MANYETiZMA-MIKNATIS BÖLÜM 22

Transkript

1 AEA-A BÖÜ. ODE ORU DE ORUAR ÇÖÜER fekl- fekl-. Br mık na tı sı hç br zaman tek ku tup lu mık na tıs ha l ne ge t re me yz. ık na tıs k ye ay rıl ı ğın a y ne k ku tuplu br mık na tıs olu şur. Bu u rum a ye n olu şan mıkna tıs la rın ku tup la rı nın cn s şe kl e k g b Uçların kutupları; :, :, :, P : şeklner. fekl- fekl- fekl- P Şekl- ve Şekl- ek manyetk alanların yönlernen, ve mıknatıslarının kutupları şeklek gb EE AAR. 5 üzlem ve mıknatısları ok yö nün e ha re ket et t ğ ne gö re mık na tı sı mık na tı sı nı t mş tr. mıknatısını se çekmştr. Bu uruma; ve 5 numaralı kutuplar zıt şaretlr. ve numaralı kutuplar aynı şaretlr. ve numaralı kutuplar zıt şaretlr.. yargı yanlıştır.. ve. yargılar oğruur.., ve urumlarına manyetk alan çzgler oğru o- larak gösterlmştr. α α 5. fekl - üzlem ıknatısların kutup şetler şeklek gb olablr. fekl - üzlem Br mık na tıs br cs m t yor sa bu c sm ke sn lk le mık natıs tır; çe k yor sa mık na tıs ola b lr e, ol ma ya b lr e. Bu na gö re; ve kesnlkle mıknatıstır. çn kesn brşey söylenemez. EERİ VE AEİA 5

2 blye 0 İptek gerlme oluğuna göre, mıknatısların blyeye uygulaığı kuvvet kaarır. mıknatısının kutupları eğştrlrse ptek gerlme eğşmez, yne kuvvetyle blyey çeker. uzaklığı azaltılırsa artar. İptek gerlme e artar.. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır. 9. fekl- fekl- P R fekl- emr çubuğunun ortasına mıknatısın kutbu Şekl- ek gb yaklaştırılığına etk yoluyla çubuğun mıknatıslanması sağlanır. emr çubuğunun uçları ortasıa bunlaran aha şetl kutbu olmak üzere yapay geçc mıknatıs ele elr. PR emr çubuğuna mıknatısın kutbu aynı yöne olacak şekle Şekl- ek gb ok yönüne sürtülüğüne emr çubuk mıknatıs halne gelr. ıknatısın kutbunu sürttüğümüz yer, ğer uç kutbu olacak şekle geçc mıknatıs ele elr. ıknatıs ve toplu ğnelerne Şekl- tek gb yaklaştırılığına toplu ğneler mıknatıs halne gelr. ıknatısın kutbuna okunuruğumuz yer, ğer uç olacak şekle geçc mıknatıs ele elr. fekl- fekl- Şekl- e manyetk alan caman geçtğne göre yalıtılamaz. Şekl- e manyetk alanın ortaman etklenmeğn sua bulunan çvler çektğ gözlenr. anyetk alan şet le lgl br blg bu eneylern sonucunan çıkarılamaz. EE AAR 8. pu su la ğ ne s nn en ge u ru mu na gö re;, nu mara la rı nın ku tup şa ret le r fark lı ır. pu su la ğ ne s nn en ge u ru mu na gö re;, nu ma ra lı ku tup la rın şaretler ay nı ır. Bu na gö re;. urum. urum olablr. 5 EERİ VE AEİA

3 . ODE ORU DE ORUAR ÇÖÜER. p p fekl - fekl - fekl - ık na tıs lar öz eş ol u ğun an ku tup ş et le r ve ağır lıkla rı eşt tr. İk mık na tıs ara sın a k çek me ve ya t me kuvve t uzak lı ğın ka re s le ters oran tı lı ır. Bu u rum a Şekl- e le ı ara sın a k çek me kuv ve t se, Şe kl- e le ı ara sın a k t me kuv ve t Şe kl- te k le ı ara sın a k çek me kuvvet e. α üzlem ( + ). snα ır. : Değşmez. +. s nα ba ğın tı sı na gö re, p le r br b r ne bağla yan pn uzun lu ğu b raz ar tın ca kuv ve t aza la ca ğınan ar tar. p Böylece + + olarak bulunur. Aralarınak lşk; > > şeklner. EE AAR mıknatısı çn; mıknatısı çn; ve mıknatısları arasınak uzaklık ken brbrlerne uygulaıkları kuvvet, m. m. p fekl- fekl- fekl- üzlem ve mıknatısları arasınak uzaklık ken brbrlerne uygulaıkları kuvvet, İplerek gerlme kuvvet > lşks oluğuna göre, ve mıknatısları brbrn çeker, mıknatısları se ter. emnn mıknatıslara uygulaığı kuvvetler, m. m m.. m.. ( ) ıknatıslar arasınak kuvvet le ters orantılıır. Uzaklık ken kuvvet se, aralarınak uzaklık oluğuna kuvvet ı + ı olacağınan, Bu uruma; < EERİ VE AEİA 5

4 ODE ORU E ORUAR ÇÖÜER.. B 9 B 7 B7.. B B7 B9 B7 noktasınak manyetk alanın şet sıfır oluğuna göre, " B 0 telnen geçen akımının noktasına oluşturuğu manyetk alanın şet " B se, noktasınak bleşke manyetk alan, " B + " B " B " B 5.. B7 B9 B7 B7 B $ olsun. B9 B9 B7 B9 Şekle görülüğü gb ve noktalarına bleşke manyetk alan şet sıfırır. EE AAR 6... B/7 B B/9 B9 B/7 telnen geçen akımının sayfa üzlemnek noktasına oluşturuğu manyetk alanın şet " B se, bu noktaak bleşke manyetk alan, " B + " B B B7 B7 B7. B7 B7 B B B9 B 5/B9 B/9 noktasınak manyetk alan; B9 B9 B B9 B7 B9 B B B B + B B noktasınak manyetk alan, B B + B 5B B ve B taraf tarafa oranlanırsa, B $ olsun. Şekle görülüğü gb, B > B > B B B B 5 B 5 5 EERİ VE AEİA

5 ODE ORU E ORUAR ÇÖÜER ODE ORU 5 E ORUAR ÇÖÜER. ellern O noktasına oluşturukları manyetk alanlar eşt ve zıt yönlüür. Bu uruma akımı, f f B B r r r r r 6 B 7 O r B 9 6. B B ak m makaras + 6 r r 6 r r anah ta rı ka pa tıl ı ğın a ve mık na tıs la rı aynı konuma ka lır lar. mık na tı sı ha re ket ee rek şe kl e k ko nu mu alır.. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır.. B r B 7 O O 7 fekl- r EE AAR. x + +x telnn manyetk alanı,. r.. r. B. r r telnn oluşturuğu manyetk alan, r... r. B.. r r fekl- anahtarı kapatılığına bobn şeklek gb br manyetk alan oluşturur. Bobn mıknatısı çektğne, mıknatıs +x yönüne hareket eer.. yargı oğruur.. ve. yargılar yanlıştır. telnn oluşturuğu manyetk alan; r... r. B.. r r Bu uruma B B > B O B 9 r EERİ VE AEİA 55

6 ODE ORU 6 DA ORUAR ÇÖÜER. elleren aynı yöne akım geçerse brbrn. çeker. ıt yöne akım geçerse brbrn ter. telne etkyen kuvvet, + telne etkyen kuvvet ; 0 telne etkyen kuvvet ; + oluğunan, > tel +x yönüne kayırılırsa eğer azalır. sabt kalır. Bu uruma kuvvet azalır.. yargı oğruur. telne etkyen bleşke kuvvetn yönü x yönüner.. yargı oğruur.. tel y çeker, tel e y ter. engee oluğuna göre,,.....,., + + & fekl- fekl- telnen geçen akımının telnn brn boyuna (, br) uygulaığı kuvvet, f.. f oluğuna göre, telnen geçen akımının telnn brm uzunluğuna uygulaığı kuvvet, f.. EE AAR 5. B B O B B pusula Pusula sapmaığına göre üzernek net manyetk alan sıfırır. Bu se telleren aynı yönlere eşt akım geçmes le elleren aynı yöne akım geçtğnen brbrlern çekerler.. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır. 8 f cnsnen e er, 6. f B B. x +x telne etkyen toplam kuvvet sıfır oluğuna göre, ve yönü ğer akımlarla aynıır.. yargı oğruur. pusulası hç sapmaığına göre, ve tellernen aynı yöne aynı akımlar geçmelr. Bu uruma ve mıknatıs üzernek toplam manyetk alan sıfıran farklı oluğuna göre önerler.. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır. 56 EERİ VE AEİA

7 . Br mıknatıs parçalara ayrılığına yne k kutuplu mıknatıs ele elr.. AEA-A fekl- 5.. satır E - İ ÇÖÜÜ. satır olablr. fekl- fekl- fekl- U fekl- İk csm brbrn çekyorsa, ks e mıknatıs olablr ya a br mıknatıs olablr, ğer olmayablr. İk csm brbrn tyorsa, ks e kesnlkle mıknatıstır. fekl- Buna göre,,, csmler kesnlkle mıknatıstır.. p p 6. yörünge f V. Şekle görülüğü gb,. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır. emr blye Demr blye, mıknatısları arasınan sapmaan geçtğne göre;. satır. satır olablr.. yargı oğruur. r.. yargı oğruur. kutbu, kutbu ve > se emr blye numaralı kutup yönüne eğrsel br yörünge zler.. yargı yanlıştır. EERİ VE AEİA 57

8 7. anah ta rı ka pa tıl ı ğın a elek tro mık na tıs üze rn en akım ge çer ve br man ye tk alan olu şur. Bu man ye tk alan s ln rn çn e +y yö nün e r. Do la yı sı le mık na tı sı ter ve p te k ge rlme kuv ve t azalır. Eğer > se mıknatıs +y yönüne hareket eer. veya < se mıknatıs hareket etmez. p B +y y + 0. üzlem mıknatısı serbest bırakılığına ok yönüne harekete başlaığına göre, ve numaralı kutuplar zıt şaretlr.. yargı kesnlkle oğruur. ve, ve numaralı kutuplar aynı şaretl ya a zıt olablr.. ve. yargılar çn kesn brşey söylenemez.. yargı kesnlkle oğruur.. yargı yanlıştır.. yargı çn kesn brşey söylenemez. 8. ıknatısların ağırlığına yelm. + + eğşmez. bağıntısına göre, arttığınan azalır. p EE AAR 9. üzlem. satır. satır. satır. satır olablr. 58 EERİ VE AEİA

9 AEA-A E - İ ÇÖÜÜ. stem engee oluğuna göre, mıknatısı çn, + mıknatısı çn, + Bu uruma > > olarak bulunur... anyetk alan çzgler brbrn kesmezler.. anyetk alan çzglernn yönü, mıknatısların kutbunan kutbuna oğruur.. anyetk alan çzgler, mıknatısların kutup yüzeylernen k olarak çıkarlar, kutup yüzeylerne k olarak ulaşırlar. İfaelern üçü e oğruur. üzlem. P 5. p A B m üzlem m Aynı kutuplar brbrn ter. ıt kutuplar çeker. Bu uruma, le zıt kutup, le P aynı kutuptur.. urum: EE AAR ık na tıs lar her za man br br le r ne eşt ve zıt yön e kuvvet uy gu lar lar.. ncelk oğruur. ık na tıs la ra uy gu la nan kuv vet le rn bü yük lük le r eşt ol u ğun an,. : se : : se R :. urum: : se : : se P : tavan olsun. a a m m oluğunan a > a. ncelk yanlıştır. ık na tıs la rın alıkları yollar eşt oluğunan,. a. t efl tl nen,. a. t. a. t a > a olu unan t < t + + anahtarı açılırsa elektromıknatısının etks ortaan kalkar. mıknatısının kutupların bağlı olarak elektromıknatısını ter veya çeker. hareket eer.. yargı oğruur.. ve. yargılar yanlıştır.. ncelk yanlıştır. EERİ VE AEİA 59

10 6. V V üzlem 8. x + sürgü +x Eğk üzlem üzerne n vmes nn vmesnen aha büyüktür. Dolayısı le eğk üzleme artar. atay üzleme ve nn vmeler a ve a aynı atay üzleme n alığı yol; x V.t +.a.t nn alığı yol; x V.t.a.t a a oluğunan, mıknatıslar arasınak uzaklık sabt kalır. 9. Reostanın sürgüsü ❶ yönüne çeklrse renç artar. Bu uruma evreen geçen akımı azalır. Bobnn oluşturuğu manyetk alan azalır. Reostanın sürgüsü ❷ yönüne çeklğne renç azalır. Akım artar olayısı le manyetk alan artar. noktasına manyetk alanın yönü x yönüner.. yargı oğruur.. ve. yargılar yanlıştır. üzlem EE AAR mıknatısını serbest bıraktığımıza hareket etmez ve çubuğa uygulanan tepk kuvvetler ve eğşmez. mıknatısını serbest bırakırsak mıknatısına yapışır. artar, artar. çıkarırsak ve azalır. 7. p.,,,, p. 0.. ve. yargılar oğruur.. yargı yanlıştır. p l tavan O l fekl- fekl- ıknatısın ağırlığı mıknatıslar arasınak kuvvet se, Şekl- engee oluğuna göre, ( ) Şekl- engee oluğuna göre, p gerlmes, + ( + ) Buna göre, > ve üzlem mık na tı sı nın ya tay ko num a en ge e ka la bl me s çn kut bu ku tu bu nu çek me l, kut bu kut bu nu t me lr. Bu na gö re,. urum. urum olablr. 60 EERİ VE AEİA