KOCAELİ-GEBZE VI. (İMES) MAKİNA İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SEKTÖR GRUPLARININ GENİŞLETİLMESİ PROJESİ

Transkript

1 İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ KOCAELİ-GEBZE VI. (İMES) MAKİNA İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SEKTÖR GRUPLARININ GENİŞLETİLMESİ PROJESİ KOCAELİ İLİ, DİLOVASI İLÇESİ, ÇERKEŞLİ OSB MAHALLESİ İstasyon Mahallesi, Sok. No.17/A Gebze/KOCAELİ Tel : Faks : X ÇED Başvuru Dosyası Nihai ÇED Raporu KOCAELİ 2013 I

2 PROJE SAHİBİNİN ADI Adresi Telefon ve Faks Numaraları PROJENİN ADI Proje Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Kocaeli-Gebze VI (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Merkezi Binası, E Blok 504/2 KAT:2/A Yukarı Dudullu / İSTANBUL Kocaeli-Gebze VI (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Sektör Gruplarının Genişletilmesi Projesi TL (Proje kapsamında mevcut arazi kullanılacaktır ve adece işletilecek tesislerin çeşitliliği artacaktır. Bu nedenle arazi ve inşaat maliyetleri mevcut ÇED kapsamında yer aldığından sadece kurulacak tesislerin bedelleri ve ilave alt yapı maliyetleri hesaplanarak belirlenmiştir.) Kocaeli İli, Dilovası İlçesi, Çerkeşli OSB Mahallesi Proje alanına ait koordinatlar Sayfa 5 de yer almaktadır. Ek I Listesi ÇED uygulanacak Projeler Listesi 36-İhtisas Sanayi Bölgeleri (EK-I ve EK-II Listelerinde yer alan faaliyetler) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Barış Çevre ve Sistem Danışmanlığı İlaç İnş. San. Tic. Ltd. Şti. Adresi, Telefon ve Faks Numaraları İstasyon Mah Sok. No: 17/A Gebze / KOCAELİ Tel: Faks: Rapor Sunum Tarihi II

3 İÇİNDEKİLER ŞEKİLLER DİZİNİ TABLOLAR DİZİNİ GRAFİKLER DİZİNİ EKLER DİZİNİ İÇİNDEKİLER III SAYFA NO III XXII XXIV XXV XXVI PROJENİN TANIMI VE GAYESİ 1 1. Proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet maksatları, 1 önem ve gerekliliği. 2. Projenin fiziksel özelliklerinin, inşaat ve işletme safhalarında 84 BÖLÜM I. kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması. 3. Önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel 89 etkilerin genel olarak açıklanması (su, hava, toprak kirliliği, gürültü, titreşim, ışık, ısı, radyasyon ve benzeri.) 4. Yatırımcı tarafından araştırılan ana alternatiflerin bir özeti ve 91 seçilen yerin seçiliş nedenlerinin belirtilmesi. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 92 BÖLÜM II. 1. Proje yeri ve alternatif alanların mevkii, koordinatları, yeri 92 tanıtıcı bilgiler. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL 95 ÖZELLİKLERİ 1. Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; 95 nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal BÖLÜM III. afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE 139 ALINACAK ÖNLEMLER 1. Önerilen projenin aşağıda belirtilen hususlardan 139 kaynaklanması olası etkilerinin tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.) a) Proje için kullanılacak alan, 139 BÖLÜM b) Doğal kaynakların kullanımı, 140 IV. c) Kirleticilerin miktarı, (atmosferik şartlar ile kirleticilerin 142 etkileşimi) çevreye rahatsızlık verebilecek olası sorunların açıklanması ve atıkların minimizasyonu. 2. Yatırımın çevreye olan etkilerinin değerlendirilmesinde 152 kullanılacak tahmin yöntemlerinin genel tanıtımı. 3. Çevreye olabilecek olumsuz etkilerin azaltılması için 152 alınması düşünülen önlemlerin tanıtımı. BÖLÜM HALKIN KATILIMI 155

4 V. 1. Projeden etkilenmesi muhtemel halkın belirlenmesi ve halkın 155 görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler, 2. Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar, Bu konuda verebileceği diğer bilgi ve belgeler. 156 BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER Çevresel etki değerlendirmesi başvuru dosyası hazırlanmasında kullanılan ve çeşitli kuruluşlardan sağlanan bilgi ve belgeler ile raporda kullanılan tekniklerden rapor metninde sunulamayan aşağıdaki belgeler. 1- Proje için belirlenen yer ve alternatiflerinin varsa; çevre düzeni, nazım, uygulama imar planı, vaziyet planı veya plan değişikliği teklifleri 2- Yatırımcı için projesi ile ilgili olarak daha önceden alınmış izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alınmış belgeler ve benzeri. 3- Proje için seçilen alana ilişkin arazi kullanım durumu. YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ KAPSAMINDA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI Adı soyadı, mesleği, özgeçmişi, referansları ve rapordan sorumlu olduğunu belirten imzası IV

5 KOORDİNAT LİSTESİ Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : V

6 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : VI

7 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : VII

8 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : VIII

9 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : IX

10 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : X

11 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XI

12 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XII

13 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XIII

14 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XIV

15 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XV

16 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XVI

17 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XVII

18 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XVIII

19 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XIX

20 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam okta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XX

21 Koordinat Sıra No: Sağa Değer. Yukarı Değer Koordinat Sıra No: Enlem. Boylam Nokta No: Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Derece.Kesir Projeksiyon 6 derece Projeksiyon - DOM 27 DOM - ZON - ZON - Ölçek Fak. - Ölçek F : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : XXI

22 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Plastik Ürünlerin Üretim Prensibini Gösterir Genel İş Akım Şeması 7 Şekil 2. Kalıp Ekstrüzyon yöntemi ile plastik ürünlerin üretimi örnek 8 gösterimi Şekil 3. Eriyik Plastiğe Film Ve Levha Şekil Verme Tertibatı 9 Şekil 4. Eriyik Plastiğe Enjeksiyon Yöntemi Uygulatacak Şekil Verme 9 Tertibatı Şekil 5. Şişirme Yöntemi İle Plastik Ürün Üretimine Örnek Gösterim 10 Şekil 6. Cam Ve Cam Ürünleri İmalatı İş Akım Şeması 11 Şekil 7. Ana Demir Ve Çelik Ürünleri İle Demir Alaşımları İmalatı İş Akım 13 Şeması Şekil 8. Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller Ve Benzeri Bağlantı 16 Parçalarının İmalatı İş Akım Şeması Şekil 9. Külçe Üretimi İş Akış Şeması 17 Şekil 10. Alaşımlı Külçe/Deoksidant Ve T-Bar Üretimi İş Akış Şeması 19 Şekil 11. Döküm Prosesi İş Akım Şeması 26 Şekil 12. Hafif Metal Dökümü 27 Şekil 13. Metal Yapı Malzemelerinin İmalatı İş Akım Şeması 28 Şekil 14. Metal Tank, Rezervuar Ve Muhafaza Kapları İmalatı İş Akım Şeması 30 Şekil 15. Buhar Jeneratörü İmalatının İş Akım Şeması 31 Şekil 16. Metallerin Dövülmesi, Preslenmesi, Baskılanması Ve Yuvarlanması 32 İş Akım Şeması Şekil 17. Metallerin Makinede İşlenmesi Ve Kaplanması Faaliyeti 34 Şekil 18. Metal El Aletlerinin Ve Genel Hırdavat Malzemelerinin İmalatı İş 36 Akım Şeması Şekil 19. Diğer Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatı 38 Şekil 20. Bilgisayarların, Elektronik Ve Optik Ürünlerin İmalatı İş Akım 40 Şeması Şekil 21. Elektrik motoru, jeneratör ve Transformatör imalatı 42 Şekil 22. Elektrikli Aydınlatma Ekipmanlarının İmalatı 43 Şekil 23. Genel Amaçlı Makinelerin İmalatı (Motor, Şanzuman, Rulman v.b) 45 İş Akım Şeması Şekil 24. Genel Amaçlı Diğer Makinelerin (Brülör v.b) İmalatı İş Akım 50 Şeması Şekil 25. Büro Makineleri Ve Donanımları İmalatı 51 Şekil 26. Soğutma Ve Havalandırma Donanımlarının İmaları İş Akım Şeması 53 Şekil 27. Tarım Makinaları İmalatı İş Akım Şeması 55 Şekil 28. Diğer Makinaların İmalatı İş Akım Şeması 56 Şekil 29. Şekil 30. Motorlu Kara Taşıtlarının Üretim Aşamalarını Gösterir Genel İş Akım Şeması Karoser (Kaporta) İmalatı, Treyler (Römork) Ve Yarı Treyler (Yarı Römork) İmalatı İş Akım Şeması XXII

23 Şekil 31. Motorlu Kara Taşıtları İçin Diğer Parça ve Aksesuar İmalatının 68 Üretim Prensibini Gösterir Genel İş Akım Şeması Şekil 32. Yeni Gemi vb. Yüzen Yapıların İnşası İş Akım Şeması 76 Şekil 33. Demonte Parçaların Hazırlanması İş Akım Şeması 77 Şekil 34. Bakım ve Onarım İşlemine Ait İş Akım Şeması 78 Şekil 35. Mobilya İmalatı İş Akım Şeması 79 Şekil 36. Yer Bulduru Haritası 85 Şekil 37. Uydu Görüntüsü 84 Şekil 38. Arazi Kullanım Miktarlarının Dağılım Pastası 87 Şekil 39. Kocaeli-Gebze VI (İMES) Organize Sanayi Bölgesi- Mevcut 91 Uygulama Alanı Şekil 40. Deprem Bölgeleri Haritası 92 Şekil 41. Kocaeli Deprem Risk Haritası 93 Şekil 42. Meteorolojik Harita 100 Şekil 43. Marmara Bölgesi İklim Haritası 124 Şekil 44. Bölgenin Basınç Dağılımı 125 Şekil 45. Bölgenin Sıcaklık Dağılımı 126 Şekil 46. Bölgenin Ortalama Bağıl Nem Dağılımı 127 Şekil 47. Bölgenin Aylara Göre Toplam Yağış Miktarı 128 Şekil 48. Bölgeye Ait Ortalama Açık Yüzey Buharlaşma Miktarı (mm) 128 Şekil 49. Bölgenin Yıllık Ortalama Esme Sayıları 132 Şekil 50. Bölgenin Esme Hızına Göre Rüzgâr Grafiği 132 Şekil 51. Mevsimlik Esme Sayılarına Göre Rüzgar Yönü Grafikleri 134 Şekil 52. Bölgeye Ait Sayılı Günler 135 Şekil 53. İMES-Ballıkaya Kalyonu 139 XXIII

24 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Tablo Karar Tarih ve 818 Karar No.lu ÇED Olumlu Belgesine esas mevcut sektör grupları İMES OSB Sınırları İçersinde Faaliyet Gösterecek Sektör Gruplarını İçeren Liste Tablo 3. Arazi Kullanımı Miktarlarını Gösteren Liste 86 Tablo 4. İlçeler Bazında Şehir Ve Köy Nüfusu 95 Tablo 5. Nüfusla İlgili Genel Durum 95 Tablo 6. Proje Alanı Ve Çevresinin Flora Listesi 99 Tablo 7. Proje Alanı Ve Çevresinin Memeliler Tür Listesi 107 Tablo 8. Proje Alanı Ve Çevresinin Sürüngenler Tür Listesi 107 Tablo 9. Proje Alanı Ve Çevresinin Kuş Türleri Listesi 107 Tablo 10. Bölgenin Basınç Dağılım Verileri 125 Tablo 11. Bölgeye Ait Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri 125 Tablo 12. Bölgenin Ortalama Nem Ve min. Nem Değerleri 125 Tablo 13. Bölgenin Toplam Yağış Ortalaması Ve Maksimum Yağış Miktarları 126 Tablo 14. Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması 127 Tablo 15. Rüzgar Esme Sayıları ve Hızları 129 Tablo 16. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması, Kuvvetli Rüzgar Sayısı 133 Ortalaması ve Aylık En Hızlı Esen Rüzgar Tablo 17. Bölgeye Ait Sayılı Günler Verileri 133 Tablo 18. Atık Değerlendirme Tablosu XXIV

25 EKLER DİZİNİ EK.1 EK.2 EK.3 EK.4 EK.5 EK.6 EK.7 EK.8 EK.9 EK.10 EK.11 EK.12 ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Belgeleri İMES OSB nin İhtisas Konularını İçeren Kuruluş Protokolü 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı 1/ ölçekli Nazım İmar Planı Gözlemsel Jeolojik Etüd Raporunun İlgili Sayfaları Kocaeli-Gebze VI (İMES) Organize Sanayi Bölgesi nin mevcut sınırlarını gösteren Vaziyet Planı İMES OSB nin Mevcut Sınırlarını Ve Yakın Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafi İMES OSB nin bölge içindeki yerini ve yakın çevresinin gösterildiği Topografik Harita Bölgesel Jeoloji Haritası Bölgenin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti Bölgenin Diri Fay Haritası Meteorolojik Veriler XXV

26 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1 Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem Ve Gerekliliği I.1.1. Proje Konusu Söz konusu faaliyet Bölgesi Sektör Gruplarının Genişletilmesi projesidir. İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Kocaeli İli, Dilovası ilçesi, Çerkeşli OSB Mahallesi adersinde kurulma aşamasında olan bir organize sanayi bölgesidir. Günümüz dünya ekonomisinde globalleşme olarak adlandırılan hızlı değişim, gelişmekte olan ülkeleri ekonomik ve sosyal yaşamlarını sürdürebilmek için yaşamak zorunda oldukları bir rekabet ortamı içine sokmaktadır. Gelişme ile sanayileşmenin aynı kabul edildiği rekabet ortamının zorunlu kıldığı yeni araçları, modelleri ve tüm bu unsurları kapsayan yeni sanayileşme stratejilerini belirlemeyi gerektirmektedir. Sanayileşme stratejilerin belirlenmesinde en önemli unsurlardan biri ülkenin var olan ve potansiyel ekonomik yapısını dikkate alarak, mevcut kaynakların optimal kullanılmasını sağlayarak ve yeni kaynaklar yaratarak gerekli dönüşümü gerçekleştirmektir. İMES OSB Yönetimi günümüz dünya ekonomisi ve onun gerektirdiklerine en iyi şekilde uyum göstermek amacıyla makine imalatı sektöründe bulunan katılımcılarının mevcut kaynaklarını optimum kullanma ve yeni kaynakların yaratılması için hizmet konularına destek verebilecek sektör guruplarını da faaliyet kapsamına katmayı planlamaktadır. Bu amaçla İMES OSB sınırlarında ilave bir alan genişlemesi yapmadan mevcut alanlar içersinde faaliyet gösterecek sektör gruplarının genişletilmesi hedeflenmiştir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü ile VI. İMES OSB Yönetimi arasında yapılmış olan tarihli 3453 sayılı kuruluş protokolündeki sektör gruplarından da faydalanılarak ÇED Başvuru dosyası hazırlanmıştır. İMES OSB projesinin kuruluş aşamasında Tablo. 1 de verilen çeşitli türde makina imalatı faaliyetinin gerçekleştirilmesi planlanmaktaydı. Söz konusu faaliyetler için mülga 1

27 Çevre Bakanlığı nca ÇED Olumlu Kararı verilerek Karar Tarih ve 818 Karar No.lu ÇED Olumlu Belgesi ve planlanan genişleme alanı için de Kocaeli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ÇED Gerekli Değildir kararı alınarak Karar Tarih ve 81 Karar No.lu ÇED Gerekli Değildir Belgesi verilmiştir. ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Belgeleri Ek. 1 de verilmiştir. Proje konusu Kocaeli-Gebze VI. (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Sektör Gruplarının Genişletilmesi Projesi ile Tablo.2 de belirtilen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İMES OSB nin faaliyet konusunun Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği EK I LİSTESİ, Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi 36-İhtisas Sanayi Bölgeleri (EK-I ve EK-II Listelerinde yer alan faaliyetler) kapsamında yer alması nedeniyle ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Tanımlanan işin, çevre üzerine etkileri detaylandırılıp, olabilecek olumsuz etkileri minimize etmenin teknik koşullarını sağlamak için alınması gereken önlemler bu ÇED Başvuru Dosyasının ilgili bölümlerinde detaylandırılmıştır. Proje konusu faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında ve kapatılması döneminde çevre kirliliğine neden olacak herhangi bir kalıcı zarar ya da etkisi olmayacak, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkmış/çıkacak yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. I.1.2. Yatırımın Tanımı Proje; İMES OSB tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Kocaeli-Gebze VI. (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Sektör Gruplarının Genişletilmesi Projesi dir. Söz konusu proje ile İMES OSB ihtisası kapsamında faaliyet göstrecek tesislere destekleyici hizmet verebilecek sektörlerin ilave edilmesi hedeflenmektedir. Bu proje kapsamında ilave bir alan kullanımı söz konusu olmayacak ve sadece mevcut parseller üzerinde gerçekleştirilecek sektör gruplarının çeşitliliği arttırılacaktır. ÇED Olumlu Kararı verilen Karar Tarih ve 818 Karar No.lu ÇED Olumlu Belgesine esas mevcut sektör grupları Tablo.1 de verilmiştir. 2

28 Tablo Karar Tarih ve 818 Karar No.lu ÇED Olumlu Belgesi Kapsamındaki Sektör Grupları Sıra No Sektör Grupları 1 Tekstil ve Dokuma Makineleri İmalatı 2 Mermer Makineleri İmalatı 3 Asansör Makineleri İmalat 4 Yedek Parça İmalatı 5 Genel Makine İmalatı 6 Plastik Makine imalatı 7 Elektrikli Ergitme Ocakları 8 Metal Dilme Tesisi 9 Elektrik ve Elektronik Yedek Parça İmalatı 10 Torna Makine İmalatı 11 Fittings ve Vana İmalatı 12 Deniz Şanzımanları İmalatı 13 Akaryakıt Pompa İmalatı 14 Muhtelif Pervane Üretimi 15 Boya Üretim Makineleri İmalatı 16 Pres Makineleri İmalatı 17 Zirai Tarım Makineleri İmalatı 18 Kaynak Makineleri İmalatı 19 Kesici Takım Makineleri İmalatı 20 Döküm Makineleri imalatı 21 Dişli İmalatı 22 Alüminyum Profil İmalatı 23 Pnömatik Silindir İmalatı 24 Ayakkabı ve Deri Makineleri imalatı 25 Sarforje İmalatı 26 Matbaa Makineleri İmalatı 27 Mobilya Makineleri İmalatı 28 Ambalaj ve Paketleme Makineleri İmalatı 29 Pirinç Baskı Makineleri İmalatı 30 Silindir Büküm Makineleri imalat 31 Tıbbi Cihaz İmalatı 32 İş Makineleri İmalat 33 Maden Zenginleştirme Makineleri imalat 3

29 34 Makine ve Basınçlı Kapak İmalata 35 Metal Tel ve Kablo İmalatı 36 Hidrolik Kaldırıcı İmalatı 37 Vinç İmalatı 38 Teneke Makineleri İmalata 39 Av Tüfeği Kalıp Makine imalatı 40 Tartma Makineleri, Yer Kantartan ve Sistemleri 41 Madeni Eşya, El Aletleri Makineleri İmalattarı Bu proje ile gerçekleştirilecek faaliyetler İMES OSB nin ihtisasını destekleyici faaliyetlerdir. İMES OSB nin ihtisas konuları Ek.2 de verilen kuruluş protokollünde yer almaktadır. Sektör genişlemesi planlanırken sektör sınıflandırmaları Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği (TOBB) Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 esas alınarak yapılmıştır. Buna göre İMES OSB sınırları içersinde faaliyet gösterecek sektör gruplarını içeren liste Tablo.2 de verilmiştir. Sıra No Tablo.2 İMES OSB Sınırları İçersinde Faaliyet Gösterecek Sektör Gruplarını İçeren Liste Ana Sektör NACE Sektör Grubu 1 Plastik ürünlerin imalatı 2 Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı Düz cam imalatı Alt Faaliyetler Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi 3 Ana Metal Sanayi 24 Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 4 Makine Ve Teçhizat Hariç, Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı Çeliğin ilk işlenmesinde elde edilen diğer ürünlerin imalatı Değerli ana metaller ve diğer demir dışı metallerin imalatı 24.5 Metal döküm sanayi Metal yapı malzemeleri imalatı 25.2 Metal tank, rezervuar ve muhafaza kapları imalatı 25.3 Buhar jeneratörü imalatı, merkezi ısıtma sıcak su kazanları (boylerleri) hariç 25.5 Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; 25.6 Metallerin işlenmesi ve kaplanması; 4

30 Bilgisayarların, Elektronik Ve Optik Ürünlerin İmalatı makinede işleme Çatal-bıçak takımı ve diğer kesici aletler ile el aletleri ve genel hırdavat malzemeleri imalatı Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı Elektronik bileşenlerin ve devre kartlarının imalatı Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı 26.3 İletişim ekipmanlarının imalatı Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 26.4 Tüketici elektroniği ürünlerinin imalatı 6 Elektrikli Teçhizat İmalatı 27 Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 7 Başka Yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı Ölçme, test ve seyrüsefer amaçlı alet ve cihazlar ile saat imalatı Işınlama, elektro medikal ve elektro terapi ile ilgili cihazların imalatı Optik aletlerin ve fotoğrafçılık aletlerinin imalatı Elektrik motoru, jeneratör, transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazlarının imalatı Elektrikli aydınlatma ekipmanlarının imalatı Elektrikli aydınlatma ekipmanlarının imalatı 27.5 Ev Aletleri İmalatı 27.9 Diğer elektrikli donanımların imalatı 28.1 Genel amaçlı makinelerin imalatı 28.2 Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 8 Motorlu Kara Taşıtı, Treyler (Römork) Ve Yarı Treyler (Yarı Römork) İmalatı 28.3 Tarım ve ormancılık makineleri imalatı 28.4 Metal işleme makineleri ve takım tezgahları imalatı 28.9 Diğer özel-amaçlı makinelerin imalatı 29 Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 9 Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı Motorlu kara taşıtlarının imalatı Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı Motorlu kara taşıtları için parça ve aksesuar imalatı Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler 30.1 Gemi ve tekne yapımı 30.2 Demiryolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı 5

31 10 Mobilya İmalatı Hava ve uzay araçları ve ilgili makinelerin imalatı Askeri savaş araçlarının imalatı Motosiklet imalatı Gerçekleştirilmesi Planlanan Faaliyetler Diğer mobilyaların imalatı İMES OSB de öngörülen sektörlerle ilgili iş akım şemaları ve tanımlamaları aşağıda verilmiştir. 1.PLASTİK ÜRÜNLERİN İMALATI Plastik Ürünlerin İmalatı VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici (makine imalatında kullanılacak plastik ince levha, boru, profil, istenilen tasarımda plastik parça, ürünlerde kullanılan ambalajlar vb.) sevkte kullanılacak ambalaj malzemeleri vb.) ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 22.2 başlığı altında toplanan plastik ürünleri imalatı yapılması istenmektedir. Plastik malzemelerin son yüz yılda kullanımı hızla yaygınlaşmıştır. Bunun en önemli nedeni plastiğin bir çok malzemenin yerini almasıdır. Önceden metallerle yapılan bir çok ürün artık plastikler de yapılabilmektedir. Plastik Ürünlerin Üretim Prensibini Gösterir Genel İş Akım Şeması Şekil.1 de verilmiştir. 6

32 Hammadde (Granül Plastik) Üretim Makinasında Depolama Plastiğin Eriyik Haline Getirilmesi Gerekli yöntem ile Şeklin verilmesi Ekstruder/Kalıptan geçirme Enjeksiyon Şişirme Film/levha Kalıba Döküm Ürün mü? Yarı Ürün mü? Yarı ürün Basınçla şekillendirme, Isı ile şekillendirme, Vakum ile şekillendirme Ürün Şekil.1 Plastik Ürünlerin Üretim İş Akım Şeması Plastik ürünlerin üretiminde plastik granüller kullanılacaktır. Bu granüller hazır halde temin edilecektir. Kullanılacak granüller ilk önce üretimin sürekliliği ve kalite açısından plastik şekillendirme ünitesinin silosunda depolanacaktır. Depolanan granül plastik elektrik motoru ile kumanda edilen bir vida vasıtası rezistanslıyla ısıtıcılar ile ısıtılan silindir içine alınacaktır. Vida sıkıştırma işlemi yaparak sıcaklık ve basınç altında plastiği eriyik hale getirecektir. Eriyik hale gelen plastik malzeme sıkıştırma hareketiyle silindirin sonuna kadar iletecektir. Silindirin sonuna gelen eriyik plastik yapılmak istenilen ürünün türüne ve hassasiyete göre uygun yöntem ile şekillendirilecektir. Bu noktada üretimler arasındaki fark plastiğe şekil verecek aksamın değiştirilmesi ile gerçekleşmektedir. Bu kısımlar aşağıda bahsedilmiştir. 7

33 Şekil.2 Kalıp Ekstrüzyon Yöntemi İle Plastik Ürünleri Üretimi Örnek Gösterimi Kalıp Ekstrüzyon Yöntemi (Ekstruder İle Kalıptan Geçirme) Kalıp Ekstrüzyon yöntemi ile plastik ürünlerin üretimi örnek gösterimi Şekil.2 de verilmiştir. Burada eriyik hale getirilen plastik makinanın sonunda bulunan kalıbın şeklini alarak istenilen ürün elde edilecektir. Bu ürünlere profil, boru vb. örnek gösterilebilir. Film/Levha Üretimi Yöntemi Şekil.2 de plastik ürünleri üretimi örnek gösteriminde verilen şekil verme yapısı aşağıda verilen şekilde tertibat kurulduğunda eriyik hale getirilen plastik, film ve levha türü plastik ürünler şeklinde üretilebilecektir. Eriyik Plastiğe Film Ve Levha Şekil Verme Tertibatı Şekil.3 te verilmiştir. (a) (b) Film Şeklini Verme Tertibat 8

34 Levha Şeklini Veren Tertibat Şekil.3 Eriyik Plastiğe Film Ve Levha Şekil Verme Tertibatı Enjeksiyon Yöntemi Şekil.1 de plastik ürünleri üretimi örnek gösteriminde verilen şekil verme yapısı aşağıda verilen biçimde kurulduğunda eriyik hale getirilen plastiğe istenilen plastik ürünler (kapak vb.) üretilebilecektir. Eriyik Plastiğe Enjeksiyon Yöntemi Uygulatacak Şekil Verme Tertibatı Şekil.4 te verilmiştir. Şekil.4 Eriyik Plastiğe Enjeksiyon Yöntemi Uygulatacak Şekil Verme Tertibatı Şişirme Yöntemi Bu yöntemde yumuşak plastik şişirilerek, hava basıncı yardımıyla bir kalıp boşluğuna doldurulur. Şişe gibi ince cidarlı ve içi boş parçaların imal edilmesi mümkün olur. Bu ürünler tüketicilerin büyük miktarlarda kullandıkları malların doldurulmasında kullanılır İki adımda gerçekleştirilir: 1. Başlangıçta bir tüp üretilir 2. Bu tüp kalıp içinde şişirilerek son biçime ulaşılır. Şişirme Yöntemi İle Plastik Ürün Üretimine Örnek Gösterim Şekil.5 te verilmiştir. 9

35 Şekil.5 Şişirme Yöntemi İle Plastik Ürün Üretimine Örnek Gösterimi Kalıba Döküm Yöntemi Bu yöntemde elde edilen plastik eriği yerçekimi ile kalıba dökülür ve sertleştirilir. Basit kalıplarla sınırlıdır Az sayıda özel üretimler için kullanılabilecektir. Çeşitli yöntemlerle elde edilen plastik malzemelerin bir kısmı ürün levha gibi bazı ürünlerde yarı mamul özellikte olabilir. Yarı mamul ürünlerde basınç, vakum, ısı ile şekillendirme gibi fiziksel yöntemlerle şekillendirilerek ürün haline getirilebilecektir. 2.DİĞER METALİK OLMAYAN MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI Düz Cam İmalatı, Düz Camın Şekillendirilmesi Ve İşlenmesi VI.İMES sınırları içersinde makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 23.1 başlığı altında toplanan cam ve cam ürünleri imalatı istenmektedir. Bu proje ile üretilecek makinelerin kabinleri gibi makine imalarında kullanımları gerekebilecek cam malzeme ve aksesuarlar üretilebilecektir. verilmiştir. Yukarıda bahsi geçen Cam Ve Cam Ürünleri İmalatı İş Akım Şeması Şekil.7 de Cam ve cam ürünleri üretimi belli başlı şu süreçleri izleyerek gerçekleştirilecektir. 10

36 Cam imalatında, hammadde olarak çoğu silis esaslı malzemeler olan kum, kalker, feldspat, dolomit, soda, sodyum sülfat gibi malzemeler kullanılacaktır. Söz konusu hammadde eritmeye uygun hale şekilde tesiste stoklanacaktır. Üretilmek istenen cama göre, yukarıda anılan malzemeler belli reçeteler gözetilerek harmanlanacaktır. Elde edilen harman doğalgaz veya elektrik kullanılarak özel fırınlarda C ye kadar ısıtılarak ergitilecektir. Ergitilen malzeme yine ürünün özelliğine göre eritilmiş cam şekillendirme bölümlerine alınacaktır. Cam şekillendirme bölümünde üfleme, pres, haddeleme, yüzdürme, savurma, akıtma, vb. yöntemlerden biriyle istenen forma sokulacaktır. İstenilen cam elde edildikten sonra gerginliklerinin azaltılması için tavlama işlemine tabi tutulacaktır. Tavlama işlemi; cam malzemenin önce iç gerilmelerin giderilmesi için belirli bir kritik sıcaklığın üzerindeki sıcaklıkta bir süre bekletilmesi, daha sonra da cam malzemenin yavaş bir hızla oda sıcaklığına kadar soğutulması ile gerçekleştirilecektir. Böylelikle malzeme daha dayanıklı bir hale getirilecektir. Cam üretimi gerçekleştirildikten sonra isteğe göre cam ürünlerinin gerçekleştirilmesi işlemi yapılacaktır. Eğer cam işlenmeyecek ise direk müşteriye sevk edilebilecektir. Şekillendirme sonrasında üretilen cam, kullanılacak niteliklere sahip olmayabilir. Aşağıda belirtilen işlemlerle camı kullanılacak alana uygun hale getirilmektedir. Bununla birlikte organize sanayi bölgesi sınırları içinde camı üretmeyen, camı hazır olarak tesise getirerek sadece işleme yöntemleri ile cam ürünleri imalatı yapabilecektir. Bu işleme yöntemleri aşağıdaki gibidir. Kesim İşlemi Üretim ardından istenilen boyutlara ulaşmayan camlar istenilen ebat veya şekil düzeltme amacıyla kesim işlemi yapılmaktadır. Elmas kesimi, CNC kesimi, pürmüz ısıl kesim kesim türlerinden bazılarıdır. Üfleme yöntemiyle üretilen bardakların uç kısımları düz ve keskin olduklarından dolayı pürmüz ısıl kesimle düz bir şekle getirilir ve kesici alet kullanılmadığından dudak kısımları kesici olmamaktadır. Rodajlama Camın keskin uçlarına elmas taş ile profil kazandırma işlemidir. Delme ve havşa açma Camın istenilen yerlerinde delik açma işlemidir. 11

37 Hammadde Harmanlama Ergitme Şekillendirme Tavlama Soğutma İşleme ile Özellik verme Evet Cam İşleme Hayır Metal-plastik Aksesuar monte edilecek mi? Montaj Metal-plastik şekillendirme Metal-plastik Hammadde Sevk Şekil.6 Cam Ve Cam Ürünleri İmalatı İş Akım Şeması 12

38 Kenar Ve Yüzey Taşlama Camın kenar ve yüzeylerinin düzlendirilmesidir. Temperleme Temperleme prosesi cam panoların özel fırınlarda erime noktasına yakın derecelerde ısıtıldıktan sonra hızla soğutulması esasına dayanır. Fırında cam yaklaşık 700 C ye kadar ısıtılır ve hava üflenerek soğutulur. Sıcaklığın azalması ile yüzey büzüşür ve sertleşir. Ancak iç kısım sıcak kalır ve yüzeydeki büzülmeye kendini uydurur. İç kısmın da soğumasıyla camın her iki yüzünde basınç, iç kısımda ise çekme gerilmeleri oluşur. Ani soğutma uygulanarak temperlenme işlemi tamamlanır. Bu işlem ile camlar Isı ve darbeye dayanıklı hale gelmesi istendiğinde yapılacaktır. Lamine Lamine camlar, iki cam arasına yerleştirilen plastik ara tabaka (genellikle PVB "polivinil butiral" kullanılmaktadır) ısıtılarak basınç altında tatbik edilir. Böylece camın mukavemeti arttığı gibi kırılsa dahi dağılmayıp bi arada kaldığı için olumsuz durumlara karşı da cam kullanımını güvenli kılmaktadır. Renklendirme Şeffaf camlar camın uygulama alanına göre dekoratif bir görüntü oluşturmayacağı için kullanım alanına göre renklendirilebilirler. Baskı ve püskürtmeli olarak boyanacak camlar gerektiği durumlarda temperlenecek ya da tansiyonsal ısıl işlem uygulanarak boya ile camın iyice tutunması sağlanacaktır. Folyolama Asit ve Kumlama Kumlama işlemi, cam yüzeyinde aşındırma meydana getirerek dekoratif görüntü verme işlemleridir. Bu görünümün oluşması için cam yüzeyi kâğıt ya da pvc folyo ile kaplanacaktır. Folyolar elle ya da özel kesim makinelerinde kesimi yapılarak yapıştırılacaktır. Bu folyoların üzerindeki deseni ortaya çıkaracak şekilde, Cam yüzeyi basınçlı hava ve özel kum taneleri ile aşındırılacaktır. Kumlama yöntemi ile camlar matlaştırılır. Yine kumlama yöntemi ile cam yüzeyine istenilen desen yada resimler işlenir. 13

39 Asit işleminde ise cama etki eden tek asit olan HF (hidroflorik asit) kullanılır. Bunda da yukarıda anlatıldığı gibi açıkta kalan bölgeye asit dökerek cam yüzeyi ile reaksiyona girmesi ve o bölgede bir aşınma oluşturulması sağlanacaktır. Bombeli Temper Bu işlemde temperleme anında ısıl şok uygulanan cam soğutulmadan, belirli redius (yarıçap) oranında bükülür. Temper makinesindeki soğutma bükülme anında uygulanmaktadır. Böylelik bombeli temperli camlar oluşmaktadır. Yukarıda anlatılan yöntemler ile camlar işlenerek istenilen ürünler elde edilecektir. Elde edilen ürünlere bazı aksesuar, iskelet vb. sistemlerin monte edilme ihtiyaç duyulur ise daha önceki bölümlerde anlatılan metal-plastik işleme yöntemlerinden herhangi biri ile üretilen ürünlerin montajı yapılacaktır. Tamamlanan ürünler müsteriye sevk edilecektir. 3.ANA METAL SANAYİ Ana Demir Ve Çelik Ürünleri İle Demir Alaşımları İmalatı VI.İMES sınırları içersinde, makine imalatını kullanılabilecek ürünleri imal edebilecek (yassı metal, külçe, blok ve pik demir, haddelenmiş bar ve çubuk ürünleri vb.) ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev.2 listesine göre Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı başlığı altında bulunan çelikten sıcak haddelenmiş bar ve çubukların üretilmesi, çelikten sıcak haddelenmiş açık profil üretilmesi, çelikten ve kaynaklı çelikten açık profillerin üretimi faaliyetinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Demir cevheri, hurda, demir-çelik, külçe vb. hammaddeler elektrikli, doğalgazlı veya katı yakıtlı ergitme ocaklarında ergitildikten sonra isteğe göre yapılmış kalıplara dökülür. Döküm işlemi işleyişe göre kesikli veya sürekli döküm olarak gerçekleştirilir. Soğutma işleminden sonra pik demir, kütük, bar vb. ürünler elde edilir. Bu aşamada üretilen ürünler sıcak veya soğuk çekilmiş yassı hadde ürünleri, çelikten tüpler, borular, içi boş profiller vb. bağlantı elemanlarının üretimde hammadde olarak kullanılır. Hammaddeler vinç ve itici vasıtasıyla fırına tavlanması için verilir. Tavlama, hammaddenin iç yapısını düzenlemek, bileşim homejenliğini sağlamak, iç gerilmeleri 14

40 azaltarak malzeme sertliğini düşürmek ve sonraki operesyonların gelişimini kolaylaştırmak amacıyla yapılan işlemdir. Kütük, orta sıcaklığı C olan fırında 3,5 4 saat kalır. İtici vasıtası ile yaklaşık sn de bir adet tavlanmış kütük fırından çıkartılır ve kule elemanı tarafından çekilecek mamul cinsine göre paso ayarları yapılan merdanelere verilmek üzere yolluğa verilir. Mamul ebadına ve türüne göre merdane paso ayarı yapılır. Yolluğa verilen malzeme sıcak şekil değiştirme yapılarak istenilen form ve ölçüde çıkartılır. Elde edilen ürünün sertlik kazanması ve kalitesinin artması için termexleme kısmında yüksek sıcaklıktaki ürüne basınçlı soğuk su uygulanır. Izgaralar vasıtasıyla hem malzemenin soğutulması hem de malzemenin hareketi sağlanmış olur. Makasa gelen malzemeler çift taraftan kesilir. Röleler ve yükleme kolları ile hareket verilerek paketleme haznesine düşürülür. Paket baş, orta ve sonda olmak üzere üç yerden malzemeyi toplamak için, toka ve çelik çember ile çemberlenir. Çemberlenen paket, 5,5 6,0 mm lik tel ile de en önceki bağların içlerinden taşımak için çift dolamak suretiyle üç yerden bağlanarak ambalajlama işlemi gerçekleştirilir. Ana Demir Ve Çelik Ürünleri İle Demir Alaşımları İmalatı İş Akım Şeması Şekil.7 de verilmiştir. 15

41 DEMİR CEVHERİ, DEMİR-ÇELİK HURDA,KÜLÇE VB. ERGİTME SÜREKLİ VEYA KESİKLİ DÖKÜM BAR PİK DEMİR KÜTÜK FIRIN TAVLAMA SICAK HADDELEME RULO SARICI UÇ KESME TAVLAMA VE KUMLAMA TERMEX ASİT BANYOSU IZGARA SOĞUTMA BOY KESME VE DİLME BOY KESME SAC RULO İÇİ DOLU PROFİL VE ÇUBUK SEVKİYAT Şekil.7 Ana Demir Ve Çelik Ürünleri İle Demir Alaşımları İmalatı İş Akım Şeması 16

42 Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller Ve Benzeri Bağlantı Parçalarının İmalatı VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatında kullanıbilecek (içi boş profiller, bağlantı parçaları, boru vb.) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev.2 listesine göre 24.2 başlığı altında bulunan Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçaları üretiminin gerçekleşmesi planlanmaktadır. Üretimde hammadde olarak sac rulo kullanılacaktır. Hammadde stok alanında depolanan sac bandlar istenilen ebatta dilme makinelerinde kesilir. Dilme makinelerinde kesme işlemi tamamlanmış sac band, band açıcıya yüklenerek form ve şekil verilir. Sac band buradan boru şeklini almak üzere kaynak makinelerine beslenir. Kaynak prosesinde sac bandlar boru haline getirilir. Kaynak işleminden oluşabilecek iç ve dış çapaklar temizlenir. Çapak temizleme işleminden sonra boru kalibre makaralarına doğru ilerler. Kalibre makaralarında yuvarlak, kare veya dikdörtgen formlarına dönüştürülür. Nihai ürün makineye entegre otomatik testere ile istenilen boylarda kesilerek konveyörler ile kaynak hattından uzaklaştırılır. Üretilen boru ve profiller hidrostatik testlere tabi tutulmaktadır. Üretilen çelik boru, profil yüzey işlemlerinden geçirilmektedir. Yüzey işlemleri kapsamında fırçalama, zımparalama ve taşlama yapılmaktadır. Taşlama, geometrik olarak belirli olmayan kesici ağızlarla talaş kaldırma işlemidir. Dönen taşlama taşı bağlayıcı maddelerle bağlanan taş taneciklerinden ve talaş boşluğu olarak görev yapan, gözeneklerden meydana gelir. Taşlama yapılarak yüzeyin daha parlak olması sağlanır. Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller Ve Benzeri Bağlantı Parçalarının İmalatı İş Akım Şeması Şekil.8 de verilmiştir. 17

43 HAMMADDE BAND DİLME BAND BOŞALTMA FORM, ŞEKİL VERME KAYNAK KALİBRE STENCİL YAZI YAZMA (MARKALAMA) TESTERE TAVLAMA BORU DOĞRULTMA HİDROSTATİK TEST SON KONTROL PAKETLEME SEVKİYAT Şekil.8 Çelikten Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller Ve Benzeri Bağlantı Parçalarının İmalatı İş Akım Şeması 18

44 Çeliğin İlk İşlenmesinde Elde Edilen Diğer Ürünlerin İmalatı VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatında kullanıbilecek (Çelik tel, haddelenmiş çelik ürünlerinin imalatı, soğuk şekillendirilmiş açık profil imalatı vb.) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev.2 listesine göre Çeliğin İlk İşlenmesinde Elde Edilen Diğer Ürünlerin İmalatının gerçekleşmesi planlanmaktadır. İşlem basamakları olarak, soğuk ve sıcak haddeleme, soğuk çekilmesi (çekme, taşlama ve burma) işlemleri sıralanabilinir. Bu kapsamda yukarıda da belirtildiği gibi son ürüne göre bu işlem basamakları yapılır. Bu işlemlerde hammadde olarak çelik kullanılır. Haddeleme işlemi ürüne şekil verilmesi işlemidir. Haddehaneye gelen çelik ağır ignottur. Bu haddelenerek slb veya blum elde edilir. Slab levha üretiminde kullanılan dikdörtgen veya kare kesitli yassı hadde üründür. Blum ise küçük kenarı en az 140 mm. Olan dikdörtgen veya kare kesitli yassı üründür. Slabın haddelenmesiyle levha ve rulo levha üretilir. Levhalar 4,75 mm den kalın olan yassı ürünlerdir. Rulo levhalar 10 mm den kalındır. Soğuk haddeleme malzemenin yeniden kristalleşme sıcaklığının altında yapılan haddelemedir. Soğuk haddeleme, sıcak haddelenmiş şeritlere nazaran daha az çap toleransı ve düzgün yüzey sertliği (gerilme sertliği) mukavemeti artırmak için kullanılır. Soğuk haddelenmiş çelik levhalar için başlama maddesi, sıcak şeriy haddelerden bozulan sıcak haddelenmiş saçlardır. Üç beş tezgahlı yüksek devirli dörtlü haddeler çelik levha alaşımlarının soğuk haddelemesi için kullanılır. Soğuk haddeleme sonucunda elde edilen ürün galvanizler, oluklu saç, tel çekme işlemlerinde kullanılır. Sıcak haddeleme ise malzemenin yeniden kristalleşme sıcaklığının üzerinde yapılan haddelemedir. Çelik sektöründe sıcak haddeleme blum milinde yapılır. Blum mili 60 cm den 137 cm. çapına kadar ikili reversibl merdanedir. Sıcak haddeleme için kesilen levhalar ikili, üçlü ve dörtlü haddelerde çapraz haddelenerek elde edilir ve sonra bütün kenarlarından kesilen ebatlara ayrılır. Sıcak haddeleme sonucu elde edilen malzeme soğuk haddelemeye tabi tutulur. 19

45 Barların Soğuk Çekilmesi Oluşturulan barlar farklı kullanımlar için çelik tel, halat veya yassı çelik haline soğuk çekme işlemi ile getirilir. Soğuk haddeleme sonucu elde edilen ince rulo halindeki malzemeler, tel haline getirilmek için iki taraftan çekilerek ve kalıptan geçirilir. Telin çapı kullanılacak işleme göre belirlenir. İnce teller ise halat haline getirilmek üzere, döner sistem yardımı ile burma haline getirilir. Özellikle farklı kaldırma işlemleri için kullanılan bu tür çelik halatların hangi çaptaki tellerin kullanılacağı veya kaç adet çelik telin burulacağı müşteri talebine göre yapılır. Yassılaştırma işlemi yine çekme işlemiile birlikte merdane yardımı ile kalıp vasıtası ile istenilen ölçekte elde edilir. Kaplama İşlemi; Kullanıma göre soğuk haddeleme veya soğuk çekme sonucunda yüzey temizleme işlemi yapılır. Yüzey temizleme işlemi sonucunda taleplere göre ürünün üzerine kaplama yapılır. Oluklu Levhaların ve Sandviç Panellerin İmalatı Soğuk haddelemeden geçen ürünler kalıplar içerisinden geçirilerek müşteri talebine göre şekillendirilir. Şekillendirme işleminden sonra yüzey temizleme ve kaplama işlemi yapılır. Değerli Ana Metaller Ve Diğer Demir Dışı Metallerin İmalatı VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatında kullanıbilecek (değerli alaşımlar, değerli metal kaplı parçaların imalı vb.) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev.2 listesine göre 24.4 Değerli Ana Metaller Ve Diğer Demir Dışı Metallerin İmalatının gerçekleşmesi planlanmaktadır. Değerli Metallerin Üretilmesi/ Kaplanması Değerli metaller hurda veya külçe olarak alınan değerli metaller potalarda eritilir. Potalara değerli metalle birlikte mukavemetini artırmak amacı ile reçetelere göre farklı metaller katılır. Ayrıca safsızlıklarına göre gerekli malzemeler de eklenir. Ergitme işleminden sonra, değerli metal direkt olarak kullanılacaksa potalardan hazırlanan kalıplara dökülerek gerekli şekil verilir. İp haline getirme işleminde ise yine kalıplar kullanılır daha sonrada çekme işlemi ile gerekli kalınlığa getirilir. Değerli metal alaşımları için ise kullanım alanlarına göre belirlenen reçetelere göre alaşımlar eklenerek potada eritilir ve kalıplara dökülür. 20

46 Herhangi bir malzemenin üzerinin kaplanması için, kaplanacak malzemeyi içeren eriyik içine değerli metal batırılır. Belirli bir süre tutulur ve asılarak kurumaya bırakılır. Alüminyum, kurşun, çinko, kalay, bakır gibi demir dışı metallerin üretilmesi Demir dışı metallerin üretilmesi işleminde madenden çıkarılmış malzemeler ile birlikte ekseriyetle hurda parçalar kullanılır. Bu kapsamda üretim aşamaları; Hammadde Hurda Malzemenin İşleme Hazırlanması Ergitme Fırınları ve Alaşımların Karıştırılması ve Döküm dür. Hammadde Temini Üretim için gerekli hammadde hurdalardan veya madenden çıkartılan ürünlerden elde edilir. Bunun dışında üretimlerle ilgili uluslararası literatür ve ürün borsalarında talep edilen alaşımlara göre saf metaller kullanılır. Hurda Metallerin İşleme Hazırlanması: Lisanslı tesislerden kullanılacak olan metal alınır. Hurdalar magnetik ayırıcılar vasıtası ile içerinde karışmış olabilecek demir hurdalardan ayıklanır. Buradan sonra havalı ayırıcıda içerisine karışmış olabilecek diğer demir dışı maddeler bu ünitede ayrılmış olur. İçeriğinde farklı metaller varsa bu kısımlar kesici yardımı ile alınır ve hurdaya ayrılır. Konveyorlar vasıtası ile tüm hurda malzeme kontrol edilir. Daha sonra kırma makinesinde parçalanır ve preslenir. Presli balya haline getirilmiş olan hurdalar, şarj edilmek üzere eritme fırınlarına transfer edilir. Ergitme Fırınları ve Alaşımların Karıştırılması: Preslenmiş ve yabancı maddelerden ayrıştırılmış olan hurdalar ergitme fırınlarına şarj edilmektedir. Doğalgaz veya elektrikle çalıştırılan ve yaklaşık C ye kadar ısıtılmış döner fırınlarda metallerin eritilmesi sağlanır. Eritilen metalde oluşan cürüflar alınır ve yolluk ya da taşıma potasıyla tutma fırınına iletilir. Tutma fırınında tutulan erimiş metalden örnek alınır ve müşteri isterlerine göre ve eksik olan alaşımlar eklenir. Ekleme işlemi bittikten sonra eriyiğe rafinasyon yapılarak müşteri isteğine göre kalıplara dökülür ve soğuması beklenir. Külçe Üretimi İş Akış Şeması Şekil.10 da Alaşımlı Külçe/Deoksidant Ve T-Bar Üretimi İş Akış Şeması Şekil.9 da verilmiştir. 21

47 HAMMADDE ŞARJ İŞLEMİ DÖNER FIRIN DÖKÜM TRANSFER YOLLUĞU İNGOT SBT. FIRINLAR (Gerektiğinde Transfer) POMPA TUTMA FIRINI DÖKÜM YOLLUĞU T-BAR DÖKÜM İŞLEMİ ALAŞIMLI KÜLÇE DEOKS DÖKÜM MAKİNASI DEPOLAMA ALAŞIMLI KÜLÇE DEOKS DÖKÜM MAKİNASI SEVKİYAT DEPOLAMA SEVKİYAT Şekil.9 Külçe Üretimi İş Akış Şeması 22

48 HAMMADDE ŞARJ İŞLEMİ POMPA GEREKTİĞİN DE POTA İLE TRANSFER ERGİTME FIRINI GEREKTİĞİN DE POTA İLE TRANSFER TUTMA FIRINI DÖKÜM YOLLUĞU DÖKÜM MAKİNASI DÖKÜM İŞLEMİ DEPOLAMA SEVKİYAT Şekil.10 Alaşımlı Külçe/Deoksidant Ve T-Bar Üretimi İş Akış Şeması 23

49 Metal Döküm Sanayi VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatında kullanıbilecek (Demir döküm parça, çelik döküm parça, demir dışı döküm parçaları vb.) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev.2 listesine göre Metal Döküm Sanayi Ürünleri İmalatının gerçekleşmesi planlanmaktadır. Bu grup yarı işlenmiş ürünlerin ve çeşitli döküm mamullerinin dökümle imalatını kapsamaktadır. Demir döküm olarak yarı mamul demir ürünlerin dökümü, demir boru, içi boş profillerin dökümü (tüpler gibi), çelik dökümü olarak yarı mamül çelik ürünlerin dökümü, dökme çelik dökümü, dikişsiz çelik boru dökümü, ayrıca hafif metallerin (alüminyum, magezyum vb.) dökümü, demir dışı ağır metallerin dökümü bu kapsamda değerlendirilir. Demir Çelik Döküm İşlemi Bu bölüm demir ve çelik döküm işlemi ve demir dışı metallerin döküm işlemleri olarak iki kısımda değerlendirilmiştir. Demir ve çelik dökümü ile edilen malzemeler ağır iş makineleri, makine üretimleri, otomotiv sektöründe kullanılmaktadır. Çelik demir cevherinden veya hurda çelikten yapılır. Demir cevheri çeşitli alaşımlar da eklenerek çelik haline getirilir. Demir ve çelik döküm işleminde çoğunlukla hurda malzeme kullanılmaktadır. Demir ve çelik dökümlerinde aşağıdaki üretim prosesi aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır. Modelhane Maça Üretim Dökümhane Ambalajlama Modelhane, Maçahane Prosesi: Müşteri talepleri doğrultusunda değerlendirme yapılır uygunsa kayıt altına alınır. Kayıt altına alınan talep doğrultusunda imalat resmi çizilir, model resimleri çizilir. Çizimlerden sonra model üretim programı hazırlanır ve model kalıpları dökülür ve işlenir. 24

50 Deneme maça basımı ve dökümü yapılır uygun değilse imalat resmi baştan çizilir, uygunsa numune işlenir ve onaylanır. Maça Üretim Prosesi: Maça kumu, Maça sandığı, Maça modeli Pirinç, filtre, Reçine, Amin gazı ve Katalizörler üretim girdisi olarak Dökümhane maça üretim programına alınır ve Maçanın preslenmesi prosesi gerçekleşir. Kalite kontrolü yapıldıktan sonra eğer uygun değilse hurdaya ayrılır, uygunsa traşlama prosesine alınır, Macun ile maşanın tadilatı yapılır, burada malzeme boyanır ve kurutmaya alınır, daha sonra da dökümhaneye gönderilir. Bu proseste bir adet emisyon kaynağı mevcuttur. Dökümhane Üretim Prosesi: Tesise getirilen kumlar kum silolarına depolanır. Bentonit, kömür tozu ve su miksere alınır ve kum hazırlama işlemi gerçekleştirilir. Kalıplanmaya hazır hale gelen kum pres kalıplamadan kapamaya buradan dökümhaneye gönderilir. Preslenmiş demir metaller konveyor yardımı ile indüksiyon ocağına alınır C arasındaki sıcaklıkta ergitilir. Ergitme sırasında eriyik üzerindeki cüruflar alınır. Eriyikten numune alınarak alaşımların uygunluğu kontrol edilir. Uygun olmaması halinde alaşım eklenir. Ergitilmiş metal dökümhaneye getirilir. Eriyik kaliplara dökülür. İşlemler tamamlandıktan sonra soğuma prosesi gerçekleştirilir. Döküm yapılan parçaların üzerindeki cürufların temizlenmesi için kumlama işlemi yapılır. Gerekiyorsa zımparalama işlemi yapılır. Döküm yapılan parçaların üzerine herhangi bir şekilde işlem yapılacaksa CNC tezgahlarında işleme tabi tutulur. 25

51 HAMMADDE ERGİTME KALIP HAZIRLAMA DÖKÜM KALIP BOZMA BÖLÜMÜ TAŞLAMA VE YÜZEY KUMU TEMİZLEME SEVKİYAT BÖLÜMÜ Şekil.11 Döküm prosesi iş akım şeması Hafif Metallerin Döküm İşlemi Hafif metallerin döküm işleminde de döküm yapılacak malzemenin ilk önce kalıbı hazırlanır. Hazırlanan kalıp enjeksiyon makinesine konulur. Hefif metallerin döküm işleminde de hurda malzeme veya külçe kullanılır. Döküm işleminden önce doğalgaz veya elektrikle çalışan potalarda metal eritlir. Eritilen malzeme, enjeksiyon döküm makinasındaki kalıplara kepçe yardımı ile dökülür. Katılaşma tamamlanıncaya kadar basınç uygulanmaya devam edilir. Daha sonra kalıp açılarak itici çubuklar yardımıyla parça kalıptan çıkarılarak işlem tamamlanır. Alüminyum enjeksiyon döküm kalıplarının üzerinde parçaları çıkarabilmek için itici çubuklar vardır. Kalıpların sıcaklığının sabit kalması için genellikle kapalı devre soğutma suyu ile soğutulur. Hem kalıp ömrü artar hem de katılaşma esnasında hızlı soğuma sağlanır. İkinci kepçe konulmadan önce kalıp basınçlı hava ile temizlenir. Üretilen kalıplara yolluk ve çapak işlemleri yapılarak düzeltilir. Daha sonra ürüne göre boya işlemi yapılır ve en son kumlama yöntemi ile proses tamamlanır. 26

52 HAMMADDE ERGİTME ENJEKSİYON DÖKÜM YOLLUK KIRMA ÇAPAK ALMA BOYA* KUMLAMA KASALAMA SEVKİYAT Şekil.12 Hafif Metal Dökümü 27

53 4. MAKİNE VE TEÇHİZAT HARİÇ, FABRİKASYON METAL ÜRÜNLERİ İMALATI Metal Yapı Malzemeleri İmalatı VI.İMES sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.1 başlığı altında toplanan metal yapı malzemelerini imalatı istenmektedir. Bu proje ile bazı makinelerin kullanımları gerekebilecek iskele sistemlerin imalatı, çoğunluğu metalden yapılmış makine kontrol binası inşası, kontrol binaları gibi gerekli alanlar için kapı ve pencerelerin imalatı, gerekli olabilecek diğer konstrüksiyon yapı ve yapı parçalarının imalatı vb. şeklinde kısaca planlanan faaliyetlere örnek verilebilir. verilmiştir. Yukarıda bahsi geçen Metal Yapı Malzemelerinin İmalatı İş Akım Şeması Şekil.13 te Mamul Metal Kesme Delme Gerekli Fiziksel İşlemler Bükme Montaj Boyama Gerekli mi? Evet Boyama Hayır Ürün Şekil.13 Metal Yapı Malzemelerinin İmalatı İş Akım Şeması Bu başlık altında bahsi geçen işlemler soğuk demir atölyesinde gerçekleştirilecektir. gerekli olan hammaddeler hazır olarak temin edilecektir. Kullanılacak ana hammaddeler 28

54 metal saç, profil, levha, lama, boru vb. mamul metallerdir. Tesis alanına getirilecek olan bu metaller yapılacak yapının tasarımına göre kesme, bükme, delme işlemleri yapılarak gerekli unsurlar meydana getirilecektir. Meydana gelen unsurlar kaynak işlemi montajı yapılarak istenilen ürün elde edilecektir. Bazı durumlarda ürünlerin korozyona dayanıklı olması veya daha güzel bir görünüş olması için boyama işlemi de müşteri isterine göre yapılacaktır. Metal Tank, Rezervuar Ve Muhafaza Kapları İmalatı VI.İMES Makina İhtisas organize sanayi bölgesi sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.2 başlığı altında toplanan Metal Tank, Rezervuar Ve Muhafaza Kapları İmalatı istenmektedir. Bu proje ile makine ekipmanların tamamlayıcı unsurları olan ısıtcı radyatörlerin (merkezi ısıtma sistemleri hariç) ve kazanlarının (boyler) imalatını, depolamada veya imalatta kullanmak amacıyla sabit olarak kurulmuş metal rezervuar, tank ve benzer muhafazaların imalatının gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen Metal Tank, Rezervuar Ve Muhafaza Kapları İmalatı İş Akım Şeması Şekil.14 te verilmiştir. Metal tank, ısıtıcı radyatörlerin (merkezi ısıtma sistemleri hariç) ve kazanlarının (boyler),rezervuar ve muhafaza kapları imalatı kapsamında saç, levha, lama, profil gibi mamul metaller kullanılacaktır. Üretim 3 hattan birbirinden bağımsız bir şekilde yürüyecektir. Birinci hat gövde imalatı, ikinci hat bombe imalatı ve üçüncü hat ayak imalatıdır (bu hat müşteri isterine göre uygulanmaktadır). Birinci hat olan gövde imalatında hazır temin edilen metal saç veya levha ya direk yada kesim ile istenilen boyutta getirilerek büküm alanına getirilecektir. Burada gövde tasarımına göre metaller bükülecektir. Gövde eğer birkaç parçadan oluşuyor ise bu parçalar kaynak ile birleştirilecektir. Gövde üzerinde eğer gerekiyorsa gerekli basınç gösterge vb. unsurlar için gerekli delikler açılacaktır. Bu işlemin yapılması ile gövde imalatı sonlanmış olacaktır. İkinci hat olan bombe imalatında hazır temin edilen metal saç veya levha kesim ile istenilen şekle getirilerek bombe alanına getirilecektir. Bombe alanında bombe yapma 29

55 makineleri ile bombe şekli verilecektir. Eğer bombelerde flanş yeterli seviyede olmaz ise flanşlama yapılarak bombe imalatı tamamlanacaktır. Üçüncü hat olan ayak imalatı tasarım ve müşteri isterine göre yapılacaktır. Eğer ayak yapmak gerekirse mamul metal lama, profile kesme, bükme, delme vb. mekanik işlemler yapılarak ayak için gerekli unsurlar oluşturulacaktır. Daha sonra bu parçalar kaynakla birleştirmek suretiyle ayak oluşturulacaktır. Bu üç hatta oluşturulan ana parçalar kaynak ile birbirlerine monte edilerek ürün elde edilecektir. Daha sonra müşteriye sevk işlemleri gerçekleştirilecektir. 30

56 Mamul Metal Kesim Büküm Bombe şeklini verme Tank ayaklı mı olacak? Bu kapsamda işlem yapılmayacak Evet Birkaç parçadan oluşuyorsa Kaynakla birlestirme Flanş yeterli mi? Kesme, delme, bükme Eğer gerekiyorsa gerekli basınç deliklerinin açılması Flanşlama Kaynakla Birleştirme Gövde İmalatı Bombe imalatı Ayak İmalatı Montaj Eğer boyama istenirse boyama işlemi yapılacaktır Ürün Şekil.14 Metal Tank, Rezervuar Ve Muhafaza Kapları İmalatı İş Akım Şeması Buhar Jeneratörü İmalatı, Merkezi Isıtma Sıcak Su Kazanları (Boylerleri) Hariç VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.3 başlığı altında buhar jeneratörü imalatının yapılması istenmektedir. Buhar Jeneratörü İmalatının İş Akım Şeması Şekil.15 te verilmiştir. 31

57 Buhar jeneratörleri prensip olarak buharı depo etmeden üretip sisteme gönderen, düşük su hacimleri ile çalışan ünitelerdir. Su borulu tipler bir su serpantinine basılan suyun serpantin çevresince ısıtılıp buhar fazına geçirilmesi esasına dayalı çalışmaktadır. Söz konusu imalatı kapsamında hammadde olarak yarı mamul saç, levha, boru, vb. metaller ve mamul parçalar (brülör, basınç göstergeleri) kullanılacaktır. kullanılacaktır. Üretim 3 hattan birbirinden bağımsız bir şekilde yürüyecektir. Birinci hat gövde imalatı, ikinci hat serpantinlerin imalatı, ikinci hat metal parçaların imalatı şeklindedir. Gövde imalarında levha, saç vb. metaller kullanılarak istenilen ebatlarda kesilecektir. Kesilen parçalar delme, kıvırma vb işlemlerle fiziksel olarak şekillendirilecektir. Şekillendirilen parçalar kaynak,perçin vb. metodlar ile birleştirilerek gövde imal edilecektir. Gövde içine yerleştirilecek olan serpantinlerin yapılmasında çeitli türde borular kullanılacaktır. Borular kıvırma, delme vb fiziksel işlemler ile şekillendirilerek birleştirilecektir. Eksik kalan diğer parçalar ya hazır olarak alınacak yada torna, freze vb. metal işleme makineleri ile şekillendirilerek imal edilecektir. imal edilen parçalar birbirine montajı yapılarak son ürün elde edilecektir. 32

58 Metal yarı mamuller Mamul Parçalar (brulor, basınç göstergeleri vb.) Metal (saç levha vb.) Metal (Boru.) Metal Parçalar Metal Kesme Şekil verme Şekil verme Şekil Verme Birleştirme Birleştirme Serpantin ve Borulama tertibatı Gövde İmalatı Birleştirme ÜRÜN Şekil.15 Buhar Jeneratörü İmalatı İş Akım Şeması Silah ve Mühimmat (Savaş gereçleri) İmalatı VI. İMES Makina İhtisas organize sanayi bölgesi sınırları içersinde, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.4 başlığı altında Silah ve Mühimmat (Savaş gereçleri) İmalatının yapılması istenmektedir. Bu proje ile imalat sanayi 33

59 alanında, her çeşit silah, mühimmat (savaş gerecleri), makine ve teçhizatı savunma ve sivil savunma ihtiyaçlarına göre planlama ve ekonomik bir şekilde üretmek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda Ağır silah imalatı (torpil kovanları, ağır makineli tüfekler, savaş araçları, büyük toplar vb), Küçük silahların imalatı (revolver, av tüfeği, hafif makineli tüfekler vb.) savaş mühimmatının imalatı, Avcılık, spor veya savunma amaçlı ateşli silah imalatı, Bomba, mayın ve torpido gibi patlayıcı tertibatların imalatının yapılabileceği ön görülmektedir. Söz konusu imalatlar; makine imalatında gerçekleştirilecek içerik ile aynı özellikte olacaktır. Özetle metal hammaddenin tesis alanına getirilecek, daha sonra şekillendirilmesi, işlenmesi, kaplanması ve montajı işlemlerinin gerçekleştirilmesi ile ürün elde edilecektir. Metallerin Dövülmesi, Preslenmesi, Baskılanması Ve Yuvarlanması VI.İMES sınırları içersinde, makine imalatını destekleyici (preslenmiş metal, baskılı metal, dövülerek elde edilmiş parçalar vb. ) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.5 başlığı altında toplanan metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi imalatının yapılması istenmektedir. Bu proje ile bazı makinelerin imalatında veya aksesuarları için metal parçaların dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması ile şekil verilerek gerekli ürünlerin elde edilmesi amaçlanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen Metallerin Dövülmesi, Preslenmesi, Baskılanması Ve Yuvarlanması İş Akım Şeması Şekil.16 da verilmiştir. Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması kapsamında işlenecek yarı mamul saç levhalar veya form kazandırılmak istenilen yarı mamul metal parçalar kullanılacaktır. Bu işlemler bazıları birbiri ard ardına yapılacağı gibi münferit olarak da yapılabilecektir. Metal presleme işlemi için metaller rulo saç veya levha halinde üretim alanına getirilecektir. Getirilen metal hammaddeler istenirse dilme işlemi istenilen kalınlıklarda çalışılabilecektir. Temin edilen saç levhara preslerle yüksek tonajlı kuvvet uygulayarak şekil verilecektir. İstenilen şekli alan metal levha presleme işleminden dolayı kenarlarında çapak kalacaktır. Bu çapaklar ürün kalitesi için önemli olduğundan çapak alma işlemine tabi tutularak istenilen ürün elde edilecektir. 34

60 Metal dövme işlemi için yarı mamül halde metal parçaları kullanılacaktır. Metal parçaların istenilen şekli alabilmesi için fırında ısıtma işlemi ile şekil alacak forma getirilecektir. Yüksek tonajda bir darbe ile istenilen şekil (kalıp vasıtasıyla) verilecektir. Metal baskılama ve yuvarlama işlemi için yarı mamül halde metal parçaları kullanılacaktır. Metal parçalara baskı ve yuvarlama makineleri ile istenilen form kazandırılacaktır. Mamul Metal Dilme Yapılacak mı? Isıtıtarak Şekil verilecek Hale Getirme Baskılama Makinesi Yuvarlama makinası Dilme İstenilen Şekle göre dövme işlemi Baskılanmış ürün Yuvarlanmış Ürün Pres Dövülmüş Ürün Çapak Alma Preslenmiş Ürün Şekil.16 Metallerin Dövülmesi, Preslenmesi, Baskılanması Ve Yuvarlanması İş Akım Şeması Metallerin İşlenmesi Ve Kaplanması; Makinede İşleme VI.İMES sınırları içersinde, makine imalatında kullanılabilecek (kaplanmış makine parçaları, torna, cnc vb makinelerle işlenmiş parçalar vb.) ürünleri imal edebilecek ve 35

61 Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.6 başlığı altında toplanan metallerin makinede işlenmesi ve kaplanması faaliyeti istenmektedir. Bu proje ile metallerin işlenerek veya kaplanarak metal parça ve aksesuar ürünlerinin imalatı amaçlanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen Metallerin Makinede İşlenmesi Ve Kaplanması İş Akım Şeması Şekil.17 de verilmiştir. Metallerin makinede işlenmesi ve kaplanması faaliyeti kapsamında işlenecek döküm, çelik, diğer metal parçalar yarı mamul halde tesis alanına getirilecektir. Gelen yarı mamulun özelliğine göre, sadece yüzey kaplama, sadece ısıl işlem (sertleştirme) veya makine ile işleme faaliyeti gerçekleştirilecektir. İşlenecek parça tasarıma göre torna, freze, CNC, perdahlama, rendeleme, delik, oyuk, oluk açma, testere veya lazerle kesme makineleri kullanılarak istenilen şekil verilecektir. Elde edilen ürün eğer müşteri talebinde var ise ısıl işlem uygulayarak (bu işlem metali belirli süre ve sıcaklıklarda ısıya maruz bırakarak yapılır) sertleştirme işlemine tabi tutulacaktır. Isıl işleme tabi tutulan yada sadece makinede işlenen parçalarda olabilecek çapaklar için taşlama/çapak alma işlemi yapılacaktır. Taşlama/çapak alma işleminden sonra nihai halini alan ürün eğer müşteri talep eder ise yüzey kaplama işlemine sokulacaktır. Yüzey kaplama işlemi, metallerle kaplama (nikel, krom, çinko, eloksal, ve diğer metallerle kaplanması), Organik kaplama (boya, vernik, plastik, emaye, reçine ve polimer vb. malzemeler ile ), inorganik kaplama (fosfat, kromat ve oksit içeren kaplama, seramik-cam kaplama, anodik ve kimyasal işlemler ile üretilen kaplama) yöntemleri uygulanarak metal parçalar istenildiği şekilde kaplanacaktır. Kaplanan ürünler müsterilere sevk edilecektir. 36

62 Yarı Mamul Metal Makinada İşleme (Bu kapsamda aşağıda belirtilen işlemler yapılacaktır) CNC ile işleme Freze ile işleme Torna ile işleme Delme, Oluk Açma, Testere,Lazer ile Kesme, Perdahlama, Bileme Rendeleme Isıl işlem gerekiyor mu? Isıl İşlem (Sertleştirme) Hayır Taşlama/Çapak Alma Elde Edilen Parçaların Birleştirilmesi gerekiyor mu? Birleştirme (kaynak vb) Hayır Yüzey Kaplaması Gerekli mi? Yüzey Kaplanması METAL KAPLAMA (Çinko, Nikel, Krom, Eloksal ve Diğer Metaller ile kaplama) Hayır ORGANİK KAPLAMA (Boya, Vernik, Emaye, Reçine plastik ve polimerler ile kaplama) İNORGANİK KAPLAMA (fosfat,kromat ve oksitleri içeren kaplama Seramik-cam kaplama, anodik ve kimyasal işlemler ile üretilen kaplama) Ürün Şekil.17 Metallerin Makinede İşlenmesi Ve Kaplanması Faaliyeti 37

63 Diğer Kesici Aletler İle El Aletleri Ve Genel Hırdavat Malzemeleri İmalatı VI. sınırları içersinde, makine imalatında kullanılabilecek (kesici bıcaklar, kilit, menteşe, testere bıcakları, zımbalar, metal el aletleri vb.) ürünleri imal edebilecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 25.7 başlığı altında, metal el aletlerinin ve genel hırdavat malzemelerinin imalatı faaliyetinin yapılması istenmektedir. Bu proje ile makaslar ve elektriksiz saç kesme makineleri, asma kilitler, kilitler, ve benzerleri ile taşıtlar vb. için hırdavat ürünleri imalatı, makineler veya mekanik cihazlar için bıçaklar ve kesici bıçak ağızlarının imalatı, pense, tornavida vb. gibi el aletlerinin imalatı, motor gücü kullanılmayan tarımsal el aletlerinin imalatı, dairesel testere ve zincir testere bıçakları (ağızları) dahil, testere ve testere bıçakları imalatı, motor gücüyle çalışsın ya da çalışmasın el aletleri veya takım tezgahları için birbiriyle değiştirilebilir aletlerin imalatı, matkap uçları, zımbalar (zımba uçları), freze bıçakları vb. pres takımları, demirci aletlerinin imalatı, kalıp kutuları ve kalıp imalatı gibi imalatlar amaçlanmaktadır. Yukarıda bahsi geçen Metal El Aletlerinin Ve Genel Hırdavat Malzemelerinin İmalatı İş Akım Şeması Şekil.18 de verilmiştir. Çatal-bıçak takımının, metal el aletlerinin ve genel hırdavat malzemelerinin imalatında hammadde olarak tel, levha, saç vb. yarı mamul metaller ve ürün çeşitliliğine göre mamul halde satın alınacak plastik, metal parçalar (conta,yay vb.) parçalar kullanılacaktır. Ürün özet olarak metal parçaların işlenmesi ile oluşacak parçaların birbirine monte edilmesi ile uygulanacaktır. Metallerin işlenmesi bu raporda bahsi geçen sıcak dövme, torna, cnc, freze işleme, pres vb. yöntemler uygulanarak gerçekleştirilecektir. Çivi, vida vb. bazı ürünler makine işlendiği şekilde ürün elde edilmiş olabilecektir. Metallerin işlenmesi ile oluşturulan parçaların korozyona dayanıklılık önemli olduğu durumlarda metal kaplama (boya, metal, emaye vb.), kesici özellik katılmak istenir ise bileme prosesine tabi tutulabileceklerdir. Elde edilen parçalar mamul halde alıncak yardımcı malzemelerin de kullanılması ile birbirine monte edilerek ürün elde edilecektir. 38

64 Yarı Mamul Metaller (levha, tel, saç vb.) Mamul parçalar (somun, cıvat, plastik parçalar vb.) Metal İşleme Metal Kaplama Gerekiyor mu? Hayır Metal Kaplama Bileme Gerekir mi? Bileme Hayır Montaj İşlemi Yapılacak mı? Hayır Montaj Ürün Şekil.18 Metal El Aletlerinin Ve Genel Hırdavat Malzemelerinin İmalatı İş Akım Şeması 39

65 Diğer Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatı VI.İMES sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları Nace Rev 2 listesine göre 25.9 başlığı altında toplanan diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı faaliyeti istenmektedir. Bu kapsamda üretilen makine ve yedek parçaları ürünleri ambalajlayabilecek çelik varil ve benzer muhafazaların İmalatı, hafif metalden ambalaj malzemeleri imalatı, makine imalatında kullanılabilecek tel ürünleri, zincirler ve yayların imalatı, bağlantı malzemelerinin ve vida makinesi ürünlerinin imalatı, madeni eşya imalatı gerçekleştirilecektir. Yukarıda bahsi geçen metallerin Diğer Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatı İş Akım Şeması Şekil.19 da verilmiştir. Hammadde (Yarı Mamul Metal) Metal Boyutlandırma (kesme vb) Şekil Verme Birleştirme Laklama ve Boyama Ürün Şekil.19 Diğer Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatı 40

66 Bu üretim konusunda metal yarı mamuller (tel, saç, metal çubuk, vb.) kullanılacaktır. Çelik varil-hafif metal, metal eşya imalatlarında kullanılmak istenilen yarı mamul metal istenilen ebatlarda kesilerek işlemeye hazır şekilde boyutlandırılacaktır. Daha sonra metal yarı mamul sıcak veya soğuk işleme yöntemleri (kıvırma,haddeleme, torna, freze, presleme, ekstruzyon vb. yöntemlerle) ile makinelerde gerekli şekil verilecektir. Şekil verilen ürünler birbirine perçin, kaynak, örme, vb. birleştirme yöntemleri kullanılarak ürün alacaktır. Elde edilen ürünler korozyona dayanıklı olması istenir veya sızdırmazlık istenir ise lak/boyama işlemi yapılarak nihai ürün elde edilecektir. 5.BİLGİSAYARLARIN, ELEKTRONİK VE OPTİK ÜRÜNLERİN İMALATI VI.İMES Makina sınırları içersinde, makine imalatında veya makinada kullanılacak tamamlayıcı aksesuar ürünleri imal edecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları Nace Rev 2 listesine göre 26 başlığı altında (26.1, 26.2, 26.3, 26.4, 26.5, 26.6, 26.7), bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı istenmektedir. Bu proje ile üretilecek ürünler makinelerin kontrol ve yönetiminde kullanılabilecektir. Söz konusu üretim bilgisayarların, bilgisayar çevre birimlerinin, iletişim teçhizatının ve benzer elektronik ürünler ile bu tür ürünlerin parçalarının imalatını, tüketici elektroniklerinin, ölçme, test etme, idare ve kontrol teçhizatının, Optik aletlerin ve fotoğrafçılık aletlerinin imalatını kapsamaktadır. Bu ürünlere; makinalarda kullanılacak Tüketci elektroniği (radyo imalatı, ses kaydetme cihazları, hoparlör vb.) makinelerde kullanılacak iletişim elektroniği (telefon ve faks teçhizatlarının, çağrı cihazları, hırsız ve yangın alarm sistemleri vb.imalatlar) Ölçme, test ve seyrüsefer amaçlı alet ve cihazların imalatı (debi, seviye, hesaplama cihazları, sayaçlar, saat vb. ürünleri), Yüklü elektronik kart imalatı, Elektronik bileşenlerin imalatı (Elektronik göstergelerin imalatı, -yazıcı (printer) kabloları, monitör kabloları, USB kabloları, bağlayıcılar,- Işık yayan diyotlar vb.), bigisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı (Masaüstü bilgisayarları, dizüstü bilgisayarları imalatı, Yazıcı imalatı, monitör imalatı, klavye imalatı, Manyetik disk sürücüler, harici sürücüler ve diğer bellek depolama cihazları) örnek verilebilir. Yukarıda bahsi geçen Bilgisayarların, Elektronik Ve Optik Ürünlerin İmalatı İş Akım Şeması Şekil.20 de verilmiştir. 41

67 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı belli başlı aşağıdaki süreçleri izleyerek gerçekleştirilecektir. Elektronik bileşenlerin imalatı; elektronik uygulamalar için yarı iletkenlerin ve diğer bileşenlerin imalatını kapsamaktadır. Bu kapsamda elektronik kondansatörlerin imalatı, elektronik dirençlerin imalatı, elektronik konektörlerin imalatı, diyotlar, transistörler ve ilgili devre cihazlarının imalatı, elektronik uygulamalar için solenoidlerin, anahtarların ve güç dönüştürücülerin imalatı ve benzeri imalatlar yapılacaktır. Yüklü elektronik kart imalatı; baskılı devre kartlarının üzerine gerekli elektronik bileşen parçaların yüklenmesi işlemlerini içermektedir. Bu işlem ile bilgisayar vb. elektronik cihazların ana unsuru meydana gelmiş olacaktır. Oluşturulan devre kartları, elektronik diğer bileşenler ve bu bileşenlere şasi, kasa, aksesuar vb amaçlar için imal edilen metal/plastik parçalar (metal ve plastik ürün imali yukarıdaki bölümlerde anlatılmıştır) montaj işlemi ile birleştirilerek istenilen disk sürücü, klavye ara birim (yedek parça olma özelliğinde ise ürün) elde edilecektir. Elde edilecek ara birimler, yine lektronik bileşenler, plastik/metal parçalar kullanılarak ürünler elde edilecektir. 42

68 Hammadde (Plastik) Hammadde (Metal, plastik vb.) Hammadde (Metal) Plastik İşleme Elektronik Bileşenlerin İmalatı Metal İşleme Yedek parça mı? (ürün) Plastik Parça/ Aksesuar Yüklü devre Kartlarının İmalatı Metal Parça/ Aksesuar Yedek parça mı? (ürün) Montaj Ara birim/ünite Yedek parça mı? (ürün) Montaj Ürün Şekil.20 Bilgisayarların, Elektronik Ve Optik Ürünlerin İmalatı İş Akım Şeması 43

69 6. ELEKTRİKLİ TEÇHİZATLARIN İMALATI VI.İMES Makina İhtisas organize sanayi bölgesi sınırları içersinde, makine imalatında veya makinede tamamlayıcı aksesuar olarak kullanılacak ürünleri imal edecek ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları Nace Rev 2 listesine göre 27 başlığı altında (27.1, 27.3, 27.4, 27.5, 27.9) Elektrikli Teçhizatların İmalatı istenmektedir. Bu proje ile üretilecek ürünler makinelerin kontrol ve yönetiminde kullanılabilecektir. Söz konusu üretim Elektrik motoru, jeneratör, transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazlarının imalatı, kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı, elektrikli aydınlatma ekipmanlarının, ev aletleri imalatını kapsamaktadır. Bu ürünlere; Elektrik motoru, jeneratör, transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazlarının imalatı, (tüm elektrik motorları ve transformatörlerin (AC, DC ve AC/DC) imalatını, elektrik dağıtımı için trafo imalatı vb.) akümülatör kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı, elektrikli aydınlatma ekipmanlarının imalatı (makina kabini tavan aydınlatma donanımlarının imalatı, elektrikli aydınlatma ampulleri vb.), örnek verilebilir. Elektrik Motoru, Jeneratör, Transformatör İle Elektrik Dağıtım Ve Kontrol Cihazlarının İmalatı Elektrik Motoru, Jeneratör, Transformatör imalatı Bu üretimde, tüm elektrik motorları ve transformatörlerin (AC, DC ve AC/DC) imalatını kapsamaktadır. Bu üretime için elektrik motorlarının imalatı, elektrik dağıtım transformatörlerinin imalatı elektrik dağıtımı için trafo imalatı, elektrik jeneratörlerinin imalatı örnek ürünler olarak gösterilebilir. Elektrik motoru, jeneratör ve Transformatör İmalatı Şekil.21 de verilmiştir. Söz konusu imalatlar kapsamında çeşitli metal parçaları ve yalıtım malzemeleri kullanılacaktır. Jeneratör ve elektrik motorlarının imalatı ana hatları ile gövde imalatı, endüvin hazırlanması ve parçaların montajı ile gerçekleştirilecektir. Tesis alanına getirilecek metal parçalar şekillendirme ve işleme yöntemleri kullanılacak şekilde imal edilecektir. Bu kapsamda ilk aşamada motor kapağı ve gövdesi yapılacaktır. Daha sonra endüvin hazırlanacaktır. Endüvin gerilim indüklenen ve iletkenleri taşıyan kısma denilmektedir. 44

70 Endüvin hazırlandıktan sonra diğer parçaların montajı yapılarak üretim tamamlanacaktır. Transformatörlerin imalatı ise nüvenin oluşturulması sarım yapılması, yalıtım malzelmeri le gerekli montajın yapılması ile gerçekleştirilecektir. Elektrik Dağıtım ve Kontrol Cihazlarının İmalatı Söz konusu üretim Elektrik Dağıtım Ve Kontrolünün sağlanması için gerekli ürünleri imal edilmesi sağlanmaktadır. Bu kapsamda elektrik devresi kesicilerinin (şalterler) imalatı, aşırı gerilim koruyucusu imalatı (elektrik dağıtım voltaj seviyesi için), elektrik dağıtımı için kontrol panellerinin imalatı, elektrik rölelerinin (düzenleyicilerin) imalatı, elektrikli tevzi pano hatlarının imalatı,- elektrik sigortalarının imalatı,- devre kesici donanımların imalatı,- elektrik dağıtım ve kontrol cihazları anahtarlarının imalatı vb. ürünler üretilecektir. 45

71 Hammadde (Metal,tel vb) Metal Şekillendirme ve İşleme (yarı mamul parçaları) Elektrik Motoru Elektrik Motor/ Tansformatör Transformatör Gövde İmalatı Nüve İmalatı Endüvin Hazırlanması Sarım Montaj Montaj Ürün Ürün Şekil.21 Elektrik Motoru, Jeneratör, Transformatör İmalatı İş Akım Şeması Kablolamada Kullanılan Teller Ve Kablolar İle Gereçlerin İmalatı Söz konusu üretim kapsamında, materyaline bakılmaksızın makine imalatında veya makinelerde kullanılacak tamamlayıcı aksesuarların imalatında kullanacak elektrik devrelerini kablolamak için akım taşısın ya da taşımasın kablolamada kullanılan gereçlerin imalatını kapsamaktadır. Ayrıca, kabloların yalıtımının yapılmasını ve fiber optik kabloların imalatını da kapsamaktadır. 46

72 Fiber Optik Kabloların İmalatı Fiber optik kablonun ana hammaddesi camdır. Önce sentetik üretilmiş çok temiz cam tüpler alınır. İç yüzünde yaklaşık 1700 derecelik yüksek ısı uygulanarak kırılma indeksi farklı yeni bir cam oluşturulur. Bu işlem bilgisayar kontrolünde, çok temiz bir ortamda gerçekleştirilir. Sonra ısı daha da yükseltilir, cam tüp büzülerek cam çubuğa dönüştürülür. Bu, kırılma indeksi farklı, çapı mikrometrelerle ifade edilen cam, bitmiş fiberde ışığın gittiği özü yani fiberin damarını oluşturuyor. Bu damarda, içine bilgi yerleştirilmiş ışık sinyalleri, yansımalarla yüksek miktardaki bilgiyi binlerce kilometre uzağa taşıyabilmektedir. Bugün uçlarına takılan transmisyon cihazlarına bağlı olarak bir çift fiberden, saniyede yaklaşık 4 gigabitlik veri akışı sağlanabilmektedir. Fiberler, en son teknolojiye göre üretilmiş bilgisayar kontrollü makinalarda 2100 m/dk lık hızlarda UV teknolojisi ile boyanmaktadır. Boyanan fiberler loose tube adı verilen tüplere yerleştirilerek bu tüpler thixotropic jell ile doldurulur. Tüp içerisine 12 fibere kadar fiber yerleştirilebilmektedir. Merkez elemanı etrafına loose tüpler SZ olarak bükülerek kablonun çekirdek yapısı oluşturulmaktadır. Bu yöntem ile en çok 216 fiberli kablonun üretimi gerçekleştirilir. Müşteri isteklerine göre ara kılıf aşamasından sonra radyal kuvvetlere ve kemirgenlere karşı dayanımın arttırılması için ondüleli çelik bant ile yada iki kat galvanizli çelik bant ile sarılarak zırhlanır. Müşterinin isteğine göre kablo çelik tellerle veya aramid iplik ile de zırhlanabilir. Kabloların Yalıtımının Yapılması Çelik, bakır ve alüminyumdan yapılmış yalıtkan tellerin ve kabloların imalatı amaçlanmaktadır. Bu kapsamda elektrik akımını taşıyan iletkenleri insanların ve sistemin güvenliği açısından yalıtkan malzeme ile kaplama işlemi gerçekleştirilecektir. Yalıtım malzemesi olarak PVC, porselen,mika, cam vb. yalıtkan malzemeler kullanılacaktır. Kullanılacak malzemeye göre uygulanacak yöntem değişecektir. En çok uygulanan yöntem Ekstruder kullanılarak PVC ile yalıtım yöntemidir. Kablolamada Kullanılan Gereçlerin İmalatı Bu üretim konusunda materyaline bakılmaksızın elektrik devreleri için akım taşısın ya da taşımasın kablolamada kullanılan gereçlerin imalatını kapsamaktadır. Bu kapsamda; tevzi 47

73 çubuklarının, lamba duylarının imalatı, elektrik tesisatları için anahtarların imalatı, elektrik fişlerinin ve prizlerin imalatı, elektrik tesisatında kullanılan kutuların (örn. bağlantı yeri, elektrik prizi ve panolar için olanlar) imalatı,- elektrik tellerinin tesisatında kullanılan boruların, kanalların ve bağlantı parçalarının imalatı vb. ürünlerin imalatı amaçlanmaktadır. Bu kapsamda üretilecek ürünler yukarıdaki bölümlerde anlatılan metal ve plastik işleme prosesleri kullanılarak istenilen ürünlerin elde edilmesi ve birbirine montajı ile gerçekleştirilecektir. Elektrikli Aydınlatma Ekipmanlarının İmalatı Bu üretim ile makine imalarında veya makinede kullanılan tamamlayıcı aksesuarların kullanılacak ürünlerin imalatı planlanmaktadır. Elektrikli aydınlatma ampulleri ve tüpleri ile bunların parçaları ve bileşenlerinin (elektrikli aydınlatma ampulleri için camlar hariç), lamba donanımları ile bunların bileşenlerinin (akım taşıyan kablolamada kullanılan gereçler hariç) imalatını kapsamaktadır. Bu kapsamda; deşarj lambası, elektrikli filaman lambası, floresan, ultra-viole, enfraruj (kızılötesi) vb. lambalar, lamba donanımları ve ampullerin imalatı, tavan aydınlatma donanımlarının imalatı, avizelerin (şamdanlar) imalatı, masa lambalarının imalatı, el feneri imalatı, ulaştırma araçları için aydınlatma donanımları imalatı vb. ürünler üretilecektir. Elektrikli aydınlatma ekipmanlarının imalatı; metallerin şekillendirilmesi, plastiklerin şekillendirilmesi ve lamba imalatı süreçlerinin sonucunda bu parçaların birbirlerine montaj işlemi ile gerçekleştirilecektir. Elektrikli Aydınlatma Ekipmanlarının İmalatı Şekil.22 de verilmiştir. Hammadde (Metal) Hammadde (Yarı mamul parça) Hammadde (Plastik) Metal Şekillendirme Lamba İmalatı Plastik Şekillendirme ve İşleme Metal işleme Montaj Ürün 48

74 Şekil.22 Elektrikli Aydınlatma Ekipmanlarının İmalatı Bu üretim ile motor, jeneratör, transformatör, pil ve akümülatör, tel ve kablolamada kullanılan gereçler, aydınlatma aletleri ya da ev aletleri dışındaki çeşitli elektrikli donanımların imalatını kapsamaktadır. Bu üretim ile pil, akü ve batarya şarj aleti imalatı (sabit durum), elektrikli kapı açma ve kapama aletleri imalatı, elektrikli zil imalatı, yalıtkan elektrik tellerinden uzatma kablosu imalatı, düzenli elektrikli işaretlerin (tabelaların) imalatı, elektrikli sinyal donanımları imalatı (trafik ışıkları ve yayalar için sinyal donanımları dahil) vb. ürünler üretilebilecektir. Ev Aletleri İmalatı Ev tipi elektrikli su ısıtıcıları (depolu su ısıtıcıları, anında su ısıtıcıları, şofben, termosifon dahil), elektrikli ısıtma cihazları (elektrikli soba, radyatör, vb.) ve elektrikli toprak ısıtma cihazları imalatı, Ev tipi elektrikli süpürgeler, kuru veya ıslak elektrikli süpürgeler, şarjlı veya pilli el süpürgeleri, ev tipi halı temizleme/yıkama makinesi imalatı, Mutfakta kullanılan elektrikli küçük ev aletlerinin imalatı (çay veya kahve makinesi, semaver, ızgara, kızartma cihazı, ekmek kızartma makinesi, mutfak robotu, mikser, blender, meyve sıkacağı, et kıyma makinesi, tost makinesi, fritöz, kettle vb.), Elektrikli diğer küçük ev aletleri (elektrotermik el kurutma makinesi, elektrikli ütü, havlu dispanseri, hava nemlendirici) ile elektrikli battaniyelerin imalatı, Elektrikli kişişel bakım eşyalarının imalatı (elektrikli tıraş makinesi, epilatör ve saç kesme makinesi, elektrotermik saç şekillendirme makinesi (saç kurutma makinesi, bigudi, tarak, saç maşası), elektrikli diş fırçası, vb.), Elektrikli ev aletleri aksam ve parçalarının imalatı, Ev tipi buzdolabı, dondurucu, çamaşır makinesi ve kurutma makinesi, bulaşık makinesi, vantilatör, aspiratör, fan, aspiratörlü davlumbaz, fırın, ocak, mikrodalga fırın, elektrikli pişirme sacı, vb. imalatı, Elektrikli yer cilalama makinesi imalatı, Elektriksiz ev aletlerinin imalatı, Elektriksiz ev tipi gaz, sıvı veya katı yakıtlı soba, kuzine, ızgara, şömine, mangal, semaver ve su ısıtıcısı (termosifon, şofben vb.) imalatı (soba boruları ve dirsekleri dahil), Elektriksiz yemek pişirme cihazlarının imalatı (gaz yakıtlı set üstü ocaklar, gaz veya sıvı yakıtlı fırınlar ve ocaklar vb.), Elektriksiz ev aletlerinin aksam ve parçalarının imalatını kapsayan bir faaliyettir. Diğer Elektrikli Donanımların İmalatı; metallerin şekillendirilmesi, plastiklerin şekillendirilmesi ve elektronik bileşenlerin montaj işlemi ile gerçekleştirilecektir. 49

75 7.BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI VI. İMES sınırları içersinde, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 28 başlığı altında toplanan başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı yapılması istenmektedir. Bu kapsamda, başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatımakine imalatları aşağıdaki başlıklarda değerlendirilmiştir. Bu başlıkta; Genel Amaçlı Makinelerin İmalatı (NACE KODU 28.1); bu kısımda farklı sanayi alanlarında kullanılmak üzere içten yanmalı motor ve türbin imalatı (motor ve parçalarının imalatı), akışkan gücü ile çalışan hidrolik ve pnömatik bileşenlerin imalatı (hidrolik pompa, motor vb.), içten yanmalı motor imalatı, kompresör imalatı, musluk, vana vb. sıhhi tesisatta kullanılan malzemelerin imalatı, rulman, dişli, şansıman gibi oto yan sanayi parçaları irdelenmiştir. Genel Amaçlı Makinelerin İmalatı (Motor, Şanzuman, Rulman v.b) İş Akım Şeması Şekil.23 te verilmiştir. 50

76 Tasarım yapılması Metal Aksamların Temini Plastik Aksamların Temini Taşerondan mı Temin Taşerondan mı Temin Evet Elektrik Aksamın Temini Evet Hayır Hayır Taşerondan Temin Döküm Mü Yapılacak Evet Hayır Döküm İşlemi Plastik parçalara Şekil Verilmesi Kalıpların Hazırlanması Enjeksiyon Yüzey Temizlemesi Motor İmalatı Sıhhi Tesisat Malzemeleri Üretimi Rulman vb. Şanzuman İmalatı Parçalara şekil verme Parçalara Şekil Verilmesi Parçalara Şekil Verilmesi Kaynak Yüzey Kaplama Zımparalama Boyama Elektrik Aksamı Montajı Montaj Yapılması Kalite Kontrol sevk Yüzey Temizleme Yüzey Kaplama Kalite Kontrol Direktiflere Uygunluk Kontrolü sevk Kalite Kontrol sevk Şekil.23 Genel Amaçlı Makinelerin İmalatı (Motor, Şanzuman, Rulman v.b) İş Akım Şeması 51

77 Genel Amaçlı Diğer Makinelerin İmalatı (NACE KODU 28.2); brülör (ocak ateşleyicileri) imalatı, kaldırma ve taşıma donanımları imalatı (vinç, asansör, küçük yük taşıyıcıları, teleferikler, konveyor), büro makineleri ve donanımları (hesap makinesi, cilt makineleri, kalemtraş, fotokopi makinesi, yazı tahtaları), motorlu veya pnömatik el aletlerinin imalatı, soğutma ve havalandırma donanımlarının imaları, tartı aletleri, paketleme ambalajlama aletlerinin imalatını vb imalatları kapsamaktadır. Genel Amaçlı Diğer Makinelerin (Brülör v.b) İmalatı İş Akım Şeması. Şekil.24 te, Büro Makineleri Ve Donanımları İmalatı Şekil.25 de, Soğutma Ve Havalandırma Donanımlarının İmaları İş Akım Şeması Şekil.26 da verilmiştir. Metal Aksamların Temini Plastik Aksamların Temini Elektrik Aksamın Temini Sac Aksamın Temini Taşerondan mı Temin edilecek Taşerondan mı Temin edilecek Şekillendirme Hayır Hayır Döküm mü Yapılacak Enjeksiyon Evet Çelik Döküm Yüzey Temizlemesi Yüzey Temizlemesi Plastik parçalara Şekil Verilmesi Metal Parçaların Uygun Büyüklükte Kesilmesi Kaynaklama Yüzey Temizlemesi(Zımp aralama,kumlama vb.) Montaj Yapılması Boyama Direktiflere Uyumluluk Kalite Kontrol Şekil.24 Genel Amaçlı Diğer Makinelerin (Brülör v.b) İmalatı İş Akım Şeması 52

78 Hammaddenin temin edilmesi Metal aksama şekil verilmesi Delme, torna vb. metal yüzeylerde işlem yapılması Montaj Kalite Kontrol Ürün Şekil.25 Büro Makineleri Ve Donanımları İmalatı 53

79 Metal Aksamların Temini Plastik Aksamların Temini Elektrik Aksamın Temini Metal Parçalara Şekil Verilmesi Plastik parçalara Şekil Verilmesi Yüzey Temizlemesi(Zımp aralama,kumlama vb.) Yüzey Kaplam İşlemi Montaj Yapılması Boyama Kalite Kontrol ürün Şekil.26 Soğutma Ve Havalandırma Donanımlarının İmaları İş Akım Şeması Tarım ve ormancılık makineleri imalatı (NACE KODU 28.3); traktör, biçici makinelerin imalatı, süt satma makinelerinin imalatı, tarımcılıkta kullanılan çekici makineleri römorklerinin imalatını kapsamaktadır. Tarım Makinaları İmalatı İş Akım Şeması Şekil.27 da verilmiştir. 54

80 Metal Aksamların Temini Plastik Aksamların Temini Elektrik Aksamın Temini Lastik Motor Vb. Aksamın Temini Taşerondan mı Temin Plastik parçalara Şekil Verilmesi Taşerondan Temin Taşerondan Temin Hayır Döküm İşlemi Yüzey Temizlemesi(Zımp aralama,kumlama vb.) Birincil Montaj Yapılması Metal Yüzey Üzerinde Delik vb. işlemler Talaşlı İmalat Dış Yüzeyin Şekilendirilmesi (Haddeleme) İkincil Montaj Yapılması Zımparalama Yüzey Düzleştirme Boyama Kalite Kontrol Şekil.27 Tarım Makinaları İmalatı İş Akım Şeması Metal işleme makineleri ve takım tezgahları imalatı (NACE KODU 28.4); takım tezgahları, (torna, delme vb.), hidrolik preslerini kapsamaktadır. Diğer özel-amaçlı makinelerin imalatı (NACE KODU 28.9); bu grupta sanayilerin sadece küçük bir grubunda özel olarak kullanılan makinelerin imalatını kapsamaktadır. Bunların çoğu, gıda imalatı veya tekstil imalatı gibi diğer imalat süreçlerinde kullanılırken, bu grup ayrıca, hava taşıtı fırlatma donanımlarının veya eğlence parkı donanımları gibi diğer (imalat dışı sanayilerde kullanılan) özel makinelerin imalatını da kapsamaktadır. Bu kapsamda metalurji makinelerinin imalatı, maden, taş ocağı ve inşaat makinelerinin imalatı, 55

81 gıda, içecek ve tütün işleme makineleri imalatı, süt ürünleri sanayi için makine imalatı, gıda sektöründe kullanılan pres, ezici vb. imalatı, tekstil, giyim eşyası ve deri üretiminde kullanılan makinelerin imalatı bulunmaktadır. Diğer Makinaların İmalatı İş Akım Şeması Şekil.28 de verilmiştir Hammaddelerin Temini Metal Plastik Aksamlarda Şekillendirme Yapılması Montaj Yapılması Kalite Kontrol Ürün Şekil.28 Diğer Makinaların İmalatı Bu NACE kodu; Güç üreten ve uygulayan mekanik bileşenler ve herhangi bir özel amaç için imal edilmiş temel parçalar da dahil mekanik veya termal olarak materyaller üzerinde bağımsızca hareket eden yada materyaller üzerinde (işleme, püskürtme, bastırma ve paketleme gibi) işlemler yapan makinelerin ve teçhizatların imalatını Sanayide, bina ve bina dışı inşaat işlerinde, tarımda veya evde kullanılmak üzere tasarlanmış olsun ya da olmasın sabit ve hareketli ya da el aletleri imalatını Yerleşke içerisinde yük ve yolcu taşımada kullanılan özel araçların imalatı panayır alanı eğlence teçhizatları, otomatik bovling salonu teçhizatları vb. gibi imalat sürecinde kullanılsın ya da kullanılmasın başka bir yerde sınıflandırılmayan diğer özel 56

82 amaçlı makinelerin imalatını da kapsamaktadır Bu NACE kodu sanayide veya sanayilerin küçük bir grubunda özel olarak kullanılan makineler gibi özel amaçlı makinelerin imalatı ile sanayilerin büyük bir bölümünde kullanılan makineler gibi genel amaçlı makinelerin imalatını birbirinden ayırmaktadır. Bu NACE kodunda değerlendirilen makinelerin imalatı diğer makine imalatları ile aynı basamaklardan geçmektedir. Diğer makine imalatları ve işlemler (döküm, kaplama, boyama vb.) diğer bölümlerde ayrıntılı olarak tanımlandığı için bu kısımda sadece ana hatları belirtilmiştir. Bu kısımda hammadde olarak çok farklı malzemeler kullanılır. Kullanılan hammaddeler aşağıda verilmiştir. Dökülmüş malzeme ( büyük makinelerin imalatında örneğin taş ocağı ve inşaat makinelerinin imalatı) Plastik aksamlar (şekillendirilmiş malzemeler. Örneğin ovak, havalandırma sistemlerinin imalatında) Değişik boyutlarda ve ağırlıkta çelik, demir (örneğin vinç imalatı) Elektrik/elektronik parçalar Yüzey temizleme malzemeleri Boya, tiner gibi kimyasal malzemeler Kaynak malzemeleri Aksesuarlar Yukarıda tanımlanan hammaddeler genel olarak verilmiştir. Üretilecek ürüne göre bu hammaddelerde değişiklik olabilmektedir. Bu kısımda yapılan üretimlerin bir kısmı perakente sektörüne yöneliktir (örneğin fotokopi makinası, hesap makinası, ocak, havalandırma sistemi gibi), diğer kısmı ise müşteri talebine göre (taş ocağı için değirmen vb.) göre üretilir. Üretim aşamaları ve özet iş akışı aşağıda verilmiştir. 57

83 İlk etapta üretilecek ürün ile ilgili Tasarıma göre modeller belirlenir. Bunun için daha önce kullanılan modeller olabileceği gibi, müşteri talebine görede değişik modeller çıkarılabilinir. Hammadde olarak kullanılacak olan parçalar işletmede hazırlanabileceği gibi taşeronlardan hazır olarak alınabilinir. Kullanılacak metal, plastik aksamın işletmeden üretilmesi işleminde model hazırlaması döküm işlemi yapılacaksa maça ile, enjeksiyon yapılacaksa CNC tezgahlarında yapılır. Döküm ve enjeksiyon prosesi bu raporun diğer kısımlarında anlatıldığı şekilde yapılır. Elde edilen ürünler taşlama, kumlama gibi yüzey temizleme işlemlerine tabi tutulur. Plastik aksamlar ise, bu teknolojiye uygun ve plastik enjeksiyon kısmında anlatıldığı şekilde yapılır. Bunun yanı sıra hammadde olarak elektrikli makinelerde elektronik kart, cam, elektrik aksamları gibi malzemeler kullanılır. Hammadde hazır olması halinde özellikle büyük tonajlı makinelerde kaynak işlemi yapılır. Sanayi tesislerinde kullanılacak olan makinelerin montajı ekseriyetle robot sistemi ile yapılır. Küçük aletlerin montajı ise elle yapılır. Bunun için ilk etapta metal kesme işlemi (vinç, asansör vb.) yapılır. Tesilen metaller tasarıma uygun şekilde kaynak yapılır. Kaynak işleminden sonra yüzey zımparalanır veya kumlanır veya talaşlı imalat yapılr. Bu işlemler ürüne ve ürünün ebatına göre değişir. Bu işlemlerden geçen ara ürünler, yüzey kaplamaya (bu işlemde yüzey kaplamanın yanı sıra ürüne göre bazen paslanma önleyici, yüzey düzeltme gibi işlemlerde yapılır) gönderilir. Yüzey kapsama işlemi sonucunda gerekiyorsa boyama işlemi yapılır. Boyama işleminin ardındn elektronik aksamlar montajlanır ve kalite kontrolden sonra sevk edilir. Bu NACE kodunda yapılan imalatlarda basit basınçlı kaplar (kompresörler), gaz yakan cihazlar (ocak, fırın vb.), elektromanyetik uyumluluk (elektrikli ataçlar, traktör vb.), makinalar (hepsi), asansörler, dondurucular, gezi amaçlı tekneler direktiflerine uygun olarak imal edilir ve teknik dosyası hazırlanır. Montajı yapılan makineler üzerlerindeki fazlalıkların alınması için zımparalanır. Zımpara ile yüzeyi silinmiş olan ürünler boyanır. Küçük aletler boyanma işlemi olmadan kaplama yapılabilinir. 58

84 8.MOTORLU KARA TAŞITI, TREYLER (RÖMORK) VE YARI TREYLER (YARI RÖMORK) İMALATI VI. İMES sınırları içersinde, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 29 başlığı altında toplanan motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatının istenmektedir. Bu kapsamda yolcuların ya da yüklerin taşınmasınmasında kullanılacak motorlu kara taşıtların (makinaların) imalatını, bu makinalara ait kaporta, treyler, aksesuarların vb. ürünlerin imalatı gerçekleştirilecektir. Motorlu Kara Taşıtlarının İmalatı VI. İMES Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 29.1 başlığı altında toplanan motorlu kara taşıtlarının imalatının yapılması istenmektedir. Motorlu araçlar sektörünün Dünya ekonomilerindeki lokomotif sektör olma özelliği, ekonominin diğer sektörleri ile olan organik ilişkisine dayanmaktadır. Bu sektör, demirçelik, petrokimya, lastik, elektrik-elektronik gibi sektörlerdeki teknolojik gelişmelerin sürükleyicisidir. Turizm, alt yapı, inşaat, ulaştırma, tarım vb. sektörlerin gereksinim duyduğu her çeşit motorlu araç, sektörün ürünleri ile sağlanmaktadır. Bu proje ile binek otomobillerin, ticari kara taşıtlarının imalatı, kamyonetler, kamyonlar ile yarı römorklar için çekiciler vb. otobüs ve troleybüs (çift katlı, körüklü vb. otobüsler) imalatı, diğer motorlu kara taşıtlarının imalatı örneğin; kar motosikletleri, golf arabaları, hem karada hem suda hareket edebilen (amfibi) araçlar, itfaiye arabaları, yol temizleme araçları, gezici kütüphaneler, zırhlı otomobiller vb., beton karıştırıcılı (mikserli) kamyonlar, ATV motosikletleri (dört tekerlekli motosiklet), go-kart arabaları ve benzeri (yarış arabaları dahil) vb. değişik ürünlerin elde edilmesi planlanmaktadır. Motorlu Kara Taşıtlarının Üretim Aşamalarını Gösterir Genel İş Akım Şeması Şekil.29 de verilmiştir. Söz konusu proje için yapılacak iş/işlemler genel olarak aşağıda açıklanmıştır. 59

85 Hammadde Projede üretimde kullanılacak tüm hammaddeler piyasadan temin edildikten sonra üretim alanında ilgili depolama alanlarında depolanacaktır. Pres Atölyesi Üretim prosesi, çelik saç ruloların açılmasıyla başlamaktadır. Rulo açma makinesinde önce rulo saçlar açılır. Daha sonra istenilen büyüklükte kesilir ve nihai olarak da otomatik olarak sehpalara istiflenir. Rulo açma makinesi tam otomatik olarak çalışmaktadır. Sehpalara istiflenen saçlar, ara stok sahasına alındıktan sonra her pres hattının başında stoklanarak üretim sırasını beklemektedir. Kesilen parçalar preslerde kullanılacak kalıplar arasına yerleştirilir ve basınç uygulanarak şekillendirilir. Tesiste her biri farklı tonajlarda mekanik presten oluşan pres hatları olacaktır. Bu hatlarda kullanılacak kalıpların değiştirilmesinden saç parça imaline kadar geçen tüm operasyonlar tam otomatiktir. Pres makinelerinde üretilmesi planlanan ürünün tasarımına göre kullanılacak kalıplar, kalıp arabasına yüklenerek pres makinelerinde kullanılmak üzere üretim alanına getirilecektir. Pres makinelerinden çıkan parçalar gözle kontrol edildikten sonra, konveyör bant, taşıyıcı araçlar vb. sistemler ile transfer edilerek depolama alanlarına gönderilir. Gövde Kaynak Atölyesi Motorlu kara taşıtları üretim hattının ikinci safhası gövde atölyesidir. Gövde parçaları gövde atölyesinde punta kaynağı, ark kaynağı vb. teknikler kullanılarak bir araya getirilir. Önceden preslerde şekillendirilmiş saç parçaları, otomatik veya yarı otomatik kaynak makineler ile gövde geometrisine uygun olarak kaynatılır. Gövde atölyesindeki araç üretimi 5 ana aşamadan oluşur. -Taban komplesi -Yan komplesi -Tavan Komplesi -Gövde Birleştirme -Montaj Parçaları 60

86 Genel olarak bir aracın gövde üretimi, üretim alanında çeşitli istasyonlarda üretilen alt parçaların ana istasyonda birleştirilmesi ile gerçekleştirilir. Bu alt parçalar taban, tavan, sağ sol yanlar ile hareketli parçalardan (motor kaputu, bagaj kapağı, kapılar vb. parçalar) oluşur. İç ve dış yüzey kontrollerinin yapılmasının ardından araç gövdesi boyahaneye gönderilir. Boyahane Üretim hattının üçüncü safhası boyahane hattında üretilen araçların, boyama işleminin gerçekleştirilmesidir. Boyahanede, gövde kaynak atölyesinden gelen araçlar, metal yüzeyini korumak ve estetik bir görünüm sağlamak amacıyla çeşitli işlemlere tabi tutulur. Bu işlemlerin gerçekleştirildiği hatlar aşağıda açıklanmıştır. a)fosfatlama Hattı Araç gövdesi öncelikle yağ alma ünitesinde yağdan arındırılmak amacıyla yüzey aktif kimyasal madde ile temizlenir. Temizlenen araç gövdesi daha sonra ön yıkamada yüzey şartlandırma işlemine tabi tutulur. Ve metal yüzeyinde fosfat tabakasının oluşturulması için fosfatlama hattından geçirilir. Bir sonraki aşamada fosfat tabakası oluşturulan araç gövdesi, kataforez hattına verilmeden önce yüzey temizliği için durulama işlemine tabi tutulur. b)kataforez hattı Araç gövdesi, korozyona karşı direncin artırılmasını sağlamak amacıyla elektrocoating gibi çeşitli yöntemler kullanılarak epoksi boya ile kaplanır. Kataforez işlemi sonrası araç gövdesi durulama işlemine tabi tutulur. Durulama işlemi yapılan araç kataforez fırınında kurutulur. Daha sonrasında ise yüzeyde oluşabilecek pürüzlerin giderilmesi amacıyla zımparalama işleminden geçirilir. c)taban Koruyucu hattı Araç gövdesi bu aşamada, sızdırmazlığın sağlanması amacıyla gövde macunlama işlemine tabi tutulur. Gövde macunlama işleminin ardından taban koruyucu kaplaması yapılacaktır. Bu işlemin akabinde araç gövdesi manuel olarak temizleme bezleri ile silinerek temizlenir. Sonrasında gövde macununun ve taban koruyucu malzemenin pişirilmesi amacıyla taban koruyucu fırınına sokulur. Ürün, fırında belirli bir sıcaklıkta pişirilir. 61

87 Astar Boya Hattı Bu bölümde bir önceki hattan gelen gövdeye nihai rengini verecek olan son kat boyaya zemin hazırlamak ve korozyona karşı dayanıklılığı sağlamak amacıyla, iç ve dış astar boya uygulaması yapılır. Daha sonra boyanın pişirilmesi amacıyla araç gövdesi astar fırınına gönderilir. Fırında belirli bir sıcaklıkta pişirilen araç gövdesi pürüzsüz bir yüzey elde edilmesi amacıyla zımparalama işlemine tabi tutulur. e)son kat boya hattı Araç gövdesine, nihai rengini vermek ve estetik bir görünüm kazandırmak amacıyla son kat boya sürülür. Son kat boyama işleminden sonra parlaklık ve metalik dayanım kazandırmak amacıyla vernikleme, boyayı pişirme amacıyla fırınlama ve daha iyi ve parlak bir görünüm kazandırmak amacıyla cilalama işlemleri gerçekleştirilecektir. f)rötuş hattı Son kat boya çıkışında gerek görülmesi halinde araç gövdesi rötuş bölümüne gönderilecektir. Rötuş hatunda, hatalı bölgenin kazınması, temizlenmesi ve yeniden boyanması işlemleri yapılacaktır. g)wax kabini Son kat boya hattından ve rötuş hattından çıkan araçlar, gövdenin iç bölgelerinde korozyona karşı dayanımın artırılması amacıyla wax kabininde cilalama işlemine tabi tutulacaktır. Waxlama sonrası son muayeneden geçirilen boyanmış gövde montaj atölyesine sevk edilir. Tampon Atölyesi, Tampon atölyesinde tamponlar ilk olarak flaming (parlatma) işlemine tabi tutulur. Bu işlemden sonra araç gövdesi astar boyama, baz kat boyama ve vernikleme işlemlerine tabi tutulur ve araç gövdesi ile tamponların aynı renge sahip olması sağlanır. Bu işlemlerin bitirilmesinin ardından tamponlar, kurutulmak üzere tampon fırınına sokulacaktır. Son olarak tüm işlemleri biten tamponlar, montajlarının yapılması için montaj atölyesine sevk edilecektir. Montaj Atölyesi Üretim hattının 4. safhası montaj atölyesidir. 62

88 Montaj atölyesi 4 ana bölümden oluşur. Bu bölümler ve bu bölümde yapılacak işlemler aşağıda detaylandırılmıştır. a)trim hattı Montaj atölyesine gelen araç gövdesi ilk olarak trim hattında işleme tabi tutulacaktır. Trim hattında araca elektrik tesisatı, tavan, kapı kilit sistemleri vb. parçalar monte edilecektir. Trim hattından çıkan araç gövdesi şase hattına gönderilecektir. b)şase hattı Şase hattında araç gövdesine arka aks kompleksi, motor şanzıman, amortisör, tekerlekler gibi parçaların takılması sağlanacaktır. c) Gövde final hattı Şase hattından çıkan araç gövdesi gövde final hattına gelir. Gövde final hattında aracın trim ve şase hattından geriye kalan parçalarının (halı, koltuk, iç kaplamalar vb.) montajı ve soğutma suyu, motor yağı, hidrolik direksiyon yağı, fren yağı gibi sıvıların dolumu yapılır. d)test hattı ( Kalite kontrol ) Üretimin son aşaması test hattıdır. Test hattında montaj işlemleri tamamlanan araçların gerekli ölçüm ve ayarları yapılır. Araçlar son kullanıcılarına ulaşmadan önce, birçok ayar ve testten geçirilir. Her ne kadar kalite tüm üretim aşamalarında inşa edilmekteyse de, yine de bazı testler gerekmektedir. Su sızıntı kontrolü gibi kontrollerin ardından bazı araçlar test aşamasında dinamik testlere de tabi tutulur. iletilir. Test aşamasından geçen araçlar stok alanından kamyonlara yüklenir ve satış noktalarına 63

89 Şekil.29 Motorlu Kara Taşıtlarının Üretim Aşamalarını Gösterir Genel İş Akım Şeması 64

90 Motorlu Kara Taşıtları Karoseri (Kaporta) İmalatı; Treyler (Römork) Ve Yarı Treyler (Yarı Römork) İmalatı VI. İMES Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 29.2 başlığı altında toplanan Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatının yapılması istenmektedir. Bu proje ile karoser (kaporta) imalatı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı, motorsuz karavanlar vb. ürünlerin elde edilmesi planlanmaktadır. Proje için hammadde olarak muhtelif çelik ve alüminyum saclar, muhtelif çelik ve alüminyum profiller, ahşap karoser için ahşap, brandalı karoser için branda, yardımcı ekipmanlar (cıvata, somun vs. ) kullanılacaktır. Hammaddeler piyasadan satın alma yolu ile temin edilecektir. Yapılacak karoserin tasarımına göre kullanılacak hammaddeler seçilir ve üretim alanında ilgili bölümlere sevk edilir. Çelik ve alüminyum malzemeler ile ahşap malzemeler üretim alanında kesim yapılacak bölümlere gönderilir. CNC kesim makinesi, oksijen kesim makinesi, gaz yakıtlı kesim makineleri, elektrikli testere, yarı otomatik ve otomatik testereler, makas, plazma kesiciler, ahşap kesme makinesi gibi kesim makineleri ile kullanılacak malzeme, geometrisine uygun olarak kesilir. Kesim işlemlerinde karoseri oluşturan; şasi, yan duvarlar, taban ve tavan kısmı, cephe çerçeveleri gibi tüm parçalar kesilerek hazır hale getirilir. Kesilen parçalar üretim alanında bir yerde toplanır ve numaralandırılır. Numaralandırma ile montaj istasyonunda çalışanlar hangi parçaları birbirine monte edeceğini kolaylıkla bilir. Daha sonra numaralandırılan parçalar bir sonraki istasyona sevk edilir. Kesilen ve numaralandırılan parçaların zımparalama gibi yöntemlerle çapak alma işlemi yapılır. Malzeme ebatları ve düzlemselliği kontrol edilir ve düzlemsellikte bir bozukluk varsa hidrolik preste düzeltme işlemi yapılır. 65

91 Tüm parçalar kaynak işlemi ile birbirine kaynatılarak birleştirilir. Kaynatılan parçalarda kaynak sıçrakları gibi yüzey bozuklukları varsa zımparalama yöntemi ile düzeltilir. Montaj istasyonunda birbirine kaynatılan karoser parçalarının iskeleti ile ayaklı veya döner tabla mekanizmasıyla ilgili şase altı parçaları cıvatalı birleştirme yöntemiyle monte edilir. Ayrıca montaj istasyonunda karoser kapaklarının montajı yapılırken, kullanım kolaylığı açısından kapaklar, istenildiğinde bir çivisi çıkartılıp yana açılabilir veya iki çivisi çıkartılıp yere alınabilecek şekilde monte edilir. Kapak yay mekanizması da bu bölümde tamamlanır. Yay mekanizması kapağın ağırlığını her noktada en aza indirir. Dolayısıyla kullanıcı kapağı çok az bir güç kullanarak açıp, kapayabilir. Gerekirse karoser imalatında iç cepheye izolasyon yapılır. Ahşap karoser imalatı yapılmışsa eğer boyadan önce ahşap koruyucu kullanılarak ahşap kısmın uzun ömürlü olması sağlanır. Oluşturulan karoser ve şase birbirine monte edildikten sonra macunlama ve boyama işlemine tabi tutulur. Boyama bölümünde astar boya, korozyon dayanımını sağlamak için ikinci kat boya ve estetik görünüm sağlamak amacıyla da son kat boya sürülür. Boya işlemi fırında pişirilerek kurutulur. Boyama sonrası kilitler vb. aparatlar yerleştirilir. Elde edilen karoserler müşteriye sevk edilmek üzere depolanır. Romörk ve yarı romörk imalatı için, boyası atılmış ve kurumuş karoserlerden, romörk ve yarı romörk imalatında kullanılacak olanlar, lastik ve dingil montajı, elektrik tesisatı, aksesuarların montajı, fren testleri, vs. son işlemlerin yapılacağı istasyona sevk edilir. Elde edilen römork ve yarı römorkun son kontrol testleri yapılır. Elektrik kontrolü, şase numaraları kontrolü, aksesuar kontrolü, boya kontrolü ve son olarak da ABS kontrolü yapılarak römork veya yarı römork araç yıkandıktan sonra müşteriye kusursuz olarak teslim edilir. 66

92 Şekil.30 Karoser (Kaporta) İmalatı, Treyler (Römork) Ve Yarı Treyler (Yarı Römork) İmalatı İş Akım Şeması 67

93 Motorlu Kara Taşıtları İçin Parça Ve Aksesuar İmalatı VI.İMES içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları Nace Rev 2 listesine göre 29.3 başlığı altında toplanan Motorlu Kara Taşıtları İçin Diğer Parça ve Aksesuar İmalatının yapılması istenmektedir. Bu proje ile otomotiv yedek parçalarına plastik kombine edilerek çeşitli ürünlerin elde edilmesi planlanmaktadır. Bu aşamada çeşitli otomotiv yedek parçalarına kauçuk veya plastik malzemeler kombine edilerek Kauçuk-Metal / Plastik-Metal kombineli ürünlerin imalatı gerçekleştirilecektir. Metal otomotiv yedek parçalarının tesiste yapılması mümkün olmayanları dışarıdan satın alınarak tesise getirilecektir ve hammadde depolama alanında depolanmak üzere sevk edilecektir. Yapılması mümkün olan parçalar için ise metal sac, profil, levha vb. hammaddeler kullanacaktır. Ayrıca metal parçalara kombine olacak plastik ve kauçuk malzemeler de dışarıdan satın alınarak temin edilecektir. Tesiste yapılması mümkün olan metal otomotiv yedek parçalarından, üretim programına göre yapılacaklar işlemler demir atölyesinde gerçekleştirilecektir. Gerekli olan hammaddeler hazır olarak temin edilecektir. Tesis alanına getirilecek olan metal hammaddeler, yapılacak yapının tasarımına göre kesme, bükme, delme işlemleri yapılarak gerekli unsurlar meydana getirilecektir. Ürün birkaç parçadan oluşuyorsa montaj işlemleri için montaj bölümüne sevk edilecektir. Meydana gelen unsurlar kaynak işlemi montajı yapılarak istenilen ürün elde edilecektir. Kaplama yapılması isteniyorsa eğer kaplama hattına sevk edilecektir. Daha sonra kaplama yapılan ve yapılmayan tüm ürünler plastik veya kauçuk montajı yapılacaksa ilgili bölüme sevk edilecektir. Bu aşamada metal otomotiv yedek parçalarına kauçuk veya plastik malzemeler kombine edilerek motorlu kara taşıtları için çeşitli ürünler elde edilecektir. Üretilecek otomotiv parçasına göre, kullanılacak kalıplar piyasadan satın alınacaktır. Üretim programına göre kalıplar pres makinelerinde ilgili pres gözlerine yerleştirilecektir. Hazır olarak alınan ve tesiste elde edilen metal otomotiv yedek parçaları, kompresyon ve enjeksiyon preslerde bağlı oldukları kalıp yuvalarına yerleştirilecek, ürün içeriğine göre kauçuk ve plastik malzemeler ile kombine olacak şekilde presleme operasyonları gerçekleştirilecektir. 68

94 Bazı durumlarda ürünlerin korozyona dayanıklı olması veya daha güzel bir görünüş olması için boyama işlemi de müşteri isterine göre yapılacaktır. Boyama işlemi biten metal otomotiv parça ve aksesuarları kurutma işlemi için fırında pişirilecektir. Bitmiş ürünlerin ilgili talimatlara göre kalite kontrolleri yapıldıktan sonra paketleme bölümüne gönderilecek, paketleme işlemleri tamamlandıktan sonra ürün deposuna transfer edilecektir. Sevkiyat programına göre de sevkiyat işlemleri depodan gerçekleştirilecektir. Motorlu Kara Taşıtları İçin Diğer Parça ve Aksesuar İmalatının Üretim Prensibini Gösterir Genel İş Akım Şeması Şekil.31 de verilmiştir. Hammadde Tesis alanında ilgili yerlere sevk edilmesi Otomotiv Yedek Parçaları Kauçuk - Plastik Malzemeler Kalıplar Metal Sac, Profil, Levha vb. Metal Sac, Profil, Levha vb. hammaddelerin işlenmesi, şekillendirilmesi Ürün Birkaç Parçadan Oluşuyor mu? Hayır Evet Montaj Otomotiv Yedek Parçaları, Aksesuarları Kaplama Yapılaca k mı? Evet Kaplama Hattı 69

95 Hayır Plastik veya kauçuk kombine edilecek mi? Evet Plastik veya Kauçuk Montajı Hayır Boyama Yapılacak mı? Evet Boyama Hayır Ürün Depolama ve Müşterilere Sevk Şekil.31 Motorlu Kara Taşıtları İçin Diğer Parça Ve Aksesuar İmalatının Üretim Prensibini Gösterir Genel İş Akım Şeması 9. DİĞER ULAŞIM ARAÇLARININ İMALATI Gemi, Tekne vb. Yüzen Yapıların İmalatı ve Tamir Bakım Faaliyetlerinin Yapılması VI. İMES sınırları içersinde, makine imalatını da destekleyici olan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre başlığı altında toplanan diğer ulaşım araçlarının imalatının yapılması istenmektedir. Bu başlık altında 30.1 gemi ve tekne yapımı, gemilerin ve yüzen yapıların inşası, yat inşa ve tamir bakım faaliyetlerinin yapılması hedeflenmektedir. Bu projede özellikle yeni gemi, tekne ve benzeri yüzen yapıların yapımı, müşteri taleplerine ve isteğine göre tesis alanı içerisinde bu tür yapıların parçalarının demonte 70

96 hazırlanması ve yine müşteriden gelen talepler doğrultusunda bu tip yüzen yapıların uzmanlık gerektirmeyen bakım ve onarım faaliyetlerinin yapılması planlanmaktadır. Bu proje ile elde edilmek istenilen ürünlere gemi, tekne ve benzeri yüzen yapılar örnek gösterilebilir. Projede en önemli kısım yapılması planlanan gemi, tekne, yat vb. yüzen yapıların öncelikle projelerinin ve planlarının temin edilmesidir. Yüzen yapıların inşasında ilk aşamada yapılması planlanan ürünün iskeletinin oluşturulması dolayısı ile bu doğrultuda yapılacak ürüne göre tesiste gerçekleştirilecek faaliyetin aşamalarının belirlenmesidir. Faaliyet özetle tesise hazır halde temin edilecek hammaddelerin, kesilmesi ve sınıflandırılması, şekillendirilmesi, kaynak işlemleri ile birleştirilmesi, boyama öncesi kontrollerin yapılması, boyama işlemlerinin yapılması, denize indirilmesi ve müşteriye sevk olarak sıralanabilir. Yeni Gemi, Tekne vb. Yüzen Yapıların İmalatına Ait Genel Üretim İş Akım Şeması Şekil.32 de, bu tür Yüzen Yapıların Parçalarının Demonte Hazırlanmasına Dair İş Akım Şeması Şekil.33 te ve Bakım Ve Onarım Faaliyetlerinin Yapılmasına Dair İş Akım Şeması Şekil. 34. de verilmiştir. Hammaddelerin temini ve depolama Üretim için gerekli olacak tüm malzemeler, inşa süreci başlamadan önce yapılması planlanan yüzen yapının dizayn ofisi tarafından belirlenir ve malzemeler liste halinde üretimi yapacak firmaya teslim edilir. Diğer taraftan piyasadan satın alınan ve proje tipine bağlı olmak kaydı ile tüm hammaddeler ile birlikte donanım malzemeleri; örneğin bağlantı elemanları, vidalar, somunlar, civatalar, dirsekler, pompalar, elektrik ile ilgili tüm aydınlatma sistemleri, kablolar vb., sıhhi tesisat boruları gibi birçok donanım ekipmanları da ilgili stok alanlarında depolanmak üzere sınıflandırılır. Yüzen yapıların üretimi için gerekli olan malzeme, teçhizat, hammaddeler piyasadan satın alma yolu ile temin edilecektir. Hammaddeler, tesis alanı içinde ilgili stok alanlarına sevk edilecektir. Gemi, tekne, yat vb. yüzen yapıların imalatında genel olarak kullanılacak hammaddelerin bazıları aşağıda sıralanmıştır. 71

97 -Çelik Saclar -Çelik Profiller -Çelik Borular -Çelik Özel Çekme Profiller -Çelik Muhtelif Çubuklar -Muhtelif Çelik Döküm Parçaları -Paslanmaz Çelik Saclar -Paslanmaz Çelik Profiller -Paslanmaz Çelikten Özel Çekme Profiller -Paslanmaz Çelikten Borular -Alüminyum Saclar -Alüminyum Profiller -Alüminyum Özel Çekme Profiller -Alüminyum Borular -Alüminyum Muhtelif Çubuklar -Muhtelif Sac Levha -Muhtelif Şekillendirilmiş Saclar -Muhtelif Alüminyum Levha -Ahşap Malzemeler -Yardımcı Malzemeler (reçineler, yapıştırıcılar, bağlantı elemanları vb.) Kesme ve sınıflandırma Yapılması planlanan ürüne göre öncelikle sac, profil, levha vb. hammaddeler, makas, el testeresi, elektrikli testere, oksijen kesme takımı, plazma kesiciler, CNC makineler ve bunun gibi makine ekipmanlar kullanılarak istenilen boyutlarda kesilir. Kesilen parçalar yapılacak projelere göre ayrıştırılır ve tesis içerisinde ilgili alanlara sevk edilir. Şekillendirme Bu aşamada kesilen ve sınıflandırılan sac, profil, levha vb. parçaların tornalama, frezeleme, delik açma, planyalama-vargelleme gibi talaş kaldırma işlemleri, havşalama, bükme, taşlama işlemleri yapılır. Tornalama, frezeleme, delik delme ve planyalama-vargelleme esasen parçaya şekil veren talaş kaldırma yöntemleridir. Tornalama parçaya silindirik veya dönel bir şekil verme olarak tarif edilebilir. Tornalama ile silindirik (iç ve dış), konik, dönel herhangi bir şekil, silindirik ve konik elemanların alın yüzeyleri, vida gibi yüzeyler işlenir. 72

98 Frezeleme kendi ekseni etrafında dönen freze çakısının altından iş parçasının ileri-geri hareketi sayesinde yapılan talaş kaldırma işlemidir. Frezeleme ile düz eğik herhangi bir düzlemsel yüzey, kanal, T kanalı, vida, dişli çark ve diğer profilli elemanlar işlenir. Delme işlemi ile parçalarda gerekli deliklerin açılması yapılır. Planyalama veya vargelleme, tek ağızlı bir takım ve doğrusal kesme hareketi ile yatay, dikey veya eğimli yüzeylerden talaş kaldırma işlemidir. İki işlem arasındaki fark, kesme hareketinin takıma veya parçaya ait olmasından ileri gelir. Planyalamada, kesme hareketi takım, ilerleme hareketi parça, vargellemede ise kesme hareketi parça, ilerleme hareketi de takım tarafından yapılır. Planyalama-vargelleme ile düz yüzeyler, kanallar, dişli çarklar ve diğer profilli elemanlar işlenir. Havşa açma, önceden delinmiş deliklere konik veya silindirik yuvalar açma işlemidir. Bu işlem, geliştirilmiş havşa matkapları ile gerçekleştirilir. Havşa açmanın birçok amacı vardır. Çoğunlukla havşa açma işlemi, perçin ve vida gibi bağlantı elemanlarının baş kısmının oturacağı yuvaları açmak için kullanılır. Havşa, delik ağızlarındaki çapağın keskinlikleri almak ve eksenleri kaçık delikleri büyütmek işlemleri için de kullanılmaktadır. Büküm işlerinde parçalar çekiçle dövülerek, hidrolik presler kullanılarak bükülür ve üretime hazır hale getirilir. Taşlama ise genelde boyut, şekil ve yüzey kalitesini iyileştiren talaş kaldırma yöntemidir. Bu nedenle taşlama ile daha önce tornalama, frezeleme, delik delme veya planyavargelleme ile işlenmiş tüm parçaların yüzeyleri işlenir. Bu nedenle taşlamaya nihai talaş kaldırma işlemi de denilir. Taşlama ile silindirik (iç ve dış), konik, düz ve eğik düzlemsel yüzeyler, vida dişli çarklar ve diğer profilli elemanlar işlenir. Birleştirme Bu bölümde kesilen ve şekillendirilen parçalar, önce punto kaynak makineleri ile belirli noktalarda birleştirilir. Daha sonrasında elektrik kaynağı, gaz altı kaynak makineleri, grup kaynak makineleri gibi makinelerle parçaların tamamının birleştirilmesi sağlanır. Bu aşamada büyük ve küçük tüm parçalar birleştirilerek büyük ve küçük bloklar oluşturulur. Oluşturulan bütün bloklar kalite kontrolleri yapıldıktan sonra kreyn gibi taşıyıcı ekipmanlar ile boyahane bölümüne aktarılır. 73

99 Boya Uygulaması Öncesinde Yapılacak Kontroller Bu aşamada boya uygulaması yapılacak yerin mevcut durumunun kontrolünün yapılması ( Sac, Alüminyum vs. ), yüzeyin korozyona karşı dayanıklılığının ve deniz sektöründe kirlenme seviyesinin tespit edilmesi gerekir. Ayrıca parçalar üzerinde keskin köşelerin, kaynak sıçraklarının, kaynak hatalarının son kontrollerinin yapılması ilk olarak yapılması gereken işlerdendir. İmalat sonrasında yüzeyde kaynak sıçrakları, keskin köşeler, kaynak eksiklikleri tespit edilebilir. Bu nedenle, kaynak sıçraklarının, çapakların taşlanarak yüzeyden alınması, tüm keskin köşelerin yine taşlanarak yuvarlatılması ve uygun hale getirilmesinin sağlanması, kaynak eksiği olan bölgelerde kaynak işlemlerinin tamamlatılması, kaynak üzerindeki örtünün temizlenmesi gerekmektedir. Bütün bu hususlar göz ile tespit edilir. Ayrıca müşteri talepleri doğrultusunda tersanelerde yapılması planlanan bakım ve onarım yapılacak ürünlerde boya mevcut ise eski boya sisteminin belirlenmesi, mevcut boya sisteminin kalınlıklarının ölçülmesi, yüzeyin tuzluluk seviyesinin kontrolü, yüzeyde toz, yağ kontaminasyonun olup olmadığının kontrolünün ve raspalama işleminin yapılması, gerekir. Bakım ve onarım yapılacak ürünlerde yüzeyde görsel olarak toz tespit ediliyorsa toz tespiti için yüzeye bant yapıştırılır sonrasında bu bant sökülerek beyaz bir zemine ( kağıt vs.) yapıştırılır, elde edilen görüntü yüzeydeki toz miktarı için gerekli kararı almaya yardımcı olur. Eğer toz mevcut ise yüzeye tekrar hava tutulması tavsiye edilir. Yağ tespit ediliyorsa, mevcut yağların suda çözünebilir deterjanlar ile temizlenmesi, sonrasında tatlı su ile yıkanması tavsiye edilmesi gerekir. Ayrıca su ile temas eden yüzeylerde tuz kontaminasyonları, boya uygulaması sonrasında ileriki aşamalarda osmotic blister a sebebiyet vereceğinden muhakkak suretle yüzey hazırlığı öncesinde yüzeyden alınmalıdır. Yüzeydeki tuzluluğun tespiti, Bressle Metodu ile ölçümlenir. Ölçülen max. tuz miktarı ISO standartları ile belirlenmiştir. Ölçümlenen miktar istenilen seviyenin üzerinde ise yine tatlı su ile yıkama yapılması tavsiye edilmelidir. Raspalama, raspa kullanarak boyaların, pasların kazılması, pürüzlerin giderilmesi ve yüzeylerin boyama işlemine hazır hale getirilmesidir. Raspa işlemi daha çok müşterilerden gelen talepler doğrultusunda bakım ve onarımı yapılacak gemi, tekne yat vb. ürünlerin, bu 74

100 ürünlerin parçalarının, boyama öncesi bozuk yüzeylerinin düzeltilmesi, boya, pas kalıntılarının kazılması, pürüzlerin giderilmesi amacı ile yapılacaktır. Yapılan bu kontroller neticesinde uygulanacak boya sistemi dizayn edilebilir ve yapılması gereken hazırlıklar tariflenebilir. Boyama İşlemi Boyama işlemi hem yeni inşa edilecek gemiler için hem de bakım ve onarımı istenen ürünler için uygulanacaktır. Boyama işlemlerinde gemi, yat, tekne vb. ürünlerin su altı ve su üstü kısımları, korozyon, çeşitli deniz canlılarının yüzeye yapışarak meydana getirdikleri birikintiler gibi nedenlerden dolayı özel boyalar kullanılarak boyanır. Boyama işlemi, öncelikle yapılması planlanan ürünün su üstü kısmından başlanarak yapılır. Yüzey hazırlığı yapılan ürünlerin su altı ve su üstü kısmının boyanmasında boya yapılacak yüzeye önce astar boya uygulanır. Daha sonrasında korozyona karşı dayanıklılığı sağlamak amacı ile antikorozif boya, suya ve su canlıların neden olabileceği zararlara karşı dayanıklılığı sağlamak için ise zehirli boyalar kullanılır. Son kat olarak yapılan boya işlemi ise kolay temizlik ve görsel amaçlıdır. Aşağıda yüzen yapıların su altı ( karine ) ve su üstü (faça, borda üst yapı ve güverte ) kısımlarının boyanması detaylandırılmıştır. 1) Su altı kısmınının (Karine) boyanması Su içinde kalacak bölümlerin mikro organizmalardan, böcek ve yosunlardan korumak için yapılan boyama işlemidir. (a) Astar boya : Karine kısmı iyice temizlendikten sonra bir kat sürülür. (b) Birinci kat zehirli boya : Astar boya kuruduktan sonra sürülür. Omurgadan yükleme hattına kadar her iki bordada sürülür. Kuruma zamanı 3-5 saattir. Fırça ile sürülmesi yeterlidir. (c) İkinci kat zehirli boya: Gemi, yat, tekne suya indirilmeden önce sürülür. Kuruma zamanı 3-5 saattir. Fırça ile sürülmesi yararlıdır. 2) Su üstü kısmının (faça, borda, üst yapı ve güverte ) boyanması 75

101 Faça boyama Gemi, yat, teknenin façasına bir kuşak şeklinde sürülen hem suya ve hem de havaya karşı koruyucu nitelik kazandırmak için yapılan işlemdir. Faça temizlendikten sonra bir kat astar boya sürülür. Astar boya kuruduktan sonra faça boyası sürülür. Borda boyama Borda boyaları faça boyasının kesim yerinden yukarıya doğru sürülen; deniz suyu serpintileri, rutubet ve öteki doğa etkilerine karşı koruyucu niteliği olan boyalardır. Boyanmaya hazırlanmış bir borda yüzeyine ilk kat olarak astar boya sürülür ve kuruması beklenir. Bundan sonra asıl boya sürülür. Üst yapı ve güverte boyama Üst yapılar ve güverteleri pastan korumak için yapılan boyama işlemidir. Özellikle güverte boyaları dış tesirler için koruyucu bir yüzey oluşturur. Önce astar boya sürülür. Kuruması beklenir. Kuruduktan sonra asıl boya sürülür. Kuruma süresi 1-2 saat gibi çok kısadır. Yüzen Yapıların Denize İndirilmesi ve Müşteriye Sevk Bu bölümde inşa edilecek ve/veya bakım ve onarımı yapılacak yüzen yapıların denize indirilme işlemi gerçekleştirilecektir. Boyama işlemi biten ürünler yük taşıma araçları ile yapılacak ürünün firmasının belirlediği tersanelere taşınır ve gemiler kızakla, hava yastığı yöntemi gibi çeşitli yöntemlerle denize indirilir. Daha sonra geminin deniz testleri yapılır ve gemi, tekne, yat vb. ürünler sahibine teslim edilir. 76

102 Şekil.32 Yeni Gemi vb. Yüzen Yapıların İnşası İş Akım Şeması 77

103 Şekil.33 Demonte Parçaların Hazırlanması İş Akım Şeması Demiryolu lokomotifleri ve Vagonlarının İmalatı, Hava ve Uzay Araçları Ve İlgili Makinelerin İmalatı, Askeri Savaş Araçlarının İmalatı ve Motorsiklet İmalatı VI. İMES Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi sınırları içersinde, imalatı içersinde yer alan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 30.20, 30.30, ve başlığı altında toplanan diğer ulaşım araçlarının imalatının yapılması istenmektedir. Demiryolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı kapsamında; elektrikli, dizel, buharlı ve diğer demiryolu lokomotiflerinin imalatı, kendinden tahrikli demiryolu araçları veya tramvaylar ile bakım veya hizmet araçlarının imalatı, vagon imalatı vagonları, tank vagonları, kendinden boşaltma tertibatlı vagonlar, atölye vagonları, vinç vagonları, demiryolu veya 78

104 tramvay lokomotiflerinin veya vagonlarının özel parçalarının imalatları gerçekleştirilebilecektir. Hava ve uzay araçları ve ilgili makinelerin imalatı kapsamında; hava taşıtları (uçak, helikopter vb.) imalatı, hava taşıtları parçaları ve aksesuarlarının imalatı: (uçak gövdesi, kanatları, kapıları, kumanda yüzeyleri, iniş takımları, yakıt tankları, motor yerleri vb.) ana montaj parçaların imalatı (pervaneler, helikopter rotorları ve pervane kanatları, hava araçlarında bulunan çeşitli tipteki motorlar ve makineler,) hava araçları için turbo jetlerin ve pervaneli türbin motorların parçaları, yerde uçuş eğitimi yapmaya özgü cihazlar ve tertibatların imalatı gerçekleştirilebilecektir. Askeri savaş araçlarının imalatı kapsamında tankların imalatı, zırhlı amfibi (hem suda hem de karada hareket edebilen) askeri araçların imalatı, diğer askeri savaş araçlarının imalatı gerçekleştirilebilecektir. Motorsiklet imalatı kapsamında motosiklet, moped ve motorlu bisiklet (bir yardımcı motoru bulunan bisikletler) imalatı, - motosiklet motorlarının imalatı, motosikletler için parçalar ve aksesuarların imalatı gerçekleştirilebilecektir. Söz konusu üretimler motorlu kara taşıtı imalatına benzer şekilde metallerin şekillendirilmesi, işlenmesi, kaplanması ve montajı ile oluşan ana unsura (karoser veya şasi) plastik, kauçuk vb. diğer parçaların montajı ile elde edilecektir. 79

105 Şekil.34 Bakım ve Onarım İşlemine Ait İş Akım Şeması 10. MOBİLYA İMALATI VI. İMES sınırları içersinde makine ve ekipmanlarda kullanılan koltuk, sandık vb. mobilya ürünlerinin ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Meslek gruplandırmaları NACE Rev 2 listesine göre 31 başlığı altında toplanan mobilya imalatının yapılması istenmektedir. Mobilya İmalatı İş Akım Şeması Şekil.35 te verilmiştir. Hammadde Temini Mobilya üretimi için kullanılan malzemeler, yonga levha, MDF, melamin kaplı yonga levha, kontraplak, polimerik laminat, doğal ahşap malzemeleri, laminat, boya, akrilit ve polyüretan, plastik, çelik, alüminyum, satine ve krom kaplamalı malzemelerdir. İmalat Mobilya üretiminde yapılacak üretime göre ilk önce tasarım yapılmaktadır. Kullanım alanına veya tasarımına göre yukarıda belirtilen türlerden herhangi birisi seçilir. Tasarıma 80

106 göre malzeme şekil ve dilimlerde kesilir. Kesilen parçalar gerekiyorsa zımpara işleminden geçirilir. Tasarıma göre laminat yapılacaksa, sentetik reçine emdirilmiş kraft kağıt üzerine ara balans malzemeleri takviye edildikten sonra en üst katmana dekoratif melamin preslenmesi yapılır. En dış yüzeye dayanımı ve çizilmeye direncini artırmak amacı ile özel bir madde ile kaplama yapılır. Ağaç veya kaplama işlemi hammadde olarak taşerondan alınır. montaj işlemi satın alan kişi/firma tarafından yapılmayacaksa kesimi yapılan parçalar, tasarıma göre preslenir, tutkal, çivi, vida vb. malzemeler ile birbirine tutturulur. Daha sonra kasnakta tutularak, mobilyanın birleşmesi sağlanır. Montajı yapılmadan veya yapıldıktan sonra mobilya üzerine lake veya boyama işlemi yapılması halinde, mobilya için özel tasarlanmış boya tabancaları ile boyama işlemi gerçekleştirilir. Üretim için genellikle aşağıda verilen makineler kullanılır. Kesim Makineleri, Delik Açma Makineleri, Freze Makineleri, Kenar Bantı Yapıştırma Makineleri, Pres Makineleri, Profil Kesme Zıvana Açma Makineleri, Kompresörler Zımpara Makineleri, Profil İşleme Makineleri, İşleme temizleme Makineleri Toz ve Talaş Toplama Makineleri Birleştirme ve Çatma Makineleri Sandalye Üretim Makineleri,. 81

107 Hammadde (laminant,mdf,su nta vb.) Tasarımın Yapılması Tasarıma Göre Kesim Yapılması Zımparalama Presleme Boyama evet Boyama Yapılacak mı? Kaplama Yapılacak mı? evet Kaplama Monta evet Montaj Yapılacak mı? Ürün Şekil.35 Mobilya İmalatı İş Akım Şeması 82

108 Yatırımın Ömrü Faaliyet kapsamında kurulacak işletmelerde teknolojik gelişmeler sürekli takip edilecek olup, kurulum aşamasında son teknoloji makine ve ekipmanların seçileceği, ayrıca bölge olarak sanayi bölgesi olmasının avantajları da dikkate alındığında, anılan proje iş istihdamı, çevre ve sağlık yönünden faydalı olduğu sürece devam edecektir. Bu bağlamda projenin ömrünün 50 yıl olacağı planlanmaktadır. I.1.4. Projenin Hizmet Maksatları Organize Sanayi Bölgelerinin kuruluş amacı, sanayicinin proje ile ilgili faaliyet konularında Dünyada uygulanan gelişmiş teknolojilerle toplu olarak yakın ilişkiye girmek ve dinamik ortamda bu teknolojileri üretimlerine uygulamak olarak tanımlanabilinir. Türkiye de işletmelerin yatırım yapmalarının önündeki en büyük engeller idari izinler, altyapı sorunları ve sanayi arsasına erişimde yaşanan sıkıntılar olarak sıralanabilir. Bu kapsamda, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) uygulaması, sanayi yatırımların yapılmasında ve işletmelerin verimliliklerinin arttırılmasında kritik bir görevi üstlenmektedir. İMES OSB nin gelişimini tamamlamasıyla aşağıdaki konulara hizmet etmesi amaçlanmaktadır. Sanayileşmenin yol açtığı olumsuz etkilerin üstesinden gelinmesi, Çevreye duyarlı düzenli kentleşmenin sağlanması, Üretim faaliyetlerinin verimli bir şekilde yürütülmesi için gerekli olan çok sayıdaki kamu hizmetinin girişimcilere ulaştırılabilması, İmarı ve altyapı bağlantıları tamamlanmış arsaya erişim, izin ve ruhsatların verilmesi, altyapı hizmetlerinin nitelikli ve ucuz olarak sağlanması, Benzer faaliyetlerde bulunan firmaların aynı coğrafi yerleşke içinde bulunması sonucu birbirleri üzerinde olumlu etki yaratması. Kümelenme yaklaşımıyla açıklanacak etki sonucu firmalar gerek birbirleri arasındaki işlem maliyetlerini düşürerek gerekse sinerji yaratarak bir arada olmak suretiyle verimliliklerini artırabilmesi 83

109 I.1.5. Projenin Önem ve Gerekliliği Söz konusu sektör gruplarının OSB faaliyet konularına eklenmesi ile OSB bölgesinde kurulacak makine imalatçısı işletmelerinin rekabet gücünün (sürdürülebilirliğini) arttırılması amaçlanmaktadır. Bu proje ile makine imalatçısının kullanacağı hammadde/yan ürün/ürünlerin tedarikinin kolaylaşması, kolaylaşan tedarik işlemleri ile maliyet, zaman, verimlilik vb. konularında katılımcılarımıza kazanç sağlayacağı öngörülmektedir. Bu proje, katılımcımız faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi için gerekli olan çeşitli ve çok sayıdaki girişimciye ulaşabilme imkânını yaratmakla birlikte, İMES OSB yakın çevresinde olan Kocaeli 4.(Makina) OSB, Kocaeli 5.(Kimya) OSB, Dilovası Organize Sanayi Bölgesi, İstanbul Mermerciler Sanayi Sitesinde bulanan üretici firmalarına da hizmet verebilecek olması açısından da ayrı bir önem kazanmaktadır.. Bu projenin ile gerçekleşmesi ile ayrıca; Dünya pazarının gereksinim duyduğu mallar, dünya pazarı teknolojisi ve fiyatları ile üretilecektir. Ülkemizce yaklaşık 300 adet küçük ve orta boyutta sanayi kuruluşu, Dünya teknolojisi ve dünya konjonktürü ile yakın ilişki içinde yukarıda belirtilrn sanayi dallarında faaliyet gösterecektir. İşletme aşamasında OSB içerisindeki kuruluşlar, teknolojik gelişmeleri beraber izleyerek üretimlerini geliştirecektir. Nihai ürün bazında üretimde bulunulabilecektir. Sanayi kuruluşları olarak hem ülkemize, hem de yurt dışı pazara dönük olarak üretimde bulunacaktır. 84

110 I.2 Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı Ve Arazinin Tanımlanması I.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri Söz konusu proje, Kocaeli İli, Dilovası İlçesi, Çerkeşli Köyü sınırlarında İMES OSB tarafından mevcut alanda gerçekleştirilecek Kocaeli-Gebze VI (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi dir. Tesislerin bulunacağı organize sanayi bölgesinin Yer Bulduru Haritası Şekil.39 te, Uydu Görüntüsü Şekil.40 te verilmiştir. İMES OSB (KOCAELİ) 85

111 İMES OSB (KOCAELİ) İMES OSB (KOCAELİ) Şekil.36 Proje AlanınınYer Bulduru Haritası 86

112 Şekil.37 Proje Alanının uydu görünümü I.2.2. İnşaat Ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı İMES OSB yerleşim alanındaki inşaat çalışmaları ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir kararları kapsamında gerçekleştirilmektedir. Kocaeli-Gebze VI (İMES) Makina İhtisas Organize Sanayi kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlerin tümü İMES OSB ye ait mevcut arazi sınırları içersinde gerçekleştirilecektir. Bu proje için herhangi bir alan genişlemesi yapılmayacağından inşaat safhasında ek bir arazi kullanımı söz konusu değildir. Bu çerçevede proje konusu faaliyetler İMES OSB ye ait yaklaşık 295 ha mevcut alan içerisinde gerçekleştirilecektir. Bu yerleşim alanı içerisinde sanayi alanları, yeşil alanlar, ulaşım ve park alanları, sosyal ve ticari alanlar, idari merkez, arıtma tesisi, ortak kullanım alanları bulunmaktadır. Söz konusu Arazi Kullanımı Miktarlarını Gösteren Liste Tablo.3 de, söz konusu Arazi Kullanım Miktarlarının Dağılım Pastası Şekil.38 de verilmiştir. 87

113 Tablo.3 Arazi Kullanımı Miktarlarını Gösteren Liste Arazi kullanımı Alan (m2) % Sanayi Alanları ,34 Yeliş Alanlar Ve Rekreasyon Alanları ,98 Ulaşım ve Park Alanları ,88 Sosyal ve Ticari Alanlar ,72 İdari Merkez ,20 Arıtma Tesisi ,51 Ortak Kullanım Alanları ,37 Toplam Şekil. 38 Arazi Kullanım Miktarlarının Dağılım Pastası I.2.3. Kullanılacak Arazinin Tanımlanması Proje konusu faaliyetler yaklaşık 295 ha alana sahip İMES OSB 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 1/ ölçekli Nazım İmar Planında sanayi alanı lekesi içerisinde kalmaktadır. 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek.3 de, 1/ ölçekli Nazım İmar Planı Ek.4 de, Gözlemsel Jeolojik Etüd Raporunun İlgili Sayfaları Ek.5 te verilmiştir. Proje konusu faaliyetlerin işletme safhasında kullanılacak arazi miktarlarına yönelik arazi kullanımlarının açıklaması aşağıda verilmiştir. 88

114 Sanayi Alanları: Faaliyet çerçevesinde toplamda yaklaşık olarak 330 adet sanayi tesisi kurulacak olup, kapsayacakları toplam alan m 2 dir. Bu alan toplam alanın yaklaşık % 65,34 ü civarındadır. Bu alanlarda önceden alınan ÇED kararlarında belirtilen makina imalatı faaliyetleri ile birlikte, bu proje ile Tablo.2 de verilen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Yeşil Alanlar Ve Rekreasyon Alanları: Organize Sanayi Bölgesi alanı içerisinde yeşil alan m 2 dir ve bu alan toplam alanın %13,98 si ayrılmıştır. OSB sınırları içinde arazi vasfı olarak yeşil alan olarak görülmekte olan sahada herhangi bir yapı yapılmayacak olup ağaçlandırma alanı olarak değerlendirilecektir. Ulaşım ve Park Alanları: Organize Sanayi Bölgesi alanı içerisinde yolların ve park alanlarının m 2 olacağı planlanmıştır. Bunun toplam alana oranı ise %15,88 dir. Yolların genişliğinin belirlenmesinde OSB içerisinde yer alacak olan sanayi kollarının ihtiyaçları ve araç yoğunlukları göz önünde bulundurulacaktır. Sosyal Ve Ticari Alanlar: Organize Sanayi Bölgesi alanı içerisinde yaklaşık m 2 alanda toplam alanın %2,72 si oluşturacak olan sosyal ve ticari alanlar OSB de çalışan personel ve işletmelerin ihtiyaçlarını gidermeye yönelik hizmet verecektir. İdari Merkez: Yaklaşık m 2 alan bölgede yapılan imalatların sergi alanı ve idari merkez olarak kullanılacaktır. Arıtma Tesisleri: Atık suların İMES OSB ye ait arıtma tesislerinde arıtılması halinde tesisler için yaklaşık m 2 alan yer kullanılacaktır. Ortak Kullanım Alanları: tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Başkanlığında yapılan protokol çerçevesinde bölgede bulunan üç OSB için maliyetlerin ortak karşılanacağı yüksekokul ve meslek lisesi, AR-GE Teknopark ve Hastane kurulacak olup, İMES OSB sınırları içersinde m 2 alan kullanılacaktır. Kocaeli-Gebze VI (İMES) Organize Sanayi Bölgesi nin mevcut sınırlarını gösteren Vaziyet Planı Ek.6 da, verilmiştir. 89

115 I.3 Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon Ve Benzeri.) Proje konusu faaliyetler İMES OSB sınırları içersinde herhangi bir alan genişletilmesi yapılmadan, mevcut alanlarda gerçekletirilecektir. Mevcut alanların inşaatı kapsamında yapılacak işlemlerin çevresel boyutları Ek.1 de verilen ÇED kararlarının sürecinde değerlendirilmiştir. Proje konusu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde yeni bir alan veya genişleme çalışması yapılmayacağından inşaat aşaması olmayacaktır. Bu nedenle İnşaat aşaması değerlendirilmemiştir. Mevcut ve proje konusu faaliyetlerin işletilmeye alınması ile oluşabilecek çevresel etkiler yeniden değerlendirilerek çevresel etkilenimin genel hatları aşağıda verilmiştir. I.3.1. Su Kirliliği Organize sanayi bölgesinde yer alacak faaliyetlerden oluşacak atık suları evsel ve endüstriyel atık sular olarak iki sınıfda değerlendirmek mümkündür. Evsel nitelikli atıksular, personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması neticesinde oluşacaktır. Mevcut durumda tam doluluk sağlandığında çalışan personel nüfus kişi olması öngörülmektedir. Yeni faaliyet konularının eklenmesi ile fabrikada çalışacak personel sayısının ortalamasında değişiklik beklenmemektedir. Ancak bu proje ile beklenen verimliliğin artması ile vardiya sayısına bağlı olarak personel nüfusunun kişi olabileceği ön görülmektedir. Bu kapsamda evsel nitelikli atık suların 3000 m 3 /gün oluşacağı öngörülmektedir. Mevcut durumda işletmelerin proseslerinde sürekli bir su kullanımı bulunmamaktadır. Ancak zemin yıkamaları veya boya ünitelerinde kullanılan su tutuculardan endüstriyel kaynaklı atık suların oluşacağı (45 m 3 /gün) ön görülmüştür. Yeni faaliyetlerin eklenmesi ıslak üretimlerin artacağı göz önünde bulundurulduğunda (62,7 m 3 /gün) olacağı ön görülmektedir. İşletmelerin faaliyetleri sonucu oluşacak atık sular İMES OSB kanalizasyonu ile toplandıktan sonra Su kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde Organize sanayi bölgeleri için verilmiş Tablo.19 da belirtilen sınır değerlerinin altında kalacak şekilde arıtıldıktan sonra bölgeye yakın alıcı ortam olan mevsimsel akışlı dereye deşarj edilecektir. Söz konusu atık su arıtımının, sınır komşusu olan OSB bölgeleri ile anlaşarak ortak bir arıtma tesisi kurmak usulü 90

116 ile veya münferit olarak İMES OSB nin kuracağı arıtma sistemi/sistemleri ile gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İMES OSB den kaynaklanacak atıksuların niteliğine, miktarına ve günün şartlarına göre her iki bertaraf seçeneği değerlendirilerek karar verilecektir. I.3.2. Hava Kirliliği Organize sanayi bölgesinde yer alacak faaliyetlerin artmasıyla mevcut duruma ilave olacak sektörlerin prosesleri gereği emisyon oluşturan kaynaklarda artış meydana gelecektir. Emisyon kaynakları artışları doğal gaz ile çalışan pota, tavlama fırını, kazan gibi yakma üniteleri, kaplama tesisleri işleme havuzlarından, döküm tesisleri, plastik ürün tesisleri, boyama tesisleri kaynaklı olması ön görülmektedir. Oluşacak emisyonlar kapsamında Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolu Yönetmeliğinde belirtilen şartlar ve sınır değerlere riyaet edilmesi yönünde gerekli önlemler alınacaktır. I.3.3. Toprak Kirliliği Organize sanayi bölgesinde yer alacak tesislerin direkt toprak ile temas edecek şekilde üretim yapmaları engellenerek toprak kirliliğinin önüne geçilmesi sağlanacaktır. Üretim faaliyetleri kapsamında oluşacak atıkların toprak kirliliğine neden olmaması amacıyla gerekli atık sular arıtım işlemine tabi tutulduktan sonra deşarj edilecek, oluşacak emisyonlar ilgili yönetmelikte belirtilen uygulamalar yapılarak deşarj edilecektir. Tesis faaliyetleri kapsamında oluşacak katı atıkların (evsel, proses, tehlikeli vb. nitelikli) ise toprağa gelişi güzel dökülmemesi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izin/lisans vermiş olduğu yerlere gönderilmesi için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. I.3.4. Gürültü Kirliliği Organize sanayi bölgesinde yer alacak faaliyetler kapsamında kullanılacak makine ekipmanların çalıştırılması neticesinde gürültü oluşacaktır. Tesis faaliyetleri kapsamında Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hüküm ve sınır değerlerine uygun çalışılacaktır Diğer Etkiler Organize sanayi bölgesi içersinde yapılacak faaliyetler değerlendirildiğinde; üretim kapalı alanlarda gerçekleştirileceğinden ışık ve ısı kirliliğine neden olmayacaktır. Radyasyon 91

117 kirliliğine neden olacak bir faaliyet bulunmamaktadır. Makine ve ekipmanların çalışmasından dolayı titreşim oluşabilecektir. Ancak oluşabilecek titresimler tesis ölçeğinde, çevreye etkilemeyecek niteliklidir. Bu kapsamda Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hüküm ve sınır değerlerine uygun çalışılacaktır. I.4 Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti Ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi İMES OSB tarafından proje için yer seçimi konusunda başlıca etken organize sanayi bölgesinin hali hazır durumda kurulu olmasıdır. Söz konusu olacak faaliyetlerin mevcut OSB alanında ve bulunduğu bölge içerisinde bulunan diğer sanayi bölgesi faaliyetlerine de artı kazanç (verimlilik, zaman vb.) sağlayacaktır. Ayrıca genel olarak bölgenin proje yeri olarak seçilme nedenleri şu şekilde sıralanabilir. İMES OSB üyeleri esas olarak İstanbul un Ümraniye, Bayrampaşa, Topkapı, Yenibosna, Rami, Pendik, Tuzla gibi çeşitli semtlerinde sanayi tesisleri bulunan müteşebbislerdir. Bu tesislerin bütününü ancak mevcut kuruluş yerlerinde çok uzak olmayan bir alanda toplamak mümkündür. Bu nedenle Dilovası uygun bir kuruluş yeri olarak seçilmiştir. Kent içerisinde oldukça yetersiz ve çevre sağlığı açısından olumsuz ortamlar içerisinde faaliyet gösteren bu tesisler, aralarında belli bir entegrasyon olmaksızın bireysel üretim yapmaktadır. İşgücü ve ekonomik maliyeti azaltmak için aynı nitelikli sanayi dallarının bir alanda bulunmasının ülke ekonomisine katkısı daha büyük olacaktır. İleri teknoloji uygulanacak olan Organize Sanayi Bölgesi tesislerinin en önemli sorunu her düzeyde kalifiye iş gücü teminidir. Eğitilmiş kalifiye insan gücünü büyük metropollerin uzağına taşımak mümkün görülmemektedir. Bu nedenle yatırım yeri büyük metropol İstanbul un yakınında seçilmiştir. Sanayi kuruluşlarını, yan sanayi ilişkilerinin ve pazar bağlantılarının kurulamayacağı bir mekana taşımak mümkün bulunmamaktadır. OSB deki tesisler, bir yandan diğer büyük sanayi kuruluşlarının yan sanayisi olarak faaliyet gösterecek, diğer yandan da kendilerinin üretimleri ile ilgili olarak yan sanayi kuruluşlarına ihtiyaç duyacaklardır. Gebze bu iki açıdan da uygun konumdadır. 92

118 Yaklaşık 330 adet küçük ve orta boyutta sanayi kuruluşu, dünya teknolojisi ve dünya konjonktürü ile yakın ilişki içinde makine imalatı ve imalat sanayi dallarında faaliyet gösterecektir. Bu kuruluşlar imalat alanında, teknolojik yönden gelişmiş ülkeler ile entegre olacak şekilde nihai ürün bazında da üretimde bulunacaktır. Planlanan faaliyetler ile OSB de kişilik istihdam imkanı sağlanması planlanmıştır. Dilovası, Kurtköy Havalimanı ile bütün dünyaya bağlanmaktadır. Faaliyet alanı, Dil İskelesi Limanı ile deniz yolu ulaşımına bağlıdır. Faaliyet alanı, TEM, E-5 ve Eski İzmit Yolu üçgeninde bulunmaktadır. Karamürsel geçişi arazinin çok yakınından geçmektedir. Özetle Faaliyet alanının nihai ürünün pazarlandığı Kocaeli ve İstanbul İli ve ilçelerine yakın ve ulaşım sorunu olmayan bir bölgede yer alması ve organize sanayi bölgesinin halihazırda kurulu olması nedenleriyle alternatif alan araştırması yapılmamıştır. Söz konusu faaliyet ile proje sahası ve etki alanında sosyal ve kültürel değişimler oluşmamaktadır. Faaliyet konuları artışı ile bölge halkına istihdam yaratılmış ve ekonomik açıdan olumlu yönde etkiler sağlanmış olacaktır. BÖLÜM II : PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yeri Ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler İstanbul Madeni Eşya Sanatkârları Toplu İşyeri Yapı Kooperatifi (İMES) 1998 yılında kurulmuştur. Üyeleri İstanbul Metropoliten alan içerisinde çok dağınık yetersiz ve sağlıksız koşullar içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu olumsuz şartların giderilmesi amacıyla daha büyük işletme alanları olan bölgeye taşınma ihtiyacı duyulmuş ve bu doğrultuda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın öncülüğünde Kocaeli İli, Dilovası İlçesi, Çerkeşli, Köseler ve Demirciler Köyleri arasında Organize Sanayi Bölgesi için uygun bir alan tespit edilmiştir. Yaklaşık hektar büyüklüğündeki söz konusu alan üzerinde, İMES OSB kurulması planlanmış, ancak tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı öncülüğünde, S.S. İMES Toplu İşyerleri Yapı Kooperatifi(İMES OSB), Kimya İşverenleri Organize Sanayi Bölgeleri Derneği Başkanlığı ve S.S. İstanbul Makine İmalat Sanayiciler Toplu İş Yerleri 93

119 Yapı Kooperatifi yetkililerinin katılımı ile yapılan toplantı sonucunda, öneri alanının üçe ayrılıp bölgede 3 adet Organize Sanayi bölgesi kurulmasına karar verilmiştir. Kimya OSB için m 2, İstanbul Makine İmalat Sanayi OSB için m 2, İMES OSB için ise m 2 alan ayrılmıştır. Daha sonra proje konusu faaliyet, Marmara Bölgesi, Kocaeli İli, Dilovası İlçesi sınırları içerisinde İMES OSB için ayrılan yaklaşık 230 hektarlık alanın, İMES OSB ye yeterli gelmemesi nedeniyle, mevcut OSB nin güneyinde ve doğusunda ve batısında bulunan ve toplam büyüklüğü 65 hektar olan alan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından uygun bulunarak ilave edilmiştir. Sonuç olarak İMES OSB yaklaşık 295 hektarlık alanda kurulum faaliyetine devam etmektedir. Mevcut durum itibari ile üyelerimizden tesislerinin inşaat aşamasına geçenler olmuştur. Bunlardan 4 adeti yapı kullanma izini alarak inşaat sürecini tamamlamış ve deneme üretimlerini yapmaktadırlar. İMES OSB alanı Kocaeli ili, Gebze İlçesi, Dilovası-Çerkeşli Köyü nün kuzey batısında yer almaktadır. Konum itibari ile Oluklu Mevkii, Ören Mevkii, Kırkık, Körpücek ve Gövemli mevkilerinde bulunmaktadır. Dilovası ilçe merkezine 4 km kuzeyinde, E-5 kara yoluna 4,5 km kuzeyindedir. Çevresindeki yerleşim birimleri incelendiğinde yaklaşık olarak Demirciler köyüne 2.2 Km, Köseler köyüne 2 km, Çerkeşli köyüne ise 500 mesafede bulunmaktadır. İMES OSB nin Mevcut Sınırlarını Ve Yakın Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafi Ek.7 de verilmiştir. İMES OSB nin bölge içindeki yerini ve yakın çevresinin gösterildiği Topografik Harita Ek.8 de verilmiştir. İMES OSB Faaliyet Alanına Ait Koordinatları Listesi Sayfa V de Yer Bulduru Haritası Şekil.36 da, Kocaeli-Gebze VI (İMES) Organize Sanayi Bölgesi- Mevcut Uygulama Alanı Şekil.39 da verilmiştir. Yaklaşık 295 hektar büyüklüğe sahip organize sanayi bölgesi, m 2 lik bölümünde sanayi tesisleri, m 2 lik bölümü yeşil alan olarak, m 2 lik bölümü ise ulaşım ve park alanı olarak kullanılacaktır. 94

120 Şekil.39 Kocaeli-Gebze VI (İMES) Organize Sanayi Bölgesi- Mevcut Uygulama Alanı 95

121 BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması.) III.1. Nüfus Kocaeli, Türk İmalat Sanayi üretimine yapmış olduğu yaklaşık % 13 lük üretim katkısı ile İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük sanayi metropolüdür. İzmit ekonomisinin tamamına yakını sanayiye dayalıdır ve artan sanayileşme sonucu hızlı bir nüfus artışına sahne olmaktadır. İl çeşitli yörelerden göç aldığından dolayı gelenek ve göreneklerinde de bu çeşitlilik görülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu nun adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre, 2008 yılında proje konusu faaliyetin gerçekleştirildiği Kocaeli İlinin toplam nüfusu kişidir. İlçelerin nüfusuna bakıldığında, ilk sırada kişiyle İzmit, ikinci sırada kişiyle Gebze ve üçüncü sırada kişiyle Gölcük gelmektedir. En az nüfusu olan ilçe kişiyle Dilovası dır. Projenin gerçekleştirildiği Dilovası ilçesi nüfusa sahiptir. Kocaeli nin 2008 yılı toplam köy nüfusu kişi iken, şehir nüfusu kişidir. Bu veriler doğrultusunda, Kocaeli şehir nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı % 93,44, köy nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı % 6,55 dir yılı toplam kadın nüfusu iken, toplam erkek nüfusu kişi olarak belirlenmiştir. Yine bu veriler doğrultusunda, Kocaeli erkek nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı % 50,73 ve kadın nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı ise % 49,26 dır. İlçeler Bazında Şehir Ve Köy Nüfusu Tablo.4 de, Nüfusla İlgili Genel Durum Tablo.5 de verilmiştir. 96

122 Tablo.4. İlçeler Bazında Şehir ve Köy Nüfusu (TÜİK, ADNKS-2008) İLÇELER BAZINDA ŞEHİR VE KÖY NÜFUSU (ADNKS ) İLÇELER ŞEHİR NÜFUSU KÖY NÜFUSU TOPLAM NÜFUS KADIN ERKEK TOPLAM KADIN ERKEK TOPLAM KADIN ERKEK TOPLAM GEBZE GÖLCÜK KANDIRA KARAMÜRSEL KÖRFEZ DERİNCE BAŞİSKELE ÇAYIROVA DARICA DİLOVASI İZMİT KARTEPE İLÇELER TOPLAMI Tablo. 5 Nüfusla İlgili Genel Durum (TÜİK, 2008) 2008 YILI GENEL DURUM Toplam Nüfus Erkek Nüfusu Kadın Nüfusu Toplam Şehir Nüfusu Şehir / Erkek Nüfusu Şehir / Kadın Nüfusu Toplam Köy Nüfusu Köy / Erkek Nüfusu Köy / kadın Nüfusu Türkiye Nüfus Yoğunluğu (km²) 91 Kocaeli Nüfus Yoğunluğu km² 411 İl Nüfus Artış Oranı 3,66% 97

123 Proje konusu faaliyetin gerçekleştirildiği Kocaeli ilinde 2008 yılı il nüfus artış oranı yüzde % 3,66 dır. Proje konusu faaliyetin gerçekleştiği alan Kocaeli ilinin Dilovası İlçesi sınırlarındadır tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe giren 5747 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile; Tavşancıl İlk Kademe Belediyesinin tüzel kişiliği kaldırılarak mahalleleri ile birlikte Dilovası İlk Kademe Belediyesine katılmıştır. Dilovası merkez olmak ve Çerkeşli, Köseler, Tepecik ve Demirciler köyleri bağlanmak üzere Kocaeli İlinde Dilovası ilçesi oluşturulmuştur. Dilovası ilçesi; Gebze İlçesi ile Körfez İlçesi arasında yer almaktadır. İlçe'nin doğusunda Körfez ilçesi, batı ve kuzeyinde Gebze İlçesi ve güneyinde İzmit Körfezi yer almaktadır. III.2. Flora, Fauna Proje alanına ait yapılan literatür taraması ve arazi gözlemlerine dayanan flora ve fauna bilgileri aşağıda detaylandırılmıştır. III.2.1. Flora Proje konusu alan Organize Sanayi Bölgesinin kurulması amacıyla gerekli tesviye çalışmaları yapılmıştır. Bu nedenle mevcut durumu içeren flora tespit çalışması yapılamamıştır. Ancak proje konusu alanda OSB inşaat çalışmaları başlamadan önce gerekli belirleme çalışmaları yapılmıştır. Yapılan çalışmaya ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Vejetasyon döneminde Biyolog Sedat Susamlı tarafından arazi çalışmaları ve flora toplama işlemleri yapılmış ve tekniğine uygun olarak bitkiler kurutularak Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumunda teşhis edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda alanda yaygın topluluklar oluşturmayan ancak bireysel olarak gözlenen ağaç formundaki türlere rastlanmıştır. Ağaç formundaki türler Pyrus etagnifolia (Ahlat), Olea europea var sylvestris (Delice), Pinus brutia (Kızılcam), Juglans regia (Ceviz) türleri olup bu türlerin alt bitki basamağını üuercus coccifera (Kermes meşesi), Phillyrea latifolia (Akçakesme), Rosa canına (Kuşburnu), Rubus sanctus (Böğürtlen), Cistus creticus (Laden), Crataegus monogyna (Geyik 98

124 dikeni) gibi çalı formundaki bitki türleri oluşturmaktadır. Daha alt basamakta ise otsu türlere rastlanmaktadır. Türkiye bitki coğrafyası açısından incelendiğinde; tamamıyla Holoarktik Kingdom'un içerisinde yer almaktadır. Holoarktik Kingdom'un 3 floristik bölgesi Yurdumuzda birleşmektedir. Bunlar; Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) Bölgesi, Akdeniz (Mediterranean) Böl., Iran-Turan (Irano-Turanien) Bölgesi'dir. Faaliyet alanı bu bölgelerden Avrupa-Sibirya FTCB etkisinin görüldüğü kısmın Euxin eyaletinde yer almaktadır. Bu bölge yurdumuzda Karadeniz Bölgesinin hemen hemen tamamı ile Trakya'nın kuzeyini (Istranca Dağlan) kapsar. Marmara Bölgesinin kuzey kesimi bu iki yöreyi birbirine bağlar. Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesinin diğer floristik bölgelerden en önemli iklimsel farkı daha fazia yağış alması yanında yağış rejiminin düzgün olmasıdır. Bu iklimsel özellik, yaprak döken ormanların diğer bölgelere göre daha yaygın olmasına neden olmuştur. Yaprak döken ormanlar çoğu yerde deniz seviyesinden başlayıp, ortalama 1200 m'ye kadar çıkar. Bu bölgenin daha yukarı kesimlerinde ise ( m) daha çok koniferterin olduğu iğne yapraklı orman formasyonu yaygındır. Bu floristik bölgenin sahillerinin kuytu kesimleri ile bazı nehir vadilerinde oluşan daha sıcak şartlar sonucunda buralarda Akdeniz bitkilerinden oluşan enklavlara rastlanır. Bu bölgeye dahil olmasına rağmen faaliyet alanında tipik Avrupa-Sibirya FCB'nin temsilcilerini görmek mümkün olamamaktadır. Zira hızlı ve plansız kentleşme, nüfus artışı ve altyapısız sanayii kuruluşlannın sayısının artması bitki örtüsüne aşırı zarar vermiştir, özellikle ticaret ve sanayisi çok gelişmiş olan İzmit İli, Marmara Bölgesinde önemli bir sanayii merkezi görünümündedir. Sanayileşmenin sonucu olarak kırsal kesimden gelen göçler yüzünden nüfus hızla artmakta ve kent plansızca büyüyerek, yapılan gecekondularla kent dokusu ve estetiği zarar görmektedir. Hızlı kentleşme şehrin ve çevresinin doğal bitki örtüsüne de çok zarar vermiş, ev kurma, tarla açma vb etkilerle geri dönmemek üzere yerleşimin yoğun olduğu bölgelerde floristik yapı oldukça tahrip görmüştür. Bu tahribat sonucunda alana daha çok, ekolojik istekleri daha az olan kozmopolit türler yerleşmiştir. Yapılan literatür, gözlem ve görüşme (sözlü) çalışmalarına dayalı Proje alanı ve çevresinin Flora Listesi Tablo.6 da verilmiştir. FLORA LİSTESİNDEKİ İŞARET ve KISALTMALAR : Habîtat sınıfları : 1. Orman, 2. Maki, 99

125 3. Frigana (çoğu dikenli, alçak boylu ve yumak yastık oluşturan bitkiler), 4. Kültür alanları (bağ bahçe vb.), 5. Kuru çayır, 6. Nemli, bataklık ve sulak alanlar, 7. Yol kenarları, 8. Kayalık Nisbi bolluk sınıfları : 1. Çok nadir, 2. Nadir, 3. Orta derecede bol, 4. Bol, 5. Çok bol Tehlike sınıfları: Ex : tükenmiş türler (extinct), E : tehlikede olan türler (endangered), R : nadir türler (rare), V : zarar görebilir türler (vulnarable), I : meçhul türler (ındeterminate), K :yeterince bilinmeyen türler (insuffıciently knovvn), O : tehlike dışı türler (out of danger) Nt: nadir veya tehdit altında olmayan türler Endemizm : End : Endemik, L : Lokal endemik, B : Bölgesel endemik, Y : Yaygın endemik * : Arazi çalışması sonucu tespit edilen tür. Flora bölgesi : Akd. : Akdeniz, 100

126 İr.-Tur.: İran -Turan, D. Akd. : Doğu Akdeniz, Avr.-Sib. : Avrupa Sibirya. Tabloda yer alan türlerden; ulusal ve uluslar arası yasalarla koruma altına alınan ( tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi") olup olmadığı irdelenmiştir. Söz konusu sözleşme kapsamında yer alan türlerin korunması ile ilgili maddelere uyulacaktır. Yöresel isim Türk Dil Kurumu yayını "Türkçe Bitki Adları Sözlüğü" referans olarak alınmıştır. Tablo.6 Proje alanı ve çevresinin Flora Listesi FAMİLYA TUR TÜRKÇE İSİM ANACARDİACE AE Pistacia terebinthus HABİTAT NBBf BOLLUK ENDKMÖ M BSD DATA TKHLtö SB41F1 BERN'İ GÖM Sakız ARACEAE 'Aram elongatum Yılan ssp yastığı CAPPARACEAE ıwn «fc Capparis Kebere spinosassp CİSTACEAE *Cistus creticus Laden COMPOSİTAE Cichorium intybus Hindib a Çalçak COMPOSITAE Senecio vernalis Kanarya otu COMPOSITAE Achilles coarctata Civan Perçemi COMPOSITAE Anthemis chia Papatya COMPOSITAE Bellis perensi Boyacı papatyası COMPOSITAE Carduus notans Deve ssp nutans dikeni COMPOSITAE *Cantaurea Peygambe depressa r çiçeği COMPOSITAE Cichorium inthybus Hindiba COMPOSITAE *Cirsium creticum Köygöçüre ssp creticum n COMPOSITAE Echinops ritro Eşekdikeni COMPOSITAE Logfia arvensis COMPOSITAE Sonchus asper Eşek gevreği COMPOSITAE T aracacum Karahindib officinale a

127 COMPOSITAE T aracacum serotinum COMPOSITAE Tragopogon parvillorum CONVOLVULA "Convolvulus CEAE arvense CRUCİFERAE Aethionema arabicum CRUCİFERAE Alyssum deseriorum ssp deseriorum Karahindib a Yemlik Kahkaha çiçeği CRUCİFERAE Alyssum erosulum 4 2 Endemik nt - CRUCİFERAE Alyssum hirsutum CRUCİFERAE Camelina numelica CRUCİFERAE Capsella Çoban bursapastoris çantası CRUCİFERAE Cardaria draba Kedi otu 3, CRUCİFERAE Conringin Yabani orientalis tütün CRUCİFERAE Erophila verna CRUCİFERAE CRUCİFERAE CUPRESSACE AE DİPSACACEA E ERİCACEAE Lepidium prefoliatum Thlaspi perfoliatum * Juniperus corycedrus ssp corycedrus aapokjmblub "Scabiosa argeniea Arbutus andrachine Bahçe teresi Katran ardıçı uyuz otu Sandal ERİCACEAE Arbutus unedo Koca yemiş ERİCACEAE *Erica arborea Funda 1, EUPHORBİAC Euphorbia falcata Sütlegen 3, EAE ssp falcata var. EUPHORBİAC *Euphorbia falcata Sütlegen 3, EAE stricta FAGACEAE *Ouercus Kermes coccifera Meşesi FAGACEAE *Ouercus Mazı Maşacı infectoria ssp Meşesi GERANIACEA infectoria Geranium Turna 1, E sylvaticum gagası GERANIACEA Geranium Turna E GRAMİNEAE collinum Alopecurs gagası Tilki myosuroid es kuyruğ GRAMİNEAE Bromus tectorum 3,4,

128 GRAMİNEAE Cynadon dactylon Domuz ayrığı 3,4, GRAMİNEAE Dactylis glomerata 3, GRAMİNEAE *Elymus elongalis Ayrık otu 2.4, GRAMİNEAE Hordeum bulbosum GRAMİNEAE Melica cillata ssp cillata GRAMİNEAE Poa bulbosa GRAMİNEAE Stiba brornoides GUTTİFERAE *Hypericum Koy un 4 2 ' nt ' avicularifolium kıran INOSAE *Trifolium Yonca 5, vesicarium Tırfıl JUGLANDACE *Juglans regia Ceviz AE LABİATAE *Lamium Ballıbaba 3, purpureum ssp purpureu LABİATAE *Marrubium vulgare Boz ot LABİATAE Phlomis Çalba 2, pungens ssp pungens LABİATAE Phlomis ruseliana Çalba 2,3 2 Endemik nt -. LABIATAE Prunella vulgaris LABIATAE Salvia glutinosa Adaçayı 1, LABIATAE Stachys sylvatica LABIATAE Teucrium chamaedris ssp chamaedris LABIATAE Teucrium pollum Acı 3, yavşan LABIATAE Thymus rosulans Kekik 2, LABIATAE Wiedamann ia orientalis 2 Endemik LABIATAE Ziziphora nt LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E Astragalus hamosus Chamaecytis Süpürgeli us austriacus k Genista tinctoria Boyacı katırtırnağ ı Lathyrus laxiflorus ssp laxiflorus Geven 4, Mürdümü k 4,

129 LEGUMtNOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LEGUMINOSA E LİLİACAEA LİLİACAEA Ononis spinosa ssp Kayışkıran leiosperma Ononis spinosa ssp Kayışkıran leiosperma Trifolium Üçgül campestre Trigonella monspelia cacaca Vicia peregrina Efek otu Vicia villosa ssp eriocarpa Allium paniculatum ssp paniculatum panicuiatum Asphodelus avestivus Çiriş otu MORACEAE *Morus alba Dut, akdut OLEACEAE *Fraxinus Dişbudak excelsior OLEACEAE 'Olea europea Delice 3, var. sylvestris PINACEAE "Pinus nigra Karaçam PINACEAE Pinus brutia Kızılçam 1, RANUNCULAC Ranunculus Dûğün 3,4 3 R - EAE pedatus çiçeğ i RHAMNACEA Paliurus spinachristi Karaçalı 1, E ROSACEA *Malus silvertis Elma ROSACEA *Prunus divaricata Erik Güven ROSACEA *Rosa canina Kuşburnu 2,3, ROSACEA *Rubus canescens Böğürtlen 1,3, ROSACEAE 'Crataegus Geyık monogyna dikenı 5 SAL1CACEAE Salix alba Söğüt SALİCACEAE Populus alba Kavak SCROPHULL ARIA CAE SCROPHULL ARIA CAE UMBELLIFER AE Veronıca officınalis Veroni ka "Verbascum glomeratum "Eryngıum campestre Sığır kuyruğ u Şe ker dik eni

130 UMBELLIFER AE Torillis leptophylla UMBELLIFER AE DIPSACACEA E Turgenıa latifolia 'Scabiosa argentea Uyuz otu 2,4, Faaliyet alanında yaklaşık 200 dönüm buğday (Triticum arvestum) ekili alanın yanısıra 30 dönüm kadar bağ-bahçe amaçlı kullanılan arazi ile sayılarının toplamı 300'ü geçmeyen ve faaliyet alanına dağılmış durumda bulunan ceviz, elma, kiraz, kuşburnu, badem, devedikeni, yabani fındık, dağ elması, ahlat ağacı, piner ağacı, cehil ağacı, palamut, karaağaç ve erik ağaçları gözlemlenmiştir. Çalışmanın vegetasyon döneminde yapılmış olması türlerin teşhisi şansını artırmıştır. FAMİLYA TUR TÜRKÇ E İSİM HABITA T NİSBI BOLLU K ENDEMIZ M RED DATA TEHLİKE SINIFI BERN' E GÖRE FAGACEAE *Quercus Mazı OLZACCAE infectoria ssp infectoria *Arum "Otea eurupea ekangatum vtr Meşesi Yılan Detiee 3 32 "- "- -' ssp sytvestris detruncatum yastığı ARACEAE CISTACEAE PINACEAE 'Cistus "Pinus creticus brutia Laden Kızılcam COMPOSITAE PLATANACCAE 'Anthemıs rhtem onentabs chia Papatya Çınar RANUNCULACEAE Ranuncutus pedatus COMPOSITAE 'Bellis perennıs Boyacı Düğünçiçe 3, papatyası 9 2 COMPOSrTAE RHAMNACAEA 'Centaurea 'HMİHİ pebotarts depressa Peygambe CaM f ağacı çiçeği COMPOSITAE ROSACCA "Echinops Rosacanina ritro Eşekdıkenı Kuşburnu COMPOSITAE ROSACEA "Senecio "Rufaus eaneseens vemalis Kanarya Böğürtlen ROSACCA "Pumu» csvaricata otu Erik 4 3 COMPOSITAE Taraxacum Karahindi Güven officinale ba ROSACEA *Pyrus etagnifoita AMat CONVOLVULACE ROSACEAE 'Convolvulus "Crataegus monogyna Kahkaha 3 GeyikcSken AE arverse çiçeği i CRUCIFERAE ROSACEAE Cametina iflaha sytvestris rumelica Ehna CRUCIFERAE ROSACEAE "Capsella *Cerasus mcrocarpa Çoban Kiraz ROSACEAE bursa-pastoris Amygdaiu çantası Badem 4 2. s SCROPHULLARIAC commums v0tomc8 Veronika - - CRUCİFERAE SCROPHULLARIAC AE *Verbaacum OıuCtfianB "Cardaria draba Kedi otu 3, Sığırkuyru 4 2 CRUCIFERAE SjJomefatum *Erophilia verna ğu UMBELUFERAE CRUCIFERAE "Eryngium "Lepidium campestre Tengei prefoliatum dfeart CRUCIFERAE Thlaspi ERİCACEAE perfoliatum "Erica arborea Funda 1,2,

131 EUPHORBIACEA E *Euphorbia falcata ssp falcata var falcata Sütlegen 3, EUPHORBIACEA *Euphorbia stricta Sütlegen 3, FAGACEAE E Ouercus Kerme GERANIACEAE coccifera Geranium s Meşesi Turna 1, sylvaticum gagası GRAMINEAE "Bromus 4,3, GRAMI NEAE tectorum "Cynadon Domu 3,4, GRAMINEAE dactylon "Dactylis z ayrığı 3,4, GRAMİNCAE gtomerata *Elymus Ayrık otu 2,4, GRAMINEAE elongatus "Hordeum bulbosum GRAMINEAE *Stipa bromoides JUGLANDACEAE Jugland regia Ceviz LABIATAE "Lamium Ballıbaba 3, purpureum ssp purpureum LABIATAE *Marrubium vulgare Boz ot LABIATAE *Phlomis pungens 2, ssp pungens LABIATAE "Phlomis 2,3 2 Endemik nt - ruselliana LABIATAE "Prunella vulgaris LABIATAE Salvia glutinosa Adaçayı 1, LABIATAE "Stachys sylvatica LABIATAE Teucrium Kısamah chamaedris ssp chamaedris mut otu LABIATAE Teucrium polium Acı 3, yavşan LABIATAE "Thymus rosulans Kekik 2, LABIATAE Wiedamannia 2,3 2 Endemik nt - CORVIDAE LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE orientalis Ziziphora capitata "Astragalus hamosus "Chamaectisus Süpürge austriacus lik Genista tinctoria Boyacı katırtırna ğı "Lathyrus laxiflorus ssp laxiflorus "Ononis spinosa ssp leiosperma "Trifolium campestre Geven 4, Mürdüm ük 4, Kayışkır an Uçgül

132 LEGUMINOSAE LEGUMINOSAE LİLİACAEA Trigonella monspelia ca Vicia villosa ssp eriocarpa "Allium paniculatum ssp paniculatum ssp OLEACEAE "Olea eurupea Delice var sylvestris PINACEAE "Pinus brutia Kızılçam PLATANACEAE Platanus orientalis Çınar RANUNCULACE AE Ranunculus pedatus Düğünçiç eği 3,4 3 RHAMNACAEA Rhamnus Cehil 4 2 petiolarus ağacı ROSACEAE Rosa canina Kuşburnu 2, ROSACEAE "Rubus canencens Böğürtlen 1,3, ROSACEAE "Prunus divaricata Erik Güve ROSACEAE *Pyrus elagnifolia nn Ahlat ROSACEAE "Crataegus Geyikdike monogyna n i ROSACEAE Malus sylvestris Elma ROSACEAE *Cerasus Kiraz microcarpa ROSACEAE Amygdal Badem us communis SCROPHULLARI ACAE Veronica officinalis Veronika SCROPHULLARI *Verbascum ACAE glomeratum UMBELLİFERAE "Eryngium campestre Sığırkuyr uğu Tengel dikeni Faaliyet alanında 1 adet, faaliyet alanının yaklaşık 2 km çevresini kapsayan bölge florasında ise 3 adet endemik bitki tespit edilmiştir. Bu saptama Ekim ve Arkadaşları' nca 1989 yılında hazırlanan "List of Threatened and Endemic Plants in Turkey" adlı esere göre yapılmıştır. Alanda ve bölge florasında tespit edilen endemik türler şunlardır. Viedamannia orientalis ;Hem faaliyet alanında hem de bölge florasında tespit edilmiş olup, Nt kategorisinde yer almaktadır. Alyssum erosulum; Bölge florasında yer almaktadır. nt kategorisindedir. 107

133 Phlomis ruselliana; bölge florasında olup, fit kategorisindedir. nt kategorisine giren bitkiler yaygın, bol olarak yetişen ve herhangi bir tehdidin söz konusu olmadığı endemik bitkilerdir. Bunların neslinin tehlikeye girmesi gibi bir durum şu anda söz konusu olmadığı gibi gelecekte de değildir. Faaliyet alanında saptanan Viedamannia orientalis endemik türü de Nt kategorisinde olup, arazinin hazırlanması döneminde alandan sıyrılıp alınması bu türün biyomas kaybına neden olsa da bol yağışlı bir tür olduğundan nesli tehlikeye girmeyecektir. Yine alandaki endemik olmayan otsu ve çalımsıların ortadan kaldırılmasıyla biyomas kaybı oluşacak, ancak mevcut türlerin zaten antropojen etkileri, şehirleşme, sanayileşme gibi yoğun baskılarla ortamda yaşama şansı bulabilmiş ekolojik yönden az isteği olan kozmopolit türler olması nedeniyle bu türlerin nesilleri üzerinde herhangi bir zararlı etkide bulunulmayacaktır. Bern Sözleşmesi İle Koruma Altına Alınan Türler Bern Sözleşmesi 9/1/1984 tarihli Bakanlar Kurulu karan ile yürülüğe girmiş uluslararası bir sözleşme olup, amacı nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin, özellikle göçmen olanlanna öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunması ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir. Bern Sözleşmesi'ne göre kesin olarak koruma altına alınan flora türlerinin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi kesinlikle yasaklanmıştır. Bununla birlikte faaliyet alanı ve çevresinde Bern Sözleşmesi'yle koruma altına alınmış bitki türü yoktur. III.2.2. Fauna Günümüzde Kocaeli ili ve çevresindeki yaban hayatı habitatlan insan etkileri nedeniyle gitgide daralmakta ve yaban hayatının yaşama alanları gün geçtikçe sınırlanmaktadır. Benzer sebepler yüzünden faaliyet alanı çevresindeki yaban hayatı da fazla çeşitlilik göstermemektedir. Arazinin çevresinde ancak insanların varlığına alışkın türler gözlenebilmektedir. Bu türler yaşamak için özel çevre şartlarına ihtiyaç duymayan, hemen her ortamda yaşayabilen canlılardır. Proje alanı ve çevresinin Memeliler Tür Listesi Tablo.7 de, Proje alanı ve 108

134 çevresinin Sürüngenler Tür Listesi Tablo.8 de, Proje alanı ve çevresinin Kuş Türleri Listesi Tablo.9 da verilmiştir. Tablo.7 Proje alanı ve çevresinin Memeliler Tür Listesi FAMİLYA TUR ADI TÜRKÇE ADI BERN' E BOVINAE CANIDAE X Bostarus domesticus X Cants familiari s Ennaceus concolor RED- OATA'YA Evcil sığır ' GÖRE N1 GÖRE STATÜ Köpek Nt KÖKEN CANIDAE Canis aureus Çakal Nl ıııuı ERINAEIDAE Kirpi Nt Avr. K FELIDAE X Felis catus Evcil kedi Nt - LEPORIDAE Lepus europaeus Yabani tavsan Nl Anadolu 1 MICROTINAE Microtus Adi tarla faresi 1 Avr epiroticus MURIDAE Mus domesticus Ev faresi - Nt Kozmopolit - MURIDAE Ratlus rattus Sıçan - Nl Kozmopolit - MUSTELLIDAE Mustella nivalis Gelincik P Nt Avrupa ff# TALPIDAE Talpa levantis Körköstebek - Nt Anadolu CANIDAE Canis vulpes Tilki Nt * KORUNMASI İÇİN ÖNERİLER Tablo.8 Proje alanı ve çevresinin Sürüngenler Tür Listesi FAMİLYA TUR ADI TÜRKÇE ADI BERN' E RED- DATA'YA KÖKEN KORUNMASI İÇİN ANGUIDAE Anguıs fr'agilis Yılan kertenkele III GÖRE Nt GÖRE Orta ve ÖNERİLER STATÜ k. Avr ANGUIDAE Ophisarus Oluklu kertenkele III Nt Balkanlar BUFONİDAE apodus thracıcus Bufo viridis Gece Kurbağası II Nt Patearktik - COLUBRIDAE Natrix tesellata Su yılanı III Nt Kuzey - GEKKONIDAE Crytodactylu İnce parmaklı keler II Nt s kotschyi LACERTIDAE Coluber Karayılan III - LACERTIDAE Ophisops jugulans Tarla kertenkelesi SP Nt Anad.v elegans e Balk. RANIDAE Rana ndıbunda Ova Kurbağası III Nt TESTUDO GRAECA Testudo gracea Adi tosbağa P Nt - - TYPHLOPIDAE Thyphylop Köryılan P III Nt VİPERIDAE s vermiculari Vipera s amodytes Engerek - Avrupa - Tablo.9 Proje alanı ve çevresinin Kuş Türleri Listesi FAMİLYA TUR TÜRKÇE BERN'E GÖRE RED-DATA DURUMU KATAGOR CICONIDAE X Ciconıa Leylek P İSİ A.3 «# Y.G.T COLUMBIDAE X Columba ciconia livia Kaya güvercini P - #Y COLUMBIDAE X Columba palumbus Tahtalı güvercin #Y 109

135 CORVİDAE Corvus Cüce kargası - - *fr#y CORVIDAE X Corvus monedula corax Karakarga - - ft##y CORVİDAE X Pica pica Saksağan - - «W. Y FALCONIDAE FRİNGILLIDAE LARIDAE PASSERIDA E X Falco columbariu s Carduelis carduelis X Passer domesticus Güvercin P Saka" P A.4 ##,Y Ev serçesi - - ##, Y PHASANIDAE Alectorts gracea Taş Kekliği P A2 PHASANIDAE Cotumrx Bıldırcın SP A4 STURNIDAE cotumbt X Stumus vulgaris Sığırcık ^ #.Y (x) Arazide çalışma sonucu tespit edilen tür (#) Belli zamanlarda avlanılmasına izin verilen türler (##) Orman Bak. Milli Parklar ve Av-Yab. Hayatı Gen. Müd.'nün Merkez Av Komisyon Kararı ile koruma altına alınmıştır. (###) Her vakit avlanabilen türlerdir. Yukarıdaki bu sınıflamaya göre leylek türünün tehdit altında olduğu diğer türlerin ise potansiyel olarak tehlike sinyali veren türler olduğu söylenebilir. Bu durum bölgeye has olmayıp, yurdumuzda konaklayan göçmen kuşlar ve bir çok yerel tür içinde söz konusudur. Zira doğal yaşama ortamlarının zarar görmesi, aşırı ve kontrolsüz avlanma, ticari amaçlarla yumurta ve yavruların doğadan koparılması gibi sebeplerle yurdumuzdaki ve daha genel anlamda dünyada insan yerleşimlerinin arttığı ve koruma önlemlerinin alınmadığı her bölgede kuş populasyonlan her geçen gün daha fazla zarar görmektedir. Yukarıdaki fauna listelerinde belirtilen ve Bern sözleşmesiyle koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayatı türleri faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında hiçbir ticari kaygı güdülmeyeceğinden dolayı bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonması, yumurtalarına zarar verilmesi gibi etkiler sözkonusu olmayacaktır. Faaliyetin gerek inşası gerekse işletmesi aşamasında Orman Bakanlığı Merkez Av Komisyonu kararlarına uyulacaktır. Yalnızca alanda inşaat aşamasında ortamda yapılan hafriyat ve inşa süresince bu canlılara gürültü ve hareketliliğin etkisi olacak ve bu türlerin daha sakin ortamlara yönelmesi gibi bir durum sözkonusu olacaktır. Kurulması planlanan İhtisas OSB' nin bölgede sanayi bölgesi ihtiyacına karşılık vermesi düşünülmektedir. Bölgede yerleşim içerisinde sağlıksız ortamlarda faaliyet göstermesinden dolayı ihtiyaç duyulan 110

136 sanayileşme faaliyetleri düzenli ve çevresel faktörleri gözönünde bulundurarak kurulacak bir OSB ile giderilmeye çalışılmaktadır. Sonuç olarak tespit edilen bu türler hareketli türler olduklarından inşaatlaşma sürecinde daha sakin ortamlara yöneleceklerdir. Bununla birlikte bu hayvanların aynı ekolojik koşullan gösteren diğer yörelerimizde de mevcut olması ve bu türlerin ekosistemde şu an için herhangi bir tehlike sinyali vermiyor olması tesisin kurulmasında bir engel oluşturmamaktadır. III.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler III.3.1. Jeolojik Özellikler Genel Jeoloji Proje sahasının yer aldığı Kocaeli Yarımadası ve bu yarımadanın jeolojisi pek çok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Bu çalışmalar, genellikle Kocaeli Yarımadası'nın genel jeolojisi ile yapısal jeolojisini ortaya koymaya yönelik çalışmalardır. Proje sahası ve yakın çevresi, Triyas ve Üst Kretase yaşlı kayaçlardan meydana gelmiştir. Triyas yaşlı çökeller, Paleozoyik yaşlı birimlerin üzerinde ve Üst Kretase yaşlı kayaç topluluk Jan da Triyas yaşlı çökellerin üzerinde uyumsuz olarak (açılı diskordanslarla) dururlar. Araştırma sahasını da içine alan Bölgesel Jeoloji Haritası Ek.9 da, Bölgenin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti Ek.10 da verilmiştir. Kocaeli Yarımadası'nın Gebze ile Hereke arasındaki güney kesiminde yüzeyleyen Triyas m kalınlıkta, kırmızı renkli bir konglomera-kumtaşı serisiyle başlamaktadır. Paleozoyik üzerinde açılı bir diskordansla duran ve çoğunlukla Paleozoyik yaşlı kayaç çakıllarından ve kum tanelerinden oluşan bu seri Gebze doğusunda Kızıltepe ve Tavşancıl dolayında anayol boyunca gözlenebilmektedir. Taban konglomerası niteliğindeki bu kırmızı seriyi m kalınlıkta sarımtrak kumlu kireçtaşları izler (t2). Bunlarında üzerine uyumlu olarak m kalınlıkta sarımsı-killi ve bol fosilli kireçtaşları gelir (t3'ün alt kısmı). Bu fosilli tabakaların üzerinde ise, m kalınlıkta dolomitik-yoğun kireçtaşları (Eskihisar Kireçtaşı) bulunur. (t3-üst kısmı). Bunlar daha çok foraminifer ve konodont gibi mikroorganizmalar içerirler. Dolomitik kireçtaşları üzerine m kalınlıkta, gri renkli, mam-ara tabakalı ve yumrulu kireçtaşları gelir (U). Eskihisar'la Dil deresi arasında, Marmara 111

137 kıyısında, demiryolu yarmalannda ve Dil İskelesi yakınında yüzeyleyen bu tabakalar bol fosillidir. Bu kireçtaşlarının Anisiyen-Ladiniyen yaşlı olduklan saptanmıştır (ÖZDEMİR- GEDİK-DAĞER). Bu gri-yumrulu kireçtaşlarını 35 m kalınlıkta kırmızı-pembe renkli ikinci yumrulu kireçtaşları izler (t5). Tepeköy-Köseler ve Çerkeşli köyleri yakınında yüzeyleyen bu kayaçlar bol sayıda makro fosiller ve mikro organizmalar içerirler. Bu kırmızı- yumrulu kireçtaşlarının Ladiniyen ve kısmen de Kamiyen yaşta olduklan belirlenmiştir. Bu yumrulu-kırmızı kireçtaşlarının da üzerine uyumlu olarak 140 m kalınlıkta yeşilimsi-gri (boz) renkli "Halobia'lı şeyller" gelir fe). Tepeköy yakın çevresinde ve Köseler kuzeyinde Triyas senklinalinin" orta kısmında yüzeylemektedirler. Bu şeyller Kamiyen yaştadırlar. Kocaeli Triyasının Tepeköy-Köseler-Çerkeşli köyleri dolaylarında yüzeyleyen üst seviyeler (t7) bitki artıklan içeren sarı-bej renkli kumtaşlarından ve bunlarla yangeçişli resital kireçtaşlanndan oluşmuştur. 90 m kalınlığı olan bu tabakalar içerisinde tanıtman fosillere rastlanılmamıştır, ancak yaşının Noriyen olabileceği tahmin edilmektedir. Triyas üzerinde küçük açılı bir uyumsuzlukla transgressif olarak duran Üst Kretase yaşlı oluşukluklar, m kalınlıkta konglomera (Hereke pudingleri) ve onunla yangeçişli Rudistli kireçtaşlan ile başlamakta; bunların üzerine m kalınlıkta, mam ve şeyi aratabakalı, beyaz kireçtaşları (k2) gelmekte; bunları da 55 m kalınlıkta kumlu-yoğun bir kireçtaşı bankı (k3) izlemektedir. Üst Kretase tabanındaki konglomeratik-rudistli kireçtaşlarının ve dolayısıyla Üst Kretase transgresyonunun Kampaniyen yaşta olduğu belirlenmiştir (ERGUVANLI 1949). Mam ve şeyi ara katkılı beyaz kireçtaşları (k bol fosilli olup çeşitli Ekinid'ler, Lamellibranşlar ve fbraminiferler içerirler ve Maestrihtiyen yaşını verirler. Tavşanlı köyü yakın batısında (Zeytinbayın) Maestrihtiyen yaşlı mamlı kireçtaşlarını izleyen gri renkli yoğun kireçtaşı bankının (k3) alt seviyelerinde Globorotalia'lar (G. pseudomonardii, G. angulata, G. velascoensis), üst kısımlannda ise bol sayıda Discocyclina'lar (D. seunesi Down.) içeren bu kalker bankının Daniyen-Paleosen yaşta olduğu tahmin edilmektedir (ERGUVANLI 1949-DİZER-MERİÇ 1972). Yapısal Jeoloji: Proje sahası içerisinde gözlenmiş önemli yapısal hat; arazinin kuzeydoğusunda 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Mühendislik Jeolojisi Haritasında görülen kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu 112

138 bir senklinal' dir. Bu senklinal doğrultusunun güneybatısında ölçülmüş birkaç tabaka doğrultusuna dayanarak bir antiklinal düzleminden şüphe edilmektedir fakat bu antiklinal düzlemi mühendislik jeolojisi haritalarına işlenmemiştir. İnceleme Alanının Jeolojisi Proje sahası; Kocaeli İli, Gebze İlçesi Dilovası-Çerkeşli köyü kuzeybatısında, yaklaşık 295 hektarlık alana sahiptir. Söz konusu sahada Mesozoyik yaşlı Triyas ve Üst Kretase- Maestrihtiyen yaşlı jeolojik birimler gözlenmektedir. İzleyen alt başlıklarda inceleme alanı içindeki bu jeolojik birimlerin saha çalışmaları sırasında belirlenen litolojik ve yapısal özellikleri ile açılan muayene çukurları ve yapılan sondaj çalışmaları ile elde edilen bulgulara dayalı ayrıntılı tanımlamaları yapılacaktır. Triyas Yaslı Kireçtaşı Araştırma sahasında gözlenmiş en yaşlı birim, Triyas yaşlı Kireçtaşları'dır. Bunlar yer yer rekristalize ve Dolomitik bir yapıya sahiptir. Bu birim, 1982 yılında MTA tarafından yapılmış çalışmada Kutluca Kireçtaşı olarak isimlendirilmiştir. Triyas yaşlı bu kireçtaşları; arazinin en kuzeyinde küçük bir alanda, Çerkeşli-Köseler Köyü yolunun doğusundaki ana parselin güney sınırında, kuzeydoğu-güneybatı uzantılı bir şerit halinde ve arazinin kuzeybatısında Demirciler köyü yolunun batısındaki küçük bir alanda mostra vermiştir. Triyas yaşlı bu birim; gri renkli, ince-orta kristalli, yer yer rekristalize, orta-kalın tabakalı, az çatlaklı, az eklemli, az ayrışmış-ayrışmamış, Dolomitik Kireçtaşından meydana gelmiştir. Dolomitik kireçtaş'ları sağlam kaya niteliğindedir. Bu birimin çatlak aralıkları 50-80cm olup, yer yer 100cm'den daha kalındır. Çatlak yüzeyleri temiz olup nadiren de olsa yaklaşık 1-2mm kalınlığında ince film şeklinde FeO ile kaplıdır. Yapılan arazi gözlemlerinde bu birimin tabanı gözlenememiştir. Triyas yaşlı dolomitik kireçtaşlarının üzerine Üst Kretase- Maestrihtiyen yaşlı killi kireçtaşları uyumsuz olarak gelmektedir. Genel jeoloji bölümünde anlatıldığı üzere, birim üzerinde fasiyes seviyesinde araştırma yapılmadığı için (çalışmanın amacına uygun olmadığından) bu birimin yaşı eski çalışmalar göz önünde bulundurularak bu istife Triyas yaşı verilmiştir. Arazinin en kuzeyinde Çerkeşli-Köseler Köyü yolunun doğusundaki küçük bir alanda Triyas yaşlı dolomitik kireçtaşlarının mostraları görülmüş ve bu bölgeye muayene çukuru açılmasına gerek görülmemiştir. Mühendislik jeolojisi haritasında görüldüğü üzere, çalışma 113

139 sahasını yaklaşık ortasından kuzey-güney doğrultulu kateden, Çerkeşli-Köseler Köyü yolunun doğusundaki ana parselin güney sınırında, kuzeydoğu-güneybatı uzantılı bir şerit halinde uzanan, Triyas yaşlı Dolomitik Kireçtaşları üzerinde; MÇ-13, 14, 15, 16, 17, 34 ve 35 numaralı muayene çukurları açılmıştır. Fakat MÇ-14, 15, 34 ve 35 numaralı çukurlarda dolomitik kireçtaşlarına rastlanılmamış, bu çukurlarda bitkisel toprak ve yamaç molozunun altında Maestrihtiyen yaşlı killi kireçtaşları izlenmiştir. MÇ-13'de bitkisel toprak ve yamaç molozu altında 2.00m derinlikte, MÇ-16 numaralı çukurda bitkisel toprak ve kırmızımsı kahverenkli kilin altında 0.50m derinlikte ve MÇ-17' da ise bitkisel toprak, yamaç molozu ve kırmızımsı kahverenkli kilin altında 1.00m derinlikten itibaren gri renkli, ince-orta kristalli yer yer rekristalize, orta tabakalı, az ayrışmış-ayrışmamış Dolomitik Kireçtaşı görülmüştür. Arazinin kuzeybatısında Demirciler Köyü yolu batısında açılmış MÇ-60 numaralı muayene çukuru ve çok yakın çevresinde de dolomitik kireçtaşına rastlanılmıştır. MÇ-60 numaralı muayene çukurunda bitkisel toprak ve katı-çok katı, kahve-bej renkli az ince çakıllı kumlu kil tabakalarının altında 3.40m derinlikte Triyas yaşlı dolomitik kireçtaşlan görülmüştür. Üst Kretase-Maestrihtiyen Yaşlı Killi Kireçtaşı Çalışma sahasında çok geniş yayılım gösteren Maestrihtiyen yaşlı birimler, Triyas yaşlı Dolomitik Kireçtaşlarının üzerinde küçük bir açısal uyumsuzluk ile durmaktadırlar. Bu uyumsuzluk düzlemi arazide gözlenememiştir. MTA'nın 1982 yılındaki çalışmalarında bu birime, Şemsettin Kireçtaşı ismi verilmiştir. Üst Kretase-Mestrihtiyen yaşlı bu birim en tipik, sahanın ortasını kateden Çerkeşli-Köseler Köy yolunun doğusunda, Pak Piliç'in güneyindeki yarmada ve bu yola bakan yamaçlarda gözlenmektedir. Birim; bej-beyaz renkli, ince taneli, ince tabakalı nadiren orta tabakalı, çok çatlaklı, sık eklemli, az ayrışmış-ayrışmamış Killi Kireçtaşı - Kiltaşı (Mam) - Fosilli Kireçtaşı - Kumlu Kireçtaşı'ndan meydana gelmektedir. Çerkeşli-Köseler Köyü yolunun doğusunda Pak Piliç'in güneydeki yarmanın üst seviyelerinde yer yer killi kireçtaşı tabakalarının arasında 2-5 cm kalınlıkta kil bulunmaktadır. Bu birimin çatlak aralıkları 3-20 cm olup, yer yer cm olduğu yerler de mevcuttur. Çatlak yüzeyleri düz yer yer ondüleli ve pürüzlü, çatlak yüzeyleri temizdir. Sahanın Çerkeşli-Köseler Köyü yolu batısında kalan bölümünde, killi kireçtaşları içerindeki ayrışma derecesi orta-çok seviyelerine kadar ilerlemekte bazen de tamamen ayrışmış durumda bulunmaktadır. Çerkeşli-Köseler Köyü Yolu'nun doğusunda kalan, "Uygun 114

140 Alan" olarak ayırtlanmış bölgede açılmış muayene çukurlarında 0.20m ile 1.20m arasında değişen kalınlıklarda Bitkisel Toprak-Örtü tabakalarının altında Bej renkli, ince taneli, ince tabakalı yer yer orta tabakalı, üst seviyeleri çok çatlaklı, sık eklemli, az ayrışmış-ayrışmamış, orta sağlam Killi Kireçtaşı - Fosilli Kireçtaşı bulunmaktadır. Yukarıda anlatılan bölümde, killi kireçtaşı ve kireçtaşı tabakalarının üst seviyelerinde; arazi gözlemlerinde 2.25m'ye kadar, sismik kırılma ölçümlerinde ise yaklaşık m' ye kadar tamamen - çok - orta derecede ayrışmış seviyeler izlenmiştir. Çerkeşli-Köseler Yolunun batısında kalan "Yerleşime Uygun Alanlarda" yapılan muayene çukurlarında kalınlıkları 0.20 m ile m arasında değişen Bitkisel Toprak-Örtü tabakasının altında Bej renkli, ince taneli, ince yer yer orta tabakalı, çok çatlaklı, sık eklemli, orta-az ayrışmış, orta zayıf-orta sağlam Killi Kireçtaşı-Fosilli Kireçtaşı-Kumlu Kireçtaşı bulunmaktadır. Bu bölgede, orta-az ayrışmış seviyelerin üzerinde kalınlığı 3.50 m'ye kadar varan çok-tamamen ayrışmış zonlar bulunmaktadır. Proje sahasında, Çerkeşli-Köseler Yolunun doğusunda kalan bölümün kuzeyinde ve güney yamaçlarında "Önlemli Alan" olarak ayrılmış bölgelerde sırasıyla MÇ-1, MÇ-3 (kuzeyde) ve S-1 no'lu sondaj MÇ-13, 14, 15, 16, 17, 29, 31, 32, 33, 34, 35 numaralı muayene çukurları açılmıştır. MÇ-1 ve MÇ-3 numaralı muayene çukurlarında en üstte sırasıyla; kalınlığı 1.00m ve 2.50m olan Bitkisel Toprak - Dolma Zemin tabakası bulunmaktadır. MÇ-3 numaralı muayene çukurunda 1.00m kalınlıktaki bitkisel toprak ve dolma zeminin altında 0.80m kalınlıkta Katı-çok katı, koyu kahvrenkli az ince çakıllı Kumlu KİL tabakası görülmüştür. Bitkisel Toprak-Dolgu-Kumlu Kil tabakalarının altında MÇ-1 ve 3 muayene çukurlarının altında 0.80m ve 0.45m kalınlıkta Bej renkli, tamamen-çok ayrışmış, zayıf-çok zayıf KİLLİ KİREÇTAŞI bulunmaktadır. MÇ-3 muayene çukurunda tamamen ayrışmış Killi Kireçtaşı'nın altında orta derecede ayrışmış KİLLİ KİREÇTAŞI bulunmaktadır. Arazinin kuzeydoğu bloğunun güney sınırında "Önlemli Alan" ve bu kısmın güneyin "Uygun Olmayan Alan" olarak ayırtlanmış bölgede; açılmış S-2 no'lu sondaj ve MÇ-13, 14, 15, 17, 29, 31, 32, 33, 34 ve 35 numaralı muayene çukurlarında, en üstte kalınlığı 0.20m ila 0.40m arasında değişen Bitkisel Toprak bulunmaktadır. Bitkisel toprağın altında; MÇ-13, 14, 15, 17, 31, ve 32 numaralı muayene çukurlarında Yamaç Molozu niteliğinde kil, çakıl ve iri kireçtaşı blokları görülmekte, S-2 no'lu sondaj, MÇ-16, 29, 33, 34 ve 35 no'lu çukurlarda ise bitkisel toprağın altında kalınlıkları 0.40m ile 3.1 Om arasında değişen Katı-çok katı kıvamda, 115

141 kırmızımsı kahverenkli Çakıllı KİL ve KiL bulunmaktadır. Yamaç molozu ve katı-çok katı çakıllı kil-kil tabakasının altında; MÇ-13, 16 ve 17 numaralı çukurlarda Gri renkli, rekristalize, orta tabakalı, orta-az ayrışmış (MÇ-13'de çok aynşmış) DOLOMİTİK KİREÇTAŞI tabakasına, S-2 no'lu sondaj, MÇ-14, 15, 29, 31, 33, 34 ve 35 no'lu çukurlarda Bej renkli, tamamen-çok ayrışmış (S-2, MÇ-15, 29, 31, 32, 33' de orta-az ayrışmış) Killi KİREÇTAŞI' na rastlanmıştır. S-2 no'lu sondajda katı-çok katı kıvamlı kumlu çakıllı kil tabakası içerisinde yapılan standart penetrasyon deneylerinden, penetrasyon direnci; (N)= değerleri arasında bulunmuştur. Çerkeşli-Köseler Yolunun batısında, arazinin kuzeybatı sınınnı da çizen derenin güney sınınnda kalan "Önlemli Alan" içerisinde açılmış S-1 no'lu sondaj ve MÇ-43, 44, 52, 54, 55 ve 58 numaralı muayene çukurlannda kalınlıklan 0.40 m ila 2.40 m arasında değişen Bitkisel Toprak tabakasının altında (S-1 sondajı hariç) Bej renkli, ince taneli tamamen ayrışmış, killeşmiş, çok zayıf-zayıf Killi KİREÇTAŞI bulunmaktadır. S-1 numaralı sondajda ise 0.50m kalınlıkta bitkisel toprağın altında 4.15m kalınlıkta Orta katı-katı, kahve-gri renkli KİL-ALÜVYON tabakası bulunmaktadır. Orta katı-katı kil' in altında Tamamen-çok aynşmış Killi Kireçtaşı" na rastlanmıştır. S-1 no'lu sondajda orta katı-katı kıvamlı kil tabakası ve Killi Kireçtaşı'nın tamamen ayrışma ürünü olan killi kireçli zemin ortamı içerisinde yapılan standart penetrasyon deneylerinden, penetrasyon direnci(n) Orta katı-katı kil tabakası için; N = 6-9 ; Killi Kireçtaşı'nın tamamen ayrışma ürünü olan killi kireçli zemin ortamı için; N = değerleri arasında bulunmuştur. MÇ-45, 46 ve 47 no'lu muayene çukurlarında kalınlığı 0.20m ila 0.40m arasında değişen bitkisel toprağın altında 1.20m, 1.10m ve 1.05m kalınlıklarda Bej-san renkli, tamamen-çok ayrışmış, killeşmiş, çok zayıf KİLTAŞI bulunmaktadır. Tamamen ayrışmış kiltaşının altında orta-az ayrışmış, zayıf çimentolu KİLTAŞI izlenmektedir. Diğer "Önlemli Alan" da arazinin güneybatı kısmındadır. Bu sahada; S-4, 5, 6, 7, 8, 9 no'lu sondajlar ve MÇ-68, 70, 73, 74, 77, 78, 79, 85, 87, 88, 89 numaralı muayene çukurları açılmıştır. Bütün sondaj ve muayene çukurlarında en üstte kalınlığı 0.20m ila 2.00m arasında değişen BİTKİSEL TOPRAK'a rastlanmıştır. Bitkisel toprağın altında, kalınlığı 0.70m ile 3.70m arasında değişen, Yamaç Molozu niteliğinde Katı-çok katı, kırmızımsı kahvekahverenkii Çakıllı Kumlu yer yer bloklu KİL tabakası S-4, 5, 6, 7, 8 no'lu sondajlarda, MÇ- 116

142 68, 73, 74, 85, 87, 89 numaralı araştırma çukurlarında gözlenmiştir. Katı-çok katı kıvamlı Çakıllı Kumlu Kil tabakası içerisinde yapılan standart penetrasyon deneylerinden, penetrasyon direnci; (N) = 8-31 değerleri arasında bulunmuştur. Bloklu yerlerde N değeri 44'e kadar yükselmektedir. Arazinin güneybatısında "Önlemli Alan' içersinde açılmış bütün sondaj ve muayene çukurlarında bitkisel toprak ve katı-çok katı çakıllı kumlu yer yer bloklu kil tabakasının altında Bej renkli, ince taneli, tamamen-çok ayrışmış, çok zayıf-orta zayıf Killi KİREÇTAŞI' na rastlanmıştır. Yapılan sondajlarda 3.00 m ile 6.00 m derinlikten sonra ayrışma derecesinin azaldığı gözlemlenmiştir. Az ayrışmış Killi Kireçtaşı içerisinden alınan karot numunelerinin TCR, RQD ve SCR değerleri, litolojinin çatlak sıklığı ve ayrışma derecelerine bağlı olarak çok geniş aralıkta değişmektedir. Çerkeşli-Köseler Köyü Yolunun batısında kalan bölümün kuzey sınırında 2 ayrı yerde "Uygun Olmayan Alan" olarak çevrilmiş kısımlarda yapılmış MÇ-53 ve MÇ-59, 60 numaralı muayene çukurları açılmıştır. MÇ-53 no'lu muayene çukurunda 0.50m bitkisel toprağın altında 3.50 m kalınlığında Orta katı, koyu kahve-koyu gri renkli az çakıllı Kumlu KİL tabakası bulunmuş ve muayene çukuru 4.00 m derinlikte bırakılmıştır. MÇ-59 ve 60 no'lu çukurlarda 0.25 m bitkisel toprağın artında 3.30 m ve 3.40 m derinliğe kadar Katı, kırmızımsı kahverenkli az ince çakıllı Kumlu KİL' e rastlanmıştır. MÇ59 no'lu muayene çukuru bu tabaka içerisinde bitirilmiş, MÇ-60 no'lu çukurda yüzeyden 3.40m derinlikte Gri renkli, rekristalize, az ayrışmış, sağlam DOLOMİTİK KİREÇTAŞI' na rastlanmıştır. MÇ-45, 46 ve 47 no'lu muayene çukurlarında kalınlığı 0.20m ila 0.40m arasında değişen bitkisel toprağın altında 1.20 m, 1.10 m ve 1.05 m kalınlıklarda Bej-san renkli, tamamen-çok ayrışmış, killeşmiş, çok zayıf KİLTAŞI bulunmaktadır. Tamamen ayrışmış kiltaşının altında orta-az ayrışmış, zayıf çimentolu KİLTAŞI izlenmektedir. Diğer "Önlemli Alan" da arazinin güneybatı kısmındadır. Bu sahada; S-4, 5, 6, 7, 8, 9 no'lu sondajlar ve MÇ-68, 70, 73, 74, 77, 78, 79, 85, 87, 88, 89 numaralı muayene çukurian açılmıştır. Bütün sondaj ve muayene çukurlarında en üstte kalınlığı 0.20 m ila 2.00 m arasında değişen BİTKİSEL TOPRAK'a rastlanmıştır. Bitkisel toprağın altında, kalınlığı 0.70 m ile 3.70 m arasında değişen, Yamaç Molozu niteliğinde Katı-çok katı, kırmızımsı kahvekahverenkli Çakıllı Kumlu yer yer bloklu KİL tabakası S-4, 5, 6, 7, 8 no'lu sondajlarda, MÇ- 68, 73, 74, 85, 87, 89 numaralı araştırma çukurlarında gözlenmiştir. Katı-çok katı kıvamlı Çakıllı Kumlu Kil tabakası içerisinde yapılan standart penetrasyon deneylerinden, 117

143 penetrasyon direnci; (N) = 8-31 değerleri arasında bulunmuştur. Bloklu yerlerde N değeri 44'e kadar yükselmektedir. Arazinin güneybatısında "Önlemli Alan' içersinde açılmış bütün sondaj ve muayene çukurlarında bitkisel toprak ve katı-çok katı çakıllı kumlu yer yer bloklu kil tabakasının altında Bej renkli, ince taneli, tamamen-çok ayrışmış, çok zayıf-orta zayıf Killi KİREÇTAŞI' na rastlanmıştır. Yapılan sondajlarda 3.00 m ile 6.00 m derinlikten sonra ayrışma derecesinin azaldığı gözlemlenmiştir. Az ayrışmış Killi Kireçtaşı içerisinden alınan karot numunelerinin TCR, RQD ve SCR değerleri, litolojinin çatlak sıklığı ve ayrışma derecelerine bağlı olarak çok geniş aralıkta değişmektedir. Çerkeşli-Köseler Köyü Yolunun batısında kalan bölümün kuzey sınırında 2 ayrı yerde "Uygun Olmayan Alan" olarak çevrilmiş kısımlarda yapılmış MÇ-53 ve MÇ-59, 60 numaralı muayene çukurları açılmıştır. MÇ-53 no'lu muayene çukurunda 0.50m bitkisel toprağın altında 3.50m kalınlığında Orta katı, koyu kahve-koyu gri renkli az çakıllı Kumlu KİL tabakası bulunmuş ve muayene çukuru 4.00m derinlikte bırakılmıştır. MÇ-59 ve 60 no'lu çukurlarda 0.25m bitkisel toprağın artında 3.30m ve 3.40m derinliğe kadar Katı, kırmızımsı kahverenkli az ince çakıllı Kumlu KİL' e rastlanmıştır. MÇ59 no'lu muayene çukuru bu tabaka içerisinde bitirilmiş, MÇ-60 no'lu çukurda yüzeyden 3.40m derinlikte Gri renkli, rekristalize, az ayrışmış, sağlam DOLOMİTİK KİREÇTAŞI' na rastlanmıştır. III.3.2. Hidrojeolojik Özellikler Proje sahasında yer altı suyu taşıyan formasyonlar kıyı ovalarını kaplayan alüvyonlar ile çalışma alanımızı çevreleyen Trias kireçtaşlarıdır. Trias Kireçtaşları ile alüvyonlar dışında kalan formasyonlar taşıdıkları pek az miktardaki yer altı suyunu küçük kaynaklarla boşaltırlar. Başlıca akiferler; - Dilovası Alüvyonu : Kalınlığı 34 m olup, yüzölçümü 5 km2 civanndadır. I akifer 7-10 metrelerde, II akifer metrelerdedir. Bunlar daha çok dere yatağı yanında gömülü mecralar halinde bulunurlar. - Trias Dolomitik Kireçtaşları: Söz konusu kireçtaşları genellikle Tavşanlı Deresini çevrelemektedir. Hereke de mostra vermektedir. Akiferin geçirimlilik özellikleri henüz tam olarak bilinememekle birlikte, su potansiyeli boşalttıkları kaynaklarla ortaya çıkmıştır. Kalınlığı metre, yüzölçümü 45 km2,dir. Akifer tamamıyla tipik karstik ve erime boşlukları ile pivotal çatlakların etkisiyle teşekkül etmiştir. Muhtelif kotlardan çıkan kaynaklar gelişi güzel bir yeraltı-paleokarst şebekesinin varlığına işaret eder. En yüksek 118

144 Kaynak kotu 250 (Küplü Kaynağı) en küçük kaynak kotu ise 8 (Ulupınar-Hereke)'dir. Kaynakların deşarj istikameti yeraltısuyu hareket yönünü gösterir. Yeraltısuyu akımı Karadeniz'den güneye Marmara ve güneybatı Dil deresi yönündedir. Proje sahasında dolomitik kireçtaşları üzeride irili ufaklı kaynaklar bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Ulupınar Kaynağı, Küplü ve Ovabaşı kaynaklarıdır. Ortalama debileri 10 m/sn civarında olan bu kaynaklar dışında bazı önemsiz kaynaklarda bulunmaktadır. Dil Ovasında yapılan yer altı suyu ölçümlerinde yer altı suyu seviyesi değişim göstermiştir. Yer altı suyu seviyesinin en düşük olduğu aylar yaz ayları, en yüksek olduğu aylar kış ve ilkbahar aylarıdır. Yağışın azaldığı ve açılan kuyulardan aşırı su çekime nedeniyle yaz ve sonbahar aylarında en düşük değerini bulmaktadır. Dil Ovasının Yeraltı Suyu Beslenimi: Ovanın beslenimi başlıca yağıştan süzülme ve yüzeysel akıştan süzülme ile olmaktadır. Alüvyonu çevreleyen Kretese killi kireçtaşları genellikle geçirimsiz olduklarından bu formasyonlardan alüvyona yanal olarak bir beslenim ihmal edilmiştir. Kretese killi kireçtaşlarında açılan sondaj kuyuları susuz çıkmıştır. Ayrıca yapılaşma nedeniyle alanın bir bölümü betonlaşmıştır. Bu durumda ihmal edilirse; Yağıştan Süzülme: Dil ovasında alüvyon alanı 5 km 2 ' dir. Yağış 520 mm' dir. Süzülme oranı 0.20 kabul edildiğinde yağıştan süzülme 5 x 106 x x 0.20 = 0.5 x 106 m 3 /yıl 'dır. Yüzeysel Akıştan Süzülme: Dil ovasının Tavşanlı köyünün kuzeyinde kalan drenaj alanı 100 km 2, dir. Yüzeysel akış 214 mm bulunmuştur. Süzülme oranı 0.10 kabul edildiğinde yüzeysel akıştan alüvyonun beslenimi (Drenaj alanı 126 km 2 ), 126 x 106 x x 0.10 = 2.0 x 106 m 3 /yıl' dır. Dil Ovasında Akiferin toplam beslenimi yağıştan süzülme ile 0.5 x 106 m 3 /yıl ve yüzeysel akıştan süzülme ile 2.0 x 106 m3/yıl olmak üzere toplam 2.5 x 106 m 3 /yıl' dır. Dil Ovasında Yeraltısuyu Boşalımı: Yapılan araştırmalarda ovanın yıllık suni boşalım ovada açılan kuyularda yapılan ve çekimlerle olmaktadır. İhmal edilecek kadar küçük çok küçük bir bölüm ise denize boşaldığı tahmin edilmektedir. Çekilen sular sanayi kuruluşlannda kullanma suyu ve üst kesimlerde sulama suyu olarak kullanılmaktadır. Denizle bağlantısı olan Dil Ovasından genellikle fazla yeraltısuyu çekimi olduğundan tuzlu su girişi 119

145 meydana gelmiştir. Akrfere tuzlu su girişinin önlenebilmesi için ovanın emniyetli verimi belirlenerek bu miktardan fazla su çekilmemesi gerekmektedir. Akiferin yeraltısuyu beslenimi 2.5 x 106 m 3 /yıl olarak hesaplanmıştır. Akifere tuzlu su girişinin önlenebilmesi bakımından denize ovanın hidrolik özelliklerine göre değişen miktarda tabii bir boşalımın sürdürülmesi gerekir. Bu bakımdan beslenimin 0.80'i emniyetli verim olarak kabul edilmiş dolayısıyla emniyetli verim 2.0 x 106 m 3 /yıl olmalıdır. Denize boşalım ise 0.5 x 106 m 3 /yıl olmalıdır. Tavşanlı Köyünün kuzeyinde yer alan fayın düşen blokunda Kreteseden sonra girilen Trias Kireçtaşlarından 51 m' lik bir düşümle 10 lt/sn su alınmıştır. Bu sahada açılan 250 metrelik kuyulardan ise lt/sn su alınabilmektedir (İstanbul- İzmit Arası Kıyı Ovalan Hidrojeolojik Etüd Raporu,DSİ,1977). Kaynaklar: Faaliyet alanının da üzerinde yer aldığı Palezoik grovak ve kireçtaşları üzerinde, birkaç önemsiz kaynak hariç tutulursa genel olarak kaynak bulunmamaktadır. Ancak, faaliyet alanını çevreleyen Trias kireçtaşlan üzerinde önemli sayılabilecek kaynaklar bulunmaktadır. Bölgede kaynakların en bol olduğu yer Tavşanlı civandır. Çıktığı formasyon Trias dolomitik kireçtaşlarıdır. Genellikle dolomitik kireçtaşlan kısmen karstik, erime boşluklu, satıhda çatlaklı ve yer yer pivotal diyaklaslar ihtiva eder. Bu formasyonda yeraltısuyu, yüzeysel gözlemlere göre Demirciler Köyü güneyinde ve Çerkeşli Köyünün güneydoğusunda toplanır ve güneyde Ulupınar Kaynağı, batıda Küplü, Ovabaşı, kuzeyde ise, Karadeniz Havzasında Çayıraçma kaynakları ile yüzeylenir. Ortalama debileri 10 It/sn'den fazla olan bu kaynakların dışında, önemsiz bazı kaynaklar da mevcuttur. Düzensiz rejimli bu kaynaklar, yazın kuruyan kurak yıllarda ise tamamen kaybolan bir özellik taşımaktadır. Kuyular: Çalışma alanında, birçok sığ kuyu tespit edilmiştir. Bu kuyular genellikle Ova Deresinde bulunan alüvyonlar üzerinde yer almaktadır. Bununla beraber en az bir okadar da adi kuyu olmasına rağmen çoğu dolgulu ye terk edilmiş halde bulunmaktadır. Genellikle derinlikleri 1-20 m arasında değişmektedir (İstanbul- İzmit Arası Kıyı Ovalan Hidrojeolojik EtütRaporu,DSİ,1977). 120

146 Bölgede MTA tarafından yapılan araştırmalarda (MTA, 1999) kaynakların büyük bir kısmının berrak, renksiz ve kokusuz olduğu belirlenmiştir. Kaynak sularında gözlenen toplam mineralizasyon hepsinde 1000 mg/p nin altında olup, düşük mineralizasyonlu soğuksu özelliği gösterirler. Sulann hepsi Ca ve HCO 3 bakımından zengindir. Karbonat sertliği %50'den fazladır. Bölgede bulunan kuyu yerleri daha çok sanayi tesisleri tarafından açılan kuyular olup işletme ve sulama amaçlı kullanılmaktadır. III.4. Doğal Afet Durumu Proje sahasının iskana açılması halinde sahayı aktif ve potansiyel halde etkileyebilecek doğal afetler yönünden gerekli incelemeler yapılmıştır. Çalışma sahasında, kaya düşmesi, çığ gibi doğal afetler beklenmemektedir. İnceleme alanı Bakanlar Kurulunun tarih ve 96/8109 sayılı kararıyla yürürlüğe giren "Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına" na göre 1.derece deprem bölgesi içinde yer almaktadır. Deprem Bölgeleri Haritası Şekil.40 ta, Bölgenin Diri Fay Haritası Ek.11 de Kocaeli Deprem Risk Haritası Şekil.41 de verilmiştir. Şekil.40 Deprem Bölgeleri Haritası 121

147 Şekil.41 Kocaeli Deprem Risk Haritası Kocaeli ve çevresi özellikle Marmara Bölgesi' nde bulunan aktif faylardan veya bunların bütününü oluşturan fay zonlannın etkisi altındadır. Bölgeyi etkileyen önemli faylar; 1. Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun batı uzantısı olan kuzey kol: Bu kol doğuda Akyazı yakınlarından batıya doğru Sapanca Gölü, İzmit Körfezi, Gölcük, Yalova, Çınarcık hattını takip etmekte ve Armutlu Yanmadası'na doğru devam etmektedir yılı içersinde olan 17 Ağustos Körfez (Gölcük) Depremi (M=7.4) Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun batıdaki uzantısı olan üstteki kuzey kolunda meydana gelmiştir. Çalışma sahası, Körfez depreminin episantnndan olan uzaklığı yaklaşık 20 km civarındadır. 2. Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun batı uzantısı olan güney kol : Bu kol doğuda Akyazı - Göynük arasından ve yakınlanndan batıya doğru Geyve, İznik Gölünün güneyini D-B doğrultulu takip ederek Gemlik Körfezi'ne doğru uzanmakta ve Armutlu Yarımadası'nın güneyinden Marmara denizine girmektedir. 3. Saros - Gaziköy Fayı : Marmara denizinin batı kısmında Saros körfezi ile Şarköy - Mürefte hattında Kuzeydoğu - Güneybatı doğrultulu olarak devam eden aktif bir kırık sistemidir. 122