TIBBİ CİHAZLAR ve DEĞER ZİNCİRİ KAVRAYIŞI

Transkript

1 TIBBİ CİHAZLAR ve DEĞER ZİNCİRİ KAVRAYIŞI Sinan KAYALIGİL 30 Ekim 2013, Ankara

2 Değer ve Değer Zinciri Değer = kullanıcının sağladığı fayda kullanıcıya sunulan çıktının üretim maliyeti (veya) = Ürünün piyasada bulduğu karşılık - üretim girdilerinin piyasa değeri Değer, ard arda gelen etkinlik ve süreçlerde doğar. Bu etkinlik ve süreçler birbirine bağlı çalışır. 2

3 Bilişim Değer Zinciri 3

4 Biyomedikal ürün sektörünün tipik değer zinciri (WHO, 2010) 4

5 Değer Zinciri Analizi Değer katan ekonomik birimlerin girdi ve çıktılarını, zincirin parçalarını çözümlemeyi kapsar. Bu çözümlemede farklı birimlerin (Hekimler, hastalar, sosyal güvenlik kurumları, düzenleyici kurumlar, imalat, araştırma, geliştirme, satış-pazarlama gibi) konumlarıyla aralarındaki ürün, hizmet, gelir ve bilgi akışları incelenir. 5

6 Değer Zinciri Analizi Konumlama, bir fikrin tüketiciye erişmesine kadar uzanan girdi ve çıktı aşamalarından hangisinde yer alındığına, sonra da o aşamanın adımlarındaki işleve bağlıdır. Değer zincirinde konumlanma (işgal edilen yer) katılan değeri belirlediği için, zincirde nasıl yer aldıkları firmaların karlılığı ve sürekliliğiyle ilgilidir. İmalat adımının katma değeri, hassas ölçü ve özellikli olmayı gerektiren minyatürizasyon, MR cihazları ve fiberoptik gibi alanlar hariç, nısbi olarak azalırken, değer zincirinin iki ucuna doğru yükselmektedir 6

7 Değer Zinciri Analizi İş modeli DZ nde konumlanma ile birlikte çalışma biçimini veren çerçevedir*. Düşey (ürün temelli) Yatay (araç ve hizmet temelli) Karma Model I (ürün geliştirmede rol zamanla zincirde aşağıya doğru) Karma Model II (hizmetlerden buluşlara rol zamanla zincirde yukarı doğru) * Mehta,

8 Tıbbi Cihaz Sektöründe Ticarileşme* * Mehta,

9 Ne için Değer Zincir Analizi? DZA şunları bir arada sağlar: Sistem bakış açısı Nihai tüketiciye, piyasaya odaklanma Yönetişimin rolünü anlama Firmadan firmaya ilişkileri tanıma Firmaların davranışlarını değiştirme İlişkilerde dönüşüm Kaldıraç noktalarını ( leverage ) yani değişikleri temin etmede büyük etkisi olacak bileşenleri tespit etme 9

10 Kurumsal Geliştirmeden Farkı tespit edilmiş özgül üretim ve pazarlama sorunlarını çözmekten öte bir arayıştır. rekabetçi olmak için yenilenme, ve rekabetçi kalmak için tüketici piyasalarındaki, zincirdeki ya da destekleyici ortamdaki değişimlere uyum sağlamak amacıyla dikey bağlantılı firmaların birbiriyle ilişkilerini dönüştürme zincirde yer alan paydaşları stratejik (yatırımlara, yeni iş modellerine yönelik) düşünmeye teşvik etmek için, öncelikle tüketici piyasalarındaki fırsatları anlama Daha sonra bu fırsatları kullanmadaki kısıtları (zayıflıkları) tespit etme 10

11 Kurumsal Geliştirmeden Farkı Kısıtlar öncelikle tek tek firmalardan geliyor olsa da, değer zinciri analizi, zincirin bütün olarak performansına odaklanır, çünkü faaliyet gösterdikleri değer zinciri bütününde rekabetçi olmadıkça, tek tek firmaların uzun vadede başarılı olmaları güç olmaktadır. yani firmalar, ancak değer zinciri bütünü gözüyle bakarak performanslarını geliştirebilir. 11

12 Tıbbi Cihazlarda Ülkemiz için Pilot bir Değer Zinciri Analizi Analizde üretim ve bilgi değer zinciri analizi biçiminde iki açıdan yürütülmüştür. Böylelikle konumlanma daha kapsamlı biçimde ele alınabilmiştir. Ankara da yerleşik birbirinden ayrı etkinlik kategorilerinde 4 firmaya kısa ziyaretler Firma yetkilileriyle yapılan görüşmelerde, tercihlerine bırakılan tipik ürünleri ele alınmıştır. 12

13 GERİ 13

14 Üretim Değer Zinciri Analizi şeklinde basit bir ilişki kullanılarak zincir üzerinde katma değerin oluşumundaki paylar yaklaşık olarak anlaşılmaya çalışılmıştır. Hesaplamada katma değer = işçilik+ yönetim harcamaları + yapıların amortismanı+yasal yükümlülükler+üretici karı kabul edilmiştir. Kullanılan ham ve işlenmiş her türden malzeme, kimyasallar, yakıt, enerji, makine, ekipman, taşıt, cihazların karşılıkları girdilerin içinde kabul edilmiştir. 14

15 Üretim Değer Zinciri Analizi Farklı etkinlik tiplerine karşın, dört firma birbirinden bağımsız olarak kendi değer zincirlerinde % aralığında kalan bir payla yer aldıklarını, kullandıkları makine ve ekipmanda gömülü girdinin değer payının ise % 0-5 lik düşük bir düzeyle sınırlı olduğunu belirtmişlerdir. Görüşülen iki firma (örnek firma C ve D), ürün ve hizmetlerini ikişer grupta toplayarak değer zinciri açıklamasını bu gruplar üzerinden ayrı ayrı yapmayı tercih etmiştir. 15

16 Pilot Üretim Değer Zinciri Analizi ÜRETİCİ / SERVİSÇİ GİRDİSİ ÜRETİCİ / ÜRETİCİ/SERVİSÇİ SATIŞ (TAMAMI) BAYİYE TESLİM BAYİ ÖRNEK % SERVİSÇİ KATMA DEĞER % KATMA DEĞER KATMA DEĞER SATIŞI FİRMA MALZEME I TEKNOLOJİK ÇIKTISI % II = II - I % III % IV KATMA DEĞER % A B C 31 / / / / 33 D 60 / / / / 0 = III - IV 16

17 Pilot Üretim Değer Zinciri Analizi satış hizmetine çok yüksek pay ayrılmasının gerekçesi, standart ürünlerin rekabetçi pazarda yer edinmeleri için zincirin aşağısında görece fazla uğraşmak gereğinin karşılığı şeklinde açıklanmıştır. Dördü arasından bir firma, bir ürün çeşidi için değer zincirinin görece fazla sayıda basamağında ürün temelli, diğerleri araç ve hizmet temelli görünmekle birlikte çok sayıda farklı sektöre hitap etmedikleri gibi kuruluş sermayeleri de devlet ya da risk sermaye desteğinden gelmemiştir 17

18 BİLGİ DEĞER AKIŞI İNCELEMESİ TASLAK ŞEMASI TEMEL TEKNOLOJİ TASARIM UYGULAMA PİLOT TESTLER TİCARİLEŞME ARAŞTIRMA UYARLAMA ÜRETİM GERİ 18

19 Bilgi Değer Zinciri Analizi Bilgi değer zinciri incelemesinde sayısal bir değerlendirmeye gidilmemiştir. Görüşülen firmaların yaşadıkları, teknoloji ve ürün geliştirme ya da ürün gamına yeni ürün ekleme türünden yenilikçilik desteği için başvurma deneyimlerinin öyküleri soruşturulmuştur. Firma yetkililerinin aktardıkları deneyimler aşağıdaki kilometre taşı tablosuna kaydedilerek değer zinciri kıyaslamasına olanak sağlanmıştır. Bilgi değer zincirinde geçirilen süreler de sorulmuştur. 5 er yıl diye bildirilen, stratejik tercihleri ilgilendiren süreçlerde literatürün vurguladığı 5-15 yılda çevrim 19

20 Bilgi Değer Zinciri Analizi Kendi imalatının bilgisini çıkarma yolundaki test aşamalarında dışarıdan hizmet alımına başvurulmaktadır. temel araştırmaları ve teknoloji uyarlamayı dışarıdan sağlamanın girdi malzemenin payı ile ilgili olmadığı akla gelmektedir Standart sarfmalzemeler ve hizmet üretiminin tipik örneği iki firmada özellikle bir araştırma-geliştirme etkinliğine girişilmediği aktarılmıştır. Örneklerden biri, bu konuda destek almak için yapılan başvurunun olumsuz sonuçlandığı bilgisini vermiştir. 20

21 Pilot Bilgi Değer Zinciri Analizi AŞAMALAR ( KİLOMETRE TAŞLARI ) FİRMA TEMEL ARAŞTIRMA TEKNOLOJİ UYARLAMA TASARIM UYGULAMA PİLOT ÜRETİM TESTLER TİCARİLEŞME SÜRE A 5 YIL B YOK. OLMADI - C 5 YIL D YOK. OLMADI - 21

22 Ar-Ge ye Ayrılan Kaynak Açısından Bilgi Değer Zinciri Konumlanışı Ar-Ge çalışmalarının ülkemizdeki en önemli destekçisi TÜBİTAK ın verileri arasındaki 7 yılda %90 dan fazlası KOBİ ölçeğinde 247 firmadan 376 proje başvurusu 270 inin desteklenmeye değer bulunduğu bildirilmektedir. Büyük çoğunluğu 2007 sonrası olmak üzere 25.5 milyon TL (15 Milyon ABD doları kadar) hibe Kapsadığı yılları, projelerin sürelerini ve hibe oranını %60 düzeyinde kabul edecek olursak Türkiye genelinde, hibe desteği talep edilebilecek tıbbi cihaz Ar-Ge bütçeleri yıllık toplamının 3-4 Milyon ABD dolarının civarında kaldığı söylenebilir. Başvuru yapmayı tercih etmeyenlerin de katılmasıyla, iyimser bir tahmin 5-7 Milyon ABD doları rakamına varılabildiğidir. Avustralya da 2012 de 44 tıbbi cihaz firmasında uygulanan bir anketin, Ar-Ge bütçeleri toplamını 184 Milyon ABD doları gösterdiği belirtilebilir. 22

23 Ar-Ge ye Ayrılan Kaynak Açısından Bilgi Değer Zinciri Konumlanışı (Proje başvuru sayısı) / (Proje desteğine başvuran firma sayısı) oranı düşünüldüğünde 7 yıllık ortalama 1,3 (= 347 / 276) kadardır. Bu ortalamadan yola çıkılırsa, 1060 olduğu bildirilen tıbbi cihaz üreticisi içinden son yıllarda başvuran firma sayısı 60 ı geçmediği kestirilebilir. 23

24 Elmas, Ümran, Sanayi Ar-Ge Destekleri ve Türkiye Tıbbi Cihazlar Sektöründe Ar- Ge, Hezarfen Medikal Ankara Projesi, Türk Patent Enstitüsü, Nisan 2012 (sunum) 24

25 Öncü Düşünceler Dört örnek firma ile sınırlı bakıldığında değer zincirinde konum ve iş modeli değiştirici etkinlikler olarak alternatif finansman mekanizmaları; arzı ya da pazarları çeşitlendirme ve rekabet temelinde (fiyat tabanlı kalite, katma değer ya da niş pazarlama) değişiklik başlıkları diğerlerine göre daha etkili olabilecek görünmektedir. 25

26 Dinlediniz. Teşekkür ederim. 26