TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEM

Transkript

1 TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 1.GÜN - 1. SAAT GENEL MUHASEBE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR MUHASEBE En yaygın kullanımı ve en kısa tanımıyla MUHASEBE; FİNANSAL BİLGİ SİSTEMİDİR 2 1

2 FİNANS Finans Türkçede kullandığımız malî- parasal kavramı ile tanımlanabilen bir kavramdır. Finansman, işletme amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan mali kaynakların temini ve sağlanan kaynakların yatırımlara yönlendirilebilmesi ile ilgili bir dizi karar ve işlemden oluşan bir işletme fonksiyonudur. 3 EKONOMİ ve FİNANSMAN Finansman, 1900 lü yıllara kadar ekonominin içinde kullanılan tekniklerden oluşurken, 20 YY içerisinde ekonomi içinden ayrılıp bağımsız bir bilimsel disiplin haline gelmiştir. Makro ekonomi toplumsal refahı, mikro ekonomi ise bireysel refahı hedefleyen bilimsel disiplinlerdir. 4 2

3 TEMEL FİNANSAL AMAÇ İşletme bakış açısı ile temel finansal amaç işletmenin piyasa değerini, dolayısıyla işletme sahiplerinin servetlerinin maximize edilmesidir. 5 EKONOMİ FİNANS VE MUHASEBE İLİŞKİSİ EKONOMİ FİNANS MUHASEBE 6 3

4 FİNANSAL BİLGİLERİN KULLANICILARI 1. İşletme Yöneticileri 2. İşletme Sahip veya Ortakları 3. İşletme Çalışanları 4. İşçi veya Memur Sendikaları 5. Kredi Kuruluşları 6. Yatırımcılar 7. Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları 8. Devlet Kuruluşları 9. Diğer İşletmeler 7 FİNANSAL BİLGİLERİN ÖZELLİKLERİ Güvenilir olma Temsilde Doğruluk, Kanıtlanabilirlik, Tarafsızlık Tutarlı olma Metodik Birlik Karşılaştırılabilir olma Tekdüzen Yapı, Metodik Birlik, Enflasyon Etkisinden Arınma Kullanıcıların istekleri ile ilgili olma Geri Bildirim, Tahmin Değeri, Zamanında sunulma 8 4

5 MUHASEBE TANIMI VE FONKSİYONLARI İşletmelerin içinde bulunduğu ekonomik ortamda cereyan eden finansal (mali) nitelikteki olaylar hakkındaki (1) bilgi ve belgeleri toplayan, (2) kaydeden, (3) sınıflayan, (4) özetleyen, (5) analiz eden ve (6) ilgililere raporlayan bir bilgi sistemidir. 9 MUHASEBE SİSTEMLERİNİ YÖNLENDİREN DÜZENLEMELER 1. Muhasebenin Temel Kavramları (Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri) 2. Uluslararası Muhasebe Standartları (IASC) 3. Ulusal Muhasebe Standartları (TMSK) 4. Ulusal Ticaret Yasaları (TTK) 5. Ulusal Vergi Yasaları (VUK vd.) 10 5

6 MUHASEBE SİSTEMİ 11 TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 1.GÜN - 2. SAAT MUHASEBEDE KAYIT YÖNTEMLERİ HESAP KAVRAMI 6

7 MUHASEBEDE KAYIT YÖNTEMLERİ Genel muhasebe uygulamaları içerisinde, verilerin kayıt ve sınıflandırılmasında 2 ayrı yöntem kullanılmaktadır: 1. Tek Taraflı Kayıt Yöntemi 2. İki Taraflı Kayıt Yöntemi 13 TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ İşletmenin l t i muhasebe kayıtlarında kullanılan l her bir hesabın diğerinden bağımsız olarak kayda tabi tutulduğu kayıt sistemidir. Bu yöntemde dönem içinde gerçekleşen finansal işlemler, birbirinden bağımsız hesaplar üzerinde kayda tabi tutulurlar. Hesaplar arası ilişkiler ancak dönem sonlarında ve genellikle özetleme fonksiyonu esnasında ele alınırlar 14 7

8 TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİNİN ÖZELLİKLERİ 1. Basit bir kayıt yöntemidir. 2. Yasal olarak az sayıda defter ve az sayıda hesap tutmaya dayanır. İstenildiğinde isteğe bağlı olarak yasal defterler dışında da defter tutulabilir. 3. Dönem içi işlemler bakımından hesapların birbirleri ile bağlantısına dikkat edilmez (KDV Hesapları hariç). Hesaplar birbirini kontrol edemez. 4. Muhasebe işlemlerinin sonucu genellikle yıl sonundaki envanter çalışmaları esnasında ortaya çıkarılabilir. 5. İşletmelerin istenilen bir andaki finansal durumuna, bu kayıt yönteminde genellikle ulaşılamaz. 15 TÜRKİYE DE TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ UYGULAMALARI İŞLETME HESABI USULÜ 16 8

9 SAĞLIK İŞLETMELERİNDE İŞLETME HESABI USULÜNÜN KULLANIM ALANLARI 1. Küçük Sağlık İşletmeleri (Diş Protez Laboratuvarları vb.) 2. Sağlık İşletmeleri içinde faaliyet gösteren Dernekler. 3. Sağlık İşletmeleri içinde faaliyet gösteren Vakıflar (kuruluşlarından itibaren ilk genel kurullarına kadarki süre için) 17 TÜRKİYE DE TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ UYGULAMALARI SERBEST MESLEK HESABI USULÜ 18 9

10 SAĞLIK İŞLETMELERİNDE SERBEST MESLEK HESABI USULÜNÜN KULLANIM ALANLARI 1. Hekim muayenehaneleri 2. Dişhekimi muayenehaneleri 19 İKİ TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ İki taraflı kayıt yöntemi, temel bilanço eşitliğinden hareket ederek, birbiri ile bağlantılı çok sayıda hesap ve çok sayıda defter tutmaya dayanan bir kayıt yöntemidir. Yöntemde muhasebeyi ilgilendiren her türlü finansal işlem, birbirini sürekli olarak dengede tutan hesaplar üzerinde işlemin iki boyutu ile ele alınarak kayda tabi tutulur

11 İKİ TARAFLI KAYIT YÖNTEMİNİN ÖZELLİKLERİ 1. Düzenli bir kayıt yöntemidir. 2. Çok sayıda defter tutmaya ve hesap kullanmaya dayanır. 3. Sistemde tutulacak kayıtların matematiksel bir kayıt mantığı vardır. 4. Yöntemde tutulan kayıtlar hesaplar ve defterler arasında sürekli bir denge (eşitlik) sistemine dayanır. 5. Kullanılan hesaplara yapılan kayıtların birbirini kontrol etme özelliği vardır. 6. İşletmelerin finansal yapısı hakkında istenilen anda sağlıklı bilgiler verir. 7. Hesap dönemi sonlarında düzenlenen finansal tablolara bu yöntem ile kolaylıkla ulaşmak mümkündür. 21 TÜRKİYE DE İKİ TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ UYGULAMALARI BİLANÇO USULÜ 22 11

12 SAĞLIK İŞLETMELERİNDE BİLANÇO USULÜNÜN KULLANIM ALANLARI 1. Hastane Genel ve Özel Bütçe Sistemleri 2. Hastane Döner Sermaye İşletmeleri 3. Özel Hastane İşletmeleri 4. Sağlık işletmesi içinde faaliyet gösteren Kamu Yararına Çalışan Dernekler 5. Sağlık işletmesi içinde faaliyet gösteren Vakıflar 6. Sağlık İşletmesi içinde faaliyet gösteren dernek ve vakıfların ekonomik işletmeleri 23 HESAP İşletmelerin; varlık, kaynak, gelir, gider, kar, zarar gibi ekonomik nitelikli işlemlerinin kaydedildiği çizelgelere hesap ismi verilmektedir. Bilanço ve gelir tablosu unsurlarında meydana gelen artış ş ve azalışların ş kaydedildiği ğ çizelgelere hesap denilir. Tek taraflı kayıtta hesaplar sütunlarla, iki taraflı kayıtta ise (T) şeması ile ifade edilirler

13 HESAP İLE İLGİLİ KAVRAMLAR Hesabın açılması Hesabın Kapanması Hesabın borç tarafı Hesabın borçlandırılması Hesabın alacak tarafı Hesabın alacaklandırılması Hesabın borç kalan vermesi Hesabın alacak kalan vermesi Hesabın kalan vermemesi 25 HESAPLARIN TÜRLERİ Finansal Tablolarda Yer Almalarına Göre Hesaplar Bilanço Hesapları ( ) Gelir Tablosu Hesapları ( ) 699) Maliyet Hesapları ( ) 799) Nazım Hesaplar ( ) 999) Kayıt Edildikleri Defterlere Göre Hesaplar Ana Hesaplar (Defteri Kebir Hesapları) Yardımcı Hesaplar (Yardımcı Defter Hesapları) Fonksiyonlarına Göre Hesaplar Asli Hesaplar Geçici ve Aracı Hesaplar Düzenleyici Hesaplar Nazım Hesaplar 26 13

14 HESAPLARIN İŞLEYİŞİ 27 TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 1.GÜN - 3. SAAT TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 14

15 TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TMS), muhasebe temel kavramlarının, muhasebe ilkelerinin, muhasebe standartlarının, rapor sistemlerinin tekdüzen hale getirildiği ve muhasebe uygulamalarında terminoloji birliğinin sağlandığı bir sistemdir. TMS ilk bakışta tekdüzen hesap planı ve tekdüzen finansal raporlar olarak anlaşılmasına rağmen, muhasebenin tüm fonksiyonlarını içeren bir standardizasyon kavramı olarak anlaşılmalıdır. 29 TMS TÜRLERİ TMS, eğer yalnızca genel muhasebe sistemini kapsıyorsa kısmi, hem genel muhasebe, hem de maliyet muhasebesini kapsıyorsa genel nitelikli olarak isimlendirilir. Ülkemizde uygulanan son biçimi ile TMS hem finansal (genel) muhasebe, hem de maliyet muhasebesi açısından tekdüzen bir yapıya sahip olup, bu özelliği ile de "genel nitelikli" TMS sınıflaması içinde yer almaktadır

16 TÜRKİYE DE TMS UYGULAMALARININ TARİHSEL GELİŞİMİ : 1960: Sümerbank : 1968: KİT YDK 1963: Bankalar Birliği Tebliği 1969: Azot AŞ de pilot Uygulama 1972: Tüm KİT lerde TMS uygulaması 1981: Sermaye Piyasası Kurulu 1989: SM-SMMM-YMM Yasası 1992: 1 No lu MSUGT (TMS) 31 TMS NİN KAPSAMI Teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması, hukuki yapılarının farklılığı, özel kanunlarının bulunması, vergi muafiyet ve istisnalarından yararlanmaları ve kar amacı gütmemeleri TMS ile getirilen yükümlülükleri yerine getirmeye engel teşkil etmemektedir. Ancak bilanço usulü ile defter tutmalarına rağmen faaliyet konuları itibariyle farklı muhasebe tekniği kullanmak zorunda olan; banka ve sigorta şirketleri, özel finans kurumları, finansal kiralama şirketleri, menkul kıymet yatırım fonları aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları, TMS'nin "Muhasebenin Temel Kavramları"na, "Muhasebe Politikalarının Açıklanması"na ve "Mali Tablo İlkeleri"ne, uymak kaydıyla TMS'nin diğer zorunluluklarını yerine getirmekle yükümlü değildirler. Ayrıca işletme hesabı usulü ile defter tutanlar da belirtilen zorunluluklardan yalnızca "Muhasebenin Temel Kavramları"na uymakla yükümlüdürler

17 TMS NİN HUKUKİ YAPISI 1. Muhasebenin Temel Kavramları. 2. Muhasebe Politikalarının Açıklanması 3. Mali Tablolar İlkeleri 4. Mali Tabloların Düzenlenmesi Ve Sunulması 5. Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı Ve Hesap Planı Açıklamaları 33 MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 34 17

18 MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI Bu hukuki düzenleme bazı kavramların işletmelerce uygulanmaması durumunda mali tablo dip notlarında yapılması gereken açıklamaları ele alır. Finansal tablolar üzerinde açıklanması gereken bilgilerin boyutları bu hukuki yapılanma içerisinde değerlendirilmiştir. Muhasebe politikalarının seçimi ve uygulamasının hangi kavramlarla yönlendirileceği, açıklama boyutları, açıklamaların düzeltme kavramı ile olan ilişkisi, finansal tabloların karşılaştırılabilme özelliğine ilişkin açıklamalar bu bölümün temel konuları arasında yer alır. 35 MALİ TABLO İLKELERİ Mali tablolar ilkeleri temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak temel kuralları ortaya koymaktadır. Bu düzenlemeler mevcut durumları ile gelir tablosu ve bilanço düzenleme ilkelerini içermekte olup, bu ilkeler içerisinde yer almayan hususlar için daha sonra yayınlanacak olan muhasebe standartlarına, onlarda bilgi bulunamaması halinde muhasebe kavramlarına uygun olarak öncelikle işletmenin içinde bulunduğu sektörde söz konusu olan ve yaygın olarak kullanılan kurallara, bunun da uygun olmaması durumunda uluslararası muhasebe standartlarına bakılmasını öngörür 36 18

19 MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI TEMEL MALİ TABLOLAR Ek Tablo 1 : İşletme Özet Bilançosu Ek Tablo 2 : İşletme Ayrıntılı Bilançosu Ek Tablo 3 : İşletme Özet Gelir Tablosu Ek Tablo 4 : İşletme Ayrıntılı Gelir Tablosu EK MALİ TABLOLAR Ek Tablo 5 : Satışların Maliyeti Tablosu Ek Tablo 6 : Fon Akımı Tablosu Ek Tablo 7 : Nakit Akımı Tablosu Ek Tablo 8 : Kar Dağıtım Tablosu Ek Tablo 9 : Öz Kaynaklar Değişim Tablosu 37 TMS HESAP PLANI TMS Hesap Planı desimal (ondalık) sistemde nümerik kodlarla düzenlenmiş bir hesap planıdır. Hesaplar 3 karakterden oluşmakta olup, soldan ilk karakter hesap sınıfını, ikinci karakter k hesap grubunu, üçüncü ü ü karakter k hesabı ifade etmektedir

20 TMS HESAP PLANI SİSTEMATİĞİ HESAP SINIFI 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 321 HESAP 321. BORÇ SENETLERİ HESAP GRUBU 32. TİCARİ BORÇLAR 39 BİLANÇO Bilanço, işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Bu özelliği nedeniyle finansal durum tablosu olarak da adlandırılmaktadır

21 BİLANÇO Bilançolar l statik tik tablolardır. l İşletmenin sonsuz kabul ettiğimiz ömründe, işletmenin durumunu ortaya koymak için aldığımız kesitleri ifade ederler. Genellikle XXXX tarihi itibariyle düzenlenir ve sadece düzenlendikleri tarih itibariyle işletmenin varlık ve kaynak yapısını kesit olarak ortaya koyarlar. 41 BİLANÇO NUN VERİ TABANI Bilanço iki yanlı kaydın özetleme aşamasında düzenlenen 2. Kesin Mizanın hesap kalanlarından yararlanılarak düzenlenir. 2. Kesin mizan, Gelir Tablosu hesaplarının kapatılıp Bilanço hesaplarına devredildiği anda düzenlenen mizandır

22 BİLANÇO NUN DÜZENLENMESİ 2. Kesin Mizanın kalan tutarları ortasına bir (T) çizildiğinde borç kalanların bulunduğu bölge bilanço nun aktiflerini (varlıklarını), alacak kalanların bulunduğu bölge ise bilanço nun pasiflerini (varlıklarını) ifade eder. Ancak bu şekilde düzenlenen bir bilanço analize elverişli olmaz. Analize elverişli olabilmesi için bu veri tabanı üzerinde çeşitli düzenlemelerin yapılması gerekir. 43 BİLANÇO NUN ANALİZE ELVERİŞLİ HALE GETİRİLMESİ Varlıkların lkl likidite sıralamasına tabi tutulması, t Varlıkların vade sıralamasına tabi tutulması (Dönen varlık / Duran Varlık sıralaması), Kaynakların likidite sıralamasına tabi tutulması, Kaynakların kişilik ilkesine göre sıralamaya tabi tutulması (Yabancı Kaynak / Özkaynak sıralaması) Yabancı Kaynakların vade sıralamasına tabi tutulması (KVYK / UVYK) Bilanço gruplarının net tutarları ile ifade edilmesi (Düzenleyici hesapların kullanımı) 44 22

23 BİLANÇO AKTİFLER 1. DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler Menkul Kıymetler Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar Stoklar Yıllara Yaygın İnşaat ve On. Maliyetleri. Gel. Aylara Ait Giderler Diğer Dönen Varlıklar 2. DURAN VARLIKLAR Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar Mali Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Olmayan Duran Varlıklar Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Gel. Yıl. Ait Gid. Ve Gel. Tahk.. Diğer Duran Varlıklar PASİFLER 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Mali Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Alınan Avanslar vd. 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Mali Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Alınan Avanslar vd. 5. ÖZ KAYNAKLAR Ödenmiş Sermaye Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri Geçmiş Yıllar kar ve Zararları Dönem kar veya Zararı 45 BİLANÇO TİPLERİ Bilançoların 2 tipi bulunur: Hesap Tipi Bilanço (Aktif ve Pasif yan yana) Rapor Tipi Bilanço (Aktif ve Pasif alt alta) Finansal tablo analizlerinde daha çok rapor tipi i bilançolar l kullanılır. l 46 23

24 GELİR TABLOSU Gelir tablosu, diğer adıyla gelir-gider gider tablosu, İşletme nin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı faydası tükenen bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletme nin elde ettiği dönem net kârını ya da uğradığı dönem net zararını topluca gösteren, işletme nin belli bir hesap döneminde satışlarını, diğer ğ gelir kalemlerini ve bu gelirlerin elde edilmesi amacıyla katlanılan maliyet ve giderleri içeren finansal bir rapordur. Dinamik bir tablodur. 47 GELİR TABLOSU VERİ TABANI Gelir tablolarının veri tabanı; 7 hesap sınıflı hesapların tamamının yansıtma hesapları ile gelir tablosundaki eşdeğer hesaplara yansıtılmasından sonra düzenlenen 1. Kesin Mizan ın 6h hesap sınıflı hesaplarının kalan tutarlarıdır

25 GELİR TABLOSU VERİ TABANI 6 Hesap sınıflı hesapların nisimlei isimleri sonunda (-) işareti olanlar maliyet, gider veya zarar türü hesapları ifade eder 6 Hesap sınıflı hesapların pozitif olanları ise gelir veya kâr türü hesapları ifade etmektedir. 49 GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ 1. Kesin mizanın 6 hesap sınıflı hesaplarının kalanları ortasına çizilecek bir (T) cetveli ile bir gelir tablosu oluşturulabilir. Ancak bu tür gelir tablosu analize elverişli olmayan kâr / zarar tablosu tipine daha uygundur. Gelir tablosunun analize elverişli ş hale getirilebilmesi için ilgili hesaplar özgün bir gruplama mantığı ile ele alınarak kâr zarar cetvelinin gelir tablosuna dönüştürülmesi gerekir hesaplamalar 50 25

26 GELİR TABLOSU HESAPLARININ GRUPLANMASI 1. Ana Faaliyetle ilgili işlemlerin ve brüt kâr/zarar ile ana faaliyet kâr/zararının gösterildiği bölüm 2. Ana faaliyetle ilgili olmayan ancak süreklilik arz eden işlemlerin ve olağan kâr/zararın gösterildiği bölüm 3. Ana faaliyetle ilgili olmayan ancak süreklilik de göstermeyen (arızi) işlemlerin ve dönem kâr/zararın gösterildiği bölüm 4. Vergi etkileşiminin ve dönem net kâr/zararının gösterildiği bölüm 51 GELİR TABLOSU TİPLERİ Hesap tipi gelir tablosu (Kâr Zarar Cetveli Rapor Tipi Gelir Tablosu (Gelir Tablosu) 52 26

27 HESAP TİPİ GELİR TABLOSU (KAR ZARAR CETVELİ) 53 RAPOR TİPİ GELİR TABLOSU (GELİR TABLOSU) 60. BRÜT SATIŞLAR 61. SATIŞ İNDİRİMLERİ NET SATIŞLAR 62. SATIŞLARIN MALİYETİ BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI 63. FAALİYET GİDERLERİ FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI 64. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 65. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 66. FİNANSMAN GİDERLERİ OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR 67. OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR 68. OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 690. DÖNEM KÂR VEYA ZARARI 691. DÖNEM KÂRININ VERGİ VE DİĞ.YASAL YÜK. KARŞILIKLARI 692. DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 54 27