I. YILLIK BEYANA TABĠ MENKUL SERMAYE GELĠRLERĠ VE DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI

Transkript

1 I. YILLIK BEYANA TABĠ MENKUL SERMAYE GELĠRLERĠ VE DEĞER ARTIġ KAZANÇLARI A. Yıllık beyana tabi menkul sermaye gelirleri 2012 takvim yılında elde edilen yıllık beyana tabi menkul sermaye gelirlerinin ,00 TL yi aşması halinde bu gelirler yıllık beyanname ile bildirilecek lup, söz knusu gelirler aşağıda açıklanmıştır. 1. Hisse senetlerinden elde edilen kâr paylarının beyanı a. Tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr payları Esas itibariyle gerçek kişiler tarafından, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu açısından kâr payı sayılan gelirler aşağıdaki gibidir. Her türlü hisse senetlerinden elde edilen kâr payları, İştirak hisselerinden dğan kazançlar, Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kâr payları. Gerçek kişiler tarafından 2012 takvim yılında tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr paylarının ½ si (%50 si) gelir vergisinden müstesnadır. Geriye kalan diğer ½ (%50) ranına isabet eden gelir tutar vergiye tabi lmakta ve gelir sahibinin beyana tabi başka gelirlerin bulunmuyr ise gelirin ,00 TL nı aşması halinde beyanname verilecektir. Ancak beyannamede elde edilen tplam brüt kâr paylarının ½ si (%50 si) beyan edilirken, yapılan stpajın tamamı (%100 ü) mahsup edilecektir. Mahsup edilecek stpaj tutarının yarısının istisna edilen tutara isabet etmesinin önemi bulunmamaktadır ,00 TL beyan sınırının aşılıp aşılmadığının tespitinde kâr payları ile birlikte var ise beyana tabi diğer menkul sermaye gelirleri ile Türkiye de tevkifata tabi tutulmuş lmak kaydıyla elde edilen gayrimenkul sermaye gelirleri tplamının birlikte dikkate alınması gerekmektedir. Ancak, kurumların dağıttığı kâr paylarının aşağıda belirtilen kaynaklardan karşılanan kısımları, söz knusu geliri elde eden gerçek kişilerin kâr paylarının vergilendirilmesinde özellik arz etmektedir. Bahse knu kaynaklar sırasıyla aşağıdaki gibidir veya daha önceki tarihlerde sna eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlar, ila tarihleri arasında elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna lan kazançlar, GVK nın geçici 61. maddesi kapsamında stpaja tabi tutulmuş yatırım indiriminden luşan kazançları. Buna göre; a tarihinden önceki dönemlere ait kurum kazancından elde edilen kâr payları gelir vergisine tabi lmayacak (vergiden müstesna) ve tutarı ne lursa lsun, hiçbir şekilde beyan edilmeyecektir. b ila tarihleri arasında elde edilen kurumlar vergisine tabi lmayan (vergiden müstesna) kazançların dağıtılmasından elde edilen kâr payları ve GVK nın geçici 61. maddesi kapsamında stpaja tabi tutulmuş yatırım indirimine isabet eden kurum kazançlarının dağıtılmasından elde edilen temettü gelirlerinde; i. Net kâr payının 1/9 u kâr payı tutarına eklenerek brüt kâr payı tutarına ulaşılacak, ii. Bu suretle tespit edilen brüt kâr payı tutarının yarısının ,00 TL nı aşması halinde (i) bendinde hesaplanan brüt kâr payı tutarının yarısı beyan edilecek, iii. Beyan edilen kâr payı gelirleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden beyannameye intikal ettirilen brüt kâr payı tutarının 1/5 i mahsup edilecektir.

2 Bu çerçevede, elde edilen kâr payları söz knusu kâr dağıtımını yapan şirketin hangi döneme ait kazancını dağıttığı ve dağıtımı yapılan kazancın istisna lup lmaması durumuna göre özellik arz etmektedir. Dlayısıyla, kâr payı elde eden gerçek kişilerin, kâr dağıtan şirketlerle bağlantı kurarak kâr payı gelirlerinin kaynaklarını yazılı larak edinmeleri ve buna göre beyan durumlarını değerlendirmeleri gerekmektedir. Benzer şekilde, kâr dağıtımı yapacak şirketlerin de kâr payı kaynaklarının takip ederek ve kendi kazançlarının dağıtmaları sırasında kendi rtaklarına yazılı larak bildirimde bulunması uygun lacaktır. b. Menkul kıymet ve gayrimenkul yatırım rtaklıklarından elde edilen kâr payları Bu yatırım rtaklıklarının gerçek kişi rtaklarına dağıttığı kazançların vergi yükü sıfır larak gerçekleşmektedir. Kar dağıtımında % 0 ranında stpaja tabi lan temettü gelirlerinin yarısının varsa tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte tplam tutarının 2012 yılı için geçerli lan ,00 TL'lik beyan sınırını aşması halinde, temettü gelirinin yarısı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Ancak, söz knusu yatırım rtaklıklarından elde edilen tplam brüt kâr paylarının ½ si (%50 si) beyan edilirken, menkul ve gayrimenkul yatırım rtaklıklarının istisna kazançları üzerinden stpaj yapılmaması nedeniyle (stpaj sıfır larak uygulanmasından dlayı) mahsup edilecek stpaj tutarı lmadığından beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan gelir vergisinin tamamı ödenecektir ,00 TL beyan sınırının aşılıp aşılmadığının tespitinde kâr payları ile birlikte var ise beyana tabi diğer menkul ve gayrimenkul sermaye gelirleri tplamının birlikte dikkate alınması gerekmektedir. Dar mükellef gerçek kişiler için % 0 ranındaki stpaj nihai vergi lup beyana tabi değildir. c. Yurt dıģından elde edilen kâr payları 220 Seri N.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği nde tam mükellef gerçek kişilerce yabancı ülkelerde elde edilen gelirler için yıllık beyanname verilmesi gerektiği ve diğer gelirleri nedeniyle verecekleri yıllık beyannameye bu gelirlerini ithal etmek zrunda ldukları belirtilmiştir. Bu kapsamda, kanuni ve iş merkezinin her ikisi de yurtdışında bulunan kurumlardan 2012 takvim yılı içinde elde edilen kâr paylarının brüt tutarının 1.290,00 TL nı aşması durumunda bu tutarın tamamı beyan edilecek ve üzerinden yurtdışında kesilen vergi bulunması halinde, ibraz edilmek suretiyle beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. d. Bedelsiz hisse senedi Ģeklinde dağıtılan kâr payları Şirketlerin sermaye (enflasyn düzeltme farkları gibi) ve kâr yedeklerinden (lağanüstü yedekler gibi) yaptıkları sermaye artışları nedeniyle rtaklarına verdikleri bedelsiz hisse senetleri, gerçek kişi rtaklar tarafından kâr payı larak beyana tabi değildir. 2. Devlet tahvili ve Hazine bnsu faiz geliri Gerçek kişi yatırımcıların tarihinden snra ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bnlarından 2012 yılında elde ettikleri faiz gelirleri % 10 ranında stpaja tabidir. Söz knusu stpaj nihai vergi lduğundan bu gelirler beyana tabi değildir.

3 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bnlarından elde edilen faiz gelirlerine indirim ranı uygulandıktan snra elde edilen gelirin ,00 TL nı aşması halinde bu gelirlerin tamamı (istisna edilen tutarlar hariç) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Menkul sermaye gelirleri tplamının ,00 TL yi aşıp aşmadığının tespitinde indirim ranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye gelirlerinin, indirim ranı ve istisna uygulandıktan snra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu gelirlerin beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim ranı ve istisna uygulandıktan snra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir.. Öte yandan, tarihinden önce döviz cinsinden ihraç edilen veya dövize ya da başka bir değere endeksli tahvillerden elde edilen faiz gelirleri için ise indirim ranı uygulanmadığından bu gelirlerin 2012 yılı için TL yi aşması halinde indirim snrası kalan faiz gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu knudaki özet tabl aşağıdaki gibidir: Ġhraç Tarihi (TL/TL ye dayalı) (Dövize, altına veya baģka bir değere endeksli) Öncesi Ġndirim ranı uygulandıktan snra ,00 TL nı aģıyrsa beyan ,00 TL nı aģar ise beyana tabi 1 edilecektir Snrası Geçici 67nci madde kapsamında stpaja tabi lduğundan beyan edilmeyecektir. a. Eurbnd faiz geliri Geçici 67nci madde kapsamında stpaja tabi lduğundan beyan edilmeyecektir. Eurbndlar dış brçlanma kapsamında çıkarılan menkul kıymetler lmalarına rağmen, Hazine tarafından yabancı para cinsinden ihraç edilen uzun vadeli brçlanma araçlarıdırlar. Bu nedenle, bu menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri vergi uygulaması bakımından Devlet tahvili ve Hazine bnsu gibi değerlendirilmektedirler. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu Geçici 67. maddesi kapsamında değildir. Eurbndlardan elde edilen faiz gelirleri stpaja tabi lup, bu ran şu an itibariyle % 0 larak uygulanmaktadır. Ancak vergi uygulamalarında stpaj ranı sıfır larak belirlenmiş kazançlar stpaja tabi tutulmuş kabul edilmektedir. Eurbndlar döviz cinsinden ihraç edilmesi nedeniyle itfaları sırasında luşan değer artışları gelir sayılmayacak ve buna paralel larak bunlardan elde edilen faiz gelirlerine indirim ranı uygulanamayacaktır. Eurbndlardan elde edilen faiz gelirlerinin ( tarihinden önce veya snra ihraç edilmiş lsun veya lmasın), 2012 yılı için ,00 TL beyan sınırı aşması halinde, tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Bu knudaki özet tabl aşağıdaki gibidir: Ġhraç Tarihi öncesi veya snrası ,00 TL yi aģar ise beyana tabi 1 %84,4 ranındaki indirim ranı uygulaması snrasında kalan tutar ,00 TL nı aşar ise beyan edilmesi gereklidir.

4 b. Özel sektör tahvillerinden ve kira sertifikalarından elde edilen gelirler (YurtdıĢında ihraç edilen) 2011/1854 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler vadeye göre % 0 ile % 10 arasında değişen ranlarda stpaja tabidir. Yurtiçinde tarihinden snra ihraç edilen tüm özel sektör tahvilleri ile kira sertifikalarından elde edilen faiz gelirleri ise geçici 67 nci madde kapsamında vergilendirilmekte lup, bu gelirler için beyanname verilmeyecektir. Öte yandan, stpaja tabi lan yurtdışında döviz cinsinden ihraç edilen özel sektör tahvillerinden sağlanan faiz gelirleri ile yine yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler beyana tabi diğer menkul sermaye iratları ile Türkiye de tevkifata tabi tutulmuş lmak kaydıyla elde edilen gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte tplam TL yi aştığı takdirde beyan edilecektir. Beyan edilen gelirler üzerinden hesaplanan vergiden bu gelirler üzerinden stpaj yluyla kesilmiş lan vergiler düşülebilecektir. Yurtdışında ihraç edilen tahviller döviz cinsinden ihraç edildiklerinden itfaları sırasında luşan değer artışları (kur farkları) gelir sayılmayacaktır. B. Yılık beyana tabi değer artıģ kazançları Gelir Vergisi Kanununa göre, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı larak tanımlanmaktadır. Bu gelirlere ait gelir vergisinin hesabında esas alınacak kazanç, bunların elden çıkarma karşılığında alınan para ve para ile temsil edilebilen değerlerler tplamından, elden çıkarılan kıymetin maliyet bedeli ile elden çıkarılma dlayısıyla yapılan giderlerin ve ödenen vergiler (banka ve sigrta muameleleri vergisi) ve harçların indirilmesi ile tespit edilir. Bu durumda, değer artış kazançlarının tam ve dar mükellef gerçek kişiler yönünden vergilendirilmesi aşağıdaki gibi lacaktır. 1. Hisse senetleri alım-satım kazançları Genel larak Gelir Vergisi Kanununa göre, hisse senetlerinin alım-satımından dğan gelirler (değer artış kazançları) vergiye tabidir. Bu kapsamda hisse senetlerinin elde edildikten snra veya elde edilmeden önce elden çıkartılmasından sağlanan kazançların değer artış kazancı larak değerlendirilmektedir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67. maddesi gereği, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihinden önce edinilen menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından elde edilen gelirler stpaj uygulaması dışındadır tarihi öncesinde edinilen menkul kıymetlerin alım-satımından dğan aşağıdaki değer artış kazançları gelir vergisine tabi değildir. Herhangi bir bedel ödenmeden (ivazsız larak intikal eden) edinilen hisse senetlerinin alım-satım kazançları, İstanbul Menkul Kıymetler Brsası nda işlem gören ve 3 ay veya daha fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin alım-satım kazançları, İstanbul Menkul Kıymetler Brsası nda işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait ve 1 yıl veya daha fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin alım-satım kazançları. Bu kapsamda tarihinden önce alınan İstanbul Menkul Kıymetler Brsası nda (İMKB) işlem gören hisse senetleri ile işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin 2012

5 yılında elden çıkarılması durumunda yukarıda yer verilen 3 ay ve 1 yıllık süreler dlmuş lacağından, sağlanan kazanç beyan edilmeyecek ve dlayısıyla üzerinden gelir vergisi de ödenmeyecektir. Öte yandan, tarihinden snra alınan ve İMKB de işlem görmeyen tam mükellef kurumalara ait hisse senetleri stpaja tabi lmayıp bu hisse senetlerinden elde edilen satış kazançlarının gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, bu hisse sentlerinin 2 yıldan fazla bir süre elde tutulmasından snra satılması halinde elde edilen kazançlar gelir vergisinden istisnadır. a. Hisse senetlerinin edinim tarihi Genel larak hisse senetlerinde edinim tarihi larak, söz knusu menkul kıymetlerin tasarruf hakkının dğduğu an edinim tarihi larak dikkate alınır. Ancak, gerçek kişi rtakların şirketin sermaye artırması durumunda sahip ldukları hisse senetleri ile aynı hisse senedinden değişik tarihlerde alış yapılmasının ardından elden çıkarılmaları halinde elden çıkarılan hisse senetlerinin edinim tarihinin belirlenmesi farklılık göstermektedir. Bu çerçevede; Sermaye (enflasyn düzeltme farkları gibi) ve kâr yedeklerinin (lağanüstü yedekler gibi) sermayeye eklenmesi dlayısıyla sahip lunan hisse senetlerinin edinim tarihi larak, daha önceden sahip lunan hisse senetlerinin edinim tarihi esas alınır. Rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari değerleri ödenerek sahip lunan hisse senetleri için de edinim tarihi larak, sahip lunan eski hisse senetlerinin edinim tarihi esas alınır (rtak lunsa bile, başka rtakların rüçhan haklarını sınırlamak suretiyle sermaye artırımını temsil eden hisse senetlerinin alım işlemi hariç). Bir şirkete ait hisse senetlerinin değişik tarihlerde edinilmesinin akabinde, alınan hisse senetlerinin bir kısmının elden çıkarılması elden çıkarılan hisse senetlerinin hangi işlem ile alındığı knusunda, yatırımcılar serbestçe karar verebilir. b. Yabancı para cinsinden hisse senetleri alım-satım kazancı Yabancı para cinsinden hisse senetlerinin elden çıkarılmasından dğan kazanç, elden çıkarma karşılığında elde edilen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığından, bunların alımında ödenen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığı ve varsa alım-satım giderlerinin düşülmesi snucu hesaplanacaktır. c. Hisse senetleri alım-satımdan dğan zararların mahsubu Hisse senetlerinin elden çıkarılması ve bu işlem snucunda bir zarar dğması halinde, bu zarar aynı takvim yılı içerisinde elden çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen kazançlardan mahsup edilebilecektir. Dlayısıyla, zarar mahsubu ile ilgili bölümde belirtildiği üzere, esas itibariyle menkul kıymet alım-satım işleminden dğan zararın diğer işlemlerin kârından mahsup imkânı bulunmamakla birlikte bir yıl içinde birden fazla menkul kıymet alım satım işlemi yapılması halinde, bu işlemlerden elde edilen kâr veya zarar tutarlarının birlikte değerlendirilmesi mümkündür. Alım-satım işleminin aynı yılda yapılmış lması kşuluyla bir menkul kıymet alım-satım işlemi nedeniyle dğan zararın, diğer menkul kıymet alım-satım işlemlerinden elde edilen kârdan mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır. Öte yandan, gelir vergisinden müstesna işlemlerden zarar dğmuş ise, bu zararın vergiye tabi gelirlerden mahsubu mümkün değildir. 2. Tahvil ve bnlardan elde edilen alım-satım kazançları a. Tahvil ve bn alım-satım kazancı

6 tarihi öncesinde ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bnlarının elde edilen değer artış kazançlarına, Kazancın tespitinde maliyet bedeli endekslemesi yapıldıktan snra bulunacak tutardan 2012 yılı için geçerli istisna tutarı lan ,00 TL indirilerek kalan tutar beyan edilecek, Kazancın tespitinde maliyet bedeli, menkul kıymetin elden çıkarıldığı ay hariç lmak üzere Türkiye İstatistik Kurumunca belirlenen tptan eşya fiyat endeksindeki artış ranında artırılarak tespit edilecek, 2 Bu knudaki özet tabl aşağıdaki gibidir: Ġhraç Tarihi Öncesi Snrası (TL/TL ye dayalı) ,00 TL yi aģan kısım beyana tabi Geçici 67nci madde kapsamında yapılan stpaj nihai vergi lduğundan beyan dıģı (Dövize, altına veya baģka bir değere endeksli) ,00 TL yi aģan kısım beyana tabi Geçici 67nci madde kapsamında yapılan stpaj nihai vergi lduğundan beyan dıģı b. Yurt dıģında ihraç edilen özel sektör tahvili alım satım kazançları Yurt dışında ihraç edilen özel sektör tahvillerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar tutarı ne lursa lsun beyana tabidir yılında bu menkul kıymetlerden sağlanan alım satım kazançları Türk Lirası bazında hesaplanmakta lup maliyet endeksleme yönteminin uygulanabilmesi için ÜFE artış ranının %10 veya üzerinde lması gerekmektedir. Ayrıca alım satım zararları alım satım karların mahsup edilir. c. Eurbndlardan elde edilen alım-satım kazancı Eurbndların elden çıkarılmasından dğan kazanç, elden çıkarma karşılığında elde edilen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığından, bunların alımında ödenen yabancı para tutarının Türk Lirası karşılığı ve varsa alım-satım giderlerinin düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır. Gelir Vergisi Kanunun Geçici 67. maddesine göre uygulanan stpaj uygulaması, Hazine tarafından ihraç edilen Eurbndların itfası ve alım-satımı neticesinde elde edilen gelirler kapsamamaktadır. Bu nedenle, gerek tarihi öncesinde gerekse tarihi snrasında Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen Eurbndların alım-satımından elde edilen değer artış kazançlarının tam mükellef gerçek kişiler yönünden vergilendirilmesi beyan esasına göre yapılacaktır. Ancak, dar mükellef gerçek kişilerin Eurbndlardan elde ettiği faiz gelirleri, Türkiye de stpaj ylu vergilendirilmiş kabul edildiğinden, Eurbndlardan elde edilen faiz gelirleri tutarı ne lursa lsun beyan edilmeyecektir. Dar mükellef gerçek kişilerin diğer gelirlerini beyan etmesi halinde de bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir yılının Ocak ayından itibaren tptan eşya fiyat endeksi yerine, üretici fiyat endeksi yayımlandığından; tarihinden snra yapılan endekslemelerde TEFE yerine, ÜFE dikkate alınmalıdır.

7 Bu kapsamda, Eurbndların alım-satımından elde edilen değer artış kazançlarının vergilendirilmesinde, bu kâğıtların ihraç tarihi önem arz etmektedir. İhraç tarihleri itibariyle bu kazançların beyan esasları aşağıdaki gibidir: öncesinde ihraç edilen Eurbndlardan elde edilen değer artış kazançlarına, Kazancın tespitinde maliyet bedeli endekslemesi yapıldıktan snra bulunacak tutardan 2012 yılı için geçerli istisna tutarı lan ,00 TL indirilerek kalan tutar beyan edilecek, Kazancın tespitinde maliyet bedeli, menkul kıymetin elden çıkarıldığı ay hariç lmak üzere Türkiye İstatistik Kurumunca belirlenen tptan eşya fiyat endeksindeki artış ranında artırılarak tespit edilecek, tarihi snrasında ihraç edilen Eurbndlar için, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80. maddesindeki ,00 TL istisna uygulanmayacak, Maliyet endekslemesi için artış ranı % 10 dan az lması halinde kazancın tespiti sırasında endeksleme yapılamayacak, Maliyet endekslemesi snrasında hesaplanan kazancın tamamı (istisna tutarı lmadan) yıllık beyanname ile beyan edilecek. Bu knudaki özet tabl aşağıdaki gibidir: Ġhraç Tarihi Öncesi ,00 TL yi aģan kısım beyana tabi Snrası Endeksleme snrası gelirin tamamı yıllık beyana tabi

8