Prof. Dr. Hayati AKYOL TÜRKÇE İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

Transkript

1 11. BASKI

2 Prof. Dr. Hayati AKYOL TÜRKÇE İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 11. Baskı: Eylül 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Yılmaz Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tarcan Matbaası (Ankara ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

3 Prof. Dr. Hayati AKYOL iii

4 iv

5 ÖN SÖZ v

6 Saygılarımla. Prof. Dr. Hayati AKYOL Ankara 2011 vi

7 Ç NDEK LER Sayfa No Ön söz... v çindekiler...vii ekiller Listesi...xii Tablolar Listesi...xii Çizelgeler Listesi...xii emalar Listesi...xii 1. BÖLÜM OKUMAYA G R OKUMA... 1 Okumanın Prensipleri... 4 Okuma Anlam Kurma Sürecidir... 4 Okuma Akıcı Olmalıdır... 4 Okuma Stratejik Olmalıdır... 5 Çocuk Okumaya Güdülenmelidir... 5 Okuma Hayat Boyu Devam Etmelidir... 7 Okuma ve Yazmanın Temel Amaçları... 7 OKUMA YAKLA IMLARI... 9 Parçadan Bütüne Yakla ımı... 9 Bütünden Parçaya Yakla ımı nteraktif Yakla ım OKUMAYA HAZIR OLU LUK OKUMAYA HAZIR OLU LUKLA LG L FAKTÖRLER Takvim Ya ı Cinsiyet Sa lık Sorunları Beyin Ba atlı ı Genel Zekâ Zihinsel Dü ünme Özel Bili sel Problemler Görsel Ayrım itsel Ayrım li kilendirici Ö renme Dikkat Sözel Dil Geli imi Kitap Harf ve Satırlarının Özellikleri OKUMA YAZMA VE D L GEL M NDE A LEN N ROLÜ vii

8 B R NC KADEME ÇOCUKLARININ ÖZELL KLER Fiziksel Geli im Altı Ya Çocukları Yedi Ya Çocukları Sekiz Ya Çocukları Dokuz Ya Çocukları On Ya Çocukları ÇOCUKLAR ARASINDAK B REYSEL FARKLILIKLAR Do u tan Gelen Farklılıklar Ö renilen Farklılıklar Ön Ya antılardan Kaynaklanan Farklılıklar Bireysel Farklılıkları Dikkate Almayan Uygulamalar Bireysel Farklılıklara Yer Vermenin Sonuçları Bireysel Farklılıklara Yer Veren Düzenlemeler OKUMAYA BA LAMA Chall a Göre Okumanın Geli im Basamakları YAVA OKUMA NEDENLER VE ZAYIF OKUYUCULAR Yava Okuma Nedenleri Zayıf (Yetersiz) Okuyucular BÖLÜM YAZI VE Ö RET M YAZMA Neden Biti ik E ik Yazı Biti ik E ik Yazı Ö retimi YAZMAYA ETK EDEN UNSURLAR Oturu Kas Geli imi Yönler El Tercihi Bo luklar Harfler Yazımında Güçlük Çekilen Harfler Kalem ve Kalem Tutma Yazılacak Kâ ıt ve Kâ ıdın Pozisyonu Yazma Hızı Çizgi Takibi Yazma Becerileri Yazıya Ba lama viii

9 3. BÖLÜM OKUMA YAZMA Ö RET M YÖNTEMLER Sesten Ö retim Yöntemi Resimli Ses Yöntemi Sesten Okuma Yöntemi Cümle Çözümleme Yöntemi Ses Temelli Cümle Yöntemi LK OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK Sınıf ve Okul Ortamını Tanıtma Bak Anlat Çalı maları (Görsel Okuma) Çiz Boya Çalı maları Çizgi Çalı maları LK OKUMA VE YAZMAYA BA LAMA Sesi Hissetme ve Tanıma Harfi Yazma ve Okuma Hece, Kelime ve Cümle Olu turma Metin Olu turma Programda Önerilen Ses Grupları BÖLÜM OKUMA YAZMA Ö RET M UYGULAMALARI Sesini Kavratma Sesi Hissetme ve Tanıma Harfi Yazma ve Okuma Sesini Kavratma Sesi Hissetme ve Tanıma Harfi Yazma ve Okuma Hece, Kelime ve Cümle Olu turma Açık Heceye Ula ma Ses, Hece, Kelime ve Cümle Peki tirme Örnek Çalı maları Metin Olu turma Ölçme ve De erlendirme Büyük Harfler Rakamlar Serbest Okuma ve Yazma Dönemi Serbest Okuma Planlı Yazma Örnek Metin ve leni Hazırlık ix

10 Metne Hazırlık Anahtar Kelimelerle Çalı ma Gözden Geçirme ve Tahmin Etme Amaç Belirleme; Tür, Yöntem ve Teknik Belirleme Anlama Dinleme Okuma Anlamı Bilinmeyen Kelimelerle Çalı ma Görsel Okuma Metin nceleme Söz Varlı ını Geli tirme Metin Aracılı ı le Ö renme Günlük Hayatla li kilendirme Di er Derslerle ve Ara Disiplinlerle li kilendirme Ara tırma Kendini fade Etme Kendini fade Etmeye (Anlatıma) Hazırlık Konu ma, Yazma ve Görsel Sunu Ölçme ve De erlendirme Yazı Örnekleri ve De erlendirilmesi BÖLÜM KEL ME Ö RENME VE KEL ME DA ARCI INI GEL T RME YOLLARI KEL ME Ö RENME Çocukta Dil Geli imi Kelime Tanıma ve Ayırt Etme Kelime Ö renme Kelime Tanıma ve Anlama li kisi Kelime Tanıma puçları Kelime Tanımada Kar ıla ılan Problemler Kelimenin Anlamını Bilme Kelime Ö retiminin lkeleri KEL ME DA ARCI INI GEL T RME YOLLARI li kilendirici Yöntem Parmak Yöntemi Gruplama Yöntemi Do rudan Kelime Ö retimi Kavram Geli tirme Cümle ve Metin Ortamındaki puçlarını Kullanma Kelime Haritası Yöntemi x

11 Anlam Analizi Kelime Gruplandırma Sözlük Kullanma Beyin Fırtınası Tekni i Muhtemel (Olası) Cümleler Ven eması BÖLÜM ÖLÇME VE DE ERLEND RME, DÖNÜT VERME ÖLÇME VE DE ERLEND RME OKUMADA ÖLÇME VE DE ERLEND RME De erlendirme Yöntem ve Teknikleri Ö retmen Görü lerinden Yararlanma Anlamayı De erlendirme Anlatma Bo luk Doldurma (Cloze) Tekni i Okuma Yanlı ları ve Nedenleri Atlayıp Geçmeler ve Eklemeler Ters Çevirmeler Tekrarlar DÖNÜT (GER B LD R M) VERME EKLER Ek-I. Birinci Sınıf Çocu u Gözlem Formu Ek-II. Görme Sorunları Gözlem Formu Ek-III. Okuma Davranı ları Kontrol Listesi Ek-IV. Bütüncül Yazı De erlendirme Formu Ek-V. Analitik Yazı De erlendirme Formu Ek-VI. Akran Yazı De erlendirme Formu Ek-VII. Yazmada Kendi Kendini De erlendirme Formu Ek-VIII. Yazı De erlendirma Ölçe i Ek-IX. Okumada Kendi Kendini De erlendirme Formu Ek-X. Dosya (Portfolio) De erlendirme Formu Ek-XI. Ba ımsız Okumada Kendi Kendini De erlendirme Formu Ek-XIII. Ba ımsız Okuma Envanteri Ek-XIV. Okuryazarlı a Hazır Olu luk Kontrol Listesi Ek-XV. Okumaya lgisi Açısından Ek-XVI. Ki isel Okuma Rehberlik Soruları Ek-XVII. Ara tırma Gözlem Formu Ek-XVIII. Film ve Video zleme Gözlem Formu xi

12 Ek-XIX. Sözel Anlatım Gözlem Formu Ek-XX. Dinleme Gözlem Formu Ek-XXI. Bilgilendirici Yazma Gözlem ve Kontrol Formu Ek-XXII. Kısa Hikâye Okuma Kontrol Formu Ek-XXIII. Ö retmenin Kendini De erlendirme Formu KAYNAKLAR EK LLER L STES ekil 1. Do ru ve Yanlı Kalem Tutma ekilleri ekil 2. Ayak, Oturu, Kalem ve Defter Pozisyonları ekil 3. Bak Anlat Çalı maları ekil 4. Çiz Boya Çalı ması Resim Örne i ekil 5. Çiz Boya Çalı ması Resim Örne i ekil 6. Çiz Boya Çalı ması Resim Örne i ekil 7. Soldan Sa a Serbest Karalamalar ekil 8. Düzensiz Çizgi Çalı maları ekil 9. Kelime Haritası TABLOLAR L STES Tablo Sınıflardaki Çocukların Cinsiyetlerine Göre Harf Bazında Dakikada Ortalama Yazma Hızları Tablo 2. Soru-Cevap Analiz Tablosu Ç ZELGELER L STES Çizelge 1. Temel Dil Becerileri Çizelge 2. Okuryazarlı ın Geli imi Çizelge 3. Okuryazarlı ın geli tirilmesinde kullanılabilecek stratejiler Çizelge 4. Harflerin Haftalara Göre Da ılımı Çizelge 5. Kelime Bilgisi Geli im A amaları Çizelge 6. Kavram Geli tirme A amaları Çizelge 7. Anlam Analizi Çizelge 8. Kelime Gruplandırma Çalı ması Çizelge 9.Tamamlayıcı Etkinlikler EMALAR L STES ema 1. Hece, Kelime, Cümle ve Metin Olu turma ema 2. Ven eması xii

13 Okuma

14

15