Prof. Dr. Yeşim ERALP tarafından değerlendirilmiştir. Meme Kanseri Tedavisi İçin Hasta Kılavuzu

Transkript

1 Prof. Dr. Yeşim ERALP tarafından değerlendirilmiştir. Meme Kanseri Tedavisi İçin Hasta Kılavuzu

2 BU KİTAPÇIK SİZE AİTTİR. Bu zorlu dönemde size yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır. ÜSTÜNE ÇİZİN, YAZIN. SİZE ÖZEL HALE GETİRİN. Bu kitapçığın arkasındaki formu tedavinizi kaydetmek için kullanın. 2

3 GİRİŞ Meme Kanseri Cerrahisi için Rehberiniz İçerik tablosu Meme anatomisi Meme kanseri tipleri Meme cerrahisi Kanserinizi tanıyın Yardımcı tedavinizle ilgili kararlar Oncotype DX Sözlük Tedavi profiliniz Meme kanseri tanısını yeni öğrendiğiniz ve cerrahi için hazırlandığınız dönemde, korkmanız ve belirsizliklerle dolu hissetmeniz normaldir. Ancak şunu unutmayın: Yalnız değilsiniz. Milyonlarca hastada meme kanseri başarılı şekilde tedavi edilmiştir. Bu kitapçıkta yer alan bilgileri meme cerrahınızla tartışırken sorularınızı ve endişelerinizi paylaşmaktan çekinmeyin. Daha da önemlisi, ailenize ve yakın arkadaşlarınıza, onların verebileceği büyük destek konusunda güvenin. Unutmayın: Meme kanseri tedavi edilebilir: Son 30 yılda, meme kanserinin tedavisi ve hasta sağkalımı konusunda önemli adımlar atılmıştır. Zamanınız var: Meme kanseri tıbben acil bir durum değildir. Olguların çoğunda tedaviye saatler ya da günler içinde başlanması gerekmemektedir. Sorumluluk alın: Bilinçli kararlar verin ve tedavinizin planlanmasında sağlık hizmeti ekibinizle birlikte yol alın. 3

4 Sağlık Hizmeti Ekibiniz Meme kanseri tedavi ekibiniz, görevi sizin yeterince bilgi sahibi olduğunuzdan ve tüm tedavinizin başarılı olacağından emin olmanızı sağlamak olan sağlık profesyonellerinden oluşmaktadır. Sorular sorarak ve ekibe aktif şekilde katılarak size yardımcı olmalarına yardım edebilirsiniz. Aşağıda tedavi ekibinizde bulunabilecek tıp uzmanları yer almaktadır: Meme cerrahı: Cerrahiyi planlar, meme tümörü ve lenf bezlerini çıkarır. Patolog: Meme kanserinizi tanımak için tümör hücrelerinin analizini yapar. Radyasyon onkoloğu: Kanseri, lokal radyasyon tedavisi kullanarak tedavi eder. Medikal onkolog: Kanseri kemoterapi, hormonal tedavi ve diğer ilaçları kullanarak tedavi eder. Rekonstrüktif cerrah: Meme kanseri cerrahisi sonrasında estetik/plastik cerrahi yapar. Onkoloji hemşiresi: Tedaviden önce, tedavi sırasında ve sonrasında bakımızı ve rahat etmenizi sağlar. 4 Giriş

5 Meme Anatomisi Meme Anatomisi KADIN MEMESİNİN TEMEL ANATOMİSİNİ ÖĞRENMEK, CERRAHİ SEÇENEKLERİNİZİ ANLAMANIZA YARDIMCI OLABİLİR.

6 MEME ANATOMİSİ Loblar Lobüller Kas yapısı Asini (Asinuslar) Kaburgalar Yağ dokusu Süt üreten bezler (lobüller) Yağ Kanallar Notlarınız ve çizimleriniz için bu resimleri kullanın. 6 Meme Anatomisi

7 Aksiller lenf bezleri Kadın memesi, kadının süt üretmesini sağlayan çok karmaşık bir organdır. Başlıca yağ ve bağ dokusundan oluşur, ancak başka yapılar da içerir. Süt üreten bezler (lobüller) duktus adı verilen küçük tüplerle bağlanmıştır. Bu bezler, östrojen ve progesteron gibi dişi hormonlarına duyarlıdır. Kan damarları memedeki dokulara oksijen ve besin taşır. Lenf bezleri, vücudun lenfatik sisteminin bir parçasıdır. Lenfatik sistem, hücrelerden sıvıyı boşaltır, filtre eder ve bağışıklık sisteminin önemli bir bölümünü oluşturur. Lenfatik sistem meme sıvısını fasülyeşekilli aksiller lenf bezlerine boşaltır; sıvı oradan da kan dolaşımına katılır. Bekçi lenf bezi bu drenajın ulaştığı ilk lenf bezidir; bu nedenle tümör eğer aksillaya (koltuk altına) ilerlerse, ilk yayılacağı lenf bezi burasıdır. Memede kas yoktur. Ancak meme kol hareketlerini sağlayan ve göğüs duvarını oluşturan kas yapısının üzerinde yer alır. 7

8 8 Susie, büyükanne ve emekli hemşire 2007 yılında meme kanseri tanısı almıştır. 8

9 Meme Kanseri Tipleri MEME KANSERİNİZİN HANGİ TİP OLDUĞUNU ANLAMAK EN İYİ TEDAVİ SEÇENEĞİNİN BELİRLENMESİNE YARDIMCI OLACAKTIR. Meme Kanseri Tipleri 9 Introduction 9

10 Meme kanseri tipleri Kanserlerin çoğu memenizdeki süt kanallarında (duktal kanser) veya süt üreten bezlerde (lobüler kanser) başlar. Kanser, genetik şifreleri bozulmuş, kontrolsüz üreyen hücrelerin çevre dokulara yayılması sonucu gelişir. normal hücreler kanser hücreleri kanser hücreleri hücre duvarı hücre duvarı hücre duvarı Normal duktus veya lobül İn situ (invaziv olmayan) kanser hücreleri İnvaziv kanser hücreleri YAYILMA EĞİLİMİ OLMAYAN / İNVAZİV OLMAYAN MEME KANSERİ İnvaziv olmayan meme kanserine aynı zamanda in situ meme kanseri de denir. İn situ terimi kanser hücrelerinin bir bölgeyle sınırlı olduğunu, süt bezleri veya süt kanallarına yayılmadığını ifade eder. İn situ duktal karsinom (DCIS) süt kanallarının içinde sınırlıdır. İn situ lobüler karsinom (LCIS) süt üreten bezlerle sınırlıdır. 10 Meme Kanseri Tipleri

11 İNVAZİV MEME KANSERİ İnvaziv ya da infiltratif meme kanseri, süt bezleri veya süt kanallarına yayılmış ve vücudun diğer bölümlerine yayılma potansiyeli olan kanser tipini ifade eder. İnvaziv duktal karsinom (IDC) süt kanalında oluşur ve daha sonra çoğalıp yakındaki dokuları istila eder. İnvaziv lobüler karsinom (ILC) süt üreten bezlerde (lobüller) oluşur ve daha sonra çevre dokuya yayılır. invaziv lobüler karsinom (ILC) invaziv duktal karsinom (IDC) in situ duktal karsinom (DCIS) 11

12 12 Vilma, ilköğretim okulu konuşma terapisti 2007 yılında meme kanseri tanısı almıştır. 12

13 Meme Cerrahisi DURUMU DEĞERLENDİRİN, ÖNERİ İSTEYİN VE KENDİNİZ İÇİN EN DOĞRU KARARI VERİN. Meme Cerrahisi 13 Introduction 13

14 Meme Cerrahisi Meme kanserinde cerrahi için 2 seçenek bulunur. Bunların ilki tümörlü bölgenin temiz sınırlarla çıkarıldığı lumpektomi (meme koruyucu cerrahi); diğeri de tüm memenin alındığı mastektomidir. Lumpektomi sonrası memeye hemen radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanır. Cerrahınız size hangi seçeneğin uygun olduğu konusunda bilgi vererek, önerilerini aktaracaktır. Siz ve doktorunuz hangi seçeneğe karar verirseniz verin, eğer kanser invaziv ise koltuk altınızdaki lenf bezleri kanserin bu bölgeye yayılıp yayılmadığını görmek amacıyla incelenecektir. Bu araştırma genellikle sentinel (bekçi) lenf bezi biyopsisi kullanılarak yapılır ve eğer kanser sentinel lenf bezine yayılmışsa başka lenf bezlerinin de çıkartılmasını gerektirebilir. BİYOPSİ Kanserli olabilecek bir tümör saptandığında, kanser olup olmadığını anlamak ve uygulanacak cerrahi yöntemle ilgili karar vermek amacıyla biyopsi uygulanır. Biyopsi için tümörden doku alınır ve patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Biyopsinin en yaygın kullanılan iki tipi, kalın iğne biyopsi ve cerrahi biyopsidir. Kalın iğne biyopsi: Memenizdeki kitleden doku örnekleri almak için içi boş bir iğne kullanılır. Daha ileri analizler için patoloğa birçok küçük örnek gönderilir. Cerrahi biyopsi: Memeye küçük bir kesi yapılarak memenizdeki kitlenin tamamı ya da bir parçası çıkartılır ve daha detaylı inceleme için patoloğa gönderilir. 14 Meme Cerrahisi

15 LUMPEKTOMİ (MEME KORUYUCU CERRAHİ) Lumpektomi, memenizin olabildiğince çok kısmını koruyan etkili bir tedavi olabilir. Lumpektomi ile cerrah kansersiz bir sınır oluşturmak üzere (tümörü çevreleyen dokular) tümörü ve tümörün etrafındaki sağlıklı dokuların bir bölümünü çıkartır. Sağlıklı meme dokusunun olabildiğince az kısmı çıkartılır ve meme genellikle şeklini korur. Lumpektomi genellikle lokal, bölgesel veya genel anestezi altında yapılır. Bu konuda cerrahınıza ve anestezi uzmanınıza tercihinizi açıklamak konusunda fırsatınız olacaktır. İyileşme genellikle günler içinde gerçekleşecektir. Lumpektomiden sonra hastaların hemen hemen tümüne radyasyon tedavisi uygulanır. Radyasyon tedavisi ile ilgili öneriler siz ve radyasyon onkoloğunuz arasında tartışılacaktır. LUMPEKTOMİDEN SONRA Lumpektomiden sonra aşırı ağrınız olmayabilir; ancak memenizin bir bölümü ve kolunuzun altındaki alanlarda cerrahinin sinir hücreleri üzerindeki etkisi nedeniyle gerginlik ya da uyuşukluk olabilir. Memenizdeki duyu kaybı geçici olacaktır; ancak bazı durumlarda hayatınızın geri kalanında bir ölçüde kalıcı olabilir. MASTEKTOMİ Mastektomi tüm meme dokusunun çıkarılmasını kapsar. Olguların çoğunda memeniz boyunca yapılan bir kesiyle genel anestezi altında yapılır. İyileşme dönemi genellikle birkaç haftadır. Lumpektomiden farklı olarak, erken dönem meme kanserinde, mastektomiden sonra radyasyon tedavisine genellikle gerek yoktur. Eğer tümörünüz büyükse, kanser hücreleri lenf bezlerine yayılmışsa veya 15

16 kaburgalarınız ya da göğüs kaslarınıza yayılmış olma olasılığı varsa tavsiye edilebilir. Mastektomi esnasında cerrah, birikebilecek sıvıları boşaltmak amacıyla, meme bölgenize bir ya da daha fazla plastik tüp yerleştirebilir. Dren genellikle cerrahi sonrası kısa bir süre yerinde kalacaktır (1-3 hafta). MASTEKTOMİDEN SONRA Cerrahınız, yara bölgesi ve drenlerinize nasıl bakmanız gerektiği ve normal aktivitelerinize ne zaman dönebileceğiniz gibi konularda size detaylı talimatlar verecektir. Endişelerinizi doktorunuzla konuşmaktan çekinmeyin. Bir miktar rahatsızlığa hazırlıklı olun. Geçirdiğiniz ameliyata bağlı olarak göğüs bölgenizde ağrı, şişlik ve morarma olabilir. Ameliyattan sonra, daha ileri tedaviler hakkında konuşmak üzere bir medikal onkoloğa gitmelisiniz. Eğer başka tedaviler önerildiyse, muhtemelen cerrahinin ardından 3-6 hafta içerisinde başlayacak şekilde planlanacaktır. KENDİNİZE DİKKAT EDİN VE PAYLAŞIN Kanser cerrahisi kendinizi fiziksel ve duygusal olarak yorgun hissetmenize neden olabilir. Doktorunuzun talimatlarını uygulayın. Arkadaşlarınız ve aile üyelerinizden yardım isteyin. Dinlenin, ağır şeyler taşımayın ve sağlıklı bir diyet uygulayın. Son yıllarda gönüllülerden oluşan dayanışma grupları ülkemizde de faaliyete geçmişlerdir. Bu gönüllü sivil kuruluşlar, arzu ederseniz size ihtiyacınız olan moral desteğini sağlayabilir ve konuyla ilgili deneyimlerini aktarabilirler. 16 Meme Cerrahisi

17 Kanserinizi Tanıyın MEME KANSERİNİZİ TANIMAK TEDAVİ PLANINIZIN OLUŞTURULMASI İÇİN GEREKLİDİR. 17 Introduction 17 Kanserinizi Tanıyın

18 Kanserinizi Tanıyın KESİN TANI - PATOLOJİ RAPORU Patoloji raporu meme kanserinizle ilgili detaylı bilgi sağlar. Bu bilgi, tümörünüzden alınan biyopsi ya da cerrahi örneği üzerinde yapılan testlerden elde edilir. Doktorlar tüm bu bilgileri sizin için en yararlı ve en az zarar verebilecek tedaviyi; kısacası size özel tedaviyi belirlemek için kullanırlar. Patoloji raporunuzdaki bilgiler şunları içerebilir: Tümörün büyüklüğü genellikle milimetre veya santimetre olarak bildirilir (1cm=10mm). Cerrahi sınırlar Cerrahi sırasında çıkartılan tümörün kenarlarını çevreleyen normal dokular Negatif sınırlar kanser cerrahi sırasında tamamen çıkartılmıştır. Pozitif sınırlar cerrahi sonrasında etrafta kanser hücreleri kalmıştır. Tümörün sınıfı örnek dokudaki hücrelerin normal meme dokusu hücrelerine ne kadar benzediğini sınıflandırır. Tümör Büyüklükleri 5 santimetre 4 santimetre 3 santimetre 2 santimetre 1 santimetre Tümörün büyüklüğü genellikle metrik birimlerle ölçülür (milimetre ya da santimetre) 18 Kanserinizi Tanıyın

19 Eğer örnek alındıysa lenf bezinin durumu lenf bezlerinizde kanser saptanıp saptanmaması. Hormon reseptör (ER/PR) durumu tümörünüzün östrojen veya progesterona hassas olup olmaması. HER2 durumu HER2, hücre büyümesini ve iyileşmesini kontrol eden bir proteindir. Yüksek HER2 düzeylerine sahip kanser hücreleri daha hızlı büyüme eğilimindedir ve anti-her2 tedavisine iyi yanıt verir. Negatif sınırlar Tümörünüzün biyolojisine bakış Son yıllarda geliştirilmiş özel bir tanısal test, meme tümörü dokusundaki genlerin aktivitesini inceler. Meme kanseri dokusundaki belirli genlerin aktivitesini ölçen Oncotype DX testi, tümörün yayılma eğilimi hakkında daha fazla bilgi sağlar. Patoloji raporuyla ve diğer faktörlerle beraber bu sonuçlar erken evre, östrojen reseptörü pozitif ve lenf bezlerinde yayılım olmayan meme kanserli hastaların hangisinde hormonal tedaviye kemoterapi eklenmesinin yararlı olabileceğini belirlemeye yardımcı olur. Oncotype DX testi bu hastalarda meme kanserinin tekrar ortaya çıkma olasılığının değerlendirilmesine yardımcı olmak açısından da ek bilgi sağlar. Pozitif sınırlar 19

20 Meme Kanserinin Sınıflandırılması ve Evrelendirilmesi Biyopsinizden elde edilen sonuçlar doktorunuzun tedavi ile ilgili kararlar vermesini ve kanserinizin gelecekte yeniden ortaya çıkıp çıkmayacağının belirlenmesini sağlar. Kanserin sınıflandırılması ve evrelendirilmesi doktorların bu bilgileri düzenlemeleri için kullandıkları yöntemlerdir. MEME KANSERİNİN SINIFLANDIRILMASI Meme kanserinin sınıflandırılması, farklılaşmaya veya kanser hücrelerinin normal meme hücrelerine benzerliğine dayanır. Kanser hücreleri şöyle sınıflandırılabilir: grad (sınıf) 1 (iyi farklılaşmış), grad 2 (orta düzeyde farklılaşmış) veya grad 3 (kötü farklılaşmış). Bu sınıflandırmada grad ne kadar yüksekse, hücreler normalden o kadar farklıdır ve yayılma eğilimleri yüksektir. Bu bilgi doktorunuza sizin için en iyi tedaviyi belirleme konusunda yardım edecektir. MEME KANSERİNİN EVRELENDİRİLMESİ Meme kanserinin evrelendirilmesi doktorunuzun kanserin derecesini ve tedavi seçeneklerini belirlemesine yardım eden bir sınıflandırma yöntemidir. Evrelendirme biyopsinizin sonuçlarına ve diğer bilgilere dayanır. Olguların çoğunda evrelendirme tümör çıkarıldıktan ve lenf bezleri incelendikten sonra yapılır. 20 Kanserinizi Tanıyın

21 TNM YÖNTEMİ Meme kanserinin evrelerini belirlemede sık kullanılan bir yöntem TNM sistemidir. TNM sisteminin 3 kategorisi vardır: T (tümör), N (nod-lenf bezi) ve M (metastaz). Her bir kategoriye bir sayı verilir. Sayı ne kadar büyükse tümörün derecesi o kadar fazladır. T: Tümörün büyüklüğünü ifade eder. N: Kanserin etrafındaki lenf bezlerine yayılma derecesini gösterir. (nod-pozitif veya nod-negatif) M: Kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılma derecesini gösterir. Elizabeth, anne ve mücevher tasarımcısı 2005 yılında meme kanseri tanısı almıştır. 21

22 MEME KANSERİNİN EVRELERİ Kanser sınıflandırıldıktan sonra, TNM kategorisi ile diğer bilgiler, kanserinizin evresini belirlemek üzere birleştirilir. Evre, kanserin ne kadar yayıldığını gösteren bir sınıflandırma sistemidir. Evre 0: İn situ karsinom (DCIS veya LCIS) tümör duktuslar veya lobüllerin ötesine yayılmamıştır. Evre I: Tümör küçüktür (2cm den az) ve iyi sınırlandırılmıştır. (lenf bezlerine yayılmamış) Evre II: Tümör aşağıdaki durumlardan herhangi birine karşılık gelir: Küçüktür (2cm den az) ve aksiller (koltuk altı) lenf bezlerine yayılmıştır. 2-5 cm arasındadır ve koltuk altı lenf bezlerine yayılmamıştır. 2-5 cm arasındadır ve koltuk altı lenf bezlerine yayılmıştır. Memede belirgin tümör yoktur; ama koltuk altı lenf bezlerine yayılmıştır. 5 cm den büyüktür ve koltuk altı lenf bezlerine yayılmamıştır. Evre III: Tümör aşağıdaki durumlardan herhangi birine karşılık gelir: Tümör, çapından bağımsız olarak üçten fazla sayıda koltuk altı lenf bezlerine yayılmıştır. 5 cm den büyüktür ve koltuk altı lenf bezlerine yayılmıştır. Göğüs duvarına yayılmıştır; inflamatuvar olarak tanı almıştır. Köprücük kemiğinin altındaki ve üstündeki lenf bezlerine, memenin ve bezlerin içine yayılmıştır, ancak vücudun diğer yerlerine yayılmamıştır. Evre IV: Kanser vücudunuzdaki kemikler, akciğerler, karaciğer veya beyin gibi diğer organlara yayılmıştır. 22 Kanserinizi Tanıyın

23 Adjuvan Tedavinizle İlgili Kararlar Tedavinizle İlgili Kararlar CERRAHİDEN ÖNCE VEYA SONRAKİ TEDAVİ, KANSERİN TEKRAR ORTAYA ÇIKMA RİSKİNİ AZALTMAYA YARDIMCI OLABİLİR. 23 Introduction 23

24 Adjuvan (Yardımcı) Tedavi Adjuvan tedavi, cerrahiden sonra meme kanserinin tedavisi ya da tekrarlamasının önlenmesine yardımcı olmak amacıyla uygulanan bir tedavidir. Adjuvan tedaviniz (ışın) radyasyon tedavisini, kemoterapiyi ve/veya hormonal tedaviyi içerebilir. RADYASYON TEDAVİSİ Neoadjuvan tedavi Bazen, cerrahiden "önce" kemoterapi, radyasyon tedavisi veya hormonal tedavi uygulanır. Buna neoadjuvan tedavi adı verilir. Radyasyon tedavisi cerrahiden sonra memenizde kalmış olabilecek kanser hücrelerinin yok edilmesi için çok etkili bir yoldur. Lumpektomi yapılan hastaların hemen hepsi radyasyon tedavisi alır. Tümörün boyutu ve kanserin yaygınlığına bağlı olarak, mastektomi geçiren hastaların bazılarına da uygulanabilir. Radyasyon tedavisi uygulanması ağrısızdır; ancak bazı yan etkilere yol açabilir. En sık görülen yan etkilerden bazıları şunlardır: Yorgunluk Beyaz kan hücrelerinin sayısında azalma Şişlik ve inflamasyon Deride hassasiyet ve renk değişikliği Bu yan etkilerin çoğu tedavinin sonlanmasından kısa süre sonra ortadan kalkar. 24 Adjuvan Tedavi

25 HORMONAL TEDAVİ Hormonal tedavi genellikle hormon reseptör-pozitif (HR+) bir meme kanserinin tekrarlama veya yeni bir bölgeye yayılma riskini azaltmak üzere kullanılır. Hormonal tedavi, kadınlık hormonu olan östrojenin kanser hücreleri üzerindeki uyarıcı etkisini engeller. Hormonal tedavi genellikle, ER- (östrojen reseptörü) veya PR- (progesteron reseptörü) pozitif kanser hücreleri olan kadınlara önerilir. Bu durum meme kanseri olan kadınların yaklaşık %70 ini kapsar. Hormonal tedavi menopoza benzer yan etkilere yol açabilir: Sıcak basması Kas ve eklemlerde ağrı Eklem sertliği Bulantı Kemik erimesi (aromataz inhibitörleri) Kan pıhtıları / damar tıkanıklığı Doğurganlık sorunları Meme kanseri için birçok hormonal tedavi vardır. Yaygın kullanılan tedaviler, hormon reseptörlerini bloke eden tamoksifen gibi "selektif östrojenreseptör modülatörleri" ve menopozdaki hastalarda az da olsa östrojen miktarını azaltan "aromataz inhibitörlerini" içerir. Bu ilaçlar ağızdan alınır. 25

26 KEMOTERAPİ Kemoterapi, cerrahiden sonra vücudunuzda kalmış olabilen kanser hücrelerini ilaçla yok etmeyi hedefler. Bu ilaçlar, günümüz yöntemleriyle tespit edilemeyecek kadar az sayıda olan kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller. Meme kanseri hastalarının tedavisi için birçok kemoterapi rejimi mevcuttur. Patoloji raporunuz ve tıbbi bilgileriniz dikkatlice gözden geçirildikten sonra, tedavi seçenekleri tartışılarak hangi rejimin sizin için en iyisi olacağına onkoloğunuzla birlikte karar verilir. Kemoterapinin faydasını değerlendirmek Erken evre meme kanseri olan hastalar için benzersiz bir tanısal test Erken evre, lenf nodu yayılımı olmayan (nod-negatif), hormona duyarlı (östrojen reseptör-pozitif (ER+)) kanseriniz varsa, Oncotype DX testi, size ve doktorunuza, tedavi programınıza kemoterapi eklemenin faydasının olup olmayacağına karar vermek konusunda yardımcı olabilir. Ayrıca, meme kanserinizin tekrar ortaya çıkma riskini anlamanıza da yardımcı olur. 26 Adjuvan Tedavi

27 Kemoterapinin yan etkileri, tedavinizin süresine ve aldığınız ilaçların tipine bağlıdır. Bu yan etkilerin derecesi hafiften şiddetliye değişir ve aşağıdakileri kapsayabilir: Yorgunluk Saç dökülmesi Bulantı Kusma Anemi (Kansızlık) Diyare (İshal) / Kabızlık Kalp problemleri; Damar tıkanıklığı Menopozal bulgular Doğurganlık sorunları Enfeksiyonlar Hafıza zayıflığı Nöropati (Sinir ucu harabiyeti) bir proteindir. Meme kanseri biyopsisi ya da cerrahisi uygulandığında, tümör HER2 pozitif ya da negatif olup olmadığının anlaşılması amacıyla değerlendirilir. Eğer tümör hücreleriniz HER2 pozitif ise anti-her2 tedavisi için aday olabilirsiniz Anti-HER2 tedavisi HER2 aktivitesini baskılamak ve kanser hücrelerinin çoğalmasını durdurmak üzere tasarlanmıştır. Kemoterapiden farklı olarak, anti-her2 tedavisi saç kaybı ya da bulantı gibi kemoterapinin neden olduğu yan etkilere yol açmaz. Ayrıca östrojen düzeylerini azaltmadığı için menopozal bulgulara neden olmaz. Ancak, kalp kasında yorulma, halsizlik, eklem ve kas ağrıları gibi yan etkiler gözlenebilmektedir. ANTİ-HER2 TEDAVİSİ Bazı meme kanserleri HER2 pozitiftir. HER2 (human epidermal growth factor 2 - insan epidermal büyüme faktörü 2) yeni kanser hücrelerinin çoğalmasını uyaran 27

28 28 Susan, resim öğretmeni ve büyükanne 2004 yılında meme kanseri tanısı almıştır 28

29 Oncotype DX ERKEN EVRE MEME KANSERİ OLAN HASTALAR İÇİN BENZERSİZ BİR TEST Oncotype DX 29 Introduction 29

30 Oncotype DX MEME KANSERİ TESTİ Oncotype DX erken evre, hormon tedavisine duyarlı (östrojen reseptörü pozitif (ER+)) ve koltuk altı lenf bezlerine yayılmamış (lenf bezi negatif) meme kanseri olan hastalarda kemoterapi gereksinimi olup olmadığını belirlemeye yardımcı olan bir tanısal testtir. Test aynı zamanda, meme kanserinin tekrar ortaya çıkma olasılığını da değerlendirir. Bu bilgi, tedavinizle ilgili karar vermek konusunda size ve doktorunuza yardımcı olacaktır. TEST NEYİ ÖLÇER? Oncotype DX testi meme kanseri dokusundaki farklı genlerin aktivitesini ölçer. Doktorunuz Oncotype DX testi ile ilgili en iyi bilgi kaynağıdır ve sahip olabileceğiniz başka sorulara yanıt verebilecektir. TESTİN FAYDALARI Oncotype DX testi tümörünüzün nasıl davranacağını değerlendirmede size ve doktorunuza daha fazla bilgi sağlar. Bu bilgi, tedavi planınızla ilgili karar alma aşamasında size ve doktorunuza yardım edebilir ve tedaviniz konusundaki güveni artırabilir. 30 Oncotype DX

31 TEST NASIL YAPILIR? Oncotype DX ameliyatınız (lumpektomi, mastektomi veya biyopsi) esnasında çıkartılan az miktarda tümör dokusu üzerinde yapılır. Doktorunuz Oncotype DX testi istediğinde, hastane tümörden bir örneği Genomic Health adlı, Oncotype DX testini yapan laboratuvara gönderecektir. Oncotype DX testi için ek bir cerrahi işleme gerek yoktur. NE ÖĞRENECEKSİNİZ? Doktorunuza Oncotype DX testinizin sonuçlarını içeren bir rapor iletilecektir. Bu rapor 0 ile 100 arasında değişen bir sayı olan Rekürrens Skorunu içerir. Düşük Rekürrens Skorlarına sahip hastalar kanserin tekrarlaması açısından daha düşük risk taşır. Bu hastalar ayrıca kemoterapiden yararlanma olasılığı daha düşük bir kansere sahiptir. Ancak; düşük rekürrens skoru meme kanserinin tekrarlama şansının hiç olmadığı anlamına gelmez. Yüksek Rekürrens Skorları olan hastalarda meme kanserinin tekrarlama olasılığı daha yüksektir. Bu hastalar aynı zamanda kemoterapiden daha çok yarar görebilir. Yüksek Rekürrens Skoru, kanserin kesinlikle tekrarlayacağı anlamına gelmez. Oncotype DX testi aynı zamanda, tümörünüzdeki östrojen, progesteron ve HER2 reseptörlerinin daha hassas olarak belirlenmesini sağlar. Bu nedenle tedavi planının belirlenmesinde hata payını en aza indirir. 31

32 ONCOTYPE DX TESTİNE ADAY MISINIZ? Aşağıdaki kriterlerden hepsini karşılıyorsanız Oncotype DX testi için aday olabilirsiniz: Yakın zamanda meme kanseri tanısı aldınız ve doktorunuzla birlikte adjuvan kemoterapi konusunda karar vermeye çalışıyorsunuz. Evre I veya evre II invaziv meme kanseri tanısı konuldu. Meme kanseriniz östrojen reseptör-pozitif (ER+). Meme kanserinizin lenf bezi tutulumu yok (lenf bezi negatif) Ek olarak, hormon reseptör-pozitif (HR+), lenf bezi pozitif meme kanseri olan menopozdaki bir kadınsanız, Oncotype DX testinin size yararının olup olmayacağını doktorunuzla birlikte değerlendirebilirsiniz. 32 Oncotype DX

33 Kendinize Özen Göstermeniz Önemlidir Meme kanseri tedavinizle ilgili kendinize yardımcı olmak üzere tercih edebileceğiniz seçeneklerden biri, belki de en önemlisi, tedavi sürecine dahil olmanızdır. Doktorunuzla tedavi seçeneklerini tartışarak tedavi kararınıza aktif olarak katılın. Sağlık hizmeti ekibinizle beraber çalışın. Öğrenin, sorular sorun, pozitif bir bakış açısı edinin ve bir destek grubuna katılın. Bir meme kanseri destek grubuna katılarak yanıtları bulmak, cesaret almak ve ihtiyacınız olan yardımı elde etmek konusunda size destek olabilecek başka insanlarla tanışmak için çok iyi bir yoldur. Deborah, atlet ve hayvan rehabilitasyon uzmanı 2007 yılında meme kanseri tanısı almıştır. 33 Kendinize Özen Göstermeniz Önemlidir

34 34 Linda, insan kaynakları müdürü ve aktif gönüllü 2006 yılında meme kanseri tanısı almıştır. 34

35 Sözlük MEME KANSERİ HASTALARI VE BAKICILARI İÇİN YARARLI TERİMLER VE TANIMLAR Sözlük 35 Introduction 35

36 Terimler sözlüğü Adjuvan tedavi: Cerrahiden sonra ve cerrahiye ek olarak uygulanan yardımcı tedavi. Aksiller: Koltuk altı ve yakınında yer alan alanı ifade eden bir terim. Memeden ayrılan lenf sıvısının çoğu bu bölgede yer alan lenf bezlerine boşalır (aksiller lenf bezleri). Erken evre meme kanseri: Evre I ve II, lenf bezi negatif meme kanserini tanımlamak için kullanılan bir terim. Evrelendirme: Meme kanserleri için tümörün büyüklüğüne, kanserin lenf bezlerine ve vücudun diğer yerlerine yayılıp yayılmadığı (metastaz) bilgisine dayanan bir sınıflandırma sistemi. Hormon reseptörü (HR): Hormon reseptörü hücre yüzeyinde yer alan, östrojen ve progesteron gibi özel hormonlarla uyarılan bir duyargadır. Bu şekilde kanser hücreleri bu hormonlarla beslenerek, ürer. Hormonal tedavi: Tamoksifen veya aromataz inhibitörleri gibi özel ilaçların hormonların üretimini veya kanser hücresi üzerindeki etkilerini azaltmak üzere kullanılması. Hücre: Canlı herhangi bir şeyi oluşturan dokuların en küçük birimi. Hücrelerin özelleşmiş bir yapısı ve fonksiyonu vardır. İnsan epidermal büyüme faktörü reseptörü 2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2 - HER2): Meme kanserinin bazı türlerinde hücre yüzeyinde bulunan bir duyargadır. Tümörü normalden fazla HER2 düzeyine sahip bir hasta HER2 pozitif olarak değerlendirilir. Normal HER2 düzeylerine sahip bir hasta ise HER2 negatif olarak kabul edilir. Kanser: Anormal hücrelerin kontrolsüz veya düzensiz olarak bölündüğü hastalar için kullanılan bir terim. Kanser hücreleri etraftaki sağlam dokuları istila edebilir ve kan dolaşımı ve lenf bezleri vasıtasıyla vücudun diğer bölümlerine yayılabilir. Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldürmek veya çoğalmasını durdurmak için intravenöz (damar içine), oral olarak (ağızdan) ve diğer uygulama yolları ile verilen ilaçlarla yapılan tedavi. Bu ilaçlar 36 Sözlük

37 kanser hücreleri ve normal hücreler için zararlıdır. Bu ilaçların çoğunun hızlı üreyen tüm hücrelere zararlı etkisi nedeniyle kemoterapi, derecesi hafiften şiddetliye değişebilen yan etkilere neden olur. Lenf nodu: Lenfatik sistemin parçası olan küçük fasülye şekilli organlar (lenf bezi de denir). Kolun altında yer alan lenf bezleri göğüs ve kolda biriken lenf sıvısını boşaltır. Cerrahi sırasında aksiller lenf bezlerinin bazıları meme kanserinin evresini tespit etmek üzere çıkarılır. Lumpektomi: Meme kanseri tümörü ve onu çevreleyen az miktardaki doku dahil, sınırlı bir doku kütlesinin cerrahi işlemle çıkarılması. Mastektomi: Memenin bir kısmını ya da tamamını çıkarmak üzere yapılan cerrahi işlem. Neoadjuvan tedavi: Ana tedaviden önce verilen tedavi (Cerrahi genellikle ana tedavidir). Nod-Negatif meme kanseri: Lenf bezlerine yayılmamış meme kanseri. Nod-Pozitif meme kanseri: Lenf bezlerine yayılmış meme kanseri. Östrojen reseptörü (ER): Bazı hücrelerin üzerinde yer alan, östrojen hormonunun bağlanabildiği bir duyarga. ER-pozitif (ER+) terimi östrojen reseptörünü taşıyan tümör hücrelerini ifade eder. Bu hücreler genellikle hormon tedavisine duyarlıdır. Progesteron reseptörü (PR): Bazı hücrelerde yer alan progesteron hormonunun bağlanabildiği bir duyarga. PR-pozitif (PR+) terimi progesteron reseptörüne sahip tümör hücrelerini ifade eder. Bu hücreler genellikle hormon tedavisine duyarlıdır. Tümör: Herhangi bir dokuda; dokuyu oluşturan hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalarak ürettikleri kitle. Tümör, selim (kanserli olmayan) ya da malign/habis (kanserli) olabilir. 37

38 38