Dünya Bankası Gençliğin Sesi Grubu Gençlik ve Yönetişim Çalışma Grubu Raporu

Transkript

1 Dünya Bankası Gençliğin Sesi Grubu Gençlik ve Yönetişim Çalışma Grubu Raporu Yönetişim Tanımı: Bir ülkedeki karar alma süreçlerinde ve alınan kararların uygulanmasında ilgili tüm paydaşların etkin rol oynamasıdır. Yönetişimin Paydaşları: Sivil Toplum Kuruluşları (STK lar) Yerel Yönetimler Hükümet Gençler ( Lise ve Üniversite Gençliği) Özel sektör Yönetişimin Amaçları: Ülkedeki refah düzeyini yükseltmek Yurttaş odaklı yönetişim anlayışını yerleştirmek Demokrasi ve insan hakları olgularının geliştirilmesi Sosyal çatışmaları azaltmak Devletle halk arasındaki güveni artırmak ve derinleştirmek Yönetişimin Prensipleri: Hesap verebilirlik (bütün paydaşlar için) Şeffaflık Eşitlikçilik ve kapsayıcılık Etkili ve etkin olmak Duyarlılık Hukukun üstünlüğüne saygı Katılımcılık Fikir birliğine dayalı olmak

2 ANALİZ Türkiye de yönetişim olgusu gelişmemiştir. Son yıllarda Türk kamu yönetimi sisteminde yapılan yeniliklerin uygulanma düzeyi yeterli değildir. Kamu Reformu Temel Yasası ndaki mantık bir yönetişim mantığıdır. 1 Kamu yönetimindeki temel yaklaşım eğer amaçlandığı biçimde uygulanabilirse, devletle birey arasındaki ilişkilerin niteliğini değiştirecek olan bir öze sahiptir. Sivil toplumla devletin çeşitli kademelerinin işbirliğini kolaylaştıracak nitelikler taşıyan bir yönetim mantığı vardır. Bir yetki paylaşım mantığı var. Kamu Reformu Temel Yasasıyla konuşulmaya başlanan demokratik belediye, katılımcı belediye, kaynak yaratıcı belediye, yönlendirici belediye ve düzenleyici belediyecilik gibi kavramlar da aslında yönetişimin içinde de yer alan kavramlardır. Yerel yönetimler yönetişimin en önemli uygulama alanlarıdır. Son hazırlanan Kamu Yönetimi Temel Kanun Tasarısında yönetişim kavramı telaffuz edilmemesine rağmen içerik olarak çok yer bulmuştur; Madde 5 in (f), Madde 6 nın (d) bendi ve Madde 11 in genel tanımı bunlara birer örnektir. Bu maddelerin genel gerekçelerinde de yönetim teorisindeki değişim, toplumsal eleştiri ve değişim talebiyle sivil toplumun gelişimine vurgu yapılmıştır. Bütün bunlar, 21. yüzyılın çağdaş bir yönetim zihniyeti çatısı altında iyi yönetişim olarak kavramlaştırılmıştır. Yukarıda sayılan maddelerin ucu çok açıktır. Yeni kamu yönetimini uygulayabilecek kadrolar mevcut değildir. Halkın konu hakkında bilgisi çok asgari düzeydedir. Medya ve Sivil toplum kuruluşları çalışmaların takibini yapmakta çok yetersizdir. İlgili kamu yönetimi yasasında yönetişimin çok etkili bir unsuru olabilecek gençler ve kadınlar hakkında konuya odaklı maddeler yoktur. 1 Bu başlık altındaki bilgiler KOREL GÖYMEN in bir röportajından alınmıştır.

3 Yeni merkezi hükümet uygulamada çok kararlı olmakla beraber taşra teşkilatlarında uygulama takibini gerçekleştirmemektedir. Kamu yöneticileri yetkilerini ve görevlerini paylaşmak istemiyorlar. TÜRK KAMU YÖNETİMİ SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ Türk kamu yönetimi sistemindeki mevcut durum (klasik kamu yönetimi anlayışı) yönetişim olgusunun gelişimine imkan tanımamaktadır. Kamu yönetimi sisteminde adem-i merkeziyetçi yapı gelişmemiştir. ( Yerinden yönetim ) Ağır,bürokratik ve hantal bir yapı mevcuttur. Kamu yöneticilerinin kapalı yönetim anlayışı vardır. Değişime kapalılık ve çağa aykırı yönetim bakışı söz konusudur. Devletçi anlayışa bağlılık karşısında sivil topluma kamu yönetimi döngüsü içerisinde yeterince yer verilmemektedir. ( Sivil toplumun da bu bağlamda yeterli ve doğru gelişememe sorunu vardır. Uzun dönemli planlama ve eylem planı eksikliği söz konusudur. Politika oluşturma konusundaki ciddi eksiklikler vardır. (Örn: Türkiye de bir gençlik politikası mevcut değildir. ) Mevcut kanunların tanıdığı çok kısıtlı katılım olanakları ( seçilme yaşı dernekler kanunu) Sosyal katılım ve dahil etme konusunda bir sorumluluk bilinci yöneticilerde oluşmamıştır. Yukarıda yazılan nedenlerden dolayı Klasik Türk Kamu Yönetimi anlayışında yönetişim olgusu gelişmemiştir. Zaten gençlerden de böyle bir talep yok. Ataerkil toplum yapısı, ailelerin çocuklarını yetiştiriş tarzı, toplumsal kültür bu noktada en önemli etkenlerin başında geliyor. Eti senin kemiği benim mantığı, babaya cevap verilmez ve babanın sözü üzerine söz olmak anlayışı, bu taleplerin gençlerden gelmemesinin en önemli kültürel nedenlerindendir.

4 Devlet baba kavramı ve geleneksel olarak yönetenlerin hikmetinden sual olunmaması geleneği de gençlerin böyle bir talep duyamamasının nedenlerindendir. Okullardaki eğitim sistemi ve öğretmenlerin öğrencilere onlarla ilgili konularda danışmaması da gençlerin bu konuda eğitilememeleri sonucunu doğuruyor. Gençler sorunlarını yaşarken, bunlara çözüm önerileri üretirken problem yaşıyorlar. Bunun sebebi de gençlerin bu konudaki bilgi eksikliği, sorunların sonuçları ile nedenlerini karıştırıp, sorunlarının temellerine inememeleridir. Gençlerin yönetime katılmalarına imkan sağlayacak yönetsel mekanizmalar Türkiye de mevcut değildir. AB üye ülkeleri ve aday ülkeleri arasında en genç nüfusa sahip olan ülke Türkiye dir. Merkezi yönetim bazında hükümette yer alan her bakanlık bir şekilde gençlikle bağlantılı çalışmalar yürütmektedir. Ancak gençlikle ilgili tek bir kurumsal yapı bulunmamaktadır. Türkiye de bütüncül bir gençlik politikası bulunmamaktadır. Mecliste bütüncül bir Gençlik Politikasını oluşturacak ve takip edecek bir Gençlik Komisyonu bulunmamaktadır. Türkiye de şu anda bir Ulusal Gençlik Konseyi bulunmamaktadır. Fakat Türkiye gibi gençlik potansiyelinin yüksek olduğu büyük bir ülkede demokratik, şeffaf, katılımcı ve bilinçli bir konseyin oluşması yavaş ancak sağlam bir sürecin varlığını gerektirir. Örneğin Slovenya da gençliği ilgilendiren karar mekanizmalarında Hükümet, Gençlik Konseyi ile ortak çalışmak zorundadır. Türkiye de gençler kendilerini bağlayan konularda bir yaptırım gücüne sahip değildir. Genel seçimlerde seçilme yaşı 30; yerel seçimlerde seçilme yaşı 25; seçme yaşı ise 18 dir. Türkiye de bir genç 18 yaşında seçebilir ancak seçilemez. (Avrupa Birliği örnekleri: Çoğu ülkede seçme ve seçilme yaşı 18 dir. )

5 Genç tanımı yaş aralığını kapsamaktadır. İyi yönetişim örneği olarak Yerel Gündem 21 Programı 2 Ülkemizdeki Yerel Gündem 21 uygulamaları, 1997 yılı sonunda, Türkiye de Yerel Gündem 21 lerin Teşviki ve Geliştirilmesi Projesi ile ivme kazandı. UNDP, Başbakan'a gönderilen 1 Kasım 2001 tarihli mektupta, Türkiye Yerel Gündem 21 Programı'nı, dünyadaki en başarılı uygulamalardan biri olarak ilan etti. Bu program dahilinde oluşturulan Yerel Gündem 21 Gençlik Meclislerinin çok yönlü işlevleri arasında, gençliğin kent yönetimlerinde söz sahibi olması, planlama, karar alma ve uygulama süreçlerinde yer alması, gençlikle ilgili programların teşvik edilmesi ve yaşama geçirilmesinin kolaylaştırılması, gençlik örgütlenmelerinin güçlendirilmesi ve örgütlenme bilincinin geliştirilmesi, gençler arasında bilgi ve deneyim alışverişinin teşvik edilmesi, başka ülkelerdeki gençlerle dostluk köprülerinin ve kültürel alışverişin güçlendirilmesi, ulusal düzeyde bütüncül gençlik politikalarının ve Ulusal Gençlik Konseyi nin oluşturulmasına katkıda bulunulması yer almaktadır. Yerel Gündem 21 Programı kapsamındaki yerel gençlik platformları kendi aralarında ulusal bir ağ oluşturmuş bulunmaktadır. Yerel Gündem 21 Ulusal Gençlik Parlamentosu olarak YG-21 Gençlik Meclisleri nin temsilcileri düzenledikleri çeşitli bölgesel ve ulusal programlar aracılığıyla bir araya gelmektedir. 2 Bu başlık altındaki bilgiler Yerel Gündem 21internet sitesinden alınmıştır. (

6 Yerel Yönetim bazında gençler söz sahibi değillerdir. Özellikle belediye meclisi karar çıkartmadıkça gençler yerel yönetimlerde kendilerini ilgilendiren konularda yaptırıcı güce sahip değillerdir. Yerelde gençlere yönelik yine gençler tarafından yazılan ve uygulanan projeler çok az sayıdadır. İyi bir yönetişim, yerelden ulusala sağlam, katılımcı ve demokratik bir biçimde gelişebilmelidir. Dolayısıyla yerelde oluşturulacak gençlik platformları ulusal düzeyde gençlerin karar mekanizmalarına etkin katılımını sağlayacaktır. ( Tabandan örgütlenme modeli) Özellikle yerel düzeyde sadece belediye ve valilik değil, STK lar, üniversite gençlik konseyleri, lise gençlik konseyleri, okul meclisleri etkin aktörler olmalıdır. Söz konusu gençlik platformları katılımcılık prensibi doğrultusunda geniş bir yelpazeyi kapsamalıdır. (Üniversite Gençlik Konseyleri, Lise Gençlik Konseyleri, İşsiz/Eğitimsiz/Dezavantajlı gençlik, gençlik STK ları, siyasi parti gençlik kolları vb.) STK lar bazında düşünülürse Türkiye de ulusal düzeyde aktif rol oynayan gençlik STK sı sayısı çok azdır. Avrupa Birliği ülkelerinde bu sayı çok daha fazladır. Türkiye deki tüm STK ların sahip olduğu ortak problemler olan iletişimsizlik, kaynak sıkıntısı, bürokratik engeller (dernekler yasası), gençlik STK larında da bulunmaktadır. AB üyeliği yolunda çağdaş atılımlar yapan Türkiye nin en kısa sürede yönetişim bilincini yaygınlaştıracak ve yönetişim odaklı kamu yönetimi modelini oturtacak uygulamalara yer vermesi gerekiyor.

7 TAVSİYELER Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) bünyesinde yapılacak girişimlerle, üniversitelerde yönetişim odaklı, sosyal sorumluluk projelerinin hazırlanması ve uygulanması zorunlu kılınmalıdır. Bu yerelden başlayacak gençlik inisiyatifli yeni yönetişim modellerini ortaya koyacaktır. Yöntem: Devlet üniversitelerinde Sosyal Sorumluluk Projeleri önce seçmeli ders olarak sonra da kademeli olarak zorunlu hale getirilebilir. Aktörler: YÖK projeyi başlatabilir daha sonraki aşamalarda da üniversiteler yerel yönetimlerle ortak çalışabilir. Yerel yönetimler bünyesinde yapılacak değisikliklerle gençlerin yönetimde inisiyatif alabilecekleri mekanizmalar oluşturulmalıdır. Yöntem: Kamu yönetimi yasa tasarısının alt bölümü olarak belediye yasasının 18. maddesinde belirtilen kent konseyi tanımının içerisine gençlik ve kadın meclislerinin kurumsallaştırılması eklenmelidir. Aktörler: Yasalarda yapılacak gerekli değişikliklerden sonra Yerel Yönetimler, Gençlik ve Kadın STK ları bu konuda işbirliği içinde çalışabilirler. Bilgi teknolojilerinin yönetim mekanizmalarında etkin kullanılması sağlanmalıdır. (e-yönetişim) Yöntem: Yalova örneğinde olduğu gibi seçilecek pilot bölgelerde gerekli altyapı kurularak e-yönetişim sistemiyle halkın işi daha kolaylaştırılabilir. STK lar aracılığıyla gençler ve yerel yöneticiler katılım ve yönetişim konularında bilinçlendirilmelidir Yöntem: Belediye yasasının 59. maddesindeki giderler bölümüne gençlik ve kadın çalışmalarına belediye bütçesinden fon ayrılması eklenmelidir. Böylece STK lar halkı bu konularda bilinçlendirmek için inisiyatifi eline alabilir. Gençlerin yönetime katılmalarının en kolay yolu STK lardır. Bu nedenle de STK lara üyelik özendirilmelidir.

8 Yöntem: Gençlik STK larının yaptıkları etkinliklere ve kendilerini yeterince tanıtabilmelerine destek sağlanmalıdır. Aktörler: Gençlik STK ları, Dünya Bankası (özellikle STK ların tanıtım materyalleri için destek sağlaması), Medya organları (özellikle TRT), üniversite ve liseler Kültürün katılımı engelleyen öğelerine karşı mücadele edilmelidir. Aktörler: Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM), Medya, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), YÖK Yöntem: Reklam kampanyaları, derslerde buna ilişkin bilgilerin verilmesi. Eğitim sistemi değiştirilmeli ve katılımı destekleyen hale getirilmeli Aktörler: MEB, STK lar Yöntem: Öğrenci konseylerinin ve meclislerinin okullardaki işlevleri artırılarak yönetimdeki ağırlıkları artırılmalıdır. Ayrıca, öğrenci topluluklarının ve kolların işlerliğini geliştirerek bunlara üyelik özendirilmelidir. (üyelik zorunlu hale getirilebilir.) Liselerde ve üniversitelerle sosyal sorumluluk projeleri zorunlu hale getirilmelidir. Tüm okullarda yöneticiler, öğretmenler ile öğrenciler arasında geri bildirim toplantılarının düzenlenmesi zorunlu kılınmalıdır. Çocuğun ailede katılımını sağlamak için aile eğitim programları düzenlenmelidir. Aktörler: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), Dünya Bankası, MEB, Medya Organları Toplumda yönetişim eksikliğinin yarattığı sorunlara düzenli bir şekilde vurgu yapılmalıdır. Aktörler: STK lar, Medya Organları