DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ"

Transkript

1 Gaz Ünverses İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 12/1 (2010) DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ Seymur AĞAYEV * Öz: Bu çalışmada doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme arasındak lşk, panel eştümleşme ve panel nedensellk yöntemler kullanılarak 25 geçş ekonoms çn ncelenmştr. Teork olarak, doğrudan yabancı sermaye yatırımları gtğ ülkenn tasarruf yeterszlğ sorununun çözümüne veya sermaye brkmne katkıda bulunarak ekonomk büyümeye neden olacağı beklenr. Dğer yönden, doğrudan yabancı sermaye akımlarının yönü yüksek büyüme performansına, ekonomk ve syas stkrara sahp ülkelere doğru olacaktır. Bu çalışmada uygulanan Pedron panel eştümleşme, geleneksel Granger nedensellk, Holtz-Eakn ve dğerler (1988) tarafından önerlen ve k aşamalı EKK yöntemne dayanan panel nedensellk sonuçları teory desteklemektedr. Böyle k, panel eştümleşme analzne göre doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme değşkenler uzun dönemde brlkte hareket etmekteler ve ortak br yönelme sahpler. Kısa dönem lşknn ncelendğ panel nedensellk sınamalarının sonuçları doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından ekonomk büyümeye doğru güçlü, ters yönde se daha zayıf br nedensellk lşksnn olduğunu göstermektedr. Bu sonuçlar, geçş ekonomlernde doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ekonomk büyüme arasında çft yönlü nedensellk lşks olduğunu gösterr. Ekonomk büyümeden yabancı sermaye yatırımlarına doğru nedensellk lşksnn varlığı, çsel büyüme teorlerndek büyüme dnamklernn sstem çnde olduğu görüşünü desteklemektedr. Anahtar Kelmeler: Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Ekonomk Büyüme, Geçş Ekonomler, Panel Eştümleşme, Panel Nedensellk. * Yrd. Doç. Dr., Rze Ünverses, İktsad ve İdare Blmler Fakültes, İşletme Bölümü, seymur_agayev@hotmal.com

2 160 / Seymur AĞAYEV RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN DIRECT INVESTMENT AND ECONOMIC GROWTH: PANEL COINTEGRATION AND PANEL CAUSALITY ANALYSIS IN TRANSITION ECONOMIES CASE Abstract: The am of ths paper s to contrbute to the emprcal lerature on the relatonshp between foregn drect nvestment and economc growth n the case of twenty-fve transon economes. Accordng to the standard economc theory foregn drect nvestment s expected to cause economc growth by contrbutng to the betterment of nadequate savngs and volume of nvestment. Thus, foregn drect nvestment augments capal stock n the host country. In addon, brng-about developed management knowledge, manufacturng method, and producton technology. Foregn drect nvestment nflows cause to economc growth ndrectly through competon, effectveness and productvy ncreases n host country. On the other hand, the economc growth performance of country can affect foregn drect nvestment nflows. In endogenous growth theory dynamcs of economc growth s determned nsde the system. Namely, theoretcally s possble that economc growth affects total nvestments and also foregn drect nvestment. Country whch has hgh economc growth rates, economcal and polcal stablzaton or expected to growth hgh may nduce more foregn drect nvestment. The foregn capal, when choosng country to nvestgate, consders the growth performance of host country together wh rsks. Thus, n economc theory growth can attract more foregn drect nvestment flows and foregn drect nvestment can boost economc growth. Exstng emprcal researchs searchng relatonshp between foregn drect nvestment and economc growth show nconclusve results. Studes whch nvestgatng ths relatonshp n transon economes also show mxed results. For example Campos and Knosha (2002), Merlevede and Schoors (2004) show that foregn drect nvestment has robust mpact on economc growth. But, Lyroud et al (2004) fnd that foregn drect nvestment has no mpact on growth. Usng fxed effects panel data approach, Nath (2004) fnd that n presence of trade n growth equaton, foregn drect nvestment does not seem to have any sgnfcant effect on growth. Concluson of the panel study Değer and Emsen (2006) ndcate that n transon countres whch have polcal stably, a poson to developed countres, and a gven development level foregn drect nvestment s a dynamc factor of economc growth. Another study, concerned transon economes s Aleksynska et al

3 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 161 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler (2008). Ther man fandng ndcates that there s ltle emprcal evdence that foregn drect nvestment stmulates economc growth beyond the current year, s also reveals that there s ltle emprcal evdence of reverse causaton. The emprcal analyss, whch uses data on twenty-fve transon economes and performed n three steps, s based on panel contegraton and panel causaly tests. Frst, the paper uses LLC and IPS panel un root tests to nvestgate statonary characterstcs and determned the ntegraton order of foregn drect nvestment and economc growth seres. Second, s nvestgated the long run relatonshp usng panel contegraton test whch developed by Pedron (1999, 2004). Pedron s panel contegraton analyss s based on Engle-Granger two step contegraton tests. Thrd, n ths study are used two type of causaly tests to nvestgate short run relatonshp between foregn drect nvestment and economc growth n transon economes case. Frst of the causaly tests s tradonal Granger causaly approach for panel ordnary least squares, fxed effects, and random effects models. Fnally, panel causaly tests whch developed by Holtz- Eakn et al (1988) and based on two stages least square method are performed. Results obtaned from panel contegraton and panel causaly analyss confrm the endogenous growth theory. Pedron panel contegraton test ndcate that foregn drect nvestment and economc growth seres have a long run equlbrum relatonshp. Tradonal Granger causaly and two stage least square method developed by Holtz-Eakn et al (1988) suggest there s robust evdence that the foregn drect nvestment causes to economc growth. Results from causaly tests about reverse causaton ndcate lesser affecton of economc growth on foregn drect nvestment. Thus, there s bdrectonal causaly between foregn drect nvestment and economc growth n twenty-fve transon economes panel. Ths results shows that foregn drect nvestment nflows accelerate economc growth. On the other hand, hgh economc growth rates attract more foregn drect nvestment. Causal relatonshp from economc growth to foregn drect nvestment confrms the opnon that determnants of economc growth s nsde the system n endogenous growth theory. Keywords: Foregn Drect Invenstment, Economc Growth, Transon Economes, Panel Contegraton, Panel Causaly.

4 162 / Seymur AĞAYEV GİRİŞ Dünya ülkeler karşılaştırıldığında, ülkelern uzun dönem ekonomk büyüme performanslarında öneml farklılıklar bulunduğu görülmektedr. Uzun dönem büyüme oranları arasındak farklılıklar ekonomk büyümenn belrleycler tarafından açıklanır. Uygulamalı çalışmalarda farklı ülkeler veya ülke grupları çn ekonomk büyümenn belrleycler ve bunların büyümey nasıl etkledkler ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmalarda büyümenn ekonomk faktörler; demografk faktörler; teknolojk gelşme; doğal kaynaklar, coğrafya ve klm; syas, sosyal ve kültürel faktörler tarafından açıklanamaya çalışıldığı görülmektedr. Büyümenn bu şeklde fade edleblecek olan belrleycler brbrlernden ve daha öncek düzeylernden bağımsız değldrler. Örneğn herhang br ülkedek syas stkrar durumu büyümenn ekonomk belrleyclern de etkler. Ya da daha öncek yıllarda ülkede sağlanan hızlı teknolojk gelşme gelecek teknolojk gelşmeler çn zemn hazırlamaktadır. Makroekonomk stkrar, sermaye brkm, dış tcaret gelşmeler ve pyasa ekonomsne yönelk yapısal dönüşüm reformları büyümenn ekonomk belrleycler başlığında toplanablr. Herhang br ekonomde belrl br dönemde elde edlen ulusal gelrn br kısmı tasarruf edlmektedr. Sadece tasarruf oranının yükseklğ ekonomk büyüme çn yeterl değldr. Yapılan tasarrufların yen üretken yatırımlara dönüştürülmes gerekldr. Yen yatırımlar üretme makne, teçhzatın lave edlmes veya yen br fabrkanın kurulması şeklnde fzk sermaye brkmnde artış anlamına gelmektedr. Yen yatırımlar ekonomde üretm kapasesnn ve üretm düzeynn artmasına neden olmaktadır. Gelr düzeynn düşük olması tasarrufların ve dolayısıyla sermaye brkmn ve yatırımların da yetersz olmasına neden olmaktadır. Gerekl fzk sermaye yatırımlarının yapılmaması üretm artışının ve büyümenn gerçekleştrlememesne neden olmaktadır. Genellkle az gelşmş ülkelern karşılaştığı bu sorun yoksulluk kısır döngüsü olarak adlandırılır (Samuelson- Nordhaus, 2001:252). Tasarruf yeterszlğnn gderlmes se k şeklde; dış borçlanma ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları yoluyla mümkündür. İç tasarruflar yetersz olduğunda, ülkeler bell br büyüme hızını yakalamak ve gerekl gördükler yatırım oranını gerçekleştrmek çn dış borçlanmaya gderler veya daha fazla yabancı sermaye yatırımı çekmeye çalışırlar.

5 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 163 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Sermaye hareketlernn serbestleştrlmes le brlkte ülkeler arasında sermaye akımlarında öneml artışlar görülmüştür. Uluslar arası sermaye hareketler portföy yatırımları ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları şeklnde k guruba ayrılırlar. Portföy yatırımları, herhang br yabancı ülkeden borç sened, tahvl veya hsse senednn satın alınmasını fade eder. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları se yabancı ülkelere yen br şrketn kurulması, var olan br şrketn satın alınması veya sermayesnn artırılması anlamına gelr. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, gtğ ülkenn tasarruf yeterszlğ sorununun çözümüne veya sermaye brkmne katkıda bulunarak ekonomk büyümeye neden olmaktadırlar. Dğer yandan yabancı sermaye sahp olduğu ler düzey yönetm blgsn ve üretm teknolojsn de yatırımda bulunduğu ülkeye götürmektedr. De Mello (1999), doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ekonomk büyümey dolaylı olarak şu şeklde etkledğn fade etmektedr. İşgücünün eğm, becernn kazanılması, yen yönetm alışkanlıkları ve organzasyon düzenlemeler yoluyla drekt teknoloj transfer alıcı ülkede blg brkm artışı sağlamaktadır. Yabancı sermaye akımlarının yüksek büyüme performansına, ekonomk ve syas stkrara sahp ülkelere doğru akacakları açıktır. Çünkü yabancı sermaye yüksek getr elde etmeğ amaçlamaktadır. Yatırım kararı verrken şüphesz, gtğ ülkenn büyüme performansını ve rskler dkkate almaktadır. Bu nedenle, yüksek büyüme oranına veya büyüme potansyelne sahp düşük rskl ülkelern daha fazla yabancı sermaye çekecekler açıktır. İçsel büyüme teorlernde ekonomk büyüme dnamklernn sstemn çnde olduğu fade edlmektedr. Ayrıca, Solow modelnn aksne brçok değşkenn yanı sıra yabancı yatırımların da ekonomk büyümey etkledğ düşünülür. Bu çalışmada doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ekonomk büyüme arasında teorde olduğu kabul edlen lşkler uygulamalı olarak 25 geçş ekonoms çn ncelenmştr. Blndğ gb geçş ekonomler kavramı, geçmşte merkez planlı sosyalst düzenle yönetlmş, fakat daha sonra serbest pyasa ekonomsn ve demokratk toplum düzen oluşturmaya çalışan ekonomler çn kullanılmaktadır. Çalışmada panel durağanlık analzlernden sonra, bahsedlen k değşken arasında uzun ve kısa dönem lşkler panel eştümleşme ve panel nedensellk analzler le ortaya konmaya çalışılmıştır.

6 164 / Seymur AĞAYEV I) DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ ÜZERİNE BAZI ÇALIŞMALAR Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme lşksnn ncelendğ çalışmalar araştırmaya konu olan ülkeler, zlenen yöntem ve sonuçları bakımından farklılık göstermektedr. Ülke gruplarının ncelendğ çalışmalar çoğunlukta olmakla beraber tek ülke uygulamaları da vardır. Aşağıda konu le lgl bazı çalışmalar özellkle kullanılan yöntemler ve alınan sonuçlar açısından değerlendrlmştr. Bu çalışmalardan Blomström, Lpsey ve Zejan (1994) çalışması gelşmş ve gelşmekte olan ülkeler çn yürütülmüştür ve kş başına düşen gelr cnsnden zengn ülkelerde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyümey pozf yönde etkledğ bulunmuştur. 69 gelşmekte olan ülkey kapsayan Borenszten, De Gregoro ve Lee (1998) çalışması sonuçları da Blomström ve dğerler (1994) sonuçlarını desteklemektedr. Borenszten ve dğerler (1998) sonuçlarına göre beşer sermayenn çok düşük olduğu ülkelerde doğrudan yabancı sermaye yatırımları büyümey negatf yönde, dğer ülkelerde se pozf yönde etklemektedr. De Mello (1999), çalışmasında 32 OESD üyes olan ve olmayan ülkelerde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının sermaye brkm, ekonomk büyüme ve toplam faktör vermllğ artışı üzerndek etks zaman sers ve panel ver yöntemler çerçevesnde araştırılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyüme etks ç yatırımlarla tamamlayıcılık ve kame derecesne bağlıdır. Nar-Rechert ve Wenhold (2000) çalışmasında se Türkye nn de dahl edldğ 24 gelşmekte olan ülke çn doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme lşks panel nedensellk yöntemler kullanılarak ncelenmştr. Çalışma sonuçlarına göre araştırmacılar, değşkenler arasındak lşklern ülkelere göre heterojenlk gösterdğn ve bu nedenle ülkeler arasında homojenlğ varsayan tahmn yöntemlernn hatalı sonuçlar vereceğn belrtmekteler. Nar-Rechert ve Wenhold n araştırma sonuçlarına göre doğrudan sermaye yatırımlarının gelecek dönem büyüme üzerndek etks dışa açık ekonomlerde daha yüksektr. Merlevede ve Schoors (2004) çalışmasında 25 geçş ekonomsnde yapısal reformlarının yanı sıra doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyüme üzernde etks panel ver sstem bağlaşımlar yoluyla ncelenmştr.

7 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 165 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Araştırma sonuçları doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyümeye pozf etk ettğn göstermektedr. 25 geçş ekonomsnde doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşksnn panel ver yöntemleryle ncelendğ, Merlevede ve Schoors (2004) çalışmasıyla benzerlk gösteren br dğer çalışma Campos ve Knosha (2002) çalışmasıdır. Bu çalışma sonuçlarına göre doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyüme üzernde güçlü pozf etkler vardır. 17 geçş ekonoms çn yürütülen ve Bayesan bağlaşım analznn kullanıldığı Lyroud, Papanastasou ve Vamvakds (2004) çalışma sonuçları se Campos ve Knosha (2002), Merlevede ve Schoors (2004) çalışmalarının sonuçlarından tamamen farklıdır. Lyroud ve dğerler (2004) sonuçlarına göre doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyüme üzernde herhang br etks yoktur. Bu çalışmada, ver set hızlı ve yavaş büyüyen geçş ekonomler şeklnde k gruba ayrıldığında da aynı sonuca ulaşılmıştır. 72 ülke çn yürütülen ve panel genelleştrlmş beklem yöntemnn (GMM) kullanıldığı Carkovc ve Levne (2002) çalışmasında da Lyroud ve dğerler (2004) çalışmasına benzer sonuç elde edlmştr. Buna göre gelşmş ve gelşmekte olan ülkelerde doğrudan yabancı sermaye yatırımları ekonomk büyüme üzernde herhang br etk yaratmamaktadır. Hansen ve Rand (2004), 31 gelşmekte olan ülkede doğrudan yabancı sermaye yatırımları GSYİH oranı ve büyüme lşksn panel eştümleşme ve Granger nedensellk analzler le ncelemşlerdr. Nedensellk sınaması sonucunda değşkenler arasında çft yönlü nedensellk lşks bulmuştur. Ayrıca sınama sonuçları, uzun dönemde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının GSYİH yı etkledğn göstermektedr. Geçş ekonomlernn dkkate alındığı br dğer çalışma Nath (2005) çalışmasıdır. Panel sab etkler yöntemnn kullanıldığı ve 13 geçş ekonomsn kapsayan çakışma sonuçlarına göre dış tcaret ekonomk büyümey öneml ölçüde ve pozf yönde etklemektedr. Büyümey etkleyen dğer öneml br faktör se yurtç yatırımlardır. Dış tcaret değşkennn panellere dahl edldğ durumlarda doğrudan yabancı sermaye yatırımları değşkenne a katsayılar statstksel olarak anlamsız bulunmuştur. Dış tcaret değşken dahl edlmeden tahmn edlen büyüme bağlaşımlarında se yabancı sermaye yatırımlarına a katsayılar anlamlı bulunmuştur.

8 166 / Seymur AĞAYEV Değer ve Emsen (2006) çalışmasında se doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşks 27 geçş ekonoms çn panel ver kullanılarak ncelenmştr. Bu çalışmada büyüme çn EKK, sab etkler ve rastsal etkler bağlaşımları tahmn edlmştr. Tahmn sonuçlarına göre nspeten daha fazla polk ve ekonomk stkrara sahp geçş ekonomlernn büyümesnde doğrudan yabancı sermaye yatırımları öneml br faktördür. Türkye ekonomsnn dkkate alındığı Afşar (2007) çalışmasında, Granger nedensellk analz çerçevesnde doğrudan yabancı sermaye ve büyüme lşks ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre Türkye ekonoms çn doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından büyümeye doğru tek yönlü nedensellk lşks bulunmuştur. Al-Iran ve Al-Shams (2007), Körfez İşbrlğ Konsey üyes ülkelernde (Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suud Arabstan ve Brleşk Arap Emrlkler) doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme lşks Pedron panel eştümleşme ve GMM yöntemne dayanan panel nedensellk analz çerçevesnde ncelemşlerdr. Eştümleşme ve nedensellk sınama sonuçları, bahsedlen değşkenler arasında eştümleşme lşksnn ve çft yönlü nedensellk lşksnn olduğunu göstermektedr. Al- Iran ve Al-Shams (2007) sonuçları le Hansen ve Rand (2004) sonuçları benzerlk göstermektedr. Dhakal, Rahman ve Upadhyaya (2007) çalışmasında 9 Güney ve Güneydoğu Asya ülkes çn geleneksel Granger nedensellk analz ve kontrol deyşkenlernn dahl edldğ bağlaşım teknğ kullanılarak doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşks ncelenmştr. Nedensellk analz yabancı sermaye yatırımları le büyüme arasında nedensellk lşksnn olmaması, çft yönlü ve tek yönlü olması gb ülkeler çn farklı sonuçlar vermştr. Bağlaşım teknğ sonuçlarına göre se dışa açıklık oranı yüksek, hukukun üstünlüğünün sınırlanmadığı, daha az dış yardım alan ve gelr düzey düşük ülkelerde doğrudan sermaye yatırımlarının büyüme etks daha yüksektr. Aleksynska, Gasford ve Kerr (2008) çalışması se 17 geçş ekonomsn kapsamaktadır. Çalışmada sıradan EKK, genelleştrlmş EKK, araç değşken ve ayrıca geleneksel Granger nedensellk analzler kullanılmıştır. Aleksynska ve dğerler (2008) çalışma sonuçlarına göre doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ülke ç yatırımlar arasında kame lşksnden çok tamamlayıcılık lşks vardır. Yüksek mktarlarda doğrudan yabancı

9 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 167 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler sermaye grşnn yüksek ekonomk büyümeye neden olmayacağını, fakat yüksek ekonomk büyümenn daha fazla doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekeceğn belrten araştırmacılar sınama sonucunda aynı netceye varamamışlar. Böyle k doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının br sonrak dönem büyümey zayıf şeklde uyardığını, ters yönde br lşknn de zayıf şeklde mevcut olduğunu bulmuşlardır. Magnus ve Fosu (2008) çalışması Gana da doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşksn Granger nedensellk analz çerçevesnde konu etmektedr. Çalışma dönemnn tamamı ve yapısal değşm programının uygulandığı 1983 önces dönem dkkate alındığında araştırma konusu değşkenler arasında herhang br nedensellk lşks bulunamamıştır sonrası dönem çn se doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından büyümeye doğru nedensellk lşks bulunmuştur. Erçakar ve Yılgör (2008) 19 gelşmekte olan ülke çn doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve GSYİH arasındak lşky Levn, Ln ve Chu (LLC) ve Im, Pasaran ve Shn (IPS) panel brm kök ve Pedron panel eştümleşme sınamaları yoluyla ncelemştr. Sınamalar sonucunda bu k değşken arasında uzun dönem eştümleşme lşksnn olduğu saptanmıştır. Srdharan, Vjayakumar ve Rao (2009) çalışması BRICS ülkeler (Brezlya, Rusya, Hndstan, Çn ve Güney Afrka) çn Johansen eştümleşme ve br hata düzeltme model çerçevesnde yürütülmüştür. Çalışmada, Brezlya harç dğer ülkeler çn eştümleşme lşksnn olduğu tesp edlmştr. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşksnn kısa dönem analznde Brezlya, Rusya ve Güney Afrka çn çft yönlü nedensellk, Hndstan ve Çn çn se doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından büyümeye doğru tek yönlü nedensellk lşks bulunmuştur. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşks Faras ve Ghal (2009) çalışmasında Al-Iran ve Al-Shams (2007) le aynı ülkeler çn fakat farklı yöntemlerle ncelenmştr. Al-Iran ve Al-Shams panel eştümleşme ve panel nedensellk yöntemlern, Faras ve Ghal se her br ülkeye a zaman sers verlern ve br ardışık bağlanımlı dağıtılmış geckme yaklaşımına dayanan eştümleşme yöntemn kullanmışlardır. Faras ve Ghal (2009) çalışma sonuçları, 6 ülkenn 5 çn doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyümenn eştümleşk olduğunu ve k değşken arasında lşknn ülkelere göre öneml şeklde değştğn gösterr.

10 168 / Seymur AĞAYEV Esso (2010) çalışması se 10 Afrka ülkes çn yürütülmüştür. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme arasındak lşk ülkeler çn breysel olarak eştümleşme ve nedensellk analzler çerçevesnde yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre Angola, Fldş Sahl, Kenya, Lberya, Senegal ve Güney Afrka ekonomlernde araştırmaya konu olan değşkenler arasında pozf uzun dönem lşk vardır. Ayrıca Angola, Fldş Sahl ve Kenya çn doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından büyümeye doğru; Lberya ve Güney Afrka çn se bunun ters yönde nedensellk lşks bulunmuştur. Yukarıda genel hatlarıyla fade edlen uygulamalı çalışmalar doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve büyüme lşksnde tüm ülkeler veya ülke grupları çn ortak br sonucun olmadığına şaret etmektedr. Geçş ekonomler le lgl yapılan çalışma sonuçları da görüş ayrılıklarının olduğunu göstermektedr. Bu durumdan hareketle, uygulamalı çalışmaların açık br sonuca ulaşmadığı doğrudan yabancı sermaye yatırımları ekonomk büyüme lşks 25 geçş ekonomsne a panel ver, panel eştümleşme ve panel nedensellk analzler kullanılarak ncelenmştr. II) EKONOMETRİK YÖNTEM VE VERİ SETİ Panel ver ekonomk brmlere a zaman sers gözlemlernn yatay kes formunda br araya getrlmes le oluşturulur. Bu yöntemn yatay kes ve zaman boyutuna sahp olması, ekonomk davranış ve lşklern modellenmesnde yatay kes ve zaman sers analzlerne oranla daha genş olanak sunmaktadır (Baltag, 2005:4 7). Panel ver çn oluşturulan kendyle bağlaşımlı model aşağıdak gb fade edleblr; Y = ρ Y 1 + δ X + ε (1) Burada, =1,,N yatay kes brmlern ve t=1,,t brmlere a gözlem sayısını fade eder. N, modeldek brmlern sayısını; T, her brme a gözlem sayısını, ε nc ekonomk brmn t dönemndek hata termdr. ε hata termnn tüm zaman ve brmler çn bağımsız (mutually ndependent dosyncratc dsturbance) ve IID(0, σ 2 ) şeklnde dağılım gösterdğ varsayılmaktadır (Maddala, 2001: ). ρ kendyle bağlaşım katsayılarının da aynı şeklde tüm zaman ve brmler çn bağımsız olduğu varsayılır. Eğer ρ < 1 se Y sernsn durağan, eğer ρ = 1 se Y sers brm kök çerr.

11 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 169 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Panel ver durağanlık analzlernde yaygın olarak kullanılan LLC ve IPS brm kök sınamaları Levn, Ln ve Chu (2002) ve Im, Pasaran ve Shn (2003) çalışmalarından hareketle aşağıdak gb açıklanablr. LLC ve IPS brm kök sınamaları 1 numaralı bağlaşımdak ρ katsayısına lşkn farklı varsayımlardan ve kullanılan test statstklernden dolayı farklılık gösterrler. LLC brm kök testnde ρ katsayıları, panel yatay kesler çn özdeş kabul edlr. Bu durum, tüm ler çn ρ = ρ şeklnde fade edleblr. IPS brm kök testnde se ρ katsayılarının, panel yatay kesler çn değştğ kabul edlr. α = ρ 1 çn ADF prensplerne dayanan LLC ve IPS brm kök sınamaları çn temel bağlaşım aşağıdak gb fade edleblr; Y p = α Y + β ΔY + X ' δ + ε 1 j j (2) j= 1 Bu modelde LLC brm kök sınaması çn sıfır ve alternatf hpotezler aşağıdak gbdr; H 0 : α = 0 (3) H A : α = α < 0 Hpotezlerden de anlaşıldığı gb LLC brm kök sınamasında panel verdek her br yatay kes brmne a zaman sersnn brm kök çerdğ, yne her br yatay kes brmne a zaman sersnn durağan olduğuna karşı sınanmaktadır. IPS brm kök sınaması çn sıfır ve alternatf hpotezler de aşağıda fade edldğ gbdr; H H 0 A : α = 0, α = 0 : α < 0 = 1,2,..., N1 (4) = N + 1, N + 2,..., N Sıfır hpoteznde fade edlen husus, paneldek tüm yatay keslere a serlern brm kök çerdğdr. Alternatf hpotezde se, yatay keslere a bazı serlern veya yatay kes serlern tamamının durağan olduğu fade edlmştr. Daha önce fade edldğ gb, LLC ve IPS brm kök sınamaları kullanılan test statstklernden dolayı da farklılık gösterrler. LLC brm kök sınamasında standart α katsayısının yanaşık olarak normal dağılımı çn

12 170 / Seymur AĞAYEV standart t statstğ kullanılır. IPS brm kök sınamasında se yatay kesler çn hesaplanan t statstklernn armetk ortalaması kullanılır. Eştümleşme lşks, değşken serlern etkleyen kalıcı dışsal şoklara rağmen serler arasında uzun dönem denge lşksnn var olduğunu fade etmektedr. O halde k değşken arasında eştümleşme lşksnn sınanmasında, değşkenler arsında ortak tümleşk lşknn var olup olmadığı veya bu lşkden sapmaların olup olmadığı ncelenecektr. Durağan olmayan serlern durağanlıklaştırılması çn genellkle serlern devresel farkları alınmaktadır. Fakat fark alma şlem le brlkte sernn taşıdığı uzun döneme lşkn blgnn kaybolması nedenyle uzun dönem lşklernn ncelendğ eştümleşme sınamalarına değşken serlern sevyedek değerler le bakılmaktadır. Zaman sers değşkenlerne lşkn eştümleşme analzlernde Engle Granger ve Johansen Jeselus en çok olablrlk yöntemler kullanılablmektedr. Fakat bu testler panel vernn kısa döneml keslerden oluşmasından dolayı yetersz kalmaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada Pedron (1999, 2004) tarafından gelştrlen eştümleşme analz kullanılmıştır. Pedron eştümleşme sınaması panelde sab etklern ve yönelm termlern breysel heterojenlğne olanak tanımaktadır. Yan eştümleşme bağlaşımındak sab term ve eğm katsayısının farklı yatay kesler arasına heterojenlğ mümkün kılınmaktadır. Pedron eştümleşme analz aşağıdak bağlaşımla fade edleblr; Y = α + δ t + β X + e (5) Y ve X brnc farklarında durağan olan değşkenlerdr. α ve δ parametreler yatay keslere a breysel ve yönelm etkler fade eder. Pedron eştümleşme analznde Y ve X değşkenler arasında eştümleşme lşksnn varlığı, e hata termlerne lşkn durağanlık analzler le sınanmaktadır. Hata termlernn durağanlık analzler aşağıdak yardımcı bağlaşımlarla gerçekleştrlr; e ρ + u (6) e = e 1 p e 1 + ψ j j= 1 = ρ Δe j + u (7) Hpotez testlernde ρ katsayısının bre eş olup olmadığı test edlr. Dolayısıyla Pedron eştümleşmes çn sıfır hpoteznde Y ve X değşkenler arasında eştümleşme lşksnn olmadığı fade edlr. Alternatf hpoteznde

13 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 171 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler se k durum söz konusudur. Brnc durum tüm yatay kesler çn katsayılarının brden farklı (homojen) olduğudur. Bu durumda eştümleşme analznn tüm panele lşkn veya grup ç (whn-dmenson) yönü ncelenmektedr. Pedron eştümleşme analznde 6 numaralı yardımcı bağlaşımdak ρ katsayısı veya grup ç statstk testler çn sıfır ve alternatf hpotezler aşağıdak gb fade edleblr; H 0 : ρ = 1 (8) H A : ρ = ρ < 1 İknc durum se ρ katsayılarından bazılarının brden farklı (heterojen) olduğudur. Bu durumda eştümleşme analznn tüm panele lşkn veya gruplar arası (between-dmenson) yönü ncelenmektedr. Pedron eştümleşme analznde 7 numaralı yardımcı bağlaşımdak ρ katsayısı veya gruplar arası statstk testler çn sıfır ve alternatf hpotezler de aşağıdak gb fade edleblr; H 0 : ρ = 1 (9) H : ρ < 1 A Pedron (1999) eştümleşme analznde dördü grup ç ve üçü gruplar arası olmak üzere yed test statstğ önermektedr. Bu statstklerden lk dördü grup ç özellkldr. Pedron eştümleşme sınamasındak grup ç test statstkler sırasıyla değşrlk oranı (varance rato), parametrk olmayan Phllps ve Perron tp ρ, parametrk olmayan Phllps ve Perron tp t ve Dckey-Fuller tp t statstklerdr. Bu kategordek test statstkler çn 8 de fade edlen sıfır ve alternatf hpotezler kullanılır. Pedron panel eştümleşme analznn gruplar arası olarak fade edlen knc kategor test statstkler Phllps ve Perron tp ρ, Phllps ve Perron tp t ve Dckey- Fuller tp t statstklerdr. İknc grup test statstklernn sınanmasında se 9 da fade edlen sıfır ve alternatf hpotezler kullanılır. Eştümleşme analz değşkenler arasında uzun dönem lşksnn ncelenmesn mümkün kılmaktadır. İktsad değşkenler arasında kısa dönem nedensellk lşksnn ncelenmes nedensellk sınamalarıyla gerçekleştrlmektedr. İktsatta nedensellk, geckmel olarak ktsad değşkenler arasındak sebep sonuç lşklernn fade edlmes çn kullanılmaktadır. Panel nedensellk analzlernde geleneksel Granger nedensellk sınamasının yanı sıra Holtz-Eakn, Newey ve Rosen (1988) tarafından gelştrlen alternatf yöntem de kullanılmaktadır. Blndğ gb ρ

14 172 / Seymur AĞAYEV geleneksel Granger nedensellk sınaması aşağıdak k bağlaşımın tahmn edlmesn gerektrr; ΔX ΔY m l= 1 l n = α + β ΔY + δ ΔX + μ (10) p l= 1 l l= 1 q l= 1 l = α ' + γ ΔY + ϕ ΔX + ν (11) 10 numaralı bağlaşımda Y değşkennn sebep, X değşkennn sonuç değşken olduğu sınanmaktadır. 11 numaralı bağlaşımda se X değşkennn sebep, Y değşkennn sonuç değşken olduğu sınanmaktadır. Bunun çn her k bağlaşım çn ayrı ayrılıkta kısıtlı F statstkler hesaplanarak bağlaşımlardak β ve ayrıca ϕ lern grup olarak sıfırdan farklı olup olmadıklarına bakılmaktadır. Y ve X değşkenler arasında eştümleşme lşksnn varlığı durumunda modellere hata düzeltme parametres lave edlr. Bu durumda örneğn X de meydana gelen değşme br öncek dönemde X ve Y arasındak uzun dönem lşksnden sapmaya da bağlanmaktadır. Panel ver analzlernde, 10 ve 11 numaralı bağlaşımlardak α ve α ' lern taşıdıkları özellklerden dolayı k farklı model uygulanablmektedr. Bu modeller panel ver sab etkler ve rastsal etkler modellerdr. Sab etkler modelnde brmler arasındak breysel farklılıkların sab termdek farklılıklarla yakalanableceğn varsaymaktadır. Bu durumda her br ekonomk brm zamana göre değşmeyen br sab terme sahp olacaktır. Sab termler model dışında bırakılan bağımsız değşkenlern (omted varables) etklern gösterrler (Greene, 2000:560; Maddala, 2001: ; Stock-Watson, 2003: ). Sab etkler modelnde sab term paneldek her br brm çn farklı br değer almaktadır. Rastsal etkler modelnde sab termn brmler çn rastsal olarak değştğ kabul edlr. Yan breysel etklern rastsal br olaydan ortaya çıktığı varsayılır. Sab termn modeln hata termnden bağımsız olduğu varsayılır. Her k termn tüm zamanlarda ve tüm brmler çn bağımsız, yan u ~IID(0, σ 2 ) ve α ~IID(0, σ 2 ) şeklnde dağılım gösterdğ varsayılır. Panel vernn standart EKK yöntemne göre tahmn edlmesnde se sab termn paneldek tüm brmler çn aynı olduğu kabul edlr. l

15 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 173 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Leratürde, panel ver tahmnnde sab etkler ve rastsal etkler modellernden hangsnn terch edlmes le lgl testler vardır. Bunlar Hausman ve Breusch-Pagan testlerdr. Fakat sab etkler ve rastsal etkler modellernden sadece brnn kullanılması gerektğne lşkn kesn br ayırım yoktur. Bu modeller arasında kesn br terchn yapılması hatalı tahmnlere neden olablr (Greene, 2000, s.576). Aynı şeklde, Erlat (2006) ya göre Hausman test sonuçları sab etkler ve rastsal etkler yöntemler arasında kesn br terch yapılmasını sağlamaz (Erlat, 2006:22). Bu nedenle çalışmada geleneksel Granger sınamasının sab etkler ve rastsal etkler modellernn her ksne de yer verlmştr. Holtz-Eakn ve dğerler (1988) tarafından gelştrlen nedensellk sınamasının şleyş se aşağıdak gbdr; y m m 0 + α j y j + δ j x j + f + j= 1 j= 1 = α u (12) Modeldek sab etkler göstercsn ortadan kaldırmak çn modeln farkı almaktadır. Farkı alınmış model aşağıdak şekl almaktadır; y y m m 1 = j ( y j y j 1) + δ j ( x j x j 1) + ( u u 1) j= 1 j= 1 α (13) Bağlaşımdan da görüldüğü gb, hata termler le bağımlı değşken arasında lgleşm sorunu vardır. Bu nedenle Holtz-Eakn ve dğerler tarafından önerlen panel nedensellk sınaması k aşamalı EKK yöntemne dayanmaktadır. Nedensellk tesp çn 13 numaralı bağlaşımdak δ j lern grup olarak sıfıra eş olup olmadığı test edlr. Böylelkle x lern y ye neden olup olmadığı ortaya konur. Nedensellğn dğer yönü, y lern x e neden olup olmadığı, 13 numaralı bağlaşımda x lerle y ler karşılıklı yer değştrlerek sınanır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ekonomk büyüme arasındak lşknn ncelenmes çn, çalışmada 25 geçş ekonomsne ve yıllarına a net grş olarak doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve sab fyatlarla GSYİH ya lşkn yıllık ver set kullanılmıştır. Kullanılan her k değşken ABD doları cnsndendr. Araştırmaya konu olan geçş ekonomler Arnavutluk, Bulgarstan, Hırvatstan, Çek Cumhuryet, Estonya, Macarstan, Letonya, Lvanya, Makedonya, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya, Ermenstan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Gürcstan, Kazakstan, Kırgızstan, Moldova, Moğolstan, Rusya, Tackstan, Türkmenstan ve Ukrayna dır. Verler Dünya Bankası ver tabanından elde edlmştr.

16 174 / Seymur AĞAYEV III) ARAŞTIRMA BULGULARI FDI ve GDP değşkenlernn ve brnc derece farklarının (DFDI ve DGDP) LLC ve IPS brm kök sınaması sonuçları sırasıyla Tablo 1 ve Tablo 2 de sunulmuştur. FDI değşkenne lşkn LLC ve IPM sınama sonuçları tamamen aynıdır. Buna göre tüm durumlarda FDI değşken sevyesnde durağan değldr. FDI değşkennn brnc derece farkı olan DFDI değşken se her k testte tüm durumlarda %1 anlamlılık düzeynde durağandır. GDP değşkenne lşkn LLC brm kök sınamasının sabl yönelmsz ve sabsz yönelmsz model sonuçları le IPS brm kök sınamasının tüm sonuçları aynıdır. LLC brm kök sınamasının sabl yönelml modelnn GDP değşkenn durağanlığına lşkn sonucu dğer sınamalardan farklıdır. GDP değşkennn brnc derece farkı olan DGDP değşkenne lşkn brm kök Tablo : 1 Levn Lu Chu Brm Kök Sınama Sonuçları Serler Sabl Yönelmsz Sabl Yönelml Sabsz Yönelmsz FDI (2) (2) (3) GDP (2) (2)* (3) DFDI (2)* (2)* (2)* DGDP (2)* (2)* (2)* Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluklarını fade etmektedr. (*) smges %1 düzeynde a oldukları statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr. Tablo : 2 Im, Pesaran ve Shn Brm Kök Sınama Sonuçları Serler Sabl Yönelmsz Sabl Yönelml FDI (2) (2) GDP (2) (2) DFDI (2)* (2)* DGDP (2)* (2)* Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluklarını fade etmektedr. (*) smges %1 düzeynde a oldukları statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr.

17 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 175 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler sınama sonuçları se k yönteme a tüm modellerde aynıdır. Buna göre DGDP değşken tüm durumlarda %1 anlamlılık düzeynde durağandır. Bu sonuçlardan hareketle FDI ve GDP değşkenlerne a serlern brm kök çerdklerne, devresel farkları olan DFDI ve DGDP değşkenlerne a serlern se durağan olduklarına karar verlmştr. FDI ve GDP Değşkenlernn Pedron panel eştümleşme sınamasına lşkn sonuçları Tablo : 3 ve Tablo : 4 te sunulmuştur. Tablo : 3 te eştümleşme sınamasına a grup ç, Tablo : 4 te se gruplar arası statstkler ve olasılık değerler verlmştr. Söz konusu k tablodan da anlaşılacağı gb FDI ve GDP değşkenler arasında uzun dönem eştümleşme lşksnn tespne yönelk Pedron tarafından önerlen yed statstkten beş statstksel olarak anlamlıdır. Bunlardan dördü; panel ρ, panel PP, grup PP ve grup ADF statstkler %1 anlamlılık düzeynde, br; panel ADF statstğ %5 anlamlılık düzeynde FDI ve GDP değşkenler arasında eştümleşme lşks yoktur şeklndek sıfır hpotezn reddetmektedr. Ayrıca Pedron, zaman boyutu 100 gözlemden küçük olan panel ver eştümleşme analzlernde Dckey Fuller tp t statstklernn dğer statstklere göre daha anlamlı sonuçlar vereceğn önermektedr. Tablo : 3 ve Tablo : 4 ten de görüldüğü gb panel ADF statstğ %5 düzeynde, grup ADF statstğ se %1 düzeynde anlamlıdır. Yed Pedron eştümleşme statstklernden beşnn ve özellkle Dckey Fuller tp t statstklernn anlamlı olması FDI ve GDP değşkenler arasında uzun dönem durağan lşknn olduğunu göstermektedr. Tablo : 3 Pedron Panel Eştümleşme Sınaması Sonuçları (Grup İç İstatstkler) İstatstk Olasılık Panel v (Değşrlk Oranı) İstatstğ Panel ρ - (Phllps Perron Tp ρ) İstatstğ * Panel PP (Phllps Perron Tp t) İstatstğ * Panel ADF (Dckey Fuller Tp t) İstatstğ ** (*) ve (**) smgeler sırasıyla %1 ve %5 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr.

18 176 / Seymur AĞAYEV Tablo : 4 Pedron Panel Eştümleşme Sınaması Sonuçları (Gruplar Arası İstatstkler) İstatstk Olasılık Grup ρ- (Phllps Perron Tp ρ) İstatstğ Grup PP - (Phllps Perron Tp t) İstatstğ * Grup ADF - (Dckey Fuller Tp t) İstatstğ * * smges %1 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr. Panel durağanlık analzler doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomk büyüme değşkenlerne a serlern sevyelernde durağan olmadıklarını, brnc farklarında durağan olduklarını gösterr. Pedron panel eştümleşme sınaması sonuçları se geçş ekonomlernde doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ekonomk büyüme arasında uzun dönem eştümleşme lşksnn olduğunu göstermektedr. Bu nedenle nedensellk analz değşkenlern brnc derece farklarında yürütülmüştür. Geleneksel Granger nedensellk sınamaları se hata düzeltme model çerçevesnde yapılmıştır. Tablo : 5, Tablo : 6 ve Tablo : 7 de DFDI ve DGDP değşkenler arasında geleneksel Granger nedensellk sınamasının üç ayrı yönteme göre tesp edlmş sonuçları sunulmuştur. Bu yöntemler sırasıyla EKK, sab etkler ve rastsal etkler yöntemlerdr. Her br Granger nedensellk modelnn tahmnnde, modelde yer alan hata term geckmes yne aynı yönteme göre tahmn edlmş uzun dönem lşksnden elde edlmştr. Örneğn sab etkler yöntemne göre nedensellk tahmnde yer alan hata term, sab etkler yöntemne göre tahmn edlmş uzun dönem lşksndek hata termdr. Tablo : 5, Tablo : 6 ve Tablo : 7 de fade edlen geleneksel Granger nedensellk sınaması Wald χ 2 ve F test statstklern şu şeklde değerlendrmemz mümkündür. DFDI değşkennden DGDP değşkenne doğru Granger nedensellk lşksnn varlığı EKK, sab etkler ve rastsal etkler yöntemlernn her üçünde güçlü şeklde doğrulanmaktadır. Bu statstklern tamamı %1 düzeynde statstksel olarak anlamlıdır. Bu sonuca göre geçş ekonomlernde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından ekonomk büyümeye doğru nedensellk lşks vardır.

19 Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Geçş / 177 Ekonomler Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Geleneksel Granger nedensellk sınamalarının nedensellk lşksnn dğer, DGDP değşkennden DFDI değşkenne doğru, yönüne lşkn sonuçlar se farklılık gösterr. Buna göre, EKK yöntemne a statstkler %1 düzeynde, rastsal etkler yöntemne a statstkler %5 düzeynde statstksel olarak anlamlılar. Tablo : 6 da fade edlen sab etkler yöntemne a aynı statstkler se anlamsızlar. Tablo : 5 Granger Nedensellk Hata Düzeltme EKK Sınaması Nedensellk Yönü Wald χ 2 Test F Test Hata Düz. Pr. DFDI (3) DGDP * * * DGDP(4) DFDI * * Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluğunu, (*) smges se %1 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr. Tablo : 6 Granger Nedensellk Hata Düzeltme Sab Etkler Sınaması Nedensellk Yönü Wald χ 2 Test F Test Hata Düz. Pr. DFDI (3) DGDP * * * DGDP(4) DFDI * Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluğunu, (*) smges se %1 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr. Tablo : 7 Granger Nedensellk Hata Düzeltme Rastsal Etkler Sınaması Nedensellk Yönü Wald χ 2 Test F Test Hata Düz. Pr. DFDI (3) DGDP * * * DGDP(4) DFDI ** ** Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluğunu, (*) ve (**) smgeler se sırasıyla %1 ve %5 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr.

20 178 / Seymur AĞAYEV Tablo : 5, Tablo : 6 ve Tablo : 7 nn son sütunlarında hata düzeltme parametreler ve statstksel olarak anlamlılıkları fade edlmştr. Bunlar da FDI ve GDP değşkenler arasında eştümleşme lşksnn varlığını doğrulamaktadır. Tablo : 8 de se Holtz-Eakn ve dğerler tarafından önerlen ve k aşamalı EKK yöntemne dayanan panel nedensellk sınaması sonuçları verlmştr. Bu tabloda fade edlen DFDI değşkennden DGDP değşkenne doğru nedensellk lşksnn olup olmadığına lşkn test statstkler %1 düzeynde anlamlılar. DGDP değşkennden DFDI değşkenne doğru nedensellk lşksnn olup olmadığına lşkn test statstkler se %5 düzeynde statstksel olarak anlamlılar. Dolayısıyla k aşamalı EKK yöntemne dayanan panel nedensellk sonuçlarına göre geçş ekonomlernde doğrudan yabancı sermaye yatırımları le ekonomk büyüme arasında çft yönlü nedensellk lşks vardır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından ekonomk büyümeye doğru nedensellk lşks ters yönündek lşkden daha güçlüdür. Tablo : 5, Tablo : 6 ve Tablo : 7 de fade edlen geleneksel Granger nedensellk sınaması panel EKK, sab etkler ve rastsal etkler yöntemler sonuçlarını brlkte göz önünde bulundurduğumuzda da Tablo : 8 de fade edlen k aşamalı EKK nedensellk yöntemnn sonucuna ulaşılır. Tablo : 8 Holtz-Eakn ve Dğerler Nedensellk Sınaması Nedensellk Yönü Wald χ 2 Test F Test DFDI (3) DGDP * * DGDP(4) DFDI ** ** Parantez çndek rakamlar Schwarz ölçütüne göre geckme uzunluğunu, (*) ve (**) smgeler se sırasıyla %1 ve %5 düzeynde lgl statstğn anlamlı olduğunu fade etmektedr.

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: Sayı: 2 Nsan 20 ss. 24-254 İhracat ve Ekonomk Büyüme İlşks: 2 Geçş Ekonoms Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Relatonshp between Export

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC FREEDOM, DEMOCRACY AND CORRUPTION IN UPPER-MIDDLE INCOME COUNTRIES

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,

Detaylı

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s.301-322 OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi B. ÖZCAN, A. ARI Araştırma-Gelştrme Harcamaları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Panel Ver Analz Burcu ÖZCAN Ayşe ARI Özet Ekonomk büyümenn c gücü olarak değerlendrlen araştırma-gelştrme (Ar-Ge) faalyetler ülke

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkileri: Panel Veri Analizi Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergil, Yard. Doç. Dr.

Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkileri: Panel Veri Analizi Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergil, Yard. Doç. Dr. Doğrudan Yabancı Yatırımların İsthdam Üzerndek Etkler: Panel Ver Analz Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergl, Yard. Doç. Dr. Necla Ayaş İletşm kurulacak yazarların Adı Soyadı: Hasan VERGİL Kurumu: Zonguldak

Detaylı

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Özet YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Atıf EVREN *1 Elf TUNA ** Yarı parametrk panel ver modeller parametrk ve parametrk olmayan modeller br araya getren; br kısmı

Detaylı

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı

Detaylı

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ December 2017, Vol:3, Issue:4 Aralık 2017, Clt:3, Sayı:4 e-issn: 2149-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.ekonomkarastrmalar.org

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz *

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz * Busness and Economcs Research Journal Volume. umber. 0 pp. 65-84 ISS: 309-448 www.berjournal.com Hsse Sened Fyatları ve Fyat/Kazanç Oranı Đlşks: Panel Verlerle Sektörel Br Analz * Mehmet argelecekenler

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ HİPOTEZİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN GEÇERLİLİĞİ İbrahm ERDOĞAN Doç. Dr., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. erdogan@balkesr.edu.tr Kumru

Detaylı

NİTEL TERCİH MODELLERİ

NİTEL TERCİH MODELLERİ NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:

Detaylı

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversty Journal of Socal Scences Ülkelern Ekonomk Performansı Üzernde Regülasyonun Etkler: Br Dnamk Panel Ver Analz The Impact of Regulaton on Economc Performance

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi

Tek Yönlü Varyans Analizi Tek Yönlü Varyan Analz Nedr ve hang durumlarda kullanılır? den fazla grupların karşılaştırılmaı öz konuu e, çok ayıda t-tet nn kullanılmaı, Tp I hatanın artmaına yol açar; Örneğn, eğer 5 grubu kşerl olarak

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI Engn DÜCAN* Mustafa ŞİT** Mehmet ŞENTÜRK*** ÖZET Bu çalışmada, Türkye, Yunanstan, İspanya, İtalya, Fransa ve Portekz n

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27, Sayı: 4, 2013 229 TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ Fatma Zeren (*) Suzan Ergün (**) Özet: Lteratürde ekonomk küreselleşmenn

Detaylı

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT.

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT. İŞLETME ve İŞLETME İknc Öğretm BÖLÜMLERİ n n İŞL.101 Davranış Blmler I İŞL.201 Genel İşletme İŞL.203 Introducton to Busness İŞL.103 Genel Muhasebe I SRV.211 Statstcs I İktsada Grş I İŞL.207 İŞL.209 Pazarlama

Detaylı

ARE THE TOURISM LED-GROWTH AND PUBLIC EXPENDITURE STRATEGIES COUNTERACT IN THE LONG-RUN: A FURTHER INVESTIGATION ON DEVELOPING COUNTRIES

ARE THE TOURISM LED-GROWTH AND PUBLIC EXPENDITURE STRATEGIES COUNTERACT IN THE LONG-RUN: A FURTHER INVESTIGATION ON DEVELOPING COUNTRIES Journal of Economcs, Fnance and Accountng (JEFA), ISSN: 2148-6697, http://www.pressacadema.org/journals/jefa Journal of Economcs, Fnance and Accountng JEFA (2017), Vol.4(1),p.25-36 Esener, Karadag Year:

Detaylı

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği

Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği Atatürk Ünv. Zraat Fak. Derg., 42 (2): 153-157, 2011 J. of Agrcultural Faculty of Atatürk Unv., 42 (2): 153-157, 2011 ISSN : 1300-9036 Araştırma Makales/Research Artcle Btksel Ürün Sgortası Yaptırma İsteğnn

Detaylı

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği Enflasyon Hedeflemes Sürecnde ara Taleb İskrarının ARDL Model Yaklaşımı İle Analz: Türkye ve Endonezya Örneğ Musa ATGÜR Dokora Öğrencs Ege Ünverses, Sosyal Blmler Ensüsü musaagur@yahoo.com N. Oğuzhan ALTAY

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp

Detaylı

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46

2005 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:16, s31-46 2005 Gaz Ünverstes Endüstryel Sanatlar Eğtm Fakültes Dergs Sayı:16, s31-46 ÖZET BANKALARDA MALİ BAŞARISIZLIĞIN ÖNGÖRÜLMESİ LOJİSTİK REGRESYON VE YAPAY SİNİR AĞI KARŞILAŞTIRMASI 31 Yasemn KESKİN BENLİ 1

Detaylı

Hasar sıklıkları için sıfır yığılmalı kesikli modeller

Hasar sıklıkları için sıfır yığılmalı kesikli modeller www.statstkcler.org İstatstkçler Dergs 5 (01) 3-31 İstatstkçler Dergs Hasar sıklıkları çn sıfır yığılmalı keskl modeller Sema Tüzel Hacettepe Ünverstes Aktüerya Blmler Bölümü 06800-Beytepe, Ankara, Türkye

Detaylı

ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ

ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ Kocael Ünverses Sosyal Blmler Ensüsü Dergs () 0 / :-5 ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ SUNA KORKMAZ * Meehan YILGÖR Öze: Enerj fakörü, ürünlern ürem sürecnde kullanılan öneml grdlerden brdr. Enerj

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için) Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.

Detaylı

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI  Ki-Kare Analizleri Kİ KAR ANALİZİ 1 Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI www.mehmetaksarayl K-Kare Analzler OLAY 1: Genelde br statstk sınıfında, öğrenclern %60 ının devamlı, %30 unun bazen, %10 unun se çok az derse geldkler düşünülmektedr.

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) VARYANS ANALİZİ İ örne ortalaması arasında farın önem ontrolü, örne büyülüğüne göre z veya testlernden bryle yapılır. Bu testlerle, den fazla örne ortalamasını brlte test etme ve aralarında farın önem

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM (Örgün e İknc Öğretm çn) 1. 754 hanehalkına at DOMerset sml Excel dosyasında yer alan erler kullanarak tahmnlenen DOM sonuçları: Dependent Varable: CALISANKADIN Sample:

Detaylı

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür. Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk

Detaylı

İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği

İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği Uluslararası Alanya İşleme Faküles Dergs Inernaonal Journal of Alanya Faculy of Busness Yıl:05, C:7, S:, s. 87-94 Year:05, Vol:7, No:, s. 87-94 İhraca, İhala ve Ekonomk Büyüme Arasındak Nedensellk İlşkler:

Detaylı

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI İMKB DE YÜKSELEN PİYASA VE DÜŞEN PİYASA DÖNEMLERİNDE DURUMSAL İLİŞKİ ANALİZİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ TEMMUZ

Detaylı

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ 1 Populasyonun nceledğmz br özellğnn dağılışı blenen dağılışlardan brsne, Normal Dağılış, t Dağılışı, F Dağılışı, gb br dağılışa uygun olduğu durumlarda

Detaylı

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 11 Sayı: Nsan 011 ss. 05-15 Doğal İşszlk Oranı mı? İşszlk Hsters m? Türkye İçn Sektörel Panel Brm Kök Sınaması Analz Is Natural Rate of Unemployment or Hysteress?

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER Blmn amaçlarından br yaşanılan doğa olaylarını tanımlamak ve olayları önceden tahmnlemektr. Bu amacı başarmanın yollarından br olaylar üzernde etkl olduğu

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI FİRMA ÇEŞİTLENDİRMESİNİN FİRMA DEĞERİ, RİSKİ VE PERFORMANSINA ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Emel YÜCEL DOKTORA TEZİ

Detaylı

TÜRKĐYE DE EKONOMĐK BÜYÜMENĐN KAYNAKLARININ ANALĐZĐ

TÜRKĐYE DE EKONOMĐK BÜYÜMENĐN KAYNAKLARININ ANALĐZĐ T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ ĐKTĐSAT ANABĐLĐM DALI DOKTORA TEZĐ TÜRKĐYE DE EKONOMĐK BÜYÜMENĐN KAYNAKLARININ ANALĐZĐ Başak KARŞIYAKALI Danışman Doç. Dr. Đlkn BARAY 2008 YEMĐN

Detaylı

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Yöntemnn Güvenlrlğ Ekonometr 1 Konu 11 Sürüm,0 (Ekm 011) UADMK Açık Lsans Blgs İşbu belge, Creatve Commons Attrbuton-Non-Commercal ShareAlke 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)

Detaylı

Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI

Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 4, Sayı 1, 3 6 Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI H. BİRCAN, Y. KARAGÖZ ve Y. KASAPOĞLU

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER *

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER * AİBÜ Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Güz 2013, Clt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:171-189 TÜKİYE DEKİ ÖZEL BANKALAIN FİNANSAL PEFOMANSLAININ KAŞILAŞTIILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ Fath ECE COMPAISON OF PIVATE BANKS FINANCIAL

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Gülesen ÜSTÜNDAĞ BAZI PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERİN İNCELENMESİ İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 005 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme 140 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Rekabet Gücü ve Ekonomk Büyüme İlşkler: Orta Asya ve Kafkasya Geçş Ekonomler Üzerne Br İnceleme Prof. Dr. Cevat Gern (Beykent Unversty, Turkey Prof.

Detaylı

HisSE SENEDi FiYATlARıNDAKi SÜRPRiz HABERLERiN BULAŞICIlIK ETKiSi VESÜREKliliK

HisSE SENEDi FiYATlARıNDAKi SÜRPRiz HABERLERiN BULAŞICIlIK ETKiSi VESÜREKliliK HsSE SENED FYATlARıNDAK SÜRPRz HABERLERN BULAŞICIlIK ETKS VESÜREKllK Evrmlmer Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Özet Bu çalışmada hsse sened pyasalarındak sürprz haberlern ülkeler arasında yayılması olgusu

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK Sürekl Olasılık Dağılım Brkml- KümülatFonksyonu Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr Sürekl olasılık onksyonları X değşken - ;+ aralığında tanımlanmış br sürekl rassal değşken olsun. Aşağıdak

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ DOKTORA TEZİ ALİ RIZA AKTAŞ TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. SELİM

Detaylı

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.

Detaylı

ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ. Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK

ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ. Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEMMUZ 2007 ANKARA

Detaylı

DETERMINING THE RELATION BETWEEN FINANCIAL PERFORMANCE AND STOCK RETURNS OF ENERGY COMPANIES ON BORSA ISTANBUL WITH PANEL DATA ANALYSIS

DETERMINING THE RELATION BETWEEN FINANCIAL PERFORMANCE AND STOCK RETURNS OF ENERGY COMPANIES ON BORSA ISTANBUL WITH PANEL DATA ANALYSIS Journal of Economcs, Fnance and Accountng (JEFA), ISSN: 2148-6697 Journal of Economcs, Fnance and Accountng JEFA (2016), Vol.3(1) Sakarya, Yldrm Year: 2016 Volume: 3 Issue: 1 DETERMINING THE RELATION BETWEEN

Detaylı

Finansal Riskten Korunma Muhasebesinde Etkinliğin Ölçülmesi

Finansal Riskten Korunma Muhasebesinde Etkinliğin Ölçülmesi Fnansal Rskten Korunma Muhasebesnde Etknlğn Ölçülmes Dr. Fahreddn OKUDAN * Fath Ünverstes, İİBF. Özet Bu makalenn amacı, etknlk test yöntemlernn ncelenmesdr. TMS 39, rskten korunma muhasebes uygulanablmes

Detaylı

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9

Detaylı

NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ *

NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ * H.Ü. Đktsad ve Đdar Blmler Fakültes Dergs, Clt 28, Sayı 2, 2010, s. 47-69 NAKĐT TEMETTÜ BĐLGĐSĐNĐN HĐSSE SENEDĐ GETĐRĐSĐ ÜZERĐNDE ÖNEMLĐ BĐR ETKĐSĐ OLUP OLMADIĞININ ĐMKB DE TEST EDĐLMESĐ * Öz Burak GÜNALP

Detaylı

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır. BÖLÜM 3 OLASILIK HESABI 3.. Br Olayın Olasılığı Tanım 3... Br olayın brbrnden ayrık ve ortaya çıkma şansı eşt n mümkün sonucundan m tanes br A olayına uygun se, A olayının P(A) le gösterlen olasılığı P(A)

Detaylı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Berrn GÜLTAY YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 9 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU

Detaylı

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ İsanbul Tcare Ünverses Sosal Blmler Dergs Yıl:7 Saı:3 Bahar 2008 s. 89-04 GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ Cengz AKTAŞ * Vesel YILMAZ ** ÖZET Gelşmeke olan ülkelern ekonomk

Detaylı

BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ AÇIK HİPOTEZİNİN AMPİRİK ANALİZİ

BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ AÇIK HİPOTEZİNİN AMPİRİK ANALİZİ BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ ÇIK HİPOTEZİNİN MPİRİK NLİZİ Feyza BLN 1 ÖZET Ülkelerde car açığın krzn öncü göstergelernden br olması car açığın belrleyenlernn araştırılmasına yönelk çalışmaların artmasına

Detaylı

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ Emel KOCADAYI EGE ÜNİVERSİTESİ MÜH. FAK., KİMYA MÜH. BÖLÜMÜ, 35100-BORNOVA-İZMİR ÖZET Bu projede, Afyon Alkalot Fabrkasından

Detaylı

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme 279 Türkye de Hanehalkı Tüketm Harcamaları: Pseudo Panel Ver le Talep Sstemnn Tahmn The Consumpton Expendture of Households n Turkey: Demand System Estmaton wth Pseudo Panel

Detaylı

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır? . Br torbada 6 syah, 4 beyaz top vardır. Bu torbadan yerne koyarak top seçlyor. A İSTATİSTİK KPSS/-AB-PÖ/006. Normal dağılıma sahp br rasgele (random) değşkenn varyansı 00 dür. Seçlen topların ksnn de

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-15 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI TÜFE de Sat ve Değşken Ağırlık Sstem Yaklaşımları: Türkye Taze Meyve-Seze Fyatları Üzerne Br Uygulama Oğuz Atuk Orhun Sevnç

Detaylı

Fatih ECER*, Fatih GÜNAY**

Fatih ECER*, Fatih GÜNAY** Anatola: Turzm Araştırmaları Dergs, Clt 25, Sayı 1, Bahar: 35-48, 2014. Copyrght 2014 anatola Bütün hakları saklıdır ISSN: 1300-4220 (1990-2014) Borsa İstanbul da İşlem Gören Turzm Şrketlernn Fnansal Performanslarının

Detaylı

AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ

AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ Musafa ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Fah Ünverses, İİBF, Uluslararası Tcare Bölümü Osman Nur ARAS Doç. Dr. Fah Ünverses, İİBF, Uluslararası Tcare Bölümü

Detaylı

Gri sistem teorisi kullanılarak Türkiye nin büyüme oranı faktörlerinin analizi. Growth rate factor analysis of Turkey using Grey system theory

Gri sistem teorisi kullanılarak Türkiye nin büyüme oranı faktörlerinin analizi. Growth rate factor analysis of Turkey using Grey system theory SAÜ Fen Bl Der 19. Clt, 3. Sayı, s. 361-369, 2015 Gr sstem teors kullanılarak Türkye nn büyüme oranı faktörlernn analz Caner Erden 1*, Emre Cevz 2 ÖZ 22.01.2015 Gelş/Receved, 11.06.2015 Kabul/Accepted

Detaylı