Benlik güdüleri. Kendini değerlendirme ve doğrula(t)ma (Swann, 1983) İnsanlar mevcut benlik kavramlarını doğrulamak, geçerlemek ve sürdürmek isterler.

Transkript

1 Benlik güdüleri Kendini değerlendirme ve doğrula(t)ma (Swann, 1983) İnsanlar mevcut benlik kavramlarını doğrulamak, geçerlemek ve sürdürmek isterler.

2 Benlik güdüleri Kendini kayırma Kendini olumlama kuramı (Steele, 1988) Kendileriyle ilgili olumlu yanları çeşitli yollarla olumlama, iyi dans edemem belki, ama iyi yemek yaparım

3 Benlik saygısı İnsanların niye kendini kayırıp durduklarının cevabı Benliğin duygusal yönü. Benlik içeriğine (özelliklerimize) yönelik iyi-kötü değerlendirmesi yaptığımızda hissettiğimiz duygu. Ben zekiyim- ne güzel! Ben zekiyim- keşke olmasaydım! Kişisel ve kollektif öz-saygı Durumsal ve eğilimsel öz-saygı Global ve alana özgü (çok boyutlu) özsaygı

4 Benlik yüceltme Benlik niteliklerini (genel yeteneklerini ve sosyal ve zihinsel becerilerini) olduğundan çok görme ya da abartarak algılama ve değerlendirme. Kontrol yanılsaması : olaylar üzerinde kendi kontrolünü gerçekte olduğundan daha yüksek algılama

5 Benlik sunumu Diğerinin gözündeki imajımızı kendi haline bırakmak yerine kontrol etmeye çalışırız. Benlik sunumunun 2 türü: Otantik benlik sunumu Stratejik benlik sunumu

6 Benlik sunumu stratejileri Olumlu izlenim oluşturma Olumlu bir izlenim oluşturarak ya da Başkalarını kötü göstererek iyi görünmeye çalışma Olumsuz izlenimden kaçınma Olumsuz izlenimlerden kaçarak ya da Olumsuz izlenimle savaşarak kötü görünmemeye çalışma

7 Benlik sunumu stratejileri A) Girişken taktikler 1- Kendini sevdirme 2- kendini yüceltme 3- Görüş birliği belirtmek 4- Ayıplama veya kınama 5- Örnek olma B) Savunucu taktikler Mazeret belirtme Meşrulaştırma Ön açıklama yapma Kendini dezavantajlı gösterme Özür dileme

8 Kendini ayarlama Bazı kişiler ilişkilerini, diğer insanların ifade ve hareketlerine dikkat ederek, kendini farklı şekillerde sunarak ve bunu kontrol ederek davranışlarını farklı sosyal durumlara göre ayarlayarak sürdürürler.

9 Zırh kuşanıp kılıç takmak adamı şövalye yapmaz. CICERO Doç.Dr. Hacer HARLAK - Sosyal Psikoloji I

10 Benlik enformasyonu işlemede, bellek süreçlerinde, duygularımız ve ruh sağlığımız üzerinde, motivasyonumuz ve performansımız üzerinde kişilerarası ilişkilerimiz üzerinde etkilidir.

11 Benlik ve kimliğe ilişkin kültürel farklılıklar Bireyci-Toplulukçu kültürler Bireyci ve toplulukçu kültürlerde benlik yapıları Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik (Markus ve Kitayama, 1991) İlişkili-özerk benlik (Kağıtçıbaşı, 2005)

12 Markus ve Kitayama (1991) Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik İçsel benlik evrenseldir. Ancak, hem içsel benliğin hem de benliğin diğer birçok yönü kültüre özgü. Markus ve Kitayama nın (1991) yaklaşımı insanın kendisi (self) ve diğerleri arasındaki ilişki, özellikle kendisini diğerlerinden ne kadar ayrı veya ne kadar diğerlerine bağlı gördüğü hakkındaki inançlarıyla ilgilidir.

13 Anne Baba Arkadaş Benlik Kardeş İş arkadaşı Arkadaş Bağımsız benlik bakış açısı

14 Anne Arkadaş Benlik Arkadaş Baba Kardeş İş arkadaşı Karşılıklı bağımlı benlik bakış açısı

15 Bağımsız kurgu Birçok Batı kültüründe kişiler tek tek öz olarak da ayrıdır. Bağımsızlık kültürel bir hedeftir. Hedefin başarılması, kendini, kendi davranışını kendi içsel düşünce, duygu ve eylem dağarcığına referansla düzenleyen veya anlamlı kılan birey olarak kurgulamakla mümkündür.

16 Karşılıklı Bağımlı Kurgu Batılı olmayan birçok kültürde insanlar birbirine temelden bağlı. bireyler arasında karşılıklı bağımlılığı korumak normatif bir zorunluluk Kişi, kendini sosyal ilişki ağının bir parçası olarak görür. Davranışı büyük ölçüde ilişki içinde olduğu diğerlerinin düşünce duygu ve eylemlerinden ne algıladığına göre belirlenir ve onlara bağlı olduğunun farkındadır.

17 Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik inşaları arasındaki kilit farklılıkların özeti Karşılaştırılan özellik Bağımsız Karşılıklı bağımlı Tanım Sosyal bağlamdan ayrı Sosyal bağlamla bağlantılı Yapı Sınırlandırılmış, üniter, istikrarlı Esnek, değişken Önemli özellikler Görevler İçsel, özel (yetenekler, düşünceler, duygular) Benzersiz ol Kendini ifade et İçsel niteliklerini gerçekleştir Kendi hedeflerini ön plana al Doğrudan ol: kafandakini söyle Dışsal, public (statüler, roller, ilişkiler) Ait ol, uyum sağla Yerini bil Uygun eylemde bulun Diğerlerinin hedeflerini ön plana al Dolaylı ol: diğerinin zihnini oku Diğerlerinin rolü Benlik-saygısının* temeli Kendini-değerlendirme: sosyal karşılaştırma yansıyan değerlendirme için diğerleri önemli Kendini ifade etme yeteneği, içsel nitelikleri geçerleme Kendini tanımlama: diğerleriyle spesifik bağlamlardaki ilişkiler benliği tanımlar. Uyum sağlama yeteneği, kendini tutmak, sosyal bağlamla ahengi koruma

18 Kağıtçıbaşı (1996; 2005; 2008), özellikle aile içindeki etkileşimler ve çocuk yetiştirme tarzlarının bireylerin benlik oluşturma süreci üzerindeki etkilerini dikkate alır. Özerklik ve ilişkisellik iki temel ihtiyaç: doyurulmalı. Batı da özerklik önemli, ilişkisellik önemsenmiyor. Özerklik başarılması gereken bir çaba olarak görülür. Bunlar iki ayrı boyut: Faillik ve kişilerarası mesafe İki boyut birbiriyle kesiştirildiğinde 4 tip oluşur.

19 FAİLLİK Özerklik KİŞİLERARASI MESAFE Kendine güven yönelimi Özerk-ayrışmış benlik Ayrışma İlgisiz, farklılaşmamış yönelim Bağımlı-ayrışmış benlik Düzeni kontrol etme ve özerklik yönelimi Özerk-ilişkili benlik İlişkililik İtaat yönelimi Bağımlı-ilişkili benlik Heteronomy Farklı benliklerin kavramsal modeli (Kağıtçıbaşı, 2005 ten kısaltarak)

20 DENGE Farklılaşma Bireyleşme Bütünleşme İlişkililik Kişi içi farklılaşma yönelimi İlişkilibireyleşme (dengeli bağlam Ayrışmacıbireyleşme (Farklılaştırıcı bağlamlar) Ayrışmacı- (normatif) Kalıplaşma Ayrışmacılık (Dengesiz bağlamlar Kişilerarası Bütünleşme Yönelimi İlişkili (normatif) Kalıplaşma (Bütünleştirici bağlam) Normatif kalıplaşma