MAKİNA ve KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞLETME BÜTÇESİ YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler

Transkript

1 MAKİNA ve KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞLETME BÜTÇESİ YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar, İlkeler, Esaslar Amaç MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı; Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü, işletme/fabrika müdürlüklerinin yıllık ve uzun süreli işletme faaliyetlerine ilişkin programlarının, Devletin yıllık bütçesinde belirtilen varsayımlar ve esaslara uygun olarak, Yönetimin alacağı kararlara ışık tutacak yön verecek bir düzeyde birbirlerine uyumlu olarak yeknesak bir biçimde düzenlenmesini, uygulamaya konulmasını, uygulamanın bu doğrultuda yürütülmesini ve kontrol edilmesini sağlamaktır. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönerge, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü, işletme/fabrika müdürlüklerinin yıllık ve uzun süreli işletme faaliyetlerine ilişkin program ve bütçelerinin düzenlenmesinde, uygulamaya konulmasında ve kontrol edilmesinde uygulanacak genel kuralları, yöntemleri kapsar. Dayanak MADDE 3- (1) Bu Yönerge, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Mali İşler ve Muhasebe Yönergesi, Muhasebe Usul ve Esasları, Tekdüzen Hesap Planı Uygulamaları ile ilgili Genel Kurallara dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4- (1) Bu Yönergede geçen kavramlardan; a) Birim : Belirli hizmetleri bünyesinde toplayıp yürüten ve/veya uygulayan teknik ve idari ihtisas bölümlerini, b) Genel Müdür : Teşekkül Genel Müdürünü, c) Merkez Teşkilatı : Teşekkül Merkezindeki birimleri, ç) MKE Kurum/Teşekkül:Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez ve Taşra Teşkilatını, d) Taşra Teşkilatı : Teşekkül Merkezi dışındaki işletme/fabrika müdürlüklerini, e) Yönetim Kurulu : Teşekkül Yönetim Kurulunu, ifade eder. İlkeler MADDE 5- (1) Bu Yönerge, Teşekkülün ulusal ekonomiye katkıda bulunacak, Hükümet programlarına uyum gösterecek, sermaye birikimi sağlayacak, karlılık ve verimlilik ilkelerini esas almak prensibine göre düzenlenmiştir. Sorumluluk, kontrol ve rapor verme esasları MADDE 6- (1) Bu Yönergenin uygulanması ve izlenmesinde Genel Müdürlükte I.Hukuk Müşaviri, Teftiş Kurulu Başkanı, daire başkanları, şube müdür ve yardımcıları, işletme/fabrika müdürlüklerinde ise işletme/fabrika müdürü ile yardımcıları, birim müdürleri, 1

2 kısım müdürleri ile kayıt ve izleme işlemlerini yürüten uzman, şef ve diğer ilgili personel sorumludur. (2) Bu Yönerge hükümlerinin gereğince uygulanıp uygulanmadığı, Teftiş Kurulu Başkanlığınca denetlenir. Gerektiğinde Genel Müdüre sunulmak üzere rapor düzenlenir. (3) Müfettişler ile uygulamadan ve uygulamanın izlenmesinden sorumlu birim amirleri bu yönergenin geliştirilmesine ilişkin olarak rapor verebilirler. Değişiklik esasları MADDE 7- Bu Yönergede, uygulamalar, ihtiyaçlar ve yürürlükte bulunan Kanun, Tüzük, Yönetmelik ile diğer dış ve iç mevzuat hükümlerinde meydana gelen değişmeler uyarınca gerekli değişiklik işlemleri, ilgili birim amirlerinin teklifi üzerine İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı tarafından yerine getirilir. Dağıtım ve kullanma esasları MADDE 8- (1) Bu Yönerge gizli olmayıp, Teşekkül birimlerine dağıtılır. İKİNCİ BÖLÜM İşletme Bütçesi Sistemi, İşletme Bütçesi Sisteminin Amaçları, İşletme Bütçesinin Düzenlenmesinde Dikkate Alınacak İlkeler İşletme bütçesi sistemi MADDE 9- (1) İşletme Bütçesi sistemi, işletme bütçelerine ilişkin ilkeler, çeşitli teknikler ve varsayımlardan yararlanılmak suretiyle yıllık ve uzun dönemli bütçelerin planlanmasını, düzenlenmesini, uygulamasını ve kontrolünü kapsamaktadır. Bu kapsamda, Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı ile işletme/fabrika müdürlüklerinin, satış, üretim, tedarik, stok, harcama planları ile yatırım ve finansman programlarının nasıl hazırlanacağı, ihtiyaç duyulan kaynakların nerelerden ve ne biçimde sağlanacağı, kaynakların nerelerde nasıl kullanılacağı açıkça belirtilmelidir. İşletme bütçesi sisteminin amaçları MADDE 10- (1) İşletme amaç ve hedeflerinin en etkin bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için yönetime, temel işlevlerinin yürütülmesinde en etkili biçimde yardımcı olmaktır. Bu kapsamda İşletme Bütçe sistemi amaçları üç ana grupta toplanabilir. a) Planlama : Bütçenin bir plan olarak amacı; mevcut seçenekler için işletmenin sahip olduğu kaynakların en etkin biçimde kullanılmasını sağlayacak şekilde geleceğin hedeflerini ve o hedeflere ulaşma yollarını saptamaktır. b) Uyumlaştırma : İşletmenin ana planları ile ayrıntılı planları arasında dengenin sağlanması ve işletme içindeki çeşitli faaliyetler arasında uygun ilişkilerin geliştirilmesi ve sürdürülmesinin sağlanmasıdır. c) Denetim : İşletme Bütçesinde saptanan amaçlar ve hedeflerle ilgili olarak ortaya çıkan fiili faaliyet sonuçlarının bütçelenmiş sonuçlarla karşılaştırılmasıdır. İşletme bütçelerinin düzenlenmesinde dikkate alınacak ilkeler MADDE 11- (1) İşletme bütçelerinin düzenlenmesinde dikkate alınacak bazı temel ilkeler aşağıda belirlitmiştir. a)yönetim desteği: İşletmede yönetim kademesinde bulunan kişilerin yapılacak işletme bütçesi programlarını içtenlikle desteklemeleridir. Bu nedenle, üst yöneticilerin bütçe programlarının içeriğini ve özelliğini iyi anlamaları, kendilerine yararlı olacağına inanmaları, 2

3 bütçeye işlerlik kazandırmak için gerekli çabayı göstermeleri ve programları tüm ayrıntıları ile desteklemeleri zorunludur. b) Örgütsel uyum: İşletmenin bütün olarak yetki ve sorumluluklarını açıkça belirleyen sağlıklı bir örgütsel yapıya sahip olması gereklidir. Bütçelerde saptanan amaçlar, politikalar, planlar işletmede çalışan kişiler tarafından uygulamaya konulup gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle bütçenin uygulanmasında yetki ve sorumluluk akışları ile bölümler arasında ilişkiler açıkça belirtilmeli, yetkiler ile sorumluluklar arasında uyumlu bir dengenin bulunması sağlanmalıdır. c) Muhasebenin varlığı: Bütçe sistemi ile muhasebe sistemi arasında çok yakın bir işbirliği bulunmaktadır. Dolayısıyla, bütçeden beklenen yararın sağlanabilmesi için işletmede yeterli bir muhasebe sisteminin varlığı söz konusudur. Muhasebe sisteminin, yönetimin planlama, yürütme ve denetim ile ilgili konularda ihtiyaç duyacağı verileri verecek düzeyde iyi bir şekilde örgütlenmiş olması gerekmektedir. ç) Doğru bilgiler toplamak ve gerçek olaylara dayanmak: İşletme Bütçelerinin başarılı olması, bütçelerin dayanağını oluşturan verilerin doğru, mantıki ve ulaşılabilir olmasına bağlıdır. Diğer taraftan bütçelerde belirlenen hedeflerin gerçekçi olması ve beklenen fiili durumu yansıtması gereklidir. Bu nedenle işletme bütçelerinin düzenlenmesinde yukarıda belirtilen değerlerin dikkate alınması önemli olmaktadır. d) Kesin zaman çizelgelerine uyulması: İşletme Bütçeleri düzenlenirken, faaliyetlerin belli bir dönemde, zamanında yapılmasını planlamak ve bu zamanda gerçekleştirilmesine uyulmalıdır. Zaman çizelgesine uyulması gecikmeleri önleyeceğinden, bütçe sisteminde beklenen yararı artıracaktır. e) Esneklik: İşletme Bütçelerinin, piyasa koşullarında gerekli görülen durumlarda ve değişen koşullar karşısında değiştirilebilecek bir esnek yapı esasına göre hazırlanmasıdır. f) İzleme: İşletme Bütçelerinin, fiili sonuçlara göre olumlu veya olumsuz olarak gerçekleşmesinin izlenmesi, izleme sonucuna görede gerekli tedbirlerin zamanında alınmasının sağlanmasıdır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İşletme Bütçesi, Teşekkül İşletme Bütçesi, İşletme Bütçesinin Plan ve Programlarının Saptanmasına İlişkin Kurallar İşletme bütçesi MADDE 12- (1) Kurumun, Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı ile işletme/fabrika müdürlüklerinin kalkınma planı ile yıllık programlardaki hedeflere uygun olarak özelliklerine göre hazırladıkları tedarik, üretim, stok, satış, harcama planları ile yatırım ve finasman programlarının ve personel kadrolarını ihtiva eden böylece kuruluşların mali, iktisadi ve idari durumlarını kapsayan yönetim planına işletme bütçesi denir. Teşekkül işletme bütçesi MADDE 13- (1) Kurumun, Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı ile işletme/fabrika müdürlüklerinin işletme bütçelerinde yer alan plan ve programlarının birleştirilmek, geçmiş döneme ilişkin bütçeler ile gerçekleşme durumlarını karşılaştırmak suretiyle, plan ve programların toplamları dikkate alınarak düzenlenen yönetim planına Teşekkül İşletme Bütçesi denir. İşletme bütçesi plan ve programlarının saptanmasına ilişkin kurallar MADDE 14- (1) Kurum, Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlüklerinin yıllık işletme bütçelerine ilişkin plan ve programlarda yer alacak 3

4 kıymetlerin saptanmasında, bütçe ayrıntılarının düzenlenmesinde, tertiplenmesinde ve Teşekkül İşletme Bütçesinin tanzim edilmesinde, Yönetim Kurulunun tasvibine sunulmasında, Yönetim Kurulunca onaylanan Teşekkül İşletme Bütçesinin ilgili yerlere gönderilmesinde, İşletme Bütçelerinin revize edilmesinde, bütçe uygulamalarının kontrol edilmesinde ve denetlenmesinde, alınan yada alınacak olan alıcı ve stok siparişleriyle ilgili maliyetlerin ve satış tutarlarının saptanmasında aşağıdaki hükümler, genel kurallar, ilkeler ve yöntemler uygulanır. a) İşletme Bütçesi ile Teşekkül İşletme Bütçesinde yer alan tutarlar Türk Lirası olarak hazırlanır. Birim maliyet tutarlarının hesabında Kuruş değerine de yer verilir. b) İşletme Bütçelerinin düzenlenmesinde uygulanacak politikalar, ilkeler, yöntemler ve süreler Genel Müdür ün başkanlığında genel müdür yardımcıları ile tüm daire başkanlarının katılacağı bir toplantıda saptanır. Kurum teşkilatına Mali İşler Dairesi Başkanlığınca hazırlanacak olan Genel Mektup ile duyurulur. Toplantının raportörlüğünü Bütçe ve Bilanço Şubesi Müdürü yapar. c) Kurum Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlüklerinin İşletme Bütçesi plan ve programlarını Genel Müdürlük tasarısı haline getirilmesi için; 1) Genel Müdürlükte; - Genel müdür yardımcıları, - Daire başkanları, - Bütçe ve Bilanço Şubesi Müdüründen, oluşan bir Bütçe Komisyonu kurulur. Komisyonun başkanlığını bütçesi görüşülecek olan kuruluşun bağlı olduğu Genel Müdür Yardımcısı, raportörlüğünü de Bütçe ve Bilanço Şubesi Müdürü yapar. 2) İşletme/Fabrika Müdürlüğünde; - İşletme/Fabrika Müdürü, - Birim Müdürlerinden (İşletme/Fabrika müdürünün uygun göreceği) oluşan işletme bütçesi komisyonu kurulur. Komisyon başkanlığını İşletme/Fabrika müdürü yapar. ç) Genel Müdürlük, işletme/fabrika müdürlüğü bünyelerinde oluşturulan bütçe komisyonları, ilgili servislerince hazırlanan, - Satış-irsalat (Kurum içi satış) planı, - Üretim planı, - Tedarik planı, - Stok planı, - Harcama planı, - İşgücü programı, - Maddi duran varlık yatırımları programı, - Mali yatırımlar programı, - Finansman programı, - Bütçe bilançosu, - Bütçe gelir tablosu, - İşletme bütçesi raporu nu, inceleyerek İşletme Bütçesi Tasarısı Taslağı haline getirirler ve genel mektupta belirtilen sürede görüşülerek son halini alması açısından bütçe komisyonunda görüşülmek üzere Genel Müdürlüğe (Mali İşler Dairesi Başkanlığına) gönderirler. d) Bütçe komisyonuna, görüşülmek üzere sunulan işletme bütçesi taslakları; işletme bütçesinin düzenlenmesine ilişkin yayınlanan Genel Mektupta yer alan ilke, kural ve politikalara göre düzenlenip düzenlenmediği, kuruluşun işgücüne ve verimliliğine uygun olup olmadığı yönleride incelenir ve onaylanarak tasarı haline getirilir. 4

5 Bu incelemelerin yapıldığı komisyon toplantısına ilgili işletme/fabrikanın Müdürü ile Müdürünün uygun göreceği diğer personel de katılır. Komisyon tarafından incelenen işletme bütçesi taslaklarında gerektiği hallerde komisyon tarafından değişiklik yapılabilir. e) İşletme/fabrika müdürlüklerince düzenlenecek olan işletme bütçesi taslaklarının Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunda görüşülme sırası genel mektup ile belirtilir. Satış-irsalat planı MADDE 15- (1) Satış-irsalat planı; Piyasalara yapılacak satışlar ve Kurum örgütüne yapılacak irsalat ayırımı altında belirtilen kurallara, ilkelere ve yöntemlere uyarak İşletme/fabrika müdürlüklerince konuya ilişkin form üzerinde saptanır. a) Satış planı : 1) Geçmiş yıllar deneyimleri pazar araştırmaları, piyasa istekleri, mevcut üretim gücü stok durumu, kârlılık ve verimlilik ilkeleri ile Devlet kalkınma plan ve programlarındaki hedefler dikkate alınmak suretiyle, Kurumun ön gördüğü genel satış politikaları doğrultusunda Pazarlama ve İhracat Dairesi Başkanlığı öncülüğünde işletme/fabrika müdürlüklerince; - Resmi Dairelere yapılacak satışlar, - Kamu İktisadi Teşebbüslerine yapılacak satışlar, - Gerçek ve tüzel kişilere yapılacak satışlar, - Yurtdışına yapılacak satışlar, başlıkları altında satış cins, miktar ve tutarları itibariyle saptanır. Bu saptamada Milli Savunma Bakanlığı gereksinmelerine, yatırımcı kuruluşların isteklerine ve Ulusal ekonomimize döviz kazandıracak mallara öncelik verilir. 2) Kurumun mali ve ekonomik durumunu menfi yönden etkilendirilmemesi ve kâr planı hedeflerini de anlamsız hale getirilmemesi için, bütçe döneminde üretilmesi ya da üretilebildiği halde satılması olanaksız olan satış kalemlerine planda yer verilmez. 3) İşletme/fabrika müdürlükleri satış planlarını gerçeğe yaklaşık biçimde saptayabilmeleri için, üretim cinslerinden büyük bir bölümünü Kurum örgütüne irsal etmek durumunda olan yerlerin, önce irsalat planını, sonra kalan üretim gücüne ve stok durumuna göre de satış planını saptamaları gerekir. 4) Satış planına dahil edilen mal ve hizmetlerin satış tutarının saptanmasında; - Alıcı ile bağlantısı yapılmış olan malları satış fiyatında genel ekonomik koşullar karşısında bir değişiklik yapılmayacak ise bağlantı fiyatı, yapılacak ise öngörülen fiyat, - Alıcı ile bağlantısı olmayan ve satılacağı umulan mallar için planın hazırlandığı andaki öngörülen satış fiyatı, - Sipariş alınacağı öngörüşüne dayanarak satış planına dahil edilen mallar için piyasanın durumuna, malın özelliklerine ve maliyet tutarlarına göre saptanabilen fiyat, esas alınır. b) İrsalat planı (Kurum içi satış planı): İrsalat, Kurum İşletme/Fabrikalarının birbirlerine verecekleri mal ve hizmettir. İrsalat planının hazırlanmasında dikkate alınacak hususlar; 1) İşletme/fabrika müdürlükleri irsalatı yapacak olan İşletme/Fabrikaya yardımcı sipariş olarak vereceklerini bildirdikleri ve irsalatcı İşletme/Fabrikanın üretim planına dahil edeceği mal ve hizmet tutarları bu plana, mal cinsleri, miktarları, kâr ve zarar meydana getirmeyecek biçimde saptanan irsalat tutarları itibariyle alınır. Üretim kapasiteleri üstündeki istekler plana alınmaz ve durum ilgili işletme/fabrikalara irsalatcı işletme/fabrikalar tarafından bildirilir. İrsalatcı işletme/fabrikalar, üretim kapasiteleri dahilinde olan yardımcı siparişleri teslimat terminlerine göre karşılamaya zorunludur. 5

6 2) İşletme/fabrika müdürlüklerinin, İşletme Bütçelerini yasal süre içinde düzenleyebilmeleri için; sürekli olarak irsalat yapan işletme/fabrikalar, sürekli bir biçimde irsal ettikleri mal ve hizmetlere uyguladıkları irsalat fiyatlarını, bütçe yılında olması muhtemel maliyet artışlarını dikkate alarak saptar ve teslimatçı işletme/fabrikalardan istek beklenmeden, ilgili yerlere bir liste halinde bildirir. Liste dışında olan malların irsalat fiyatları ise istek üzerine hesaplanır ve ayrıca ilgili yerlere usulünce bildirilir. 3) (b) bendi hükmüne göre bildirilen irsalat fiyatlarına teslimatçı işletme/fabrikanın bir itirazı olması ve konunun yetkililerce bir sonuca bağlanamaması halinde; fiyata itirazda bulunan işletme/fabrika durumu gerekçesiyle birlikte Genel Müdürlüğe intikal ettirir. Genel Müdürlükçe saptanan ve ilgili işletme/fabrikaya bildirilen irsalat fiyatına göre işlem yapılır. Genel Müdürlüğe intikal ettirilen fiyat itirazı bir hafta içinde incelenerek sonuçlandırılır. 4) İrsalat planının kâr ve zarar göstermeyecek biçimde düzenlenmesi esastır. Ancak; önceden isabetli tahminlerle saptanmış olan irsalat fiyatları üzerinden hesaplanan irsalat tutarına nazaran üretim maliyetlerinde bir farklılık meydana gelmesi halinde oluşacak kabul edilebilir farklar, ilgili işletme/fabrikalara devredilir. 5) İrsalatcı işletme/fabrika tarafından, işletme/fabrikaya bildirilen fiyatlar irsalatcı işletme/fabrikanın satış-irsalat planı nda, teslimat alan işletme/fabrikanın ise tedarik planında ya da harcama planında aynı tutarda yer alır. Üretim planı MADDE 16- (1) Satış- İrsalat planı düzenlenmesinde gözetilecek genel kurallara, ilkelere ve yöntemlere uyulmak, önceki yıllar gerçekleşmeleri, mevcut işçinin yıllık normal mesaideki çalışma zamanı, üretim araç ve gereçlerinin kapasiteleri ve bunların bakımonarım zamanları, teknolojik değişiklikler gözönünde bulundurulmak suretiyle, işletme/fabrika müdürlüklerince; - Satış için üretim, - Teşkilat için üretim, - Fabrika ihtiyacı için üretim, başlıkları altında üretim, cins,miktar, maliyet öğeleri ve stok maliyeti tutarı itibariyle saptanır. Bu saptamada sırasıyla Kurum örgütüne yapılacak irsalata, Milli Savunma Bakanlığı gereksinmesine, yatırımcı kuruluşların isteklerine ve ulusal ekonomimize döviz kazandıracak mallara ilişkin üretimlere öncelik verilir. (2) Üretim planının, kuruluşun gerçek üretim kapasitelerinin kullanım ölçüsünde ve mevcut gücü yansıtabilecek biçimde saptanması temel kuraldır. Ancak kâr ve maliyet planlamasını önemli ve açıklanması olanaksız olacak biçimde değişikliğe uğratılmaması, kurumun mali ve ekonomik durumunun menfi yönden etkilendirilmemesi ve yükümlülüklerin termininde yerine getirilmesi gibi nedenler gözönünde bulundurularak, - Plana alınan üretim cinslerinin direkt işçilik zamanı saat toplamının, mevcut direkt işçi yıllık normal mesai zamanından fazla olmayacak, - Üretim miktarlarının, mevcut kapasite dikkate alınarak, saptanması ilkesine uyulur. (3) Üretim planı; bilimsel olarak saptanmış üretim kapasiteleri, malzeme verimliliği ve üretme zamanı bilgilerine dayandırılarak düzenlenir. İşletme/fabrikalar üretim olanaklarının gelişmesi, genişlemesi ve üretim cinslerinde, kalitelerinde ve şekillerinde değişiklik yapılması halinde, üretim miktarı ve maliyetleri ona göre saptanır. Ancak yeniden saptanan durum takip eden yılın İşletme Bütçesinde dikkate alınır. (4) Üretim yerlerindeki tezgah, tesis ve insan gücünün boş bırakılmaması ve mevcut gücün en iyi biçimde değerlendirilmesi için, üretim ve üretim yükleme planlarının ona göre saptanması gereklidir. Tezgah ve tesisin üretme olanaklarına uygun işin temin edilememesi halinde, bu yerlerde başka üretim cinslerinin üretilmesi olanakları üzerinde durulur ve bu da 6

7 olanaksız ise, boş kalacak zamana ilişkin değişmeyen giderler ayrıca saptanır ve muhasebe yöntemlerine göre zarar kaydedilir. Tedarik planı MADDE 17- (1) Üretim planında öngörülen üretimlerin sözleşme, yükümlülük ve işletmenin yükleme planı terimlerine göre gerçekleştirilmesini ve işletme/fabrikaların diğer faaliyetlerinin aksatılmadan yürütülmesini teminen; bütçe yılına ilişkin ilk madde ve malzeme gereksinmeleri, asgari stok seviyeleri muhafaza edilmek koşuluyla, tedarik cinsleri, miktarları, tutarları, - Yurtiçi piyasalardan tedarikler, - Yurt dışı piyasalardan tedarikler, - Kurum örgütünden (örgüt üretimi) tedarikler, ayrımları itibariyle saptanır. (2) Tedarik edilmesi öngörülen malzemenin isabetli bir biçimde saptanabilmesi için; bütçe yılına (01 Ocak tarihinde ) devredecek stoklar ile satın alınma bağlantısı yapılmış olan, gümrüklere gelmiş bulunan, akreditifleri açtırılmış ve açılmak üzere bulunanlar, bütçe yılı içinde yapılacak tüketimler ve bütçe yılı sonu asgari stok seviyesi dikkate alınır. Tedarik planının düzenlenmesinde işletme/fabrikalara İkmal Dairesi Başkanlığı bilgi yardımında bulunur. (3) Yurt dışı tedariklerle ilgili döviz gereksinmesinin saptanabilmesi için, tedarik planının düzenlenmesinde alımlara ilişkin yurt dışı ve yurtiçi ödemelerin ayrı ayrı belirtilmesi zorunludur. Dış alımlara ilişkin mallar için yapılacak ödeme tutarlarının saptanmasında işletme/fabrikalara İkmal Dairesi Başkanlığı yardımcı olur. (4) Tedarik planı, Kurum hesap planındaki stok hesap grupları ve ayrıntıları başlıkları altında malzeme cinslerine yer vermek suretiyle düzenlenir. Stok planı MADDE 18- (1) İşletme Bütçesi Satış-İrsalat, üretim, tedarik ve harcama planları dikkate alınarak, stoklar; inilmesi mümkün olmayan seviyelerde olmamak ve stok birikimlerine meydan verilmemek üzere, bütçe yılıbaşı, yıl içinde giriş ve çıkış hareketleri ve yıl sonu durumu, hesap planında yer alan stok grupları ve ayrıntılarına göre tutarları itibariyle saptanır. Bu saptamada maddi duran varlıklara ilişkin mallara planda yer verilmez. (2) Stoktaki mallardan İşletme/Fabrikalarda kullanma yeri olmayanlar plana eklenecek bir cetvelde cins, miktar ve tutar olarak gösterilir. Ayrıca bu cetvelin bir kopyası İkmal Dairesi Başkanlığına gönderilir. (3) Direkt ilk madde ve malzeme dışında, çeşitli faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde tüketileceği öngörülen malzemenin saptanmasında, geçmiş üç yılda tüketilen malların miktar ortalaması esas alınır. Bu kuralın gerçekçi bir yaklaşımla uygulanabilmesi için her cins malzemenin asgari stok seviyesi saptanır ve geçmiş üç yıl içinde yapılan tüketimin ortalama miktarına göre bütçe yılı tüketim miktarı ve bunlara göre de tedarik miktarı saptanmış olunur. Asgari stok seviyesinin saptanmasında; malın tedarik piyasaları, tedarik müddeti ve yılda yapılan tüketim miktarı kriter olarak dikkate alınır. Harcama planı MADDE 19- (1) Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı ile işletme/fabrikaların bütçe yılı süresinde (01 Ocak 31 Aralık) yapacağı çeşitli faaliyetlerine ilişkin maliyetlerin ve katlanılacak ödeme tutarlarının yıllık limitleri, üretim ve iş gücü planları ile yürürlükteki 7

8 mevzuat hükümleri dikkate alınarak, savurganlığa meydan vermemek, satışları ve üretimi artırmaya, maliyetleri düşürmeye etkisi olmayacak giderlerden kaçınılmak suretiyle saptanır. (2) Genel Müdürlük, işletme/fabrika müdürlükleri harcama planlarını Kurum hesap planı gider çeşitleri listesinde yer alan hesap ayrıntılarını dikkate alarak ihtiyaçları olabilecek her hesap için ödenek koyabilirler. (3) Üretim ve hizmetlerin maliyet öğelerinin ve bunların satış-irsalat tutarlarının doğru olarak ve analizlerinin yapılabilmesini mümkün kılacak biçimde saptanabilmesi ve maliyetlerini değerlendirilebilmesi için, her çeşit giderlere ilişkin ödeneklerin ilgili işletme/fabrikaların harcama planında yer alması zorunludur. İşletme/fabrikaların birinin, bir kaçının ya da tümünün harcama planlarına direkt olarak dahil edilebilecek harcama tutarlarına Genel Müdürlük harcama planında yer verilmez. (4) İşletme bütçelerinin saptanması, düzenlenmesi ve Genel Müdürlüğe gönderilmesine ilişkin Genel Müdürlükçe yayınlanacak Genel Mektupta; bütçe yılında malzeme fiyatlarında ve personel ücretlerinde olacağı muhtemel artışlar oran olarak belirtilir ve harcama planının düzenlenmesinde belirtilen artış oranları dikkate alınır. (5) Mali külfet olmamakla beraber, maliyet öğesi gideri olan, maddi ve maddi olmayan duran varlıkların yıllık amortisman tutarları, bütçenin ait olduğu yıldan bir önceki yılın devam eden varlıklara ilişkin amortisman tutarlarına bütçe yılı içinde hizmete alınacak varlıkların amortisman tutarları eklenerek saptanır ve harcama planına saptanan tutar yazılır. (6) Harcama planında, işletme/fabrikalar tarafından kendi gereksinmesi için üretilecek veya inşa edilecek yatırımlara ilişkin harcama dışında, maddi duran varlık meydana getirecek harcama tutarına yer verilmez. (7) Harcama planının saptanmasında; bu yönerge hükümlerinde yer almamış olan yasa, tüzük, yönetmelik hükümleri ile Yönetim Kurulu Kararları ve Genel Müdürlük emirleri de dikkate alınır. İş gücü programı MADDE 20- (1) İşletme/fabrikalar, satış, üretim, yatırım, hizmet ve diğer faaliyetlerini gerçekleştirmek için gereksinme duyduğu iş gücüne ilişkin program, hesap planı eki Masraf Yerleri listesindeki masraf yerlerinin tümünü kapsayan organizasyon şeması ve MKE Kurumu Genel Müdürlüğü Organizasyon Rehberi uyarınca, iş durumu, kadro ve fiili mevcutlar dikkate alınmak suretiyle saptanır. a) Memur kadroları; özlük hakları 657 sayılı yasaya ve 399 sayılı KHK ye tabi II sayılı cetvele bağlı olarak çalışan sözleşmeli personeli kapsayacak, üretim ve hizmet maliyetlerini olumsuz yönden etkilemeyecek, hizmetlerin süresi içinde ve rasyonel bir biçimde görülmesini ve yürütülmesini sağlayacak adette olmak üzere, Genel Müdürlükçe saptanan görev ünvanlarına uyularak organizasyon şemasına uygun olarak saptanır. b) İşçi kadroları; özlük hakları 4857 sayılı yasaya tabi personeli kapsayacak, üretim, hizmet ve diğer faaliyetlerini gerçekleştirilmesini sağlayacak, boş iş gücüne meydan verilmeyecek, vasıflı elemanların daimi bulundurulmasını mümkün kılacak, adil ve ölçülü ücret sisteminin uygulanmasına yardım edecek adette olmak üzere, kurum hesap planının ekindeki Masraf Yerleri itibariyle saptanır. c) Yönetim Kurulunca onaylanmış iş gücü programında belirtilmiş olan kadro adetleri dışında personel istihdam edilemez. Bütçe yılı içinde işletme/fabrikaların bünyesinde bir genişleme olması, üretim planında öngörülen üretim miktarlarının artırılması gibi nedenlerle kadro ilavesi gerektiği hallerde, işletme/fabrikalar arasında Genel Müdürlük Olur u ile kadro aktarılması yapılmak, ya da Yönetim Kurulu Kararı ile ilave kadro ihdas edilmek suretiyle gereksinme karşılanır. 8

9 Maddi varlık yatırımları programı MADDE 21- (1) Yeniden kurulacak iktisadi işletmelere, mevcut işletmelerin genişletilmesine, idame ve yenilenmesine, kurulmakta olan tesislerin tamamlanmasına, taşıt, döşeme ve demirbaş eşyaya ilişkin yıllık yatırım programı, kalkınma planının yıllık programı doğrultusunda, MKE Kurumu Ana Statüsü hükümleri ile yatırımlara ait yönerge hükümlerine uyularak aşağıda belirtilen başlıklar altında saptanır. a) Proje yatırımları : Yeniden kurulacak iktisadi işletmelere ve mevcut işletmenin genişletilmesine ilişkin yatırımlar, proje yatırımıdır. Kurumun uzun süreli ve yıllık yatırım programları MKE Kurumu Ana Statüsünde belirtilmiş olan kurallara ve kalkınma planı ve bu planın yıllık programına uygun olarak saptanır. Saptanan program Bakanlar Kurulu Kararı ile kesinleşir. b) Tamamlama Yatırımları: Yıllık yatırım programlarının saptanmasında öngörülememiş olan, yapılmamaları halinde işletmenin verimli olarak çalışmasını aksatacak, küçük bir ilave ile üretim kapasitesinin ya da verimliliklerin artırılabilmesini, başka üretim cinsine dönüşülmesini, mevcut tesisteki dar boğazın giderilmesini mümkün kılacak, nitelikte bulunan yatırımlar, tamamlama yatırımıdır. c) İdame ve yenileme yatırımları : Ekonomik İşletme icabı olan ve yapılmamaları ya da temin edilmemeleri halinde işletmenin verimli olarak çalışmasını aksatacak mahiyetteki yatırımlar, idame ve yenileme yatırımlarıdır. İşletmede mevcut tesisin, tezgahların, cihazların, diğer küçük aletlerin ve takımların eskiyen, yıpranan ya da hasar gören kısımlarının yenilenmesi, kullanılmayacak hale gelenlerin yerlerine yenilerinin konulması, geniş ölçüdeki ıslah ve tevsi yatırımları dışında olup, işletmenin mevcut kapasitesinin devamını sağlamak için gereksinme duyulan vasıtaların temin edilmesi idame ve yenileme yatırımıdır. Tedarik edilmesine gereksinme duyulan taşıt araç ve gereçleri de, yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun olmak koşuluyla, bu programa dahil edilir. d) Döşeme ve demirbaş yatırımları : Yukarıda belirtilen yatırımların kapsamına girmeyen, daha ziyade bürolarda ve sosyal amaçlı yerlerdeki hizmetlerin aksatılmadan yürütülmesi için gereksinim duyulan, hesap planındaki 255 numaralı hesabın ayrıntı hesaplarına kaydedilecek ve kaydedildiği hesapta izlenecek olan kıymetler, döşeme ve demirbaş yatırımlarıdır. Döşeme ve demirbaş yatırımları, Yönetim Kurulunun onayıyla kabul edilip bütçede yer alan tutarları aşmamak koşuluyla Genel Müdürün Oluru ile gerçekleştirilir. Mali yatırımlar programı MADDE 22- (1) MKE Kurumu Ana Statüsünde belli edilen amaçlara uygun olan ve Özel Hukuk hükümlerine göre kurulan ortaklıkların sermayelerine katılmak, katılma paylarını ya da pay tutarlarını artırmak için yapılacak harcama tutarlarını kapsar. a) İştirak yatırımları : Özel Hukuk hükümlerine göre kurulmuş olan ortaklıkların sermayelerine katılma kurum iştirakidir. Kurumun başka bir kuruluşun sermayesine katılabilmesi, MKE Kurumu Ana Statüsü hükümlerinde belirtilen işlemlerin yapılması ve sonuçlandırılmasıyla mümkündür. Ortakların sermayelerine katılma paylarına tekabül eden iştirak yatırımlarına ilişkin tutarlar bütçe yılı itibariyle planlanır ve teşekkül işletme bütçesinin ayrı bir bölümünde gösterilir. Finansman programı MADDE 23- (1) Kurumun Yıllık Finansman Programı Teşekkül İşletme Bütçesinde yer alan plan ve programlar ile kaynaklar, ödeme ve kullanma dikkate alınarak, Hazine Müsteşarlığınca bildirilen yöntemlere göre saptanır. 9

10 Bütçe bilançosu MADDE 24- (1) Kurumun bütçe yılı sonu itibariyle bütçe bilançosu; Teşekkül İşletme Bütçesinde yer alan plan ve programlarda öngörülen faaliyet hedeflerine göre ulaşılacağı umulan tutarlar dikkate alınarak kümülatif olarak düzenlenir. (2) İşletme/fabrika müdürlükleri de aynı yönteme uyarak bütçe bilançosu düzenlerler. Bütçe gelir tablosu (kâr -zarar) MADDE 25- (1) Bütçe gelir tablosu; İşletme Bütçesinde yer alan satış-irsalat ve diğer ilgili planlardaki bilgilere uyumlu olarak, bütçe yılı hedeflerinin sonucunu belirtecek biçimde düzenlenir. (2) İşletme/fabrika müdürlükleri de aynı yönteme uyarak bütçe gelir tablosu düzenlerler. İşletme bütçesi raporu MADDE 26- (1) Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlükleri İşletme Bütçesi Raporu, bütçelerinde yer alan plan ve programlarda ön görülen faaliyetlerle ilgili değerleri ve bu değerlerin sonuçlarını kapsayacak biçimde önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak düzenlenir. Genel Müdürlükçe bildirilen ilkelere ve önceki yıl faaliyet sonuçlarına göre farklılıklar varsa bunlar hakkında gerekli açıklamalar yapılır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İşletme Bütçesi Plan ve Program Tasarılarının Hazırlanması, Genel Müdürlük Giderlerinin Dağıtılması, İşletme Bütçesinin Genel Müdürlüğe Gönderilmesi, İşletme Bütçesi Tertibinde Yer Alan Plan ve Programlar, İşletme Bütçesi Tertibinde Yer Alan Plan ve Programların İncelenmesi İşletme bütçesi plan ve program tasarılarının hazırlanması MADDE 27- (1) İşletme Bütçesi plan, program ve tasarılarının hazırlanmasında, bütçe komisyonuna sunulmasında, Üçüncü Bölümde yer alan kural ve yöntemlere de uyulmak suretiyle, aşağıda belirtilen işlem yöntemleri uygulanır. a) Satış- irsalat planı : 1) Satış Planı tasarısı : Bütçe yılında (01 Ocak- 31 Aralık ) satılacağı öngörülen mal ve hizmetlere ilişkin satış planı tasarısı 15inci maddenin (a) bendinde belirtilen kural, ilke ve yöntemler dikkate alınarak, işletme/fabrika müdürlükleri tarafından, 5 kopya olarak hazırlanır. - Hazırlama işlemleri işletme/fabrika müdürlüklerinde Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü ile işbirliği yapılarak Ticaret Müdürlüğünce, yerine getirilir. - Hazırlanan satış planı tasarısı, işletme/fabrikaların Bütçe Komitesi tarafından incelendikten sonra İşletme/Fabrika teklifi olarak, İşletme Bütçesi hazırlanmasına ilişkin Genel Mektupta belirtilen tarihte Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunun incelemesine sunulur. - Genel Müdürlük Bütçe komisyonu tarafından kabul edilen satış planı tasarısı satış planında yer almak üzere ilgili İşletme/Fabrikaya iade edilir. İşletme Bütçesi tertibinde yer alacak olan satış planı tasarısı, Bütçe Komisyonunca benimsenen satış planı tasarısına uyumlu olarak, işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlüğünce, usulünce düzenlenir. 10

11 2) İrsalat planı tasarısı (kurum içi satış planı tasarısı): Bütçe yılında kurum İşletme/Fabrikalarından alınacağı öngörülen yardımcı siparişlere ilişkin irsalat planı tasarısı 15 nci maddenin (b) bendinde belirtilen kurallara uyulmak suretiyle, kurumun İşletme/fabrika müdürlüklerinde Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü tarafından hazırlanır. - Hazırlanan irsalat planı tasarısı işletme/fabrikanın Bütçe Komitesinin incelenmesine sunulur ve benimsenen plan tasarısı, işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlüğüne, satış planı tasarısını aksatmayacak bir sürede verilir. - İşletme Bütçesi tertibinde yer alacak olan irsalat planı tasarısı Bütçe Komitesince benimsenen plan tasarısına uyumlu olarak, işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlüğünce usulünce düzenlenir. b) Üretim planı : 1) Bütçe yılında satış-irsalat planına uyumlu olarak üretilmesi öngörülen malları üretim planı tasarısı, 16 ncı maddede yer alan kurallar, ilkeler ve yöntemler gözönünde bulundurularak işletme/fabrika müdürlüklerinde Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü ile Mali İşler Müdürlüğü işbirliğiyle düzenlenir. İşletme Bütçesi tertibinde yer almak üzere İşletme Bütçesi hazırlanmasına yönelik yayınlanan genel mektupta belirtilen süreler içerisinde Mali İşler Müdürlüğüne verilir. c) Tedarik planı : 1) Bütçe yılına ilişkin satış, üretim ve diğer faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ve bütçe yılı sonu asgari stok seviyelerinin muhafaza edilmesi için, bütçe yılında piyasalardan, Kurum örgütünden ve dahilden tedarik edilmesi öngörülen malların tedarik planı tasarısı; 17 nci maddede yer alan kurallar, ilkeler ve yöntemler dikkate alınarak, hesap planındaki stok hesapları ayırımları altında malzeme cins, miktar ve tutar itibariyle düzenlenir. 2) Tedarik edilmesi öngörülen malzemenin cins ve miktarının saptanmasında; üretim için ihtiyaç duyulan Direkt İlk Madde ve Malzeme ile Endirekt Malzeme tüketim miktarı ile asgari stok seviyesi miktarı esas alınır. 3) Tedarik planı tasarısında; yurtiçi ve yurtdışı piyasalardan satın alınacak malzemenin her birine, Kurum örgütünden ve dahilden tedarik edileceklere de malzeme grupları itibariyle verilir. 4) Tedarik planı tasarısı; işletme/fabrika müdürlüklerinde ilgili birim müdürlükleri ile işbirliği yapılarak Ticaret Müdürlüğünce alım işlerine esas olacak biçimde düzenlenir. Yıl içinde yapılacak alımlar plana dayandırılarak yapılır. 5) İşletme/fabrika müdürlüklerinde Ticaret Müdürlüğünce düzenlenen Tedarik planı tasarısı hazırlanarak İşletme Bütçesi Genel Mektubunda belirtilen süreler içerisinde işletme/fabrikaların Bütçe Komitesinin incelemesine sunulur. Bütçe Komitesince uygun görülen plan Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunun incelemesine 5 kopya olarak sunulur. Bütçe komisyonu tarafından benimsenen tasarı ilgili İşletme/Fabrikaya verilir. 6) Bütçe Komisyonu tarafından benimsenen plan işletme/fabrika müdürlüklerinde Ticaret Müdürlüğünce tapaj edilir ve süresinde Mali İşler Müdürlüğü ile diğer ilgili müdürlüklere verilir. ç) Stok planı : 1) Stok planı tasarısı; 18 inci maddede yer alan kural, ilke ve yöntemlerine göre işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlükleri ile işbirliği yapılarak Ticaret Müdürlüğünce düzenlenir ve süresinde Mali İşler Müdürlüğüne verilir. Stok planı tasarısı da Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunda görüşülür. d) Harcama planı: 1) Harcama planı tasarısı; 19 uncu maddede yer alan kural, ilke ve yöntemler dikkate alınarak, işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlüğü gözetiminde Masraf Yerleri (sorumluluk merkezleri) yetkililerince ya da Mali İşler Müdürlüğü ile 11

12 birlikte düzenlenir. Masraf yerleri itibariyle düzenlenen Harcama planı teklifi Mali İşler Müdürlüğünce birleştirilerek işletme/fabrikanın harcama planı tasarısı haline getirilir. 2) Harcama planı tasarısı 27 nci maddenin (c) bendinde yer alan tedarik planı ile birlikte Bütçe Komitesince incelenir ve Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunun incelemesine sunulur. 3) Bütçe Komitesine ve Bütçe Komisyonuna sunulan harcama planı tasarısında bütün harcama limitlerine ilişkin tutarların yer alması gerekir. Ancak, üretim planı tasarısı ile doğrudan doğruya ilişkisi olan Direkt İlk Madde ve Malzeme giderleri ile Direkt işçilik giderlerine, üretim planının saptanmasından sonra harcama planı tasarısında yer verilir. 4) Harcama planı tasarısında yer alacak harcama limiti tutarlarının isabetli olarak saptanabilmesi için; önceki yıl gerçek harcama tutarlarının ve gelecekteki artış temayüllerinin titizlikle incelenmesi gerekir. Bu konuda işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürü gerekli incelemeleri yapmakla yükümlüdür. 5) Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunca benimsenen harcama planı tasarısı, işletme/fabrika müdürlüklerinde Mali İşler Müdürlüğünce tapaj edilir ve İşletme Bütçesi tertibinde yer verilir. e) İş gücü programı : 1) İşletme/fabrika müdürlüklerinin işgücü programı tasarısı; 20 nci maddede belirtilmiş olan kural, ilke ve yöntemler dikkate alınmak suretiyle, işletme/fabrika müdürlüklerinde ilgili birim müdürlüklerinin işbirliği ile İdari İşler Müdürlüğünce, düzenlenir. 2) Genel Müdürlük Merkez Örgütü İş Gücü Programı tasarısı; 20inci maddede belirtilmiş olan kural, ilke ve yöntemler dikkate alınmak suretiyle, daire başkanlıklarının işbirliği ile İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı eşgüdümünde İnsan Kaynakları Şubesi Müdürlüğünce düzenlenir. 3) Memur kadrolarına ilişkin çizelgeler İnsan Kaynakları Şubesi Müdürlüğünün Kurum örgütüne yazı ile bildireceği memuriyet unvanlarına ve kadro adedine göre düzenlenir. 4) İşletme/fabrika müdürlüklerinin maliyetlerinin gerçekçi bir yaklaşımla saptanabilmesi için, memur kadrolarının kendi iş gücü programında yer alması zorunludur. İşletme/fabrika müdürlüklerine ilişkin boş kadroların bir kısmı ya da tamamı kadro cetvellerinde yer almak kaydıyla Genel Müdürlükçe bloke edilebilir. 5) İşletme/fabrika müdürlükleri ve Genel Müdürlük merkez örgütüne ilişkin iş gücü programı ve memur kadroları Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunun incelemesine sunulur. İşletme/fabrika müdürlükleri iş gücü programı tasarısını Bütçe Komisyonunda satış planı önerisi ile beraber inceler ve Genel Müdürlük Bütçe Komisyonuna birlikte sunar. 6) Genel Müdürlük Bütçe Komisyonunca benimsenen iş gücü programı tasarısından, İşletme Bütçesi tertibinde yer almak üzere, Mali İşler Müdürlüğüne, programı düzenleyenler tarafından yeterli sayıda verilir. f) Maddi duran varlık yatırımları programı: 1) MKE Kurumu Ana Statüsüne Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından saptanan esas ve usullere ve 21 nci maddede de belirtilen hususlara uygun olarak Yatırım Planlama Dairesi Başkanlığınca düzenlenir ve istenilen tarihe kadar bu kuruluşlara gönderilir. Söz konusu yatırım programında yer alan kıymetler yalnız Teşekkül işletme Bütçesinin ayrı bir bölümünde gösterilir. 12

13 2) Döşeme ve demirbaş yatırımları programı, 21 nci maddenin (d) bendinde belirtilen kurallara uygun olarak; Genel Müdürlük Merkez örgütü gereksinmeleri için İdari Hizmetler Dairesi Başkanlığınca, İşletme/fabrika müdürlüklerinin gereksinmeleri İdari İşler Müdürlüğünce, Cins miktar ve tutarlarını kapsamak üzere düzenlenir. 3) Döşeme ve demirbaş yatırımları programı tasarısına İşletme Bütçesi tertibinde yer vermeyen kuruluşların bütçe yılı içindeki talepleri dikkate alınmaz. 4) Döşeme ve demirbaş yatırımları programı tasarısına ayrıntılı ya da toplu ödenek konulmasında, program uygulamasının işletme/fabrika müdürlüklerince yerine getirilmesi hususundaki yetki devrinde, Genel Müdürlük yetkilidir. g) Mali yatırımlar programı : 1) Özel Hukuk hükümlerine göre kurulan ortaklıkların sermayelerine katılmak, katılma paylarını ya da tutarlarını arttırmak için öngörülen hedefleri içeren iştirak yatırımları programı, İşletmeler, İştirakler ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığınca düzenlenir ve Genel Müdürlük işletme Bütçesi tertibinde yer alır. Söz konusu programın düzenlenmesinde 22 nci maddede yer alan kurallara uyulur. ğ) Finansman programı : 1) Kurumun yıllık Finansman programı, 23 ncü maddede yer alan esaslara göre düzenlenir ve kesinleşen Finansman Programı Teşekkül İşletme Bütçesinin ayrı bir bölümünde yer alır. h) Bütçe bilançosu: 1) Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlüklerinin Bütçe Bilançosu; bütçe yılı sonu itibariyle ulaşılacağı öngörülen plan ve program hedeflerine göre, usulünce düzenlenir ve İşletme Bütçesi tertibine dahil edilir. 2) Kurumun füzyon Bilançosu; Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlüklerinin bilançolarında yer alan tutarların toplanması suretiyle Bütçe ve Bilanço Şube Müdürlüğünce düzenlenir. ı) Bütçe gelir tablosu (kâr-zarar): 1) Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlüklerinin Bütçe Gelir Tablosu; İşletme Bütçesinde yer alan ilgili planlardaki tutarlar üzerinden usulunce düzenlenir ve İşletme Bütçesi tertibine dahil edilir. 2) Kurumun füzyon Gelir Tablosu, Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, İşletme/fabrika Müdürlüklerinin Gelir Tablolarında yer alan tutarların toplanması suretiyle Bütçe ve Bilanço Şube Müdürlüğünce düzenlenir. i) İşletme bütçesi raporu: 1) İşletme Bütçesi Raporu; 26 ncı maddede belirtilen kural ve yöntemlere göre İşletme/Fabrikaların Mali İşler Müdürlüklerince düzenlenir ve İşletme Bütçesi tertibine dahil edilir. Genel müdürlük dönem giderleri ile finansman giderinin dağıtılması MADDE 28- (1) Genel Müdürlük dönem giderlerinin dağıtılmasında, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Mali İşler ve Muhasebe Yönergesinin 25 nci maddesi hükümlerine göre hareket edilir. (2) Genel Müdürlükte, İşletme/fabrika Müdürlüklerine verilen hizmetlere ait giderler, araştırma ve geliştirme giderleri, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, genel yönetim giderleri ve finansman giderleri başlığı altında yer almaktadır. 13

14 Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı işletme bütçesinde yer alacak olan bu türlü giderlerin ne kadarlık bir bölümünün dağıtılacağı işletme bütçesi genel mektubu ile belirlenir. Dağıtılacak tutar ise, işletme/fabrika müdürlüklerine dağıtımın yapılacağı dönemde, yılbaşından bir önceki aya kadar ki kümülatif üretim, satış ve harcamalarının toplamının kuruluş bazındaki %(oransal) dağılım yüzdesi esas alınarak dağıtılır. (3) Genel Müdürlük tarafından dağıtılan dönem giderleri ile finansman giderlerine aynı isim altında işletme/fabrikaların gelir tablolarının ilgili kolonlarında yer verilir. (4) Destek Tesisleri İşletme Müdürlüğüne, dönem giderleri ve finansman giderlerinden pay verilmez. İşletme bütçesinin genel müdürlüğe gönderilmesi MADDE 29- (1) İşletme/fabrika müdürleri yıllık işletme bütçelerinin isabetli tahminlerle saptanmasından, plan ve programlarının 27 nci maddede belirtilen sürelerde tamamlatılmasından ve bütçe tertibinin süresi içinde Genel Müdürlüğe gönderilmesinden bağlı oldukları birinci derecedeki amirine, İşletme bütçesi tertibinde yer alan plan ve programların 27 nci maddede yazılı süreler içinde saptanmasından, düzenlenmesinden ve Mali İşler Müdürlüğüne verilmesinden ilgili görevliler işletme/fabrika müdürlüklerindeki birinci derecedeki amirine, Teşekkül İşletme Bütçesinin, MKE Kurumu Ana Statüsü hükümlerine uygun olarak düzenlenmesinden, Yönetim Kurulunun Onay ına sunulmasından ve ilgili yerlere gönderilmesinden Mali İşler Dairesi Başkanı bağlı olduğu birinci derecedeki amirine, karşı sorumludur. İşletme bütçesi tertibinde yer alan plan ve programlar MADDE 30- (1) İşletme/fabrika müdürlüklerinin yıllık İşletme Bütçesi tertibi aşağıda yazılı plan ve programlar ile diğer ek ve destekleyici bilgilere ilişkin çizelgelerden meydana gelir. - İşletme bütçesi raporu - Satış-irsalat planı - Üretim planı - Yarı ve ara mamüller ayrıntı çizelgesi - Tedarik planı - Stok planı - Harcama planı - Masraf yerleri maliyetleri tabloları - Üretimler için öngörülen direkt ilk madde ve malzeme ayrıntı çizelgesi - İş gücü programı - Memur kadroları - Maddi duran varlık yatırımları programı - Mali yatırımlar programı - Finansman programı - Bütçe bilançosu - Bütçe gelir tablosu (kâr-zarar) - Satışların maliyet çizelgesi - Maliyetlerin fonksiyonel dağılımları çizelgesi (2) İşletme Bütçesi için gerekli bilgileri kapsayan yukarıda yazılı plan, program ve çizelgeler dışında, Genel Müdürlükçe gereksinme duyulan ek ve destekleyici bilgilere ilişkin çizelgeler istenilmesi halinde ayrıca düzenlenir ve İşletme Bütçesi tertibine dahil edilir. 14

15 İşletme bütçesi tertibinde yer alan plan ve programların incelenmesi MADDE 31- (1) İşletme/fabrika müdürlüklerince İşletme Bütçesi Genel Mektubunda belirlilen tarihlerde Mali İşler Dairesi Başkanlığına gönderilen ya da yetkili bir personeli tarafından getirilen İşletme Bütçesi tasarısının tümü, bütçe hazırlama ve muhasebe teknikleri yönünden Mali İşler Dairesi Başkanlığına bağlı Bütçe ve Bilanço Şubesi Müdürlüğünce incelenir, hatalı ve noksan işlem varsa bunlar ilgililere düzelttirilir. (2) Bütçe tertibinde yer alan plan, program ve çizelgelerin biligisayar ile temiz bir biçimde düzenlenmesi gereklidir. Bilgisayar dışında yapılmış düzeltmeleri taşıyan tablolar kabul edilmez. BEŞİNCİ BÖLÜM Teşekkül İşletme Bütçesinin Düzenlenmesi, Yönetim Kurulunun Onayına Sunulması, İlgili Yerlere Gönderilmesi ve Uygulamaya Konulması MADDE 32 - (1) Teşekkül işletme bütçesinin düzenlenmesi: Teşekkül İşletme Bütçesi Genel Müdürlük Merkez Teşkilatı, işletme/fabrika müdürlükleri 31inci madde hükmü uyarınca Mali İşler Dairesi Başkanlığına gönderilen işletme bütçesi tasarısı tertibinde yer alan plan ve program ve diğer çizelgelerdeki aynı kıymetler 10 Aralık tarihine kadar Bütçe ve Bilanço Şubesi Müdürlüğünce önceden saptanan kural ve yöntemlere göre bir kitap halinde düzenlenir. (2) Teşekkül işletme bütçesinin yönetim kurulunun onayına sunulması: Yukarıda (1) fıkrada belirtildiği gibi düzenlenen Teşekkül İşletme Bütçesi Aralık ayının 25 inci gününe kadar incelenmek ve onaylanmak üzere Yönetim Kuruluna sunulur. Yönetim Kurulunca onaylanan Teşekkül İşletme Bütçesi kesinleşir. Böylece işletme/fabrika müdürlükleri ve Genel Müdürlük Merkez teşkilatının işletme bütçelerine ilişkin bütçe tasarıları kesinleşmiş olur. (3) Teşekkül işletme bütçesinin ilgili yerlere gönderilmesi: Yönetim Kurulunca onaylanarak kesinleşen teşekkül işletme bütçesi Aralık ayının sonuna kadar, - Milli Savunma Bakanlığına, - Hazine Müsteşarlığına, - Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına, 1 er adet, - Sayıştay Başkanlığına 5 adet, - İşletme/fabrika müdürlükleri ile daire başkanlıklarına ise yeterli sayıda, Mali İşler Dairesi Başkanlığı tarafından gönderilir. (4) Teşekkül işletme bütçesinin uygulamaya konulması: Yönetim Kurulu Kararı ile kesinleşen Teşekkül İşletme Bütçesi ertesi yılın 01 Ocak tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlükteki kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve Genel Müdürlük emir ve talimatlarına ugyun olarak hareket etmek üzere uygulamaya konulur. (5) Teşekkül işletme bütçesi; a) Satış-irsalat (kurum içi satış) planının uygulanması: Kurum dışı satış planının (yurtiçi-yurtdışı) termin planına göre uygulaması Pazarlama ve İhracat Dairesi Başkanlığı ile ilgili İşletme/Fabrika Müdürlüğü, İrsalat (Kurum içi satış) planının terminlerine göre uygulanması işletme/fabrika müdürlüğü tarafından yürütülür. İşletme/fabrika müdürlükleri, Pazarlama ve İhracat Daresi Başkanlığı ile koordineli 15

16 çalışarak yıl içinde satış planlarında gerektiğinde değişiklik yapabilirler. Satışı mümkün olmayan mamullere satış planında yer verilmeyecektir. b) Üretim planı uygulaması: Üretim termin planı ilgili işletme/fabrika müdürlüğü tarafından, satış-irsalat termin planlarına uygun olarak düzenlenir ve uygulama bu plan doğrultusunda yürütülür. İşletme ve fabrikalarımız üretim planlarını ellerindeki mevcut ilk madde malzeme yarı mamul stokları ile piyasaya ve biribirlerine satabilecekleri mamul miktarlarını, mevcut işçilik saatlerini, üretim kapasitelerini dikkate alarak cins ve miktar itibariyle düzenleyeceklerdir. Üretim planının düzenlenmesinde, gerektiğinde planda boş işçilik saatlerine yer verilecek ve bu işçilik saatlerine isabet eden tutarlar çalşmayan kısım giderlerinde gösterilecektir. c) Tedarik planı uygulaması: Tedarik termin planı ilgili işletme/fabrika müdürlüğü tarafından üretim planı terminlerine paralel olarak düzenlenir ve uygulama bu plan doğrultusunda yürütülür. Tedarik planının uygulanmasında, stok birikimine meydan verilmemesine özen gösterilir. Bu açıdan ilk madde ve malzeme alımları yıl içine dağıtılacak şekilde planlanır. Yurt dışı ve yurt içi piyasalardan tedarik edileceği planlanan ilk madde ve malzemelerin fiyatları kuruluşlarımız tarafından tespit edilir. Yurt dışından tedarik edileceği planlanan ilk madde ve malzemelerin fiyatlarının tespitinde uygulanacak döviz kurunda Genel Müdürlük tarafından bildirilen kur esas alınır. ç) Stok planı uygulaması: Stok planı, ilgili işletme/fabrika müdürlüğü tarafından alınan ve alınacak yurt içi ve yurt dışı siparişler ile piyasaya satılması planlanan ürünlerin üretim ve satışlarının yıl içinde gerçekleştirileceği esasına dayanılarak planlanır ve uygulama bu doğrultuda yürütülür. Ancak, yıllara sari siparişlerin alınmasında ve üretim seyri bir yılı aşması beklenen siparişlerde bu esaslar uygulanamaz. d) Harcama planı uygulaması: Harcama planı, yürürlükteki mevzuat hükümleri ile MKE Kurumu Genel Müdürlüğü Mali İşler ve Muhasebe Yönergesi hükümlerine uygun olarak ilgili işletme/fabrika müdürlüklerinin Mali İşler Müdürlüğünce işletme bütçesinde yer alan tutarlar esas alınarak uygulanır. - Harcama yapılırken, o harcama ile ilgili ödeneğin mevcut olup olmadığına bakılır, ödeneği mevcut olmayan herhangi bir malzeme veya iş için harcama yapılamaz. Ancak, ihtiyaç olan gider çeşidine önceden diğer gider çeşitlerinden ödenek aktarması yapılır ve harcama bundan sonra yapılabilir. Ödenek aktarması ise işletme bütçesi gider çeşitlerinde yer alan toplam tutar içerisinde yapılır. - Ödenek aktarması hususunda, Genel Müdürlükte, Mali İşler Dairesi Başkanı, işletme/fabrika müdürlüklerinde ise işletme/fabrika müdürleri yetkilidir. - İşletme bütçesi gider çeşitleri ile tespit edilen toplam ödenek tutarının ihtiyacı karşılamaması durumunda işletme/fabrika müdürlüklerinin talebi doğrultusunda Yönetim Kurulundan ek ödenek alındıktan sonra fiili harcama yapılır. - Harcama planı uygulama yılına ilişkin olmayan giderler, gider çeşitleri hesaplarına kaydedilmez. e) İşgücü programı uygulaması: İşgücü programı işletme bütçesi ile saptanan hedefler doğrultusunda yürürlükteki yasa çerçevesinde, İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı tarafından uygulanır. Uygulamada, işletme/fabrikaların ihtiyaçları dikkate alınır. 16

17 f) Maddi duran varlık yatırımları program uygulaması: Yatırım Planlama Dairesi Başkanlığınca yürürlükteki yasalar ile Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Yatırım İşleri Yönergesi paralelinde yürütülür. Maddi duran varlık kapsamında olan döşeme ve demirbaş eşya yatırımlarına ait uygulama yürürlükteki yasalar, tasarruf tedbirleri çerçevesinde işletme/fabrikalar ile İdari Hizmetler Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülür. g) Mali yatırımlar programı uygulaması: Mali yatırımlar finansman programı paralelinde Genel Müdürlük makamının görüşü doğrultusunda, Mali İşler Dairesi Başkanlığınca yürütülür. ğ) Finansman programı uygulaması: Finansman programı Genel Müdürlük makamının görüş ve emirleri doğrultusunda Mali İşler Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülür. ALTINCI BÖLÜM Üretim Stok, Satış Maliyeti ve Satış Fiyatlarının Saptanması ile İlk Keşif Planlarının Düzenlenmesine İlişkin Kurallar ve Yöntemler ile Yıllık İşletme Bütçesinde Büyük Oranda Değişikliklerin Beklenmesinde Yapılacak İşlemler Üretim, stok, satış maliyeti ve satış fiyatlarının saptanmasına ilişkin kurallar ve yöntemler MADDE 33- (1) Kurum işletme/fabrika müdürlüklerinde, yurt içine ve yurt dışına satılmak, kurum örgütüne irsal edilmek ve kuruluşların kendi gereksinimleri için üretilen mal ve hizmetlerin maliyetleri, bunların satış fiyatları, kurumda uygulanan Maliyet Muhasebesi Sistemi uygulama yöntemleri uyarınca saptanır. (2) Mal ve hizmetlerin stok ve satış maliyetlerinin tutarları; - Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, - Direkt işçilik giderleri, - Genel üretim giderleri, - TOPLAM-üretim stok maliyeti tutarını oluşturur. - Karşılanacak giderlerin ilavesiyle, - TOPLAM-üretim satış maliyeti tutarı meydana gelir. (3) Mal ve hizmet satış tutarı da, TOPLAM-üretim satış maliyeti tutarına; Kâr tutarı, eklenmek suretiyle saptanır. (4) Üretim ve hizmetlerin stok ve satış maliyetleri, maliyet tutarlarının saptanmasının yapıldığı andaki koşullara göre gerçekleşeceği öngörülen tutarlar üzerinden hesaplanır. (5) Her ne suretle olursa olsun, maliyet öğesi giderler belli olan ya da istenen satış tutarına göre hesaplanmaz. Satış tutarları öngörülen maliyet giderleri üzerinden hesaplanır. (6) Üretim ve hizmetlerin maliyet öğeleri aşağıda belirtilen açıklamalara göre saptanacak giderlerden meydana gelir. a) Direkt ilk madde ve malzeme giderleri : Üretimlerin esas bünyesini oluşturan, işlenmesi ve biçimlendirilmesi sırasında istenilen nitelikte olmasını sağlamak üzere tüketilen ve o üretimin bünyesinde kalan maddelerin tutarlarıdır. b) Direkt işçilik giderleri : Üretimin istenilen biçimde meydana getirilmesinde çalışan ve yaptıkları mesai zamanı iş emirleri itibariyle doğrudan doğruya saptanabilen işçilerin normal mesai, fazla mesai ücretleri tutarlarıdır. c) Genel üretim giderleri: Üretim masraf yerlerinin direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik dışındaki diğer giderlerinin toplamıdır. 17

18 ç) Toplam üretim stok maliyeti tutarı : Yukarıda (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilen tutarların toplamıdır. d) Karşılanacak giderler: Üretim stok maliyeti tutarına dahil edilmemiş olan kuruluşun ve Genel Müdürlüğün dönemsel giderleri ile finansman ve diğer arızi giderleridir. e) Toplam-üretim satış maliyeti tutarı : Üretim stok maliyeti tutarına karşılanacak giderlerin eklenmesi suretiyle hesaplanan tutardır. Bu tutara işletme/fabrikaların tüm maliyet giderleri dahil edilmiş olması dolayısıyla, böylece hesap edilen maliyet tutarı üretim satış maliyeti tutarını temsil eder. f) Kâr tutarı : Kurumun satış politikaları çerçevesinde uygulayacakları kâr oranına göre hesaplanacak tutardır. İlk keşif planının düzenlenmesine ilişkin kurallar ve yöntemler MADDE 34- (1) Kurum üretim ve hizmetlerinin stok ve satış maliyet tutarları ile satış fiyat ve tutarları 33üncü maddede belirtilen kural ve yöntemlere uyulmak suretiyle, aşağıda belirtildiği gibi düzenlenerek İlk Keşif Planı üzerinde saptanır. a) İşletme Bütçesi üretim planında üretileceği öngörülen üretimlerden, alıcı siparişine bağlı olanlardan siparişi alınmış olanların ve stoka üretimlerin ilk keşif planları, planın düzenlendiği andaki koşullara göre iş emirleri itibariyle düzenlenir. b) İş emirleri itibariyle düzenlenen ilk keşif planlarının bir kopyası iş emri ile birlikte iş emrinin verildiği yere, bir kopyası Mali İşler Müdürlüğüne gönderilir. c) İş emri ve ilk keşif planı düzenlenmiş olan üretimlerden yıl sonuna değin sonuçlandırılamamış olanları için, 01 Ocak tarihindeki koşullara göre bunlara ilişkin ilk keşif planlarının düzenlenmesi ve ilgili yerlere gönderilmesi zorunludur. ç) Alınmış olan siparişler ile stok üretimlerin iş emirleri ilgili bulunduğu yılın yıl sonuna değin sonuçlandırılabilecek miktarlar üzerinden düzenlenir. Uygulama yılı içinde sonuçlandırılması olasılık dışında olan üretimler için iş emri ve ilk keşif planı düzenlenmesi, üretim yükleme planları ve maliyetlerin saptanması işlemlerini etkilemesi bakımından caiz değildir. d) Üretim yapısında maliyet tutarını etkileyecek biçimde bir değişikliğin yapılması, malzeme miktar ve tutarlarında, ücretlerde ve diğer maliyet öğesi giderlerde % 10 oranında fazla bir değişikliğin meydana gelmiş olması halinde, ilk keşif planları buna göre yeniden düzenlenir ve birer kopyası (b) bendinde belirtilen yerlere verilir. e) İlk keşif planının düzenlenmesinde, maliyetlerin ve satış tutarlarının saptanmasında aşağıda belirtilen yöntemler uygulanır. 1) Bitmemiş işler: Yarı ve ara mamullerin miktar ve maliyet tutarlarının toplamını ifade eder. Yarı mamuller; esas üretim masraf yerinde, ilk keşif planının düzenlendiği üretim cinsine ilişkin, işleme tabi tutulan üretimin o masraf yerinde ikmal edilmemiş olanlarıdır. Ara mamuller; bir esas üretim masraf yerinde üretilmiş olup henüz nihai üretimin bünyesine girmemiş olan ve üretildiği masraf yeri için üretim sayılan kıymetlerdir. Bunlar nihai üretimin maliyet tutarlarının saptanabilmesi için ilk keşif planının birinci grubunda tutar olarak gösterilir ve maliyet tutarlarına eklenir. Yarı ve ara mamullerin ayrıntılarının, ilk keşif planı eki İlk Madde ve Malzeme Ayrıntı Föyü nde ayrıca belirtilmesi zorunludur. 2) İlk madde ve malzeme : İlk keşif planının 2 nci grubunda yer alacak maliyet ögesi tutarlar; - Yurtiçi, yurtdışı piyasalardan ve Kurum örgütünden tedarik edilen 18

19 mallardan, - Yurtiçi, yurtdışı piyasalardan ve Kurum örgütünden tedarik edilen üretim aksam ve kısmi komplelerden, - Kendi üretim yerlerinde dönen parça ve arayiş malzemeden, üretimde tüketilecek olanlarının, - Üretimle ilgili piyasalara ve Kurum örgütüne yaptırılan işlerin giderlerinden oluşur. - Direkt ilk madde ve malzeme grubunda yer alacak giderlerin ayrıntıları, yukarıda belirtilen başlıklar altında olmak üzere, İlk Madde ve Malzeme Ayrıntı Föyü nde gösterilir. Bu maliyet öğesinden indirilen kıymetli artıkların ve arayişin cins, miktar ve tutarlarınında adı geçen föyde gösterilmesi gerekir. 3) Direkt işçilik: Üretimin meydana gelmesi için tüketilecek zaman (saat) ile işçinin saatlik kazancının çarpılmasıyla hesaplanacak tutardır. Ancak, üretimde tüketilecek zaman (saat) içinde fazla mesai zamanı da varsa buna tekabül eden fazla mesai zammının da tutara eklenmesi gerekir. Direkt işçilik saatlik kazancının hesabında; ilgili esas üretim masraf yerinin tümünde ya da üretim operasyon gruplarında çalıştırılan, işçilerin saatlik kazançlarının ortalama tutarı ya da üretim operasyonunda çalıştırılan işçinin saatlik kazanç tutarı esas alınır. İlk keşif planının bu bölümünde gösterilen saatlik kazanç tutarı, A, B, C alternatifi altında gösterilir. (A) alternatifi, planın düzenlendiği tarihteki saatlik kazanç tutarını, (B) alternatifi planın düzenlendiği tarihteki saatlik kazancın geriye doğru artacağını gösteren saatlik kazanç tutarını, (C) alternatifi ise planın düzenlendiği tarihteki (A) ya da (B) alternatifinde gösterilen saatlik kazanç tutarının ileride artacağını gösteren saatlik kazanç tutarını, ifade eder. İlk keşif planının düzenlendiği tarihteki duruma göre, bu alternatiflerden birisi işçilik hesabında esas alınır. 4) Genel üretim giderleri: Üretim masraf yerlerine ilişkin direkt ve dağıtımdan gelen genel giderler, genel üretim gideri maliyet öğesi olarak, üretim cinslerinin stok maliyeti tutarına dahil edilmek üzere aşağıda belirtildiği gibi dağıtılır. - İşletme Bütçesinde esas üretim masraf yerlerinin her biri itibariyle saptanmış olan Genel Üretim Giderleri tutarı o masraf yerinin direkt işçilik zamanı (saat) toplamına bölünerek bir saat direkt işçilik zamanına isabet eden Genel Üretim Giderleri payı saptanır ve bu tutar ilk keşif planı genel üretim giderleri tutarının hesabında belirtilen esasa göre uygulanır. - İlk keşif planlarının düzenlendiği tarihte masraf yerlerinin direkt işçilik saati başına isabet eden gerçek genel üretim giderleri biliniyorsa, planın düzenlenmesinde bilinen gerçek tutar uygulanır. - İlk keşif planının bu bölümünde gösterilen direkt işçilik saati başına isabet eden genel üretim giderleri tutarı, A, B ve C alternatif i altında gösterilir. A) Alternatifi başlığı altında, uygulama İşletme Bütçesi ile saptanmış tutar üzerinden yapılmış ise bunun tutarı, B) Alternatifi başlığı altında, uygulama yıl içinde saptanmış gerçek tutar üzerinden yapılmış ise bunun tutarı, C) Alternatifi başlığı altında, uygulama ileriye yönelik saptanmış tutar üzerinden yapılmış ise bunun tutarı, yazılır ve üretime ilişkin genel üretim giderleri seçilmiş alternatif altındaki tutar üzerinden hesaplanır ve plana devredilir. Ancak, direkt işçilik saati başına isabet eden genel 19

20 üretim giderleri payının hangisi daha yüksek ise maliyet ögesinin saptanmasında o tutar uygulanır. 5) Stok maliyeti tutarı: Yukarıda (1), (2), (3) ve (4) no.lu alt bentlerde belirtildiği gibi hesaplanarak plana devredilmiş tutarların toplamı olup bu toplam tutar, üretimin stok maliyeti tutarını ifade eder. 6) Karşılanacak giderler: İlk keşif planında yer alacak karşılanacak giderlerin ayırımı şunlardır. - Araştırma ve geliştirme giderleri payı, - Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri payı, - Genel idare giderleri payı, - Finansman giderleri payı, - Faaliyet dışı giderler ve zararlar payı, - İlk madde ve malzeme fiyat farkı tutarı, - Diğer giderler payı ya da tutarı, Araştırma ve geliştirme giderleri payı: İşletme Bütçesi Gelir Tablosunun Genel Toplam kolonunda gösterilmiş olan Araştırma ve Geliştirme Giderleri Toplamı, yine bu tablonun genel toplamında gösterilmiş olan Mal ve Hizmet Satışları Maliyeti tutarına bölünür ve saptanan % oran ilk Keşif planında saptanmış stok maliyeti tutarına uygulanmak suretiyle adı geçen gider payı tutarı hesaplanır ve hesaplanan tutar planın ilgili hanesine yazılır. Bu gider payı satış ve irsalat üretimlerine uygulanır. Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri payı: İşletme Bütçesi Gelir Tablosunun Genel Toplam kolonunda yer alan pazarlama, satış ve dağıtım giderleri toplamı, yine bu tablonun Genel Toplam kolonunda gösterilmiş olan Safi Satış Hasılatı tutarına bölünür ve saptanan % oran ilk keşif planında saptanmış stok maliyeti tutarına uygulanmak suretiyle adı geçen gider payı tutarı hesaplanır ve hesaplanan tutar planın ilgili hanesine yazılır. Bu gider payı, satılacak üretimlerin satış maliyetinin hesabında dikkate alınır. Genel idare giderleri payı: İşletme Bütçesi gelir tablosunun genel toplam kolonunda yer alan, genel idare giderleri toplamı, yine bu tablonun genel toplam kolonunda gösterilmiş olan Mal ve Hizmet Satışları Maliyeti tutarına bölünür ve saptanan % oran ilk keşif planında saptanmış olan stok maliyeti tutarına uygulanmak suretiyle adı geçen gider payı tutarı hesaplanır ve hesaplanan tutar planın ilgili hanesine yazılır. Bu gider payı satış ve irsalat üretimlerine uygulanır. Finansman giderleri payı: Bu gider payının hesabında, yukarıda pazarlama, satış ve dağıtım gider payı için saptanan hesaplama yöntemleri uygulanır. Faaliyet dışı giderler ve zararlar payı: Bu gider payının hesabında, yukarıda Araştırma ve geliştirme gider payı için saptanan hesaplama yöntemleri uygulanır. İlk madde ve malzeme fiyat farkı tutarı: Satılacak üretimler için, ilk keşif planının düzenlendiği tarihte stoklarda bulunan ilk madde ve malzeme değerinin piyasa değerinden önemli tutarda az olması halidir. Bu durumda, ilk keşif planının düzenlendiği tarihte stoklardaki malların tutarı üzerinden plan düzenlenir ve plana konulan malların stok değeri ile piyasa değeri arasında önemli sayılacak fiyat farkı varsa bu farkın tutarı ilk keşif planına konulur. Bu işlem irsalat üretimlerine ilişkin maliyet hesaplamalarında uygulanmaz. Diğer giderler payı veya tutarı: Üretim maliyet öğeleri meyanında yer verilmemiş olmakla birlikte, üretilmesi, satılması, gönderilmesi ve sözleşme yapılması gibi işlemler dolayısıyla özel bir harcamanın yapılmasının gerekli görüldüğü hallerde buna ilişkin giderler ilk keşif planına konulur. Bu uygulama satış ve irsalat üretimlerinde yapılır. 20