşları varsayılabilir. Bu bölüme ait konodont ve foraminifer taramaları henüz sonuç vermemiştir. 4- Çalışma alanında taban bölümüyle yer alan En Geç Kretase (-Paleosen) türbiditolistostrom biriminin alt yaş sınırı büyük olasılıkla Geç Mestrihtiyendir. Birim uyumsuz olarak ankimetamorfik topluluğun üst sleyt birimini üstler ve topluluğu Izmir-Ankara zonundan ayıran sınır fayını örter. Budağan kireçtaşı dilimi ve ona sıkı bir şekilde bitişik diğer dilimler değişik Geç Kretase yaşlarındadır. Bu durum Budağan kireçtaşı dilimi için Kaya (1972) ve diğer araştırıcılar (örn. Göncüoğlu ve diğerleri, 1992) tarafından öngörülen litostratigrafik konumu geçersiz kılar. Önceki çalışmalarda (bak. Giriş) yaygın olarak kabul edilen ankimetamorfik kayalar (veya eşdeğerleri) ile "Geç Kretase melanjı* arasındaki uyumlu ve dereceli dokanak ilişkisi geçerli değildir. 5- En Geç Kretase öncesi bir fay, gerçekte (alta) bindirme, Izmir-Ankara zonunu güneyindeki ankimetamorfik kuşaktan ayırır. Fayın dikleşmesi, ankimetamorfik kayaların yüzeylemesi ve türbiditolistostrom biriminin ankimetamorfikler üzerine aşma yapması En Geç Kretase olayları olarak görünür. DEĞİNİLEN BELGELER Yayına verildiği tarih, 19 Kasım 1992 Altıner, D-, An example for the tectonic evolution of the Arabian Platform margin (SE Anatolia) during Mesozoic and some criticisms of the previously suggested models: Şengör, A.M.C., ed., Tectonic Evolution of the Tethyan Region'da, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Akdeniz, N., 1985, Akhisar-Gölmarmara-Gördes-Sındırgı dolayının jeolojisi: Doktora Tezi, istanbul Univ., 155 s., (yayımlanmamış). : Konak, N. ve Armağan, F., 1980, Akhisar (Manisa) güney-doğusunun Alt Mesozoyik kaya birimleri: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 2, Arpat, E. ve Norman, T., 1961, Akhisar 70/4 paftasının kapsadığı sahalarda jeolojik incelemeler: MTA Rap., 3458 (yayımlanmamış), Ankara. Bernouilli, D.; Graciansky, P. Ch. ve Monod, D., 1974, The extension of the Lycian nappes (SW Turkey)

12 Orhan KAYA; Walid SADEDDIN; Demir ALTINER; Engin MERiÇ; İzver TANSEL ve Aylin VURAL into the southeastern Aegean islands: Ed. Geol. Helv., 67, Bingöl, E., 1977, Muratdağı jeolojisi ve ana kayaç birimlerinin petrolojisi: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 20, Brinkmann, R , Geology of Turkey: Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart, 158 s. Canet, J. ve Jaoul, P., 1946, Manisa-Aydın-Kula-Gördes bölgesinin jeolojisi hakkında rapor: MTA Rap., 2068 (yayımlanmamış), Ankara. Erdoğan, B., 1990, Izmir-Ankara Zonu'nun, izmir İle Seferihisar arasındaki bölgede stratigrafik özellikleri ve tektonik evrimi: Türkiye Petrol Jeol. Der. Bült., 2(1), Eroskay, O., 1965, Paşalar Boğazı Gölpazarı sahasının jeolojisi: istanbul Univ. Fen Fak. Mecm. Seri B., XXX (3-4), Göncüoğlu, M.C.; özcan, A.: Turhan, N. ve Işık, A., 1992, Stratigraphy of the Kütahya region: International Symposium on the Geology of the Black Sea Region (ISGB). Guide Book, 3-8, Ankara. Kaya, O., 1972, Tavşanlı yöresi 'ofiyolit' sorununun anaçizgileri: Türkiye Jeol. Kur. Bült., , Batı Anadolu Altabindirmesİ -Ultramafik birimin ve Menderes Masifinin jeolojik konumu: Doğa Bilim Derg., Atatürk Özel Sayısı, 5, , Constraints on the age, Stratigraphie and structural significance of the ophiolitic and adjoining rocks in the western parts of Turkey -an alternative structural- Stratigraphie Classification: in, Savaşçın, Y., and Eronat, H., ed., International Earth Sciences Congress on Aegean Regions (IESCA), Proceedings II, , izmir. Konuk, T., 1977, Bornova filisinin yaşı hakkında: Ege Üniv. Fen Fak, Derg., Seri B, 1/1, Okay, A.l., 1984, Distribution and characteristics of ihe northvvest Turkish blueschists: Geol. Soc. London, Spec. Publ., 17,