GRUP SÜREÇLERİ. SOSYAL PSİKOLOJİ- Prof.Dr.Hacer HARLAK

Transkript

1 GRUP SÜREÇLERİ

2

3 ??? Bir insan topluluğu ne zaman bir grup haline gelir? Verilen görevleri bir dinleyici önünde mi yoksa yalnızken mi daha iyi yaparız?

4 ??? Gruplar bireylerden daha çok mu ya da daha iyi mi çalışır? Grup dayanışmasından psikolojik olarak ne sorumludur ve dayanışmanın etkileri nelerdir? Grup normları nasıl ve niçin gelişir?

5 GRUP? Grup özelliği Üye sayısı Ömür Alanda yoğunlaşma Örgütlenme Örnek Ulus, cinsiyet; Komite, aile Arkadaş grubu, jüri; etnik grup, dinsel grup Bir yat mürettebatı, seçilmiş bir komite; amatör radyocular, akademisyenler Klüp taraftarları, toplumsal eylem grubu Amaç netliği Yönetim tarzı Dernek, çevresel protesto grubu; bir kabile grubu, bir ergen çetesi Ordu, polis teşkilatı; üniversitedeki bir bölüm, bir komün

6 GRUP nedir? Grup, yüzyüze etkileşimde bulunan, her biri kendi grup üyeliğinin farkında, her biri gruba ait olan diğerinin farkında ve her biri karşılıklı hedeflere ulaşmak için birbirlerine olumlu karşılıklı bağımlılıklarının farkında olan iki veya daha fazla bireydir. Büyük gruplar?

7 Grup tipleri Küçük / büyük gruplar Formel / informel gruplar Birincil /ikincil gruplar

8 İnsanlar niçin gruplara katılır? Bazı gruplara katılma tercih sonucudur; bazılarına ise zorunlu olarak üye olunur. Gruba katılma nedenleri: Fiziksel yakınlık İlgi, inanç, tutum benzerliği Karşılıklı bağımlılık gerektiren hedeflerin varlığı Destek ve yakınlaşma arayışı

9 Grup araştırmalarının gelişimi

10 Grubun bireye etkisi Normatif etki Şerif, 1936; Asch, 1951 Bireyin performansına etkisi Tripplett, 1898; F.Allport, 1920 Bireyselliği azaltıcı etkisi (bireylik yitimi) Kitle eylemleri, saldırgan güruhlar; sanal dünyadaki etkiler

11 GRUBUN BİREYSEL PERFORMANS ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Triplett (1898) ilk sosyal psikoloji deneyi (?!) Kişilerarasındaki rekabet motor görevlerle ilgili performansı artırır.

12 GRUBUN BİREYSEL PERFORMANS ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Sosyal kolaylaştırma (Floyd Allport, 1920) Performans artışı, aynı işi yapan fakat birbirleriyle etkileşim içinde olmayan, aynı türden bireylerin ya da edilgin biçimde seyreden seyircilerin varlığına bağlı olabilir.

13 Grup her zaman kolaylaştırıcı mı? Her zaman değil! Araştırmalar, sosyal bulunmanın aynı zamanda zıt (performansı düşürücü) bir etki yaratabildiğini de göstermiştir: sosyal ket vurma

14 Grup, bireysel performansı neden bazen arttırır bazen düşürür? Dürtü (itki, drive) kuramı (Zajonc,1965) Eğer doğruysa Sosyal kolaylaştırma Diğerlerinin varlığı Uyarılma Başat tepkilerin performansında artış Eğer doğru değilse Sosyal ket vurma Zajonc'un sosyal kolaylaştırma ile ilgili dürtü kuramı

15 Grup, bireysel performansı neden bazen arttırır bazen düşürür? Değerlendirilme kaygısı (Cottrell, 1968)

16 Grup, bireysel performansı neden bazen arttırır bazen düşürür? Dikkatin dağılması- çatışma kuramı (Baron & Sanders, 1986)

17 Diğerlerinin bulunması Zajonc Kuramı Değerlendirilme endişesi Artan uyarılmışlık Baskın tepkilerin artması Bilinen/ Kolay işlerde performans artışı Dikkat çatışması Yeni / karmaşık işlerde performans azalması Sosyal kolaylaştırma-ket vurma açıklamaları (Kağıtçıbaşı ve Cemalcılar, 2014, s. 283)

18 Bu, Herkes, Birisi, Herhangi biri ve Hiçkimse isimli dört kişinin öyküsüdür: Yapılacak önemli bir iş vardı ve Herkes bunu Herhangi birinin yapacağından emindi. Herhangi biri yapabilirdi ama Hiçkimse yapmadı. Başka birisi kızdı çünkü, Hiçkimse yapmamıştı. Herkes Herhangi birinin yapabileceğini düşündü ama Hiçkimse Herkesin yapmadığını farketmedi. Herhangi birinin yapabileceğini hiçkimse yapmayınca Herkes, Başka birisini suçladı.

19 SOSYAL İŞTEN KAÇMA KAYTARMA Ringelmann etkisi Halat çekme görevi (Ringelmann, 1913)

20 Kişi başına kullanılan güç Grupça yapılan işlerde kişi başına harcanan güç, grup büyüklüğüne bağlı olarak düşer. Beklenen performans Gerçek performans Niçin? Koordinasyon kaybı Motivasyon kaybı Gruptaki kişi sayısı

21 Sosyal kaytarma çalışmalarının gelişimi Ringelmann (1880) Steiner (1965) Ringelmann etkisi psikolojik değil; basit bir koordinasyonsuzluk sorunu Ingham, Levinger, Peckham, & Graves (1974) Ringelmann etkisi psikolojik Latané, Williams, & Harkins (1979) Son açıklama ve terim: Sosyal Kaytarma (social loafing)

22 Sosyal kaytarma İnsanlar, diğerleriyle birlikte bir görev yaptıklarında ve performansları bireysel olarak değerlendirilmediğinde rahatlar ve daha kötü, performans sergileme eğilimi gösterirler. «Nasılsa başkaları yapıyor, benim uğraşmama ne gerek var?» düşüncesi sorumluluğun dağılması

23 Latané, Williams ve Harkins, Deney görev: El çırpma, Gruplar: yalnız, 2, 4, 6 kişi 2. Deney görev: Bağırma, Gruplar 1. koşul ile aynı SONUÇ: Kişi sayısı arttıkça çaba azalır

24 Sosyal kaytarmayı etkileyen durumlar Grup normları Düşük performanstan yana ise Karşılıklı bağımlılığın baskısı Diğerinin performansı düşük ise/kaytarıyorsa Grup görevinin türü Görev kolay ise

25 Niçin kaytarma? 3 açıklama (Geen, 1991): 1. Sonuç eşitliği: "Nasıl olsa onlar da kaytaracak!" 2. Değerlendirilme kaygısının olmaması: "arada kaynama" 3. Performans standardını karşılama durumunun olmaması

26 Kimler daha çok kaytarır? Sosyal kaytarmada Cinsiyet farklılıkları Erkeklerde daha fazla Kültürel farklılıklar Bireyci kültürlerde daha fazla (?!) İç grup dış grup farklılıkları

27 GRUPLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

28 Grup bağlılığı/dayanışması Grup üyelerinin aralarında sıkı bir bağ kurarak davranış birliğine ulaşmaları ve birbirlerine karşılıklı destek olmaları, böylece bir grup olarak kendi kendine yeterli bir varlık haline gelmeleri.

29 Grup sosyalleşmesi Küçük grupların gelişimindeki beş evre: (Tuckman, 1965): 1. Oluşum (Forming) 2. Fırtına (Storming) 3. Norm oluşturma (Norming) 4. İcraat/performans (Performing) 5. Dağılma (Adjourning)

30 Grup sosyalleşmesi 3 temel süreç 1. Değerlendirme 2. Taahhüt (commitment) 3. Rol geçişi a) Üye olmayan b) Yarı üye c) Tam üye

31 Rol Aday üye Yeni üye Tam üye Marjinal üye Eski üye Sosyal süreç İnceleme Sosyalizasyon Sürdürme Ysosyalizasyon Anma Grup ve birey stratejileri Gönüllü kaydı Sondaj İntibak Asimilasyon Rol müzakeresi İntibak asimilasyon Gelenek Hatırlama Giriş Kabul Ayrılma Çıkış Zaman Grup sosyalleşmesi

32 Normlar Bir grup üyesi için uygun hal ve hareketin ne olduğu hakkındaki ortak inançlardır. betimleyici (...dır) buyurucu (... -meli,...-malı) normlar Bir grup içinde ortak davranışlar stereotipler Diğer gruplar hakkındaki ortak genellemeleri

33 Normlar, yasalara dönüşebilir. günlük hayatı düzenler. etkileri ve gücü tahmin edilenden fazladır. (Garfinkel, 1967) Etnometodoloji

34 Cuma akşamı kocam ve ben televizyon izliyorduk. Kocam yorgun olduğunu söyledi. Nasıl yorgunsun diye sordum. Fiziksel olarak mı? Ruhsal olarak mı? Yoksa sadece canın mı sıkılıyor? Kocam - Bilmiyorum aslında fiziksel olarak herhalde. Ben - Yani kaslarının ya da kemiklerinin ağrımasını mı kastediyorsun? Kocam - Sanırım öyle. Bu kadar teknik olma. Bir süre TV izledikten sonra Kocam - Bütün bu eski filmlerde aynı türden karyolalar var. Ben - Ne demek istiyorsun? Yani tüm eski filmleri mi, onların bazılarını mı yoksa sadece gördüklerinin mi kastediyorsun? Kocam - Neyin var senin? Ne kastettiğimi biliyorsun. Ben - Keşke daha spesifik olsan. Kocam - Ne demek istediğimi biliyorsun işte. Canın cehenneme!

35 Normların birey için referans çerçevesi olma işlevi vardır. Normların grup için hedefe ulaşmak için bireyleri koordine etme işlevi vardır. Norm değişimi zordur ama imkansız değil.

36 GRUP YAPISI Rol Statü İletişim ağları

37 Roller Normlardan farklıdır. Her grubun normları başka olabilir ama roller açısından çoğu grup benzerdir. Her zaman açıkça tanımlanmış olmayabilir (formel ya da informel olabilir).

38 Roller Bir grupta roller neden ortaya çıkar? 1. Gruptaki işbölümünü gösterir 2. Grup içindeki sosyal beklentileri ve üyelerin birbirleriyle nasıl ilişkide bulunacakları hakkında fikir verir. 3. Üyelerin grup içindeki benlik tanımı ve yerini oluşturur. Genellikle role değil yapana atıf yapılır. Rollerin gücü ====== Zimbardo, 1971

39 Konum (Status) Tüm roller eşit değil! Yüksek statü LİDER Yüksek statülü rollerin iki özelliği 1. Prestij 2. Grup tarafından benimsenen fikirler ve etkinlikler başlatma eğilimi Her zaman aynı lider (mi?!)

40 İletişim Ağları Kim kiminle iletişimde bulunacak? Resmi - resmi olmayan ağlar (formel-informel)

41 Üç kişi Deneysel olarak incelenen iletişim ağları Dört kişi Tekerlek (zincir) Çember (tümüyle bağlantılı) Beş kişi Tekerlek Zincir Çember Tümüyle bağlantılı

42 Alt gruplar ve çapraz kategoriler Her grupta alt gruplar vardır. Alt gruplar bazen çoğunluğu oluşturan üyelerle çatışıp, gruba zarar verici olabilir.

43 Sapanlar ve marjinal üyeler Çoğu grupta iki tür üye vardır: Grubun prototipik/asal üyeleri Grup üzerinde etkisi güçlüdür. Marjinal/prototipik olmayan üyeler Grup içinde değişme başlatabilirler. Alt grup oluşturabilirler.