S sk ya, Ba -Kur a ve T.C. Emekli Sand na belirli flartlar tafl yan ve zorunlu

Transkript

1 212 SOSYAL GÜVENL K REFORMU STE E BA LI S GORTALILI I NASIL DE fit R YOR? Ali TEZEL Sigorta Müfettifli SSK Baflkanl Sigorta Teftifl Kurulu stanbul 1 Nolu Grup Baflkan 1.G R fi S sk ya, Ba -Kur a ve T.C. Emekli Sand na belirli flartlar tafl yan ve zorunlu olarak bir sosyal güvenlik kurumuna prim ödemek zorunda olmayanlar iste e ba l sigortaya devam edebilmektedirler. Sigortal veya ifltirakçilerin tercih etti i prim ödeme sistemi olan iste e ba l sigorta 2007 y l nda büyük bir de iflime u ramaktad r. Sosyal güvenlik reformunun uygulama yasas olan 5510 Say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanun u ile sadece, 5502 Say l Kanunun SSK, Ba -Kur ve T.C. Emekli Sand kapat l p yerine Sosyal Güvenlik Kurumu getirilmiyor, ayn zamanda kapat lan üç kurumun ayr ayr uygulad klar kanunlar n da nerdeyse tamam yürürlükten kald - r l yor. Yani halen uygulanmakta olan, -SSK n n iflçileri için uygulad 506 Say l, -Ba -Kur un esnaf-tüccarlar için uygulad 1479 Say l -T.C. Emekli Sand n n kamu görevlileri için uygulad 5434 Say l, -Tar m ifli yapanlar çiftçilerin (Ba -Kur un) 2926 Say l, -Tar mda amele olarak çal flanlar n (SSK n n) 2925 Say l kanunlar ile -Banka ve Borsalar n Özel Sand klar n n uygulama senetleri, ortadan kald r l yor ve hepsini kapsayan Sosyal Sigortalar ile Genel Sa l k Sigortas Kanunu geliyor. Bu de ifliklik ile iste e ba l sigorta sistemi de kökten de ifliyor. Bu yaz sosyal güvenlik reformunda iste e ba l sigorta uygulamas nda yap lan de ifliklikler ele al nm flt r.

2 213 II. SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDAN ÖNCE STE E BA LI S GORTALILIK Say l Sosyal Sigortalar Kanununda (SSK) ste e Ba l Sigortal l k fiartlar Halen geçerli olan ve günü sona erecek olan uygulamalara göre; SSK ya iste e ba l sigortal olmak için; -En az 1080 gün malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödemifl olmak -Herhangi bir sosyal güvenlik kurulufluna zorunlu ya da iste e ba l sigortal olmamak ve buralardan kendi sigortal l ndan dolay ayl k ba lanmam fl olmak, - ste e ba l olarak her ay kesintisiz otuz gün üzerinden malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödemek, -Örne i SSK ca haz rlanan iste e ba l sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunmak, gerekmektedir. Söz konusu 1080 günün hesab nda say l Kanuna tabi çal fl lan süreler - ste e ba l sigorta, topluluk sigortas, askerlik, sanatç, yurtd fl hizmet borçlanmas ile edinilen hizmetler - Hizmet ihyas yap larak kazan lan hizmetler - Ülkemizle ikili sosyal güvenlik sözleflmesi akdedilen ülkelerdeki belgelendirilen çal flmalar n tamam dikkate al nmaktad r. Bu flartlar sa layan bir sigortal n n ikametgah n n bulundu u yerdeki sigorta müdürlü üne ste e Ba l Sigorta Baflvuru Belgesi ile müracaat halinde söz konusu belgenin, Kurum kay tlar na geçti i tarihi takip eden aybafl ndan itibaren iste e ba l sigorta bafllamaktad r. ste e ba l sigorta primi, prime esas kazanc n alt ve üst s n rlar aras nda kalmak kayd yla sigorta primine esas kazanc n % 25 i olarak hesaplanmakta olan prim 01/01/2006 tarihinden itibaren iste e ba l sigortaya ödenmesi gereken en düflük olarak 132,75 YTL, en yüksek olarak ise 862,88 YTL fleklinde uygulanmaktad r. ste e ba l SSK sigortal lara prim ödeme süreleri boyunca SSK taraf ndan sa l k yard m yap lmamakta ama emekli olduktan sonra yap lmaktad r. 2. Ba -Kur ste e Ba l Sigortal l k fiartlar 1479 Say l Ba -Kur Kanunu gere ince, -Ev han mlar, -Türkiye'de ikamet eden yabanc uyruklular, -Herhangi bir Sosyal Güvenlik Kurulufluna tabi olmayanlar, -Yurtd fl ndaki vatandafllar n yanlar n-

3 214 da bulunan ve herhangi bir iflte çal flmayan eflleri, -Ba -Kur'a tabi mecburi sigortal l k niteli ini kaybedenler, iste e ba l Ba -Kur sigortal s olabilmektedirler. Ba -Kur'a tabi mecburi sigortal l k niteli ini kaybedenler dilekçe ile iste- e ba l olarak ilk kez Ba -Kur sigortal s olmak isteyenler, BA -KUR'A ste e Ba l Sigortal Girifl Bildirgesi ile daimi ikametgâhlar n n bulundu- u yerdeki l Müdürlü üne baflvurmaktad r. Ödenecek primlerde Ba -Kur gelir basamaklar na göre belli edilmekte ve isteyenler emeklilik priminin yan nda bir de sa l k primi de ödeyerek prim öderken de sa l k yard m alabilmektedir. 3. Emekli Sand ste e Ba l Sigortal l k fiartlar 5434 say l T.C. Emekli Sand Kanununun 12. maddesine 5234 say l Kanunun 3. maddesi ile eklenen paragrafla, 657 say l Devlet Memurlar Kanununa ve di er personel kanunlar ile kendi kurulufl kanunlar na göre Emekli Sand ifltirakçisi olarak en az 10 y l çal flt ktan sonra görevinden ayr lanlar n iste e ba l Emekli Sand ifltirakçisi olabilmeleri mümkün bulunmaktad r. Buna göre; Kanunun yürürlük tarihinden önce görevinden ayr lm fl olanlar n kanunun yürürlük tarihi olan tarihinden itibaren üç ay içinde tarihine dek baflvuranlara verilen iste e ba l sand k ifltirakçisi olma hakk, kanunun yürürlük tarihinden sonra görevlerinden ayr lanlara ise görevlerinden ayr ld klar tarihten itibaren alt ay içinde baflvurmalar halinde tan nm fl bulunmaktad r. III. SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA STE E BA LI S GORTALILIK 5510 Say l Kanun ilk baflta SSK daki gibi 1080 gün flart veya Emekli Sand ndaki gibi 10 y l flart aramamakta bu bak mdan Ba -Kur iste e ba l sigortal l ile paralellik arz etmektedir. Benzerlik bununla kalmamakta 5510 Say l Kanunun 51 inci maddesinin son f kras ndaki, ste- e ba l sigorta primi ödenmifl süreler, malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar ile genel sa l k sigortas hükümlerinin uygulamas nda dikkate al n r ve bu süreler 4 üncü maddenin birinci f kras n n (b) bendi kapsam nda sigortal l k süresi olarak kabul edilir hükmü nedeniyle 2007 y l bafl ndan itibaren yürürlü e girecek olan 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanununa göre yap lacak iste e ba l sigortal l k müracaat halinde bafllayacak iste e ba l sigortal l n 4/b sigortal l yani bugünün

4 215 Ba -kur sigortal l gibi de erlendirilece i öngörülmektedir. Bu hüküm nedeniyle 2007 y l ndan sonra ilk defa iste e ba l sigortal olacaklar n daha uzun bir emeklilik sürecine tabi olaca aç kt r. Burada 5510 say l Kanunun cevab n göz ard etti i 506 say l Kanuna göre iste- e ba l sigortal l devam edenlerin 2007 y l ndan itibaren 4/a sigortal s olarak devam edip etmeyecekleri veyahut zorunlu olarak 4/b sigortal s olarak kabul edilip edilmeyecekleri sorusu akla gelmektedir. Hemen belirtelim ki bu konuda görüflümüz iste e ba l sigortal l 2006 ve öncesinden bafllay p kesintisiz olarak 2007 y l nda devam etme durumunda olanlar n sigortal l klar - n n 4/a sigortal s olarak kabul edilmesi gerekti i yönündedir. Zira, iste- e ba l SSK sigortal l klar devam etmekteyken bu bireyler aleyhine olarak alt nc bir iste e ba l sigortal k sona erdirme hükmünün getirilmifl varsay lamayaca n düflünüyoruz tarihinden itibaren iste e ba l sigortal lar, bakmakla yükümlü olunan kifli olsa dahi, genel sa l k sigortal s say larak genel sa l k sigortas primini de ödemekle yükümlü tutulmufllard r. Ayr ca, prim ödeme hesaplamas da de ifltirilmektedir. Yeni dönemde iste e ba l sigortal lar SPEK alt s n r ile üst s n r aras nda kalmak flart yla yüzde 20 oran kadar emeklilik ve yüzde 12 oran kadar da genel sa l k sigortas primi ödeyeceklerdir. Bugün için 531 YTL SPEK alt s n r n n 2007 y l nda art r larak en az 600 YTL olaca düflünülürse 600 YTL. üzerinden hesaplama yap lacak olursa ödenecek en düflük rakam 2007 y l ndan itibaren 192 YTL. en az ve 1248 YTL. en çok olmak üzere iste e ba l sigorta primi ödeyeceklerdir. ste e ba l sigortal l k; a) ste e ba l sigortal l n sona erdirme talebinde bulunanlar n, primi ödenmifl son günü takip eden günden, b) Ayl k talebinde bulunanlar n, ayl - a hak kazanm fl olmak flart yla talep tarihinden, c) Ölen sigortal n n ölüm tarihinden, itibaren sona erecektir. IV. SONUÇ 5510 Say l Kanun ilk baflta SSK daki gibi 1080 gün flart veya Emekli Sand ndaki gibi 10 y l flart aramamakta bu bak mdan Ba -Kur iste e ba l sigortal l ile paralellik arz etmektedir. Ancak, ste e ba l sigorta primi ödenmifl süreler, malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar ile genel sa l k sigortas hükümlerinin uygulamas nda dikkate al n r ve bu süreler 4 üncü maddenin birinci f kras n n (b) bendi kapsam nda sigortal l k süresi olarak, yani bugünün Ba -Kur sigortal l gibi de erlendirilece i öngörülmektedir.

5 216 ste e ba l sigorta sisteminin 2007 y l ndan itibaren de ifltirilecek olmas nedeniyle SSK l (4/a l ) gibi emekli olmak isteyenlerin sosyal güvenlik reformunun yürürlü e girece i 2007 y l ndan önce iste e ba l SSK ya bafllamalar yerinde olacakt r tarihinden itibaren iste e ba l sigortal lar, bakmakla yükümlü olunan kifli olsa dahi, genel sa l k sigortal s say larak genel sa l k sigortas primini de ödemekle yükümlü tutulmufllard r. ste e ba l sigortada genel sa l k sigortas için de katk al nmas bize göre yerinde olmufltur.