facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk

Transkript

1 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 1 Kesin ölüm sonucuna ancak o kişinin cesedine ulaşılmasıyla varılabilir. Eğer bir kişinin öldüğü yönünde bir kabul varsa ancak cesedine ulaşılamıyorsa 2 durum söz konusu olur: ölüm karinesi veya gaiplik. A. Ölüm karinesi: Eşit ölüm olarak işlem görür. Ceset olmadığı için kişi %100 ölü değildir. Aksi durum ispat edildiğinde ölüme bağlı olarak doğan sonuçlar hükümden düşürülür. Aksi ispat edilebilen bir durum olduğu için karinedir. MK 31. madde de düzenlenmiştir. b. Ölüm karinesi Madde 31- Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır. Ölüme kesin gözle bakılan olayların neler olduğu eski Nüfus Kanunu nda sayılmıştı. Uygulamada MK hükmü gereği o yerin en büyük mülki amirinin emri gereği ölüm kaydı düşülür. Onun ölmediğini savunanların dava açarak bu ölüm karinesini iptal ettirme hakları vardır. Ölüme kesin gözüyle bakılan olaylarda bile bazen 1

2 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 2 bir kişinin kurtulma ihtimali vardır. Bu nedenle o kişi için büyük ölüm tehlikesi varsa, şeklinde uygulamak gerekir. Eğer bir kişi büyük ölüm tehlikesinin olduğu bir olayda kaybolmuşsa ve ne sağ olduğu ortaya çıkmışsa ne de cesedi bulunabiliyorsa yaşadığı yerin en büyük mülki amirinin (illerde vali, ilçelerde kaymakam) emri ile o kişinin nüfus kaydına ölüm karinesi gereği ölü kaydı düşülür. Ancak bu bir karine olduğundan kişinin kurtulduğu ortaya çıkarsa o ölü kaydının kaldırılması için dava açılması söz konusu olur. Ölüme bağlı tüm sonuçlar ölüm karinesi için de söz konusu olur. Dolayısıyla o kişinin hak sahibi olma özelliği yitirilmiş olduğundan tüm malvarlığı hakları mirasçılarına geçer, şahıs varlığı hakları da bitmiş olur. Örneğin kişi evliyse, evlilik sona erer. Eğer kişi yaşıyorsa ve geri dönmüşse muhtemelen ölü kaydının düşmesi için kendisi dava açacaktır. Mirasçılarına haksız olarak ancak hukuk düzeninin kaideleri gereği geçen mirasını yine hukuk düzeninin koyduğu kurallar çerçevesinde geri alabilecektir. Ancak elinde kalanla yetinecektir, çünkü mirasçılar mirası 2

3 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 3 iyiniyetle almışlardır. Kişi ölüm karinesi gereği ölü sayıldığında evlilik ölümle sona ermiş olur. Ancak kişinin ölmediği ortaya çıkarsa evlilik bitmemiş addedilir. Eğer ilk eş bu süre zarfında ikinci bir evlilik yapmış ise evliyken evlenmiş konumuna düşer. Bu nedenle ikinci evliliği aile hukukundaki kurallar gereği geçersiz sayılır. Birlikte Ölüm Karinesi: Bazen belli yakınlıkları olan insanlar aynı olay içinde ölürler ve ne zaman öldüklerinin tayini birbirlerinin hakkını etkileyen bir durum olduğu için ispat edilmesi gerekir. Kimin ne zaman öldüğünü tıp bilimi belirler. Ancak bazen ölümün üstünden zaman geçmesi nedeniyle ya da başka bir sebepten ötürü tıp bilimi bunu belirleyemez. Birlikte ölüm karinesi ile aynı olayda içinde ölüp de kimin daha önce öldüğünün ispatlanamadığı durumlarda kişilerin aynı anda öldüğü kabul edilir. Örneğin; çocukları olmayan bir çift trafik kazası sonucu hayatlarını kaybederler. Çok mümkün ki birisi önce birisi sonra ölmüştür. Önceliğinin, sonralığının önemi miras konusunda ortaya çıkar. Önce vefat eden eş A, diğer eş B yi mirasçı bırakarak vefat etmiş ve malvarlığı B ye geçmiştir. B de öldüğünde A nın mirası 3

4 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 4 kendisine geçmiş olarak vefat ettiği için B nin mirasçılarına hem A nın hem de B nin malvarlığı geçer. Eğer kimin önce öldüğü ispat edilebiliyorsa durum bu şekilde işler. Olayların çoğunda bu belirlenemez ve o durumda birlikte ölüm karinesi söz konusu olur. Aynı anda öldükleri varsayılır ve birbirlerine mirasçı olmadan vefat gerçekleşir. B. Gaiplik: Kayıp olma halidir. Ölüm tehlikesi vardır ancak muhakkak ölmüştür denilecek bir olay yoktur. Ya da çok düzenli olarak haberi gelen bir kişinin birden bire izah edilemeyen bir şekilde ortadan kaybolması söz konusu olabilir. Hiçbir haber yok, ölüm tehlikesi var ya da ölüm tehlikesi yok ancak uzun süredir devam eden bir kayıp hali var; bu gibi durumlarda gaiplik söz konusu olur. III. Gaiplik kararı 1. Genel olarak Madde 32- Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir. Yetkili mahkeme, kişinin Türkiye'deki son yerleşim yeri; eğer 4

5 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 5 Türkiye'de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir. Gereklilik şartları; 1.Ortadan kaybolma hali söz konusu olmalıdır. Sebepsiz ve izah edilemez bir kaybolma söz konusu olmalıdır. İradi olduğuna dair bir bilginin olmaması gerekir. 2.Ölüm kuvvetli şekilde olası görülmelidir. Ancak ölüm karinesinde olduğu gibi kesin bir ölüm tehlikesi gerekmez. Bir ölüm olasılığı görülmelidir. Örneğin; bir grup dağcı arkadaşın dağa çıktığı bilinmektedir. Ancak dönmemişlerdir, cesetleri de bulunamamıştır. Dağa çıkan mutlaka ölür denilemez ancak dağcılığın ölüm tehlikesinin bulunduğu söylenebilir. Düzgün olmayan bir havada bir deniz aracıyla balığa çıkma ve geri dönmeme durumunda ölüm karinesi mi yoksa gaiplik mi söz konusu olmalıdır? Eğer fırtınalı bir hava varsa ve bu fırtınalı havada olan deniz kazasından hiç kimse sağ olarak kurtulamaz denilebiliyorsa ölüm karinesi söz konusu olur. Ama deniz her zaman tehlike barındırır hala dönmediklerine 5

6 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 6 göre bir kaza olmuştur, ölüm tehlikesi vardır deniyorsa gaiplik söz konusu olur. 3.Uzun süreden beri haber alınamama söz konusu olmalıdır. Devam eden bir kaybolma durumu olmalıdır. Bunlardan biri varsa (ölüm tehlikesi içinde kayıp varsa veya uzun süreden beri haber alınamama durumu söz konusuysa) hakları bu ölüme bağlı olanların (onun ölümünden hak kazanacak ya da menfaati bu karara bağlı olan kişilerin) başvurusu üzerine dava açılır. 4.Belirli süreler geçmelidir. Eğer ölüm tehlikesi içinde kaybolduysa 1 yıl, ölüm tehlikesi olmasa da izah edilemeyen bir kayıp hali varsa 5 yılın geçmiş olması gerekir. Eğer bu süreler geçmişse hâkim dosyayı işlemde tutarak ilan yapılmasına karar verecektir. Gaiplik kararının verilebilmesi için mahkemenin önce en az 1 kere ilanda bulunması gerekir. İlandan sonra hâkimin tanıyacağı bekleme süresi birinci ilan tarihinden itibaren en az 6 aydır. Eğer bu tarih içerisinde geri dönüş olursa gaiplik başvurusu reddedilir. Geri dönüş olmazsa ve hâkim 6

7 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 7 başka bir ilana gerek duyulmadığına karar verirse gaiplik kararı verebilir. Gaiplik kararı, hakkında gaiplik kararı verilecek olanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesinden istenir. Sonuçları; Mahkemenin kararı Nüfus Müdürlüğünde tescil edilir. Ölüm şeklinde bir tescil olmaz, gaiplik kararı şeklinde olur. 4. Hükmü Madde 35- İlândan sonuç alınamazsa, mahkeme gaipliğe karar verir ve ölüme bağlı haklar, aynen gaibin ölümü ispatlanmış gibi kullanılır. Gaiplik kararı ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur. Ölüm değildir ancak ölüme bağlı sonuçların uygulanabileceği bir durumdur. Ancak tam ölüm olmadığı için ölüme bağlı tüm sonuçlar otomatik olarak uygulanmaz. Gaiplik kararı verilmiş kişinin ortaya çıkma ihtimali vardır ve ölüm karinesine göre daha yüksektir. Bu nedenle birtakım önlemler alınarak kişi ölmüş kabul edilir. 7

8 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 8 Miras Hukukuna ait sonuçları; Gaibin mirası ölüm tehlikesi içinde kaybolduğu veya son haber alma günü itibariyle ona mirasçı olan kişilere dağıtılır. Sonuçlar geriye etkili olarak doğar. Kişiden son haber alma günü esas alınır. Mirasçılar o tarihe göre belirlenir. Yani gaiplik kararı belli sürelerin sonunda verilse de hükümlerini geriye doğru işletir. Ölüm tehlikesi içinde kaybolma halinde kayıp olma gününe, uzun süre kayıp olma haline dayanan gaiplikte ise son haber alma tarihine kadar götürür. Gaiplik kararının da aksinin ispat edilebilmesi mümkündür. - Kişinin sağ olduğu ortaya çıkabilir. - Sağlığına yetişilemez ancak ölü olduğu ispatlanabilir. Herhangi bir şekilde cesedi bulunduğu zaman kişinin hakkındaki gaiplik kararı düşer, ölü olduğu tarih itibariyle ölüme bağlı sonuçlar doğar. Gaibin gelme olasılığı nedeniyle kanun koyucu gaibin mirasçılarına gaibin mirası güvence yani teminat alınarak verilir. Gaip eğer çıkıp gelirse hakkı zail 8

9 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 9 olmasın diye böyle bir hüküm getirilmiştir. Ölüm tehlikesi içinde bir kayıp söz konusuysa 5 yıl, uzun süre haber alınamama durumunda ise güvence 15 yıl için istenir. Eğer gaip kişi bu sürelerden önce 100 yaşına ulaşıyorsa kanun koyucu ölümün 100 yaşına ulaşmakla gerçekleşeceğine karar verir. Teminatı serbest bırakır. Gaiplik kararı alınması mirasçıların ya da hakkı etkilenenlerin başvurusuna bağlıdır. Kimse başvurmazsa kanun koyucu şöyle bir düzenleme getirmiştir. Eğer bir kimsenin hayatta olup olmadığı bilinmiyorsa ve onun malları 10 yıldır devlet tarafından idare ediliyorsa devlet re sen gaiplik kararı alabilir. Aile Hukukuna ilişkin sonuçları; Gaiplikte geride kalan eşe bir seçenek verilir. Gaiplik kararıyla birlikte evlilik otomatik olarak sona ermez. Eş isterse gaiplik kararıyla birlikte ya da ayrı olarak bir mahkemeye evliliğin feshi davası açarak evliliğini sona erdirebilir. Evlilik devam ederken gaibin eşinin bir çocuk doğurması durumu MK da özel olarak düzenlenmiştir. Ölüm tehlikesi içinde kaybolma veya son haber alınma 9

10 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 10 tarihinden itibaren 300 gün içinde bir doğum varsa babanın gaip olan eş olacağı, aksi halde olmayacağı özel olarak hükme bağlanmıştır. Eş fesih kararı alarak başka birisiyle evlendiyse sonradan gaiplik kararı hükümsüz kılınsa bile evlilik geçerli sayılır. Eş tekrar evlenmese bile evliliği feshettiği için gaip geri geldiğinde evlilikleri bitmiş sayılır. Tekrar evlenmeleri gerekir. Sağlığın ve Ölümün İspatı Genel hüküm olarak; D. İspat kuralları I. İspat yükü Madde 6 -Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür. II. Sağ olmanın ve ölümün ispatı 1. İspat yükü Madde 29- Bir hakkın kullanılması için bir kimsenin sağ veya ölü olduğunu veya belirli bir zamanda ya da başka bir kimsenin ölümünde sağ bulunduğunu ileri süren kimse, iddiasını ispat etmek zorundadır. 10

11 facebook.com/salthukuk twitter.com/salt_hukuk 11 Birden fazla kişiden hangisinin önce veya sonra öldüğü ispat edilemezse, hepsi aynı anda ölmüş sayılır. 2. İspat araçları a. Genel olarak Madde 30- Doğum ve ölüm, nüfus sicilindeki kayıtlarla ispat olunur. Nüfus sicilinde bir kayıt yoksa veya bulunan kaydın doğru olmadığı anlaşılırsa, gerçek durum her türlü kanıtla ispat edilebilir. Nüfus kaydı kural olarak ölümü ve doğumu ispat eder. Eğer bir kişi nüfus kaydının yanlış olduğunu iddia ederse bunu ispat etmekle yükümlüdür. Nüfus kayıtlarına herhangi bir bilginin girmesi ya da çıkması için mutlaka mahkeme kararının ibraz edilmesi gerekir. 11