II. ULUSAL ENDÜSTRİ-İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası II. ULUSAL ENDÜSTRİ-İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI Bildiriler Kitabı 20 Kasım 1999 Ankara Yayın no 244

2 TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI Sümer Sokak 36/1-A Demirtepe / ANKARA Tel : (0-312) Fax: (0-312) yayin@mmo.org.tr Yayın No: 244 ISBN : Bu yapıtın yayın hakkı Makina Mühendisleri Odası'na attir. Kitabın hiçbir bölümü değiştirilemez. MMO'nın izni olmadan kitabın hiçbir bölümü elektronik, mekanik vb. yollarla kopya edilip kullanılamaz. Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Ocak 2000 Ankara Yayına Hazırlayan MMO Merkez Dizgi Muazzez POLAT (MMO Merkez) Basımevi Pano Ofset (0 312)

3 II. ULUSAL ENDÜSTRİ İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ II. Ulusal Endüstri- İşletme Mühendisliği Kurultayı 20 Kasım 1999 tarihinde DSİ Konferans Salonu-ANKARA'da Makina Mühendisleri Odası tarafından gerçekleştirilmiştir. Kurultay boyunca 3 ayrı oturumda 9 adet bildiri sunulmuştur. Kurultayda "Uzmanlık Alanlarımız Ve Toplumsal Sorumluluklarımız" başlıklı bir panel gerçekleştirilmiştir. Kurultay açılışında 17 Ağustos Depreminde yitirdiğimiz insanlarımızın anısına bir slayt sunumu yapılmıştır. Kurultay boyunca depreme ilişkin fotoğraf sergisi oluşturulmuştur. Bu kurultayda "21. Yüzyılda Endüstri İşletme Mühendisliği " başlığı altında Endüstri Mühendisliğinin uygulama alanlarına yönelik bildiriler sunulmuş ve Endüstri Mühendislerinin toplumsal sorumlulukları irdelenmiştir. Bir gün süreyle gerçekleştirilen Kurultayın öğleye kadar olan kısmında teknik içerikli bildiriler sunulmuş, öğleden sonraki kısımda ise Endüstri - İşletme Mühendisliğinin konumu, örgüt içindeki yeri, uzmanlık alanları ve toplumsal sorumlulukları tartışılmış ve aşağıdaki sonuçların kamuoyuna duyurulması kararlaştırılmıştır. İnsanın ekonomik, toplumsal ve kişisel yapısı birbirinden ayrılmaz bir bütün oluşturur. Endüstri Mühendisi de bütünü yani sistemi gözden kaçırmamalıdır. Endüstri Mühendisinin görevi; mühendisliği insan pratiğine geleneksel bilimin gösterdiği türden değil, sistem yaklaşımı açısından yorumlamasıdır. Ayrıntıya yönelen Endüstri Mühendisleri diğer mühendislik alanlarıyla rekabet edemez. Bu nedenle yalın olanla, karmaşık olanı birleştirmek zorunda olan, tekrar yalını yakalamak zorunda olan bir meslek disiplinidir. Endüstri Mühendisliğinin teknik birimlerle davranış birimleri arasında köprü görevi vardır. Derinlemesine uzmanlaşmanın en az olduğu, farklı disiplinlerle en çok bir arada çalışmak zorunda olan, farklı disiplinlerden insanlarla sürekli temas içinde olan, o disiplinlerin özelliklerini kavramak açısından en yeni perspektife ve bütünü görme ihtiyacına sahip olan bir meslek disiplinidir. Mühendislik kavramları; toplum çıkarı gözetilerek, toplumsal kar maksimizasyonunu, toplum refahını koruyarak gözden geçirilmelidir. Endüstri Mühendisleri bu özellikleriyle ve yaşanan süreçler (globalizm) dikkate alındığında zor bir noktada görev yapmaktadır. Yöneticileri kendi lehimize yönlendirmek değil, toplumun lehine yönlendirmek; doğru bilgileri, doğru değerleri öne çıkartabilmek; kesinlikle insana saygılı olmayı en üst değer olarak benimsemek, yetkin insanlar olmak, bunu insanlık ve çalışan yararına gerçekleştirmek Endüstri Mühendislerinin temel toplumsal sorumluluğudur. Bu toplumsal sorumlulukları yerine getirebilmek için örgütlü olunması ve tartışma zeminlerinin yaratılması gerekmektedir. Mühendislerin kendi içinde birlikteliğinin sağlanması ile topluma ve dünyaya bakışın

4 netleştirilmesi mümkün olabilir. Endüstri Mühendisleri özelleştirme, verimlilik, çevre gibi pek çok konuda görüşlerini oluşturmalı, topluma mesajlarını vermelidir. Yaygın zihinsel üretim, örgütlülüğünün asıl gelir kaynağıdır. Mesleğin en güçlü yanı sistemler kurma ve çalıştırma özelliğidir. Eğer örgütlü duruşumuzu terk etmeye başlarsak meslek alanlarına ilişkin fırsatları kaçırabilir, başkaları tarafından daha az anlaşılır hale geliriz. Örgütlü duruşumuz daha çok bilgilenmemiz, daha etkili olmamız için gereklidir. Kurultayda Endüstri Mühendisleri aynı grup mensupları olarak mesleğin gereklerinde birbirlerinden yararlanabilmek ve ortak eğilimleri oluşturabilmek için bir araya gelirler. Kurultayın bundan sonraki yıllarda gerçekleştirilme biçimi tüm tarafların, Endüstri - İşlet-' me Mühendislerinin beklentilerini, Endüstri - İşletme Mühendisliği alanında yapılması gereken düzenlemeleri, Endüstri - İşletme Mühendislerinin tavrını ortaya çıkarma zemini olmalıdır. Kurultay her iki yılda bir, iki gün süreli olarak genel kurul havasında gerçekleştirilmeli ve Endüstri - İşletme Mühendislerinin kendini ifade ettiği, politikalarını geliştirdiği, mesleğe ve topluma mesajlarını sunabildiği ortam olmalıdır. Sonuç olarak, toplumdan, emekten yana politikaların yaşama geçirilmesi, tüm mühendislik disiplinlerinin örgütlenmesinden ve birlikteliğinden geçmektedir. Yaşananlar bölünemez ortak sorunlardan oluşmaktadır. Çözümü yine meslek alanlarımızdan hep birlikte toplumsal yansımalardan geçmektedir. 'e i' yy t.

5 AÇILIŞ KONUŞMALARI Necip ATILGAN Serhat GİRGİN Mehmet SOĞANCI

6 Necip ATILGAN (Endüstri-işletme Müh. Meslek Dalı Ana Komisyonu Başkanı) Sayın Başkanım, Değerli üniversite öğretim görevlileri, değerli meslektaşlarım ve sevgili öğrenciler; 2. Endüstri-işletme Mühendisliği Kurultayına hoş geldiniz. Bu Kurultayı, yine aynı tarihte Kocaeli'nde yapmayı planlamıştık; daha geniş bir içerik, daha geniş bir zaman düşünmüştük; ama, sizlerin de bildiği gibi, gelişen şartlar doğrultusunda yine aynı tarihte Ankara'da yapmak durumunda kaldık. Hatırlarsanız, 1. Kurultay, 2 yıl önce İzmir'de olmuştu. 1. Kurultayda; endüstri-işletme mühendislerinin eğitimlerinin değerlendirilmesi, eğitimler arasındaki farklılıkların ortaya konulması ve endüstri-işletme mühendisliği uygulamalarının; bu mesleklerin gelişmesi, istihdamı açısından değerlendirilmesi konularına yoğun olarak değinilmişti. 2. Kurultayımızda ise; ürün ve hizmet alanlarında endüstri ve işletme mühendisleri istihdamı, mevcut durumdan hareketle geleceğe ilişkin görüş ve önerilerin oluşturulması, yine bu kapsamda istihdam alanları, uygulama, değişim süreçleri ve mesleki gelişim boyutlarıyla ortaya konulup çalışma koşulları ve sorunlarının irdelenmesi, bugünkü programımızda yer almakta. Ben, konuşmamı, diğer konuşmacıya devrediyorum. Katıldığınız için çok teşekkür ediyorum. Serhat GİRGİN (Makina Mühendisleri Odası Kocaeli Şube Başkanı) 2. Ulusal Endüstri-işletme Mühendisliği Kurultayının değerli katılımcıları; hepinizi, Makina Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi Yönetim Kurulu adına ve şahsım adına saygıyla selamlıyorum. Hepimizin bildiği gibi, çalışma dönemimizin başında Kurultayımızın Kasım 1999 tarihlerinde Kocaeli'nde yapılması kararlaştırılmıştı; ancak, arkasından hâlâ yaşamakta olduğumuz büyük felaketler ve onbinlerce yurttaşımızın kaybıyla sonuçlanan deprem nedeniyle Kurultayı Ankara'da gerçekleştiriyoruz. Değerli meslektaşlarım; insanın insanla, insanın toplumla, insanın doğayla uyumlu birlikteliğini hiçe sayan; sadece ranta, dolayısıyla paranın acımasız egemenliğine dayalı anlayış temelinde sürdürülegelen bir sistemin içerisinde yaşıyoruz. Yaşadığımız doğal afetlerin boyutlarının bu kadar büyük olmasının altında yatan bu gerçekliği, bugün burada vurgulamanın önemli olduğunu düşünüyorum; çünkü, önümüzdeki süreçte biz mühendislere ve örgütlerimize önemli görevler düşüyor. Bu görevlerin yerine getirilmesinin içinde, özellikle son deprem olayında bütün açıklığıyla ortaya çıkan öğrenemediklerimizi iyi saptamamız gerekiyor. Değerli katılımcılar, değerli meslektaşlarım; yaşadığımız sistemin tüm meslektaşlarımızı, hepimizi neredeyse tümüyle maddeye, malzemeye, makinelere yönlendirmesine inat; yüzümüzü, dirimimizi, varlık nedenimiz olan üretime, yaşama nedenimiz olan insana çevirelim; hep olduğu gibi, hep olacağı gibi. Kurultayımızın, endüstri-işletme mühendisliği istihdam alanlarını, uygulama, değişim süreçlerini, mesleki gelişim boyutuyla ortaya koyup, çalışma koşullarının ve sorunlarının irdelenmesinde ve işletme mühendisliğinin, ülkenin değişen koşulları çerçevesinde konu-

7 .'İl/U munu, geleceğini değerlendirerek, ülke sorunlarına bakışının ortaya konmasında önemli katkılar sağlayacağına olan inancımla, Kurultayımıza başarılar diliyorum; emeği geçenlere teşekkür ediyorum ve hepinize saygılar sunuyorum. «fi. Mehmet SOĞANCI (Makina Mühendisleri Odası Başkanı) Sayın Birlik Yönetim Kurulu Üyem, örgütümün çeşitli kademelerinde görev yapan yönetici arkadaşlarım, sevgili endüstri mühendisi arkadaşlarım, değerleri üyelerimiz, sevgili öğrenciler: hepinizi Makina Mühendisleri adına, Oda Yönetim Kurulu adına, Oda Başkanı sıfatıyla şahsım adına saygıyla selamlıyorum. Endüstri-İşletme Mühendisliği Kurultayımızın ikincisine hoş geldiniz. Sözlerime, -öncelikle söylemek gerekirse- böyle bir organizasyonu yapma refleksinde bulunan örgütün başkanı olmaktan ve bugün burada sizlerle bir arada olmaktan duyduğum keyfi de sizlerle paylaşarak başlamak istiyorum. Ahmet Taner Kışlalı'nın öldürülmesiyle birlikte faili meçhul cinayetlere yeni bir halkanın eklendiği, Adana örneğindeki gibi, yargısız infaz halkalarının devam ettiği, uluslararası tahkimle ülkenin geleceğinin karartıldığı, Af Yasasıyla çetelerin; gene ellerinde silah, sokaklara bırakılmaya çalışıldığı, Sosyal Güvenlik Yasasıyla ülkenin bir çöküntü içine sokulduğu, 7.2 ve 7.4 şiddetindeki depremlerle suçüstü yakalandığı; yani sorunlu, sancılı, sıkıntılı bir ülkede, meslek odalarına, Makina Mühendisleri Odasına ve onun örgütlü üyesine, makina mühendislerine, endüstri mühendislerine, işletme mühendislerine, o örgütlü çatı altında çok büyük görevler düştüğünü söylemek, sanıyorum bu salonda bulunan hepimizin ortak düşüncesidir. Makina Mühendisleri Odası, -belirtilmelidir ki- örgütlü üyesinin gücüyle birlikte bu sorumluluğun ağırlığının bilincindedir ve gereklerini yerine getirmek için elinden gelen çabayı göstermektedir. Nedir çalışmalarımız? Çalışmalarımız; bildiğiniz üzere iki ana eksende yürümektedir. Bu eksenlerden biri; üye, kamu ve halk çıkarı açısından önemli bir olgu olan mesleki denetimin vazgeçilmez koşulu olan, üyenin uzmanlaştırılmasına yönelik çalışmalar. Meslek içi eğitim adını verdiğimiz bu çalışmalar, ülke genelinde 18 şubemiz aracılığıyla bitmez-tükenmez bir program demeti içerisinde yürütülmekte. Çalışmalarımızın ikinci ana ekseni; meslek alanlarımızla ilgili gerçeklerin ortaya çıkarılması, sorunların tespit edilmesi ve çözüm yollarının önerilmesi şeklinde. Buna yönelik olarak da bu örgüt, her çalışma döneminde onlarca sempozyum, kongre ve kurultay toplayarak kamuoyu önüne çıkmakta yılında yapılan çalışmaları kısaca özetlemek gerekirse; -çoğuna katılan arkadaşlarımız, takip eden arkadaşlarımız var, bunu hatırlatmak için söz etmek istiyorum- Martta, Ankara'da, Ankara Kent Konseyi Girişimi adına Ankara Gerçeği Sempozyumunu; Eskişehir'de, Kent İçi Ulaşımda Raylı Sistemler Sempozyumunu gerçekleştirdik. Mayıs ayında Ankara'da, Öğrenci Üye Kurultayını gerçekleştirdik. O kurultayda, örgütün geleceği olan öğrenci arkadaşlarımızdan 350 kişilik bir katılım vardı; nasıl bir oda, nasıl bir üniversite ve nasıl bir eğitim istediklerini tartışmışlardı. Eylül ayında Diyarbakır'a gittik; GAP ve Sanayi Kongresini gerçekleştirdik. Ekim ayında Bursa'da Kalite Sempozyumunu; Ankara'da, Trafik ve Ulaşım Kongresini, Eskişehir'de, 3. Ulusal Ölçüm Bilim Kongresini; ti

8 Konya'da, Makine İmalat Teknolojileri Sempozyumunu; Denizli'de Sanayileşme ve Kentleşme Sempozyumunu; İstanbul'da, Mühendislik ve Mimarlık Eğitimi Sempozyumunu gerçekleştirdik. Kasım ayında İzmir'de Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresini; Ankara'da, Kaynak Teknolojisi Kongresini; Edirne'de, Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumunu gerçekleştirdik. Dün de Bursa'da, 6. sini yaptığımız Otomotiv Sempozyumunun açılışına başladık; bugün hâlen devam ediyor. Odamız, bu etkinliklerini, Aralık başında İzmir'de gerçekleştireceği, 1. Ulusal Hidrolik Pnömatik Kongresiyle sonlandıracak. Bütün bu kongre, sempozyum ve kurultaylardan elde edilen birikimler, sonuç bildirgeleri ve sektör raporları ise, Aralık 1999 tarihinde TMMOB adına, Odamızca Ankara'da gerçekleşecek olan Sanayi Kongresiyle Nisan 2000'de TMMOB tarafından planlanan, Mühendislik-Mimarlık Kurultayına taşınacak. Burada başlıklar halinde dile getirdiğimiz sempozyumlar ve kongreler; örgütümüzün 18 şube, 76 il-ilçe temsilciliği, 21 mesleki denetim bürosu yöneticileri ve 50 bine ulaşan üyesinin yanı sıra, çalışanların özverili katkılarıyla, emekleriyle birbuçuk yılı aşan bir çalışmanın ürünü. Bilinmelidir ki, Makina Mühendisleri Odası, bütün bu çalışmalarında gücünü sadece örgütlü üyesinden almaktadır. Bu örgütün, kendi iç dinamikleriyle oluşturduğu ilkeleri vardır. Bu örgüt, emekten ve halkan yanadır, antiemperyalisttir, bağımsızlıkçıdır. Bu örgüt; üyenin ve meslektaşın sorunlarının, halkın ve ülkenin sorunlarından ayrı tutulmayacağını bilir. Bu örgüt; çeteler, halk düşmanlarına, savaş tacirlerine, uyuşturucu kaçakçılarına, rantiyecilere karşıdır. Çok kimlikli, çok kültürlü ülke mozaiği içinde, insanların bir arada ve barış içinde yaşamasını savunur. Bu örgüt; örgütlü üyesiyle birlikte, sanayileşmenin, demokratikleşmenin, bağımsızlığın ve barışın tarafındadır. Bu ilkeler, Makina Mühendisleri Odasının her çalışmasında kendini gösterir. Makina Mühendisleri Odası, yapageldiği etkinliklerin ve çalışmaların tamamında, tümüyle demokratik bir işleyişle, konunun tüm taraflarını bir araya getirmeye çalışır. Odamız, konuyla ilgili söyleyeceği olan her kesime, bağımsız ve demokratik bir platform açar. Bütün bu çalışmalar; ülkemizin demokratikleşmesi ve sanayileşmesi doğrultusunda örgütsel olarak üzerimize düşeni yapmaya çalışmanın, elimizi taşın altına koymanın bir göstergesidir. Odamız, meslek alanıyla ilgili tüm konularda, ülke ve toplum yararına mesleğin geliştirilmesine ve üyelerimizin çıkarlarının korunmasına dönük politikalarının oluşturulması yönünde her platformda çalışmalarını sürdürür. Bu çalışmalar içerisinde, denetim alanında işlev yüklendiğimizin de altını çiziyoruz. Bunu yaparken de kâr amacı gütmüyoruz; yerelde ve genelde iktidar dalkavukluğu yapmıyoruz. Üretimden ve kamu denetiminden yana tavır koyuyoruz. TMMOB çatısı altında, ülke ve ioplum yararları doğrultusunda üreten, eleştiren ve çözüm üreten örgütlenmeler olarak çabalarımızı sürdürüyoruz. Bu noktada, ülkemizde yaşanan ve yüzyılın felaketi olarak nitelenen 17 Ağustos Marmara ve 12 Kasım Düzce depremlerini de -burada anımsadığımız üzere- anımsatmak istiyorum. Türkiye'nin kentleşmesine yön veren rantçı bilimdışı zihniyetin, kentsel denetimden kaçış sürecinin trajik sonunu izlerken, binlerce yurttaşımızın da acılarını yüreğimize gömüyoruz.

9 Başkanvekilimiz Sevgili Emin, dün Otomotiv Sempozyumunun açılışında şunları söylemişti: "Türkiye'de asıl depremlerin zihinlerde olması gerektiğinin altını çiziyoruz. Türkiye; eğitimden sağlığa, insan haklarından demokrasiye, sosyal güvenlikten iş güvenliğine, tarım ve hayvancılıktan sanayileşme ve madencilik politikalarına, rant ekonomisinden Susurluk çetelerine, faili meçhullerden rüşvetçi bürokratlara, her alanda depremler yaşamalıdır. Ülkemiz, çağdaş ve uzun vadeli, bilimsel, kendi iradesiyle oluşturduğu; özgür, barıştan yana, onurlu ve üretken politikalarla, ulusal kaynaklarını değerlendiren bir ana stratejiyle geleceğini düzenlemeli ve yeniden yapılanmalıdır. Marmara ve Düzce depremlerinin verdiği mesaj, işte tam da budur. Bugün Türkiye'de ve Türkiye'deki herhangi bir sektöre veya üretim alanına biçilen giysi, her açıdan sorgulanmalıdır; çünkü, bilimsel tavır bunu gerektirmektedir. Bugün dünyanın gelişmiş metropol ülkelerinde bile; IMF, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü patentli politikalarla yeşeren, çok taraflı yatırım anlaşmasıyla somutlanan, dünyayı ulus ötesi şirketlerin egemenliği altına sokma, ulusal egemenlikleri yok etme sürecine karşı çıkılmalıdır. Ancak, ülkemizde sanayi kesimlerinden bile eleştiri almasına rağmen, Anayasanın ve 155. Maddelerinde değişiklikler yapılarak, "liberalizasyon" adı altında tahkim ve-özelleştirme konusunda Danıştay, devre dışı bırakılarak, çok uluslu tekellere imtiyazlar sağlanmış, ülkemiz yeni bir açmazın içerisine sürüklenmiştir." Değerli konuklarımız, değerli katılımcılar; küreselleşen dünyada 2000 yılına girerken, yaklaşık 47 katrilyon gider bütçesi yapan, faiz ödemelerine 21,5 katrilyon ayıran, vergi gelirleri 32 katrilyonu bulan, yaklaşık 14 katrilyon bütçe açığı olan ve yatırımlara yalnızca 2.9 katrilyon kaynak ayıran, çalışanlarını ve insanlarını yoksulluğa iten bir Türkiye'de, endüstri mühendislerinin sorunlarını tartışmak için bu kurultayda bir arada duruyoruz. İlk kurultaya katılan arkadaşlarımız bilirler, açış konuşmasında; bu kurultayın, Makina Mühendisleri Odası açısından neden önemli olduğunun altını çizmeye çalışmıştım. Demiştim ki, "Bugün burada, ülkenin çeşitli yerlerinde ve kendi meslek alanları açısından farklı noktalarda çalışmakta olan endüstri-işletme mühendisleri, bu kurultay vasıtasıyla bir araya gelmiştir." Bu gün de öyle; meslek dallarıyla ilgili sorunlarını, sorunların çözüm yollarını tartışacaklar, görüş üreteceklerdir. Bu kurultay, öncelikle bu nedenle önemlidir. Örgütümüzün, endüstri-işletme mühendislerine yönelik hazırlamış olduğu ilk kurultaydır; bundan dolayı önemlidir. Eğer bugün ikincisi gerçekleşiyorsa; bu, sizlerin ısrarlı tavrından dolayıdır. Bilindiği gibi, Makina Mühendisleri Odası yapısı içinde yer alan makina mühendisliği dışındaki mühendislik dallarına yönelik olarak örgütsel yapı, Meslek Dallan Ana Komisyonları Yönetmeliği çerçevesi içinde kurulabilmektedir. Meslek Dalı Ana Komisyonlarının kurulmasındaki amaç, meslek dalı üyeleri arasında örgütlenme ve dayanışmayı güçlendirecek politikaların oluşturulması, meslek dalına özgü çalışmaların yapılması, bilgi ve deney birikimlerinin oluşturulması, Oda birimlerinde yürütülecek meslek dalı çalışmalarının eşgüdümlenmesi, meslek dalının geliştirilmesi, düzeyinin yükseltilmesi ve çıkarlarının korunmasıdır. Oda içerisinde oluşturulan Endüstri-îşletme Mühendisliği Meslek Dalı Ana Komisyonunun dönem içi faaliyetlerinin üst organizasyonu biçiminde şekillenen bu kurultay, MEDAK'ın önemli bir etkinliğidir; bu kurultaylar, onun için önemlidir.

10 Odamız, endüstri-işletme mühendislerine yönelik, Endüstri Mühendisliği Dergisini, Dergi Komisyonu aracılığıyla çıkarmaktadır. Makina Mühendisleri Odası örgütü, bu periyodiğin önemli ve gerekli bir yayın olduğu inancındadır. Gerek bizden önceki, gerekse bizim dönemimizdeki tüm Oda yöneticisi arkadaşlar, bu periyodiğin çıkması için azami özen ve gayreti göstermiştir, göstermektedir; ancak, dergi, -o gün, söylemiştim bunu- sanırım nitelikli yazı yetersizliğinden bir türlü periyodunu yakalayamamaktadır. İşte bu kurultay, Endüstri Mühendisliği dergimize kan vermek açısından da önemlidir demiştik. Gerçekten, bildiğiniz gibi, Endüstri Mühendisliği dergimizde -bu Kurultayın sonuçlarındandır belki- periyodiğini yakalamış bir dergi olarak sektörde yerini almıştır. Birinci Kurultayımızın bütün sonuçlarıyla birlikte kitabını yayınladık. Aşağıdaki reyonda da var. Israrlı bir biçimde Makina Mühendisleri Odası, endüstri mühendislerinin bu iki yıllık randevularını gerçekleştirmenin kararlılığı içerisinde olacaktır. Bu kurultayda, -az önce MEDAK Başkanımız da bahsetti- endüstri-işletme mühendisliği istihdam alanlarını, uygulama değişim süreçleri ve mesleki gelişim boyutuyla ortaya koyup, çalışma koşullarını ve sorunlarını irdelemek, endüstri-işletme mühendisliğinin, ülkenin, -az önce girişte söylediğim koşulları çerçevesi içinde-konumunu, geleceğini değerlendirerek, ülke sorunlarına bakışını ortaya koymak amacındadır. Ben, sözlerimi bitirirken, öncelikle sevgili Serhat'ın şahsında, 18 Ağustosa kadar bu organizasyonu yapma gayreti gösteren Kocaeli Şube'de çalışan arkadaşlarıma ve o dönemdeki Yürütme Kurulundaki arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Serhat, bu teşekkürlerimizi iletir; biliyorum. 18 Ağustostan sonra çalışmaları yürüten Düzenleme ve Yürütme Kurulu üyesi arkadaşlarımıza da Sevgili Nurten'in şahsında teşekkür ediyorum. MEDAK üyesi arkadaşlarım, şube MDK'larda çalışma refleksinde bulunan arkadaşlarıma, MEDAK başkanımız aracılığıyla teşekkür ediyorum. Ali Rıza'nın ve Hüseyin Ok'un bugün, bu salonda bir köşede bizleri izlediğini de biliyorum. Düzenleme, Yürütme Kurulu üyelerine, Oturum başkanı arkadaşlarıma, bildin sunacaklara, panelde konuşma yapacak bütün uzman arkadaşlarıma da, örgütüm adına teşekkür ediyorum ve katılımınızdan, Makine Mühendisleri Odasına verdiğiniz güçten ve bize verdiğiniz gayret refleksinden dolayı hepinize teşekkür ediyor, saygılar sunuyorum.

11 Oturum Başkanı Nazarı ŞENOL ERP - İŞLETME KAYNAKLARININ DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI Doç. Dr. Feray ÇELİKÇAPA Araş. Gör. Meltem SARSILMAZ MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMASINDAN KURUMSAL KAYNAK PLANLAMAYA SaitATINÇ PROJE YÖNETİMİNDE KAYNAK DENGELEME & PROJE BÜTÇESİNİN SEÇİMİ Doç. Dr. Zerrin ALADAĞ Işıl UĞURLU

12 ERP - İŞLETME KAYNAKLARININ DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI FerayO. ÇEÜKÇAPA*, Meltem SARSILMAZ** 1- GİRİŞ İşletme performansının istenilen düzeye çıkarılabilmesi, eldeki kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasıyla mümkündür. Bu nedenle kaynakları verimli kullanabilmek için günümüz yöneticileri, sistemin başarısını arttırabilmek için, çeşitli bilimsel yöntemleri kullanma ve modern yaklaşımlara ağırlık vermek zorundadır. Türkiye'de sık sık değişen faiz oranları, malzeme yokluğu, artan maliyetler, enflasyon vb. gibi gelişmeler planlama ve kontrol faaliyetlerinin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Günümüzde işletmelerin rekabet üstünlüğünü sağlayabilmesi için üç temel amaç olmalıdır. Bunlar, yüksek kalitede, düşük maliyet ve yüksek verimlilik düzeyi ile oluşan yüksek performans, işletmelerde temin sürelerinin (tasarım, tedarik-üretim, dağıtım) düşürülmesi, sürekli değişen müşteri taleplerine uygun üretimin gerçekleştirilmesi, temin zinciri içerisinde yer alan tedarikçi firma, üretici firma, satıcı firma ile müşteriler arasında istenen düzeyde iletişimin sağlanması faaliyetlerinin etkinlik, verimlilik ve performans ilkelerine uygun olarak yapılabilmesi için, işletme kaynakları planlaması yaklaşımının kullanılması gerekmektedir. 2 - İŞLETME KAYNAK PLANLAMASININ DÜNÜ ERP (Enterprise Requirement Planning/lşletme Kaynakları Planlaması) işletmenin stratejik amaç ve hedefleri doğrultusunda müşteri taleplerini en uygun şekilde karşılayabilmek için farklı coğrafi bölgelerde bulunan tedarik, üretim ve dağıtım kaynaklarının en etkin ve verimli bir şekilde planlaması, koordinasyonu ve kontrol edilmesi fonksiyonlarını içinde bulunduran bir yazılım sistemidir. Söz konusu ERP'de planlama / koordinasyon / kontroldeki temel ilke ve sistematik, MRPII (Materials Requirement Planning / imalat Kaynak Planlaması) ile aynıdır. Ancak ERP, MRPII sistematiğinin yerine geçen bir yaklaşım değildir. MRPII'nin daha geliştirilmiş şeklidir. MRPII fason takibi, makina ve işgücü veriminin artışı, teslim sürelerine uygunluk, artan müşteri hizmet kalitesi daha etkin bir yönetim ve olumlu yönde değişen işletme atmosferiyle aslında tek tesisli firmalar için son derece yeterli bir yönetim sistemi sunuyordu. Oysa 199O'lı yılların işletmeleri, aynı ülke içinde başka tesisler kurmak bir yana, * Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İsletme Bölümü ** Araş. Gör., Balıkesir Üniversitesi Bandırma İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi işletme Bölümü 13

13 . * uluslararası nitelikte işletmelerdir. Teker teker tesislerin kaynaklarının topyekün verimli kullanımına engel teşkil etmektedir. İşte bu nedenle MRPH'nin çok tesisli, çok depolu olacak şekilde geliştirilmesiyle ERP paketleri ortaya çıkmıştır. ERP sistematiği açıklanmadan önce; MRP (Materials Requirement Planning / Malzeme İhtiyaç Planlaması), kapalı çevrimli MRP, DRP (Dictribution Requirement Planning/Dağıtım Kaynaklar Planlaması) ve MRPII kısaca açıklanacaktır. 2-1 MRP (Malzeme İhtiyaç Planlaması) MRP bir işletmenin üretimini ve etkenliğini arttırmak amacıyla son ürünler için hazırlanmış olan ana üretim programını burada kullanılan hammadde ve parçaların temini için ayrıntılı bir programa dönüştürmeye yönelik kullanılan çizelgeleme ve kontrol tekniğidir. Bir başka ifadeyle MRP, ürün ağaçları, stok bilgileri, ana üretim çizelgesi kullanılarak malzeme ihtiyaçlarının hesaplanmasını sağlayan teknikler kümesidir. MRP'nin amaçları; planlanan ürünün üretim ve sevkiyatının zamanında teminin sağlanması, hangi parçanın ne zaman satın alınacağı, parçanın bulunabilirliği, teslim tarihleri hakkında güncel bilgilere dayanarak çizelgeleme ve kontrol yapmak, kapasite planlamasının yapılmasını yönlendirmektir. Özetle MRP güçlü bir stok/imalat kontrolü, satınalma/sevkiyat planlama mekanizmasıdır. MPS (Master Planning Schedule / Ana Üretim Çizelgesi) MRP sistemini yürüten çizelgedir. Hangi üründen hangi tarihte, kaç adet üretileceğini gösterir. Bunun iki hedefi vardır: Üretim planlama ve kontrol sistemini bütünleştirme ve müşteri siparişlerinin karşılanması. Ana üretim çizelgesi pazarlama ve satışlar, imalat ve mühendislik fonksiyonlarının çerçevesinde bir imalat planı hazırlanmasına olanak sağlar. Bu modülün oluşmasında etkili olan ana girdi blokları sayısal veriler, müşteri sipariş girişi, uzun dönemli üretim planı ve tahminlerdir. Bu modülü kullanmak için aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir. 1 - Ana üretim çizelgesi ve müşteri siparişleri için süre belirlemede bütünleştirme yapılmalıdır. - Kapasite sınırlayıcılarının haricinde tedarik süreleri veya pahalı parçalar için sınırlayıcılar doğru olarak tanımlanmalıdır. - Kısa bir dönemi kapsayan simülasyonlar sistemin performansını değerlendirmek açısından gereklidir. - Tahminler, siparişler, çizelgelenen parçalar, müşterilere ait bilgiler arasında ilişkiler kurulmalıdır. - Müşteri siparişleri ile atölye emirleri karşılaştırılmalıdır. - Ürün ağaçlarının planlanmasında gerekli bilgilerin geçerliliği araştırılmalıdır. - Süreler incelenmelidir. - Sistemi destekleyici yazılım ve grafiksel yöntemler kullanılmalıdır. ' P. Higgens, J. Browne, "Master Production Scheduling: A Concurrent Planning ". Production, Plannign and Control Vol 3 No: 1, 1992, p. 6 14

14 Bu şekilde oluşturulan girdiler ile alt düzeydeki çıktıların etkinliği de arttırılmış olur. İhtiyaç planlaması ile ürün ağaçları geliştirilir ve ana üretim çizelgesi ile kritik parçalar belirlenir. PAC (Production Activity Control/Üretim Faaliyet Kontrolü) ile de üretim için nelere gerek duyulduğu ve optimal çözümün ne olduğu araştırılır. Finansal analizle de MPS'nin maliyetleri ne şekilde etkilediğinin analizi gerçekleştirilir. 2-2 Kapalı Çevrimli MRP MRP ile gerçekleştirilen etkin bir sipariş yönetimi ve öncelikli planlama ile elde edilen çizelgenin, Kapalı Çevrimli MRP'deki CRP (Capacity Requirement Planning/Kapasite İhtiyaç Planlaması) modülüyle, gerçekleşebilirliği ölçülür. Diğer bir deyişle, Kapalı Çevrimli MRP, MRP çerçevesinde kurulan ve üretim planlamasının diğer fonksiyonlarını, ana üretim çizelgesini ve kapasite ihtiyaç planlamasını da içeren sistemdir. Kapalı Çevrimli MRP'de ana üretim planlaması ile devreye giren CCRP (Rough-cut Capacity Planning/Kaba Kapasite Planlaması) darboğaz oluşturabilecek kaynaklan gösterir. MRP'den önce çalıştığı için yükler (iş miktarları) son ürün miktarına göre hesap edilir. Bu aşamadan sonra devreye giren MRP çıktıları CRP modülünde planlanmış siparişler rota planlarına göre iş merkezlerine atanır ve daha sonra malzeme partileri, işçi ve makina standartları kullanılarak kapasite yükü verilerine dönüştürülür. Her iş merkezi için bütün siparişleri gösteren haftalık yük çizelgeleri hazırlanır. Kapasite yeterli ise, Ana Üretim Çizelgesi sabittir. Değişen kapasite ekonomik olarak incelenir. Burada kapasite düzeyleri oluşturulur, ölçülür ve ayarlanır. Üretim ihtiyacı için ne kadar işgücü ve makina kaynağının harcanacağı belirlenir. Özetle bu şekilde işletmenin üretebileceği ürün miktarı, eldeki stok ve kullanılabilir üretim kapasitesi ile son ürün hacmini sağlayan geri besleme gerçekleşir. 2-3 DRP (Dağıtım Kaynakları Planlaması) Dağıtım kaynakları planlamasında ana amaç, dağıtım kaynaklarının en etkin ve verimli bir şekilde planlanması ve kontrol edilmesidir ve temelini de etkin ve hızlı bilgi akışı oluşturur. Bu amaç doğrultusunda dağıtım merkezlerinin ürün ihtiyaçları belirlenir ve söz konusu merkezlerin ihtiyaçları karşılanır. Bu sistem sayesinde dağıtım merkezlerinde stok bulundurulmaz ve yine bu merkezlerin ihtiyacı karşılanır. Taşıma ve depolama sistemleri etkin kullanılır ve fazla mesai azaltılır. Sevk miktarı önceden belirlendiği için ekonomik sevkiyat mümkündür. Dağıtım sisteminden gelen talep bilgileri planlamanın doğruluğunu arttırır, çünkü müşteri ile temas edilen nokta satış noktasıdır. 2-4 MRP II (İmalat Kaynak Planlaması) MRP II firma düzeyinde yürütülen tüm işlevlerin ortak bir veri tabanı etrafında bütünleşmesini sağlayan yönetim bileşim sistemidir. MRP sistemine, ana üretim çizelgelemesi ile MRP arasına kaynak yeterliliklerinin test edilmesi boyutunun eklenerek kapalı devre niteliği verilmesi, finansal planlama fonksiyonunun eklenmesi; "Olursa... ne olur?" türü simülasyon olanağının kazandırılması ile ortak veri tabanının gerçekleştirilmesi sonucu MRP II felsefesi doğdu. MRR H'nin kullanımındaki amaç kısa dönemde malzeme ihtiya- 15

15 cini en iyi şekilde tespit ederek hammadde, yarı mamul ve mamul stok devri hızını arttırmak, işletme sermayesi ihtiyacını mümkün olduğunca azaltmak, müşteriye en uygun zamanda malı teslim etmektir. Orta ve uzun dönemde ise yeni kapasite zamanında karar verebilmeye olanak sağlamaktır. Satış tahminleri veya siparişler, ürün stokları dikkate alınarak üretim planlaması yapılır. Üretim planı kaba bir kapasite planlama aşamasından geçilerek kaynakların yeterliliği araştırılır. Kaynaklar yeterli değil ise, yeni kaynak arayışına gidilir. Kaynak yeterli ise, ana üretim çizelgesi oluşturulur. Bu aşamadan sonra malzeme ihtiyaç planlarına girilir. MRP'nin öngördüğü malzemeler ön süreler dikkate alınarak satınalma işlemi yapılır. İmalat kontrol ve atölye kontrol modülü, imalat işlemi için kontroldedir. Maliyet muhasebesi, borç ve alacak yönetimi ve işgören hareketleri MRP II yazılımı içinde yer alır. MRP II için bir uygulama örneğinde stok, tezgah ve kalıp, teknik hizmetler, maliyet, sipariş alma, üretim planlama, iş emri, satın alma, irsaliye ve fatura gibi modüller yer almaktadır. Sistemi kullanmak için genel tanımlar yapılır. Depo ve grup kodlan, kur cinsleri girilir. Stok kartları açılır. Alternatiflik ilişkisi kurulur ve üretim yapısı kurulur. Tezgah kayıtları açılarak operasyon açıklamaları yapılır ve süre yapısı kurulur. Iskarta nedenleri, kayıp süreler kodlanarak firma kayıtları açılır ve envanter yapılır. Stok kayıtlarına satış birim fiyatları işlenir. Sipariş alma kayıtları ve sipariş verme kayıtları açılarak yıllık iş takvimi yapılır. Bu sistem dahilinde önceden de bahsedildiği gibi birim maliyetler hesaplanır, kalite ile ilgili grafikler elde edilebilir. Aylık işlemler izlenerek denetleme ve kontrol işlemleri gerçekleştirilir. MRP II işletme içinde formal bilgisayar destekli sistem ile iç koordinasyon ve haberleşmeyi kolaylaştırır. Burada kişilerin performansı ön plana çıkar. Ancak bu sistem işletme dışı entegrasyonu sağlayamaz. Simülasyon analizleri ile bu sistemde belirsizlik halinde ortaya çıkabilecek durumlar belirlenir ve "Ne... Neydi?" analizleri yapılabilir. MRP II ile etkin bir stok, üretim, dağıtım ve müşteri yönetimi gerçekleştirilebilir. Ancak standart maliyetlere dayalı maliyetlendirme, programın tek dil ve tek para biriminde çalışması, veri tabanlı yönetim sistemine dayanması, gerçek zamanlı olmaması bu sistemin en önemli eksiklerinden bazılarını oluşturmaktadır. 3 - İŞLETME KAYNAKLARI PLANLAMASI İşletme Kaynaklan Planlaması (ERP), bir firmanın tüm kaynaklarının en etkin şekilde planlamasını amaçlayan bir üretim yönetim sistemidir. ERP, işleyişi, girdi-çıktıları ve yararları açısından MRP II sisteminin birden çok depo ve tesisinin entegrasyonu yönünde daha geliştirilmiş bir şeklidir. Şöyle ki; bir işletmenin stratejik amaç ve hedefleri doğrultusunda müşteri taleplerini en uygun şekilde karşılayabilmesi, farklı coğrafi bölgelerde bulunan tedarik, üretim ve dağıtım kaynaklarının en etkin ve verimli bir şekilde planlanması, koordinasyonu ve kontrol edilmesi fonksiyonlarını içerisinde bulunduran bir yazılım sistemidir. Buradan hareketle ERP, bahsi edilen tüm bu sistemleri eşgüdümlü olarak planlayan ve kontrol eden bir planlama sistemidir. 16 f

16 3-1 ERP'nin Sistematiği Çok sayıda tedarik-üretim-dağıtım merkezinin eşgüdümlü olarak planlaması bir noktaya kadar merkezi planlamayı belli bir noktadan sonra MRPII ve DRP sistemleri ile merkezi olmayan planlama yapılmasını gerektirmektedir. Dağıtım Kaynak Planlaması -^ MÜŞTERİLER^ ""-~-^ Dağıtım Kaynak Planlamas I DRP DRP 1 DRP Stratejik Planlama Sistemi 1 SPS *- ERP (işletme Kaynak Planlaması) /i DSS ^ 1 MRPI * - Karar Destek Sistemi A { Bilgisayar Bütünleşik İmalat CİM \ t I _»»_ I! MRPI \<* CİM 1 DRP ' MRPI t C İ M * 1 DRP 1 Dağıtım Kaynak Planlaması Dağıtım Kaynak Planlaması Dağıtım Kaynak Planlaması Malzeme İhtiyaç Planlaması Bilgisayar Bütünleşik İmalat Şekil 1. ERP'nin Sistematiği Satış noktası ve dağıtım merkezleri zinciri içerisinde toplanan müşteri siparişleri ve satış tahmin bilgilerinin DRP ile toplanması, bu bilgilere göre ERP sistemi ile dağılım, üretim ve tedarik merkezleri bazında Kaba Kapasite Planlaması yapılması ve bu aşamada söz konusu merkezlerin verecekleri bilgi, işgücü, makina, malzeme, enerji vb. kaynak desteklerinin belirlenmesi ve bu merkezler bazında saptanan dağıtım, üretim ve tedarik ana planlarının MRP II ve DRP sistemleri ile merkezi olmayan şekilde yapılması istenir. ERP ile planlama yapılırken öngörülen ölçütler Stratejik Planlama Sistemince belirtilen ölçütler olacaktır. Fabrikalarda merkezi olmayan bir şekilde gerçekleştirilen MRP II çalışmasının imalata yönelik programları Bilgisayar Bütünleşik İmalat (CİM) sistemi vasıtasıyla uygulanır. Otomatik tanımlama teknolojisiyle elde edilen veriler hiyerarşlk veri tabanı anlayışı içerisinde işlenerek depolanır. Oluşturulan bilgiler Karar Destek Sistemleri tarafından işlenerek Stratejik Planlama Sistemi için gerekli alt yapı oluşturulur. MRP II (İmalat Kaynakları Planlaması) esas itibariyle bir itme sistemidir. Ekonomik kapasite kullanımı elde edebilmek için müşteri siparişlerinin yanı sıra talep tahmini sonuçlarını da dikkate almaktadır. Buna karşın Dağıtım Kaynaklan Planlaması (DRP) gerek itme ve gerekse çekme amacıyla çalıştırılabilmektedir. Temin sürelerinin kısa olması çekme, uzun olması itme esaslı çalışma şeklini gerektirmektedir. Çünkü işletme, hem müşteri talebine kısa sürede cevap verebilmek, hem de tesislerini ekonomik ölçeklerde çalıştırmak zorundadır. Bilgisayarla Bütünleşik İmalat (CİM) sisteminin sağladığı azaltılmış temin süreleri ile MRP II ve DRP sistemleri, Tam ZamanındaÜretim (JIT) felsefesine uygun olarak çekme amacıyla çalıştırılabilir. ERP bu entegrasyonu gerçekleştirmektedir. DRP siste- 17

17 miyle alınan sipariş, MRP II sistemiyle planlanmakta, CİM sistemiyle üretilip, tekrar DRP JfJs 1 i İ sistem kullanılarak DRP daha etkin çalışır hale de getirilebilmektedir. 3-2 ERP'nin Getirdikleri İşletmeler büyüdükçe çok tesisli hale geldiği, uluslararası piyasalara yönelip, farklı ülkelerde pazar arayışına girdikleri görülmektedir. Bu şekilde yoğun rekabet altında, karşılarına çıkan fırsatları değerlendirme, kuvvetli yönlerini koruma, zayıf yönlerini geliştirme, olası tehlikeleri görme yolu ile rakiplerine rekabet üstünlüğü sağlama amacı ile stratejilerini taktik ve operasyonel bağlamda işletme kaynaklarının planlamasını kullanmayı maksimum seviyede tuttukları tartışmasız kabul edilmelidir. ERP sistemi, söz konusu kaynakların işletmenin stratejileri doğrultusunda etkin ve verimli kullanımını sağlayan bir yazılım sistemidir. Bu sistemin amaca uygun bir şekilde kullanımı ile; - Stratejilere uygun bir işletme yönetimi, - Stratejilerin sonuçlarını değerlendirme olanağı, - İşletme kaynaklarının etkin ve verimli kullanımı, - İşletme tesisleri arasında malzeme, işçilik, makina-techizat, bilgi vb. üretim ve dağıtım kaynaklarının ortaklaşa ve verimli kullanılması sağlanması, - Müşteri dağıtım merkezi, üretim-tedarikçi arasında yakın işbirliği ve bilgi iletişim ortamı sağlanması, - Tek bir noktadan gerekli bilgilere ulaşma olası hale gelir. Aynı zamanda ERP, - Her seviyedeki işlerin tek bir global işletme düşüncesiyle yürütülmesi ile temin süreleri ve maliyetleri işletme genelinde azaltmaya yönelik bir sistemdir. - Proaktif düşünce ile sorunlar önceden görülerek gerekli önlemler zamanında alınabilir. Herhangi bir noktada alınacak karar, işletme bütününü etkiler. - Her çalışanın istediği veriye, istediği zaman yetkisi dahilinde erişebilme olanağı yönetim yapısını da yalın hale getirmektedir. - Ayrıca tedarik firmaları, bölge depoları, bayi toptancı, perakendeci ile kullanılan bilgi iletişim şebekesiyle stok düzeyleri ve üretim programları karşılıklı olarak görülebilir. Dolayısıyla, lojistik faaliyetlerinde etkinlik ve verimlilik artar. 3-3 ERP'nin Bilgi İşlem Teknolojisi Coğrafi olarak farklı bölgelerde bulunan fabrika, tedarikçi firma ve dağıtım merkezlerinin eşgüdümlü olarak planlaması yüksek düzeyde bir entegrasyonu ve iletişimi gerektirmektedir. Hatta bu entegrasyon, yurt dışı bağlantılarla küresel bir hal alabilir. Farklı birimler arasında yatay elektronik bilgi değişim hızının yüksekliği ERP'nin temel taşlarından birisidir. - Client Server Bilgi İşlem Teknolojisi - Hiyerarşik, dağıtılmış-ilişkisel bazlı veri tabanı - Standart sorgulama dilleri 18

18 - Çok lisanslı kullanım, - Grafiksel bağlantı kurabilme - Farklı üretim yapılarına esneklik gösterebilme gibi konularda, ERP yazılımları, verinin hangi noktada olduğu önemli olmaksızın küresel boyutta veriye ulaşım ve kullanım kolaylığı sağlar. 4- İŞLETME KAYNAKLARI PLANLAMASININ YARINI İşletmeler Üretim yönetiminde olduğu kadar, diğer iş süreçlerinde esneklik ve azami verimin sağlanması için uluslararası standartlarda bilgi yönetim teknolojisi imkanlarından yararlanmayı ilke edinmektedir. Bu nedenle, mevcut bilişim sistemlerini global rekabetle başedilecek yetenekte yeni projelerle desteklemek amacıyla ERP sistemini işletmenin kritik fonksiyonlarından başlayarak uygulamaya koymuşlardır. Günümüzde ERP yazılımları çok geniş çapta ilgi görmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre dünya çapında 5230 tane ERP paketi vardır. Ancak bu yazılımların 2002'ye kadar 50 taneye düşeceği söylenmektedir. ERP pazarı hızla büyümektedir; ama hızlı büyümenin getirdiği başarısız uygulamalar olursa, pazarın bundan olumsuz etkilenmesi beklenebilir. ERP paketi firmalarda insanların davranışlarını, iş akışını değiştirmektedir. Şöyle ki, ERP yazılımlarını uygulayabilmek için mevcut sistemi, firma kültürünü değiştirmek zorunludur. Bu tür uygulamalarda üst yönetimin yeterince desteği ve otoritesi alınmazsa, bir sürü problemlerle karşılaşılacaktır. Genelde bir çok işletme kendi bilgi-işlem bölümleriyle çalışırken, günümüzde işletme içi yazılım geliştirmenin yanlış olduğu anlaşılmıştır. Uygulamada halen ERP, otomotiv, elektronik, telekomünikasyon, proses, inşaat uygulamaları geliştirilmektedir ve inşaat proje çalışmaları devam etmektedir. Pazarda ve sanayide ön plana çıkmayı sağlamak için, amaca yönelik yazılım, son teknolojinin kullanılması gibi unsurlar, bütün yazılımların sürekli araştırma ve kendini geliştirme sürecinde olmalarını gerekli kılmaktadır. ERP yazılımlarından sonraki gelişmelerle ilgili olarak çalışılan hali hazırda iki proje mevcuttur. Birincisi İş Sürecinin Yeniden Yapılandırılması (Business Process Rengineering) ile ERP'nin bütünleştirilmesi, ikincisi, Dinamik İşletme Modeli (Dynamic Enterprise Modeling / DEM) kavramıdır. 4.1 BPR (Sürecin Yeniden Yapılandırılması) İş Akış Yönetimi, doğru bilginin, malzemelerin ve prosedürlerin, doğru zamanda doğru yerde olmasını sağlamak üzere düzenlenmektedir. Böylece, bütün iş süreçleri, işletme içinde sorunsuz bir biçimde gerçekleşmektedir. Bir iş akışı sistemini uygulamaya koymak, Sürecin yeniden Yapılandırılması (BPR) şeklinde adlandırılmaktadır. Aslında her şey, işletmenin şu önemli soruyu kendine sormasına dayanmaktadır. "Müşterilerimizin ihtiyaçlarını en etkili biçimde nasıl karşılayabiliriz?" Bu sistem uygulanıyorsa, daha kesin bilgiye daha etkili biçimde erişme olanağı bulu- 19

19 nur. Ayrıca, sürdürülmekte olan işlemlerin açık bir özet görünümü edinilir. Böylece sorunlar ortaya çıkmadan onlara hazırlanma ve onları önleme fırsatı yakalanır. BPR, iş kurallarının tanımlanmasını ve değerlendirilmesini sağlayan bir veri tabanına sahiptir. Bu kurallar arasında, bir nesnenin süreç içindeki akışını etkileyen yönlendirme kuralları ya da program belirleyicinin iş tayin süresince örgütsel rollerini kullanıcılara ya da gruplara çevirmek için kullandığı işletme kaynaklarına ilişkin kurallar bulunur. İş akış yönetim sistemlerindeki iş akışı iletişimcisi, nadiren tek bir yerde toplandığı için, bütünleştirilmiş bir lojistik sistem pek çok bölgeyle ve işletmeyle iletişim kurabilmesi ve böylece yeniden yönlendirme, özel güvence sağlama ve yetkileri koruma olanaklarını yaratır. 4-2 DEM (Dinamik İşletme Modeli) Bu model iş ihtiyaçlarının değişmesine paralel olarak sürekli gelişme sağlaması için, işletmeye hızlı ve kolay bir biçimde yeniden yapılanma olanağı veren benzersiz bir yetenektir. İşletmeler, belirlenen hedefe ulaşmak için uygulamanın başlangıç noktası olarak müşterinin iş sürecine odaklanma ve devamlı gelişmeyi sağlama yöntemlerini benimsemektedir. Bu noktada Dinamik İşletme Modeli (DEM) devreye girmekte ve bu bağlamda dünya geneline yayılmış işletmelerin çok uluslu müşterilere daha fazla destek vermesi konusunda katkı sağlayacaktır. Dinamik İşletme Modelinde (DEM) öteki fonksiyonlar arasında sipariş çizelgeleri, birikimsel değerlerin otomatik güncelleşmesi, dağıtım merkezlerinin ve konsinye stokların yönetimi, müşterilerle ilgili dokümanlar ve fiyat değişiklikleri bulunmaktadır. 5- SONUÇ MRP II sisteminin ana modülü Malzeme İhtiyaç Planlaması - MRP'dir. MRP sistemi ürün ağaçlarını ana üretim planı ve envanter kayıtlarını kullanarak, zaman bazında malzeme ihtiyaçlarını belirleyen sistemdir. MRP'nin işletimi sonunda satınalma/üretim emirleri, yeniden çizelgeleme uyarıları ve kapasite yükleri ortaya çıkar. Kaba Kapasite Planlama (Rough-Cut Capacity Planning) darboğaz yaratabilecek iş merkezlerinde oluşan yükleri hali hazırda sürmekte olan işleri de hesaba katarak bulur ve ana üretim planının gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini tam olarak hesaplar. Dağıtım Kaynakları Planlaması (DRP), hem dağıtım kaynaklarının optimisazyonuyla ilgilenir hem de ERP sistemine müşteri taleplerini getirerek sistemin çekme mantığıyla çalışabilmesini sağlar. Bu sistemler aracılığıyla özetle şu sonuçlar elde edilir: 1- İşletme yönetimi stratejilere uygun yürütülür. 2- Alınan kararların sonuçları önceden görülebilir. 3- İşletmenin tüm tesisleri arasında işgücü, techizat-malzeme, teknoloji, finans vb. tüm kaynakların ortaklaşa en etkin ve verimli şekilde kullanılması sağlanır. 4- Maliyetler düşer. 20

20 5- Pazar Dağıtım Sistemi-Firma zinciri sağlam hale gelir, firmaya daha doğru, gerekli ve zamanında bilgiler gelir. 6- Her çalışan, firma içinde kendisi için gerekli her bilgiye en kolay ve çabuk şekilde ulaşabilir. 7- Organizasyon yapısı formal hale gelir, çünkü kişiler değil, süreçler önem kazanır. Ancak yüksek seviyeli iletişim dayanışmayı artıracağından sistem dinamizmini korur. Dolayısıyla tüm şirketler saman alevi gibi parlayıp sönen başarının değil, kalıcı başarıların peşindedirler. Sürekli artan verimlilik ve bunun üzerinde oluşan karlılık yapısına göre değişim süreci içerisinde "Doğru verilerin doğru kararlar ile birleştiği noktaların etkileri ışığı" altında hedeflerin belirlenmesi sağlanır. ERP sayesinde işletmede kalite ve rekabet gücü artar, çalışanların ve müşterilerin memnuniyeti yükselir. ERP, bugünün firmalarını geleceğe hazırlayacak en etkili yaklaşımdır. KAYNAKLAR 1. Barbarosoğlu G. "Endüstriyel Yönetim Sistemleri MRP, MRP İl, ERP ve CİM Üretim Kaynaklan Planlaması, TRIO Çözümevi, Workshop İstanbul, Durviz I. "18. yy'dan 21. yy'a Üretim Sisteminin Evrimi" MRP II Üretim Kaynaklan Planlaması, Workshop, Conrad Hotel, istanbul, Epsilon, "MRP II/ERP" EğitimAönetim Danışmanlığı, Workshop, Sayı : 1, İstanbul, Higgins P., Browne J., "Master Production Scheduling: A Concurrent Planning Approach", Production Planning and Control, Vol: 3, No:l, LE Roy, P. "Manufacturing Planning and Control Beyond MRP II, Chapman and Hail, London, Tanyaş M, "Üretim Kaynakları Planlaması, MRP II. Çözümlerinin Geliştirilmesi, Hedefleri ve Yararları" MRP II Üretim Kaynak Planlaması Workshop, Conrad Hotel, istanbul, Tanyaş M. "Üretim ve Dağıtım Kaynaklarının Planlaması, MRP II-DRP" Otomasyon Dergisi, Mayıs, Tanyaş M, "Rekabette Üstünlük Sağlamanın Anahtarlarından Biri : ERP", Baan Planet, Yıl : 1 Sayı 2, Ağusos - Ekim