TRANSFÜZYON ÖNCESİ UYGUNLUK TESTLERİ. Dr. Güçhan ALANOĞLU

Transkript

1 TRANSFÜZYON ÖNCESİ UYGUNLUK TESTLERİ Dr. Güçhan ALANOĞLU

2 Kan Toplama Kanın İşlenmesi Güvenli Kan Kanın Depolanması Transfüzyon Tıbbı Kursu 2

3 KAPSAM 1. Alıcı Verici ABO ve Rh D Belirlenmesi 2. Alıcıda Antikor Araştırılması 3. Cross-match Test tüpünde transfüzyon denemesi Tıbbı Kursu 3

4 AMAÇ Alıcı serumu ile verici eritrositleri arasında uyum var mı? *Verilen eritrositlerin kabul edilen süre canlılığını ve fonksiyonunu sürdürmesi *Alıcının eritrositlerinde yıkım olmaması Tıbbı Kursu 4

5 BASAMAKLAR-I *Alıcı Verici kan örneklerinin tam ve doğru alınması, tanımlanması *Alıcıya ait önceki kayıtlarının incelenmesi *Verici kanının testleri (ABO, Tarama testleri, Antikor tarama) Tıbbı Kursu 5

6 BASAMAKLAR-II *Alıcının ABO ve Rh D tipi *Alıcıda Antikor Tarama Testi *ABO/Rh Uygun Komponentin Seçimi *Cross-match (Alıcı serumu+ Verici eritrositleri) Tıbbı Kursu 6

7 % 100 Garanti mi? 1. Tüm testlere rağmen antikorların tamamı gösterilemez veya eritrosit yaşamı garanti edilemeyebilir. 2. Test tüpü # Hasta 3. Herşeye rağmen transfüzyon sonrası hemoliz olabilir. Tıbbı Kursu 7

8 Kan Örneklerinin Seçimi 1. Kayıt hatası Ölüm! %48 2. Doğru hasta, doğru etiket 3. Tam-eksiksiz istem formu 4. Verici örneğinin doğru etiketlenmesi 5. Doğru etikete sahip kan torbası! Tıbbı Kursu 8

9 Alıcı Örneklerinin Hazırlanması 1. Mekanik hemoliz olmamalı 2. Serum veya plazma ml 4. Alıcının yeni damar yolu 5. Örneğin görünüm ve etiket kontrolü 6. Bekletilmeden serum ayrılmalı 7. Yıkanmış ve % 2-5 eritrosit süspansiyonu saatten fazla olmayan örnekler Tıbbı Kursu 9

10 Verici Örneğinin Hazırlanması 1. Doğru etiketli doğru örnek kan 2. Önce torba, sonra örnek tüp 3. İdeal olan: torba hortumundan bir segment 4. Alıcı Verici örnekleri: Transfüzyon sonrası 7. gün, Kapaklı tüp, 1-6 C de saklanmalıdır Tıbbı Kursu 10

11 ABO-Rh Uygun bir kan olsa iş neredeyse tamam... *Sadece ABO-Rh uygun kan ile: %98 uygunluk sağlanmış olacak... *Antikor tarama ve Cross-match de uygun ise: % 2 lik ek uygunluk sağlıyor En önemlisi kan gruplarını doğru belirleyebilmek Tıbbı Kursu 11

12 Peki ya diğer testler? *Alıcı serumunda beklenmedik antikorların gösterilmesi: antikor tarama *5 ml.den fazla eritrosit içeren ürünler için: Cross-match gerekli Tıbbı Kursu 12

13 Antiglobulin Testi: Coombs Testi 1.Direkt Coombs testi 2.İndirekt Coombs testi 1. Antikor tarama 2. Antikor tanımlama 3. Cross-match Tıbbı Kursu 13

14 Direkt Coombs Testi-I 1. Yatan hastalarda %10 2. Donörlerde % %0.01 İmmün hemoliz olmaksızın POZİTİF Tıbbı Kursu 14

15 Direkt Coombs Testi-II Pozitif 1. Otoantikorlar ve kompleman 2. Yakın zamanda yapılmış transfüzyon 3. Donör plazmasındaki antikorların alıcıya geçmesi 4. Annedeki alloantikorların plasentadan geçişi 5. İlaçlar 6. Yüksek doz gamaglobulin tedavisi 7. Hipergamaglobulinemi Tıbbı Kursu 15

16 Antikor Tarama Testi-I 1. Alıcıda klinik önemi olan antikorlar mutlaka araştırılmalı 2. Klinik Önem: *Antikorun 37 C de reaktif olması,* hemoliz yapması *eritrosit yaşam süresini azaltması 3. % % 1.64 alıcıda zaten mevcut Tıbbı Kursu 16

17 Antikor Tarama Testi-II 1. Alıcı serumu O grubu eritrositlerle ticari kitlerle- test edilir 2. D, C, E, c, e, M, N, S, s, P, Lea, Leb, K, k, Fya, Fyb, Jka, Jkb antijenleri olmalı 3. Antiglobulin faz içermeli 4. En sık Rh, Duffy ve Kidd...homozigot olmalı Tıbbı Kursu 17

18 Alloantikor - Otoantikor Otokontrol Test Hücresi Antikor Pozitif Negatif Otoantikor Negatif Pozitif Alloantikor Pozitif Pozitif Otoantikor Otoantikor+Alloantikor Tıbbı Kursu 18

19 Cross-match-I 1. Uygunluk Testi Crossmatch 2. Güvenli Transfüzyona katkısı < %1 Tıbbı Kursu 19

20 Cross-match-II ABO-Rh D uygun Antikor Tarama Testi negatif ise Belki de Gereksiz... Tıbbı Kursu 20

21 Cross-match-III Yararları : Alıcı Verici ABO uygunluğunun son kontrolü Antikor taramada gösterilemeyen, donör eritrositlerinin yüzeyinde bulunan bir antijene karşı var olan antikorun saptanabilmesi Tıbbı Kursu 21

22 Type and Screen 1. Tipleme ve antikor tarama 2. Genellikle kan gerekmeyen operasyonlarda 3. ABO uygun ve alıcıda antikor yok 4. Acil cross-match (IS) yeterli Tıbbı Kursu 22

23 Cross-match 1. Major Cross-match : 1. Alıcı Serumu + Verici Eritrositleri 2. Minör Cross-match : 1. Verici Serumu + Alıcı Eritrositleri Minör Cross-match artık kullanılmıyor... Tıbbı Kursu 23

24 Cross-match Yöntemleri-I Acil Crossmatch (immediate spin IS) Alıcı serumu + Verici eritrositleri Bekleme yok, hızla kısa santrifüj, hemoliz - aglütinasyon kontrol edilir %99.9 etkin ve güvenilir Tıbbı Kursu 24

25 Cross-match Yöntemleri-II Basit Cross-match Alıcı plazması + Verici eritrositleri (yıkanmış ve dilue) 37 C de 30 dk. İnkübasyon ABO uygunsuzluğu, M, N, P, Le, D, K, E antikorları Tıbbı Kursu 25

26 Cross-match Yöntemleri-III Antiglobulin Cross-match: Basit Cross-match e ek olarak Duyarlılığı artırıcı ajanlar (Bovin albumin, LISS, PEG) Anti human globulin kullanımı Tıbbı Kursu 26

27 Aynı Grup Kan Yok-Durum Acil!!! 1. Verici ve Alıcı aynı ABO-Rh grubundan olmalı Aynı gruptan kan yok ve durum acil Tabloya bakınız 3. Mutlak eritrosit süspansiyonu olmalı Tıbbı Kursu 27

28 Tıbbı Kursu 28

29 Aynı Grup Kan Yok-Durum Acil!!! 1. Rh kan, Rh + için uygun ama Rh - anne adaylarına Rh + kan verme! 3. Rh - kişilere Rh + verirsen Rh immunglobulini yap Tıbbı Kursu 29

30 Acil Şartlarda Farklı Grup Alıcı Kan Grubu O A B AB Verilebilecek Eritrosit Grubu Yok A, O B,O AB, A,B, O Tıbbı Kursu 30

31 ABO Grubundan Emin Değilim? 1. Transfüzyonu ertele 2. Zorunlu ise O Rh negatif eritrosit kullan Tıbbı Kursu 31

32 Rh sonucundan emin değilim? 1. Rh Negatif kan bul ve transfüze et 2. D dışı Rh antijenlerini (C,E,c,e,Cw) rutinde bakmaya gerek YOK 3. Alıcının Du (zayıf D) olması sorun değil. Rh + verilebilir Tıbbı Kursu 32

33 Plazma Transfüzyonu 1. Uygunluk testleri her zaman gerekli değil 2. Masif plazma transfüzyonu minor crossmatch Tıbbı Kursu 33

34 Kovada Ulusal Kan Merkezleri Gölü ve Isparta Transfüzyon Tıbbı Kursu 34