10 Nisan 2003 İZMİR DEPREMİ

Transkript

1 Cumhuriyet BilimTeknik, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa /8 10 Nisan 2003 İZMİR DEPREMİ Mehmet UTKU 1 1. Giriş İzmir ve çevresi benzer bir heyecanı daha iki yıl önce, 10 Haziran 2001 (16 11 ) tarihinde Ege Denizi nde Sakız Adası yakınında meydana gelen 5.7 büyüklüğündeki depremle yaşamıştı. En son yaşanan 10 Nisan 2003 (03:40:16TS; M d =5.6 KANDİLLİ 2, M w =5.7 USGS 3 ) depremi, konuyu tekrar İzmir in gündemine getirdi. TS Türkiye saatini, M d süre büyüklüğünü, M w moment büyüklüğünü gösterir. İzmir, Batı Anadolu nun karakteristik yeraltı mimarîsinin (tektonizmasının) önemli üyelerinden olan çöküntü (graben) yapıları içinde bulunmaktadır. Dolayısıyla İzmir, bu rejimi yönlendiren kırıklarla (faylarla) yada bunların guruplarıyla kuşatılmış durumdadır. 10 Nisan 2003 İzmir depremini, tarihi itibariyle ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü verilerine göre az 2.0 büyüklüklü (M 2.0) 21 artsarsıntı izlemektedir. Bunlardan ikisi ( , 03:53:48 TS, M d =4.2; , 04:32:19 TS, M d =4.0) 4 ve üzerinde büyüklüğe sahiptir. Şekil-1, anaşok ve artsarsıntıların merkez üssü dağılımlarını gösterir. Değişik kuruluşların verdiği anaşok merkez üsleri arasında yaklaşık 10 km fark vardır. Yani, anaşokun yeri, Şekil- 1 deki noktaya göre 10 km batıda yada doğuda çıkmaktadır. Bu farklılık olanaklarımız gereği beklenen bir durumdur. 10 Nisan 2003 tarihi itibariyle İzmir in deprem geçmişine bakıldığında, MÖ 17 yılına kadar İzmir ve etkilenme bölgesi için deprem bilgisine sahip olduğumuz anlaşılmaktadır. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü veri bankasına dayanan bu bilgiye göre 2020 yıllık sürede en az 4.0 büyüklüklü 370 depremin meydana geldiği görülür. Bunlardan 6 tanesi en az 7.0 büyüklüklü depremlerdir. Günümüze en yakın zamanda meydana gelmiş olan en büyük deprem, İzmir in etkilenme alanı içinde gerçekleşmiş olup 18 Kasım 1919 (21 54, GMT) tarihinde Dikili yakınlarındadır. Şekil-2, tarihleri arasındaki 4 ve 4 den büyük İzmir ve çevresi depremlerinin yıllara göre dağılımı (Şekil-2a) ile her yıl meydana gelen en büyük depremin yıllara göre dağılımını (Şekil-2b) gösterir. En az 4.0 büyüklüklü depremlere göre en çok deprem, biri 18 diğeri 17 adet olmak üzere 1969 ve 1977 yıllarında meydana gelmiştir (Şekil-2a). İlgili bölgede, en az 7.0 büyüklüğündeki (M 7.0) bir depremin tekrarlanma peryodu en az 70 yıldır. 7.0 büyüklüğündeki bir depremin 100 yılda gerçekleşme olasılığı ise %76 dır. 2. İzmir ve Çevresi nde Hasar Yapmış Depremler Bu bölümde, İzmir ve çevresinde meydana gelen, hasar yapmış karakteristik depremlerin sismoloji arşivindeki kayıtlarda geçen makrosismik özellikleri ile sismolojik özelliklerine değinilmektedir. Kısaltmalarda kullanılan OZ, depremin oluş zamanını (saat dakika saniye); EY, episantır noktasının yerini; M s yüzey dalgalarından, M b cisim dalgalarından hesaplanmış olan deprem büyüklüklerini; H, odak derinliğini; I 0, episantır noktasındaki hasar şiddetini; ISK, İstanbul Kandilli Rasathanesi ni; ISC, Uluslar arası Sismoloji Merkezi (International Seismological Center) ni; ATH, Atina 1 Y.Doç.Dr.; Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Buca-İZMİR mehmet.utku@deu.edu.tr 2 Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü 3 Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Dairesi

2 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa /8 K İzmir USGS Fay mekanizması çözümü Urla Seferihisar Şekil Nisan 2003 (03:40:16TS; M d =5.6 KANDİLLİ, M w =5.7 USGS) İzmir depremine ait anaşok ve tarihi itibariyle artsarsıntı merkez üsleri dağılımı. TS Türkiye saatini, M d süre büyüklüğünü, M w moment büyüklüğünü belirtir. Harita üzerindeki siyah yıldız anaşokun, kırmızı noktalar 4 ile 5 büyüklükleri arasındaki (4.0 M d <5.0) artsarsıntıların, mavi noktalar 2 ile 4 büyüklükleri arasındaki (2.0 M d <4.0) artsarsıntıların merkez üslerini gösterir. Kesikli beyaz çizgi artsarsıntıların diziliş doğrultusunu verir. USGS in fay mekanizması çözümünü gösteren mekanizma diyagramında taralı alanlar sıkışma, boş alanlar çekme bölgeleridir. Küçük ve büyük kareler yerleşim merkezleridir. Topoğrafya haritası Cornell Üniversitesi nden, deprem merkez üsleri Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü veri bankasındandır. Rasathanesi ni; MKS, Medvedev-Sponheur-Karnik şiddet ölçeğini; MM, Değiştirilmiş Mercalli şiddet ölçeğini; SEAP, Seismicity of the Earth and Associated Phenomena (Gutenberg ve Richter, 1954) başlıklı kitabı; TUC, Tucson sismoloji istasyonunu; UPP, Uppsala sismoloji istasyonunu ifade eder. Bu depremlere ait alt başlıklarda geçen ve italik harflerle belirtilen yer (location) isimleri, ilgili depremi sembolize eden ve daha çok, yaşandığı sırada en fazla etkilediği bölge ile özdeşleşen yerleşim alanı yada bölge isimleridir.

3 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa / (a) N YILLAR (b) max. M YILLAR Şekil-2. İzmir ve çevresinde, yılları arasında meydana gelmiş en az 4.0 büyüklüklü depremlerin yıllara göre dağılımı. (a) Deprem oluş sayılarının yıllara göre değişimi. N, deprem oluş sayılarını gösterir. (b) Yıllara ait en büyük deprem büyüklüklerinin (max.m) yıllara göre değişimi. Veri, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü veri bankasına dayanır.

4 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa / M.S. 17 Depremi [ OZ:?, EY: (38.40 K, D), I 0 =IX ] İzmir, Efes, Aydın, Manisa, Alaşehir ve Sart illerinde, Gediz ve Büyük Menderes Vadileri nde hasar yapmıştır. Ege Bölgesi ndeki büyük depremlerden biri olduğu bilinmektedir. Batı Anadolu da Efes ile birlikte 13 il tamamen yıkılmıştır M.S. 44 İzmir Depremi Manisa ve Efes te hasara yol açmıştır M.S. 176 İzmir Depremi İzmir ve Ege Adaları nda hasar görülmüştür M.S. 253 İzmir Depremi Bergama da ağır hasara neden olmuş, meşhûr Asklepeyon bu depremde yıkılmıştır M.S. 688 İzmir Depremi [ OZ:?, EY: (38.40 o K,27.20 o D), M=7.0 ] İzmir de çok şiddetli bir depremin yaşanmasına neden olmuştur. Ölü sayısı dir Şubat 1653 Depremi [ OZ:?, EY: (38.50 K, D), I 0 =IX ] Batı Anadolu nun tamamında oldukça şiddetli hissedilmiştir. Etkilediği alan kuzeyde Edirne, güneyde Mandalya Körfezi ne, batıda İzmir ve Ege Adaları ndan, doğuda Alaşehir ve Denizli ye kadar yayılmıştır kişinin öldüğü bu depremde Aydın da da ölenler ve hasar vardır. Alaşehir de çok ağır olmak üzere Denizli, Tire ve Söke de hasarlar olmuştur Kasım 1668 Depremi İzmir de hasar. Yangınlar olmuş. Toprakta yarıklar oluşmuş kişi ölmüş Temmuz 1688 Depremi [ OZ:?, EY: (38.40 o K, o D), M=7.5 (ISK) ] İzmir de büyük tahribat, deniz kenarlarında kaymalar olmuş ve bunun sonucunda 100 ayak genişliğinde bir kanal açılmıştır. Toprak zemini 2 ayak kadar alçalmıştır ölüden bahsedilir. Depremin episantırının İzmir in batı-doğu kırık bölgesinde bulunduğu söylenir Mart 1739 Depremi İzmir de bir ay süren deprem kasırgası, kıyıda kaymalar ölü, limanın giriş yerinde su derinliği değişmiştir Temmuz 1776 Depremi İzmir de çok şiddetli hasarlar, artçı şoklar, ekim ayına kadar devam etmiştir Kasım 1875 Depremi Karaburun ve Mordoğan da hasara neden olmuştur.

5 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa / Mart 1880 Depremi [ OZ:?, EY: (38.40 o K, o D), M=7.0 (ISK) ] Sakız adasında geniş hasar, 4000 ölü. Çeşme de çok şiddetli hissedilmiş. Art sarsıntılar, 1882 yılına kadar devam etmiş Haziran 1880 Depremi İzmir ve Gediz çukurunda hasar, İzmir-Turgutlu demiryolu yarıklarla kesilmiştir. Menemen, Bornova ve Karşıyaka da fazla, Turgutlu, Manisa ve Alaşehir de hafif hasar. Episantır noktası, Menemen civarında, İzmir in kuzey-güney kırık bölgesinde olmalıdır Ekim 1883 Depremi [ OZ:?, EY: (38.30 o K, o D), M=7.0 (ISK) ] Çeşme yarımadasının batı kıyısında bulunan bütün köylerde geniş hasarlar, Alaçatı da birkaç ev, toprakta açılan yarıklara düşmüştür. Deprem geniş bir bölgede hissedilmiştir. Deprem episantırı Çeşme Yarımadası nda veya Yarımada ile Sakız Adası arasında bulunduğu tahmin edilmektedir Kasım 1883 İzmir Depremi İzmir körfezi ve Çeşme yarımadasında şiddetli hissedilmiş, toprakta yarıklar açılmıştır Aralık 1890 Depremi [ OZ: 16 30, EY: (? K,? D), I 0 =? ] Kuzeydoğu doğrultulu korkunç bir fırtına ile birlikte Selçuk ta şiddetli hissedilmiş; Kuşadası nda çok hasar yapmış, ölenler olmuş, yapıda hasar oluşturmuştur. Sisam Adası nda da kuvvetlice hissedilmiştir İzmir Depremi Menemen de hasar, toprakta yarıklar açılmış ve sular fışkırmıştır. Bergama da minare ve kubbeler yıkılmıştır. Bazı evlerde hasar ve yarıklar oluşmuştur. Bu deprem serisi üç ay sürmüştür Ocak 1909 Foça Depremi [ OZ: , EY: (38.00 o K, o D), H=60 km, M s =6.0, I 0 =IX (MSK) ] Bu depremin episantırı Güzelhisar, Menemen, ve Foça arasındadır. Depremde 700 ev yıkılmış, 1000 ev hasar görmüş, 8 kişi yaşamını yitirmiştir Mart 1928 Tepeköy-Torbalı (İzmir) Depremi [ OZ: , EY: (38.50 o K, o D (ISS)), H=0-60 km (SEAP), M s =6.25 (SEAP), I 0 =VIII ] Pınar ve Lahn (1952) a göre Torbalı ve Tepeköy de bu deprem nedeniyle fazla hasar olmuştur. İzmir, Manisa, Alaşehir, Uşak, Bayındır, Tire ve Ödemiş de hasar azdır ev yıkılmış. Sarsıntı bütün Batı Anadolu da algılanmıştır. Depremin en çok etkilediği alan Küçük Menderes havzasının batı kesimidir. İzmir- Aydın arasındaki Tepeköy den 1.5 km uzaklıkta tren yolu üzerinde önemli bir çöküntü olmuş. Kuyu ve kaynakların su debisi değişmiş ve çamurlu sular fışkırmıştır.izmir yöresinde depremin şiddeti daha azdır. Cuma ovasında evler çatlamış ve bacaların çoğu devrilmiştir. Alsancak ve Şehitler de hasar çoktur. Can kaybı olmuştur. Birinci Kordon da Tayyare Sineması nın karşısında bulunan rıhtım 10 m uzunlukta ve birkaç santimetre genişlikte kıyıya koşut olarak yarılmış, kopan kısım denize doğru eğilmiştir. Vilayet Konağı nda çatlaklar olmuş, bina önündeki saat

6 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa /8 kulesinin üst bölümü düşmüştür. Kordonun gevşek zemini üzerindeki binalar çok şiddetli sarsılmışlardır. Kadife Kale deki kulede hafif bir çatlak olmuştur. Bornova ovasında ve Karşıyaka nın tortul konisi üzerindeki mahallelerde deprem etkileri şiddetli olmuştur Eylül 1939 Dikili-Bergama Depremi [ OZ: , EY: (39.00 o K, o D(ISS)), H=0-60 km (SEAP), M=6.5 (SEAP), I 0 =IX (Salomon-Calvi, 1940), I 0 =VIII (MKS) ] Depremin episantırı Dikili ile Midilli arasında deniz altında bulunan grabendedir. Dikili ve çevresindeki köylerde yıkıcı olan bu deprem kuzeyde Altınova, doğuda Bergama ya kadar olan bölgede hafif hasar yapmıştır. Dikili de 627 ev tümüyle yıkılmış, 41 kişi ölmüş, 55 kişi yaralanmıştır. Bergama da 30 ev yıkılmıştır. Dikili nin 5 km kuzeyinde Kabakum da oturulabilecek hiç ev kalmamış, 13 kişi ölmüştür Temmuz 1949 Sakız-Karaburun depremi [ OZ: , EY: (38.60 o K, o D(ISS)), M=7.0 (TUC), M s =6.6, I 0 =VIII (MKS) ] En çok hasar Karaburun-Çeşme Yarımadası nın doğu bölümünde, Mordoğan ile yarımadaların kuzey burnu arasında, batıda Denizgiren çevresinde, Çeşme yarım adasında, Çeşme çevresinde köylerde olmuştur. Çeşme ılıcasının suları çoğalmış, Suları kesilmiş olan bazı çeşmelerde akmaya başlamıştır. Sakız Adası nda da hasar olmuş 7 kişi ölmüştür. Ard sarsıntılar çok uzun sürmüştür. İzmir de birçok binanın camları kırılmış, duvarları yıkılmıştır. Deprem Söke, Ödemiş, Edremit, Çanakkale, Alaşehir, Tire, Bayındır ve İstanbul da da algılanmıştır. Bu depremin, odak mekanizması çözümünden göre normal faylarına mekanizma ile oluştuğu anlaşılır Mayıs 1953 Karaburun (İzmir) Depremi [ OZ: , EY: (36.60 o K, o D(ISS)), H=40 km (SEAP), M=5.5 (ATH), Ms=5.6 (Ambraseys, 1988) Io=VIII (Ergin ve diğ.,1967) ] Karaburun da hasar yapan bu depremde, Dikili de, Foça da kuvvetli, Bergama da hafif algılanmıştır. Ara şoktan sonraki 4 hafta içinde her gün 2-3 orta şok algılanmıştır. Episantır İzmir körfezi açıklarındadır Temmuz 1956 Güney Ege Depremi [ OZ: , EY: (36.73 o K, o D(ISS)), M=7.7 (UPP), M s =7.2, I 0 =IX (ATH) ] Amorgos Adası nın açıklarında olan bu deprem Ege Denizi ndeki birçok adada hasar yapmıştır. Deprem İzmir, Isparta, Bodrum, Kütahya, Uşak, Muğla, Edirne, Bolu ve Antalya da algılanmış, İzmir ve Ege nin çeşitli yerlerindeki yapıların çatlamasına neden olmuştur Haziran 1966 Menemen (İzmir) Depremi [ OZ: , EY: (38.60 o K,27.40 o D(ISS)), H=9 km, M b =4.7 (ISO), I 0 =VI (MM) ] İzmir ve çevresinde şiddetle algılanmış. Menemen ilçe merkezinde 100 kadar ev hasar görmüş, bir kişi yaralanmıştır Nisan 1969 Karaburun (İzmir) Depremi [ OZ: , EY: (38.47 o K,26.44 o D(ISS)), H=16 km (SEAP), M b =5.8, I 0 =VIII ) ] Episantırı Karaburun kıyıları açıklarında yer alan bu deprem Sakız adası ve Çeşme de birçok yapıyı yıkmıştır.

7 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa / Şubat 1974 İzmir Depremi [ OZ: , EY: (38.55 o K, o D), H=24 km, M b =5.2 (ISC), M s =5.8(ATH), M=5.2(ISK), I 0 =VII ] Episantır İzmir e 15 km uzakta olup, birçok eski ve yeni yapıda hasar meydana getirmiştir. Bu depremde 2 kişi ölmüş 7 kişi yaralanmıştır. Deprem en çok Alsancak semtinde hasar yapmıştır. 2 kişi burada ölmüştür. Konak meydanındaki saat kulesi hasar görmüş, saat durmuştur. Depremde İzmir e 2 km uzaklıkta birisi kalın alüvyon üzerine, diğeri ise kaya üzerine yerleştirilmiş iki wilmot sismoskopu, sırasıyla, maksimum 16 ve 17 mm lik yatay bir yerde yerdeğiştirme kaydetmiştir Aralık 1977 İzmir Depremi [ OZ: , EY: (38.41 o K, o D), H=24 km, Mb=5.3 (ISC), Io=VIII (MM) ] Ardı ardına iki sarsıntı şeklinde olan depremde İzmir de bazı evler yıkılmış 20 kişi yaralanmıştır. Resmi daireler ve okullar tatil edilmiş. Buca daki Sosyal Sigortalar hastanesi çok hasar görmüş ve boşaltılmıştır. Alsancak, İkiçeşmelik, Karşıyaka, Bornova, Gültepe, Gürçeşme ve tepecik semtlerinde bazı evler büyük hasar görmüş çatıları uçmuştur. 20 tane araç yıkıntılar altında kalmıştır Haziran 1979 Karaburun (İzmir) Depremi [ OZ: , EY: (38.79 o K, o D), H=15 km, Mb=5.9 (ISC), Ms=5.7 (ISC), Io=VII (MM) ] İzmir ve çevresinde kuvvetle algılanan bu depremde; Alsancak semtindeki bazı evlerin duvarlarında derin çatlaklar olmuş. Karaburun da iki ev çökmüş, bir kişi yaralanmıştır. Depremin episantırı Ege Denizi ndedir. Eşşiddet haritası vardır. 3. Sonuç İzmir için deprem olayına, metropol alanında bakmak yanıltıcı olur. Bu, bizzat metropol alanı üzerinde merkez üssü beklemek anlamına gelir. Ne var ki bir deprem zararı için merkez üssünün hasar alanında olmasının şart olmadığı en azından yakın geçmişteki deneyimlerle yaşanmaktadır. İzmir in etkilenme alanına göre konu değerlendirildiğinde, 10 Nisan 2003 ve 10 Haziran 2001 depremlerinde yada İzmir in deprem geçmişinde görüldüğü gibi İzmir, metropol alanının deprem yönünden en sakin döneminde dahi kendi etkilenme bölgesinin tehdidi altındadır. Etkilenme bölgesi, İzmir merkezine kuşuçuşu ortalama 100km uzaklıktaki tektonik yapılara kadar uzanır. İzmir için 5.5 büyüklüğündeki bir depremin tekrarlanma peryodu 10 yılın altındadır. Bu süre İzmir metropol alanı ve etkilenme bölgesi kapsamında alınmalıdır. Dolayısıyla 5.5 büyüklüğü, aynı zamanda, İzmir çevresinde meydana gelecek en az 7.0 büyüklüğündeki bir depremin İzmir de hissedileceği en az büyüklüktür. Bunun anlamı, İzmir, her an en az 5.5 büyüklüğünde deprem tehdidi altında demektir. Yapılaşmasını buna göre yönlendirmelidir. Deprem bölgesinde (Seferihisar ve Urla çevresi) yapılan makrosismik gözlemlerde 10 Nisan 2003 depremine ait fay izinin bulguları olabilecek kuvvetli bir yüzey belirtisine halen rastlanamamaktadır. Buradan hareketle eldeki artsarsıntıların dizilişine dayanarak bir değerlendirme yapılırsa (Şekil-1), 10 Nisan 2003 İzmir depreminin K66D doğrultulu sağ yönlü doğrultu atımlı bir kırılma ile meydana geldiği, Batı Anadolu nun kabuk kalınlığı da dikkate alınırsa, yaklaşık 14 km derinlikte olduğu söylenebilir. Kaldı ki

8 UTKU, M., (2003), CBT, 10 Mayıs 2003, sayı 842, sayfa /8 USGS, moment tansör çözümüne göre 13 km derinlik vermektedir. Bu çözümün özelliği de dikkate alındığında yapılan değerlendirmenin tutarlılığı anlam kazanır. Çünkü böyle bir çözüm, karakteristik deprem dalgasının tamamı kullanılarak elde edilmektedir. Gerek çözümde kullanılan istasyon sayısı ki 12 dir, gerekse USGS in dünya kapsamındaki deprem kayıt ağının dağılımı dikkate alındığında bu çözüme dayanılarak yapılan değerlendirmenin güvenirliği ortaya çıkar. Elbette eklenecek yeni verilerle daha sağlıklı bilgilere ulaşılacağı kaçınılmazdır. Burada şunu belirtmekte de çok büyük yarar vardır: Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, elindeki olanaklarla yapılabileceklerin en iyisini üretmektedir. Türkiye de depremle uğraşan kurumların düşük yanılgılı sonuçları üretebilmeleri için Türkiye nin deprem gözlem ağını daha sıklaştırması, sismolojik ilkelere uygun olarak dağılımını yapması, hatta ulusal deprem ağı için yeni modeller oluşturması ve hemen uygulamaya koyması gerekmektedir. Ülkenin deprem geleceği ile ilgili çalışmalar sadece deprem gözlem ağından da ibaret değildir, soruna Yerdinamiği olarak bakmak gerekir. YARARLANILAN KAYNAKLAR CORNELL Üniversitesi, ERGİN, K., GÜÇLÜ, U., UZ, Z., (1967), Türkiye ve Civarının Deprem Kataloğu (M.S ). İTÜ, Maden Fakültesi, Arz Fiziği Enstitüsü yayınları, no. 24, İstanbul. EYİDOĞAN, H., GÜÇLÜ, U., UTKU, Z., DEĞİRMENCİ, E., (1991), Türkiye Büyük Depremleri Makro-Sismik Rehberi ( ). İTÜ, Maden Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, İstanbul. GUTENBERG, B. ve RICHTER, C.F., (1954), Seismicity of the Earth and Associated Phenomena, Pincerton University Press. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Veri Bankası, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul. PINAR, N. ve LAHN, E., (1952), Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu. Bayındırlık Bakanlığı, Yapı ve İmar İşleri Reisliği, No. 6, Ankara. SALOMON-CALVI, W., (1940a), Untersuchungen über Erdbeden in der Türkei (Türkiye de zelzelelere müteallik etüdler), Das Beben von Tercan-Erzincan vom 21.XI.1939, MTA Mecmuası, seri.b, no.5, sayfa SALOMON-CALVI, W., (1940b), Les tremblement de terre d Erzincan du 21 Novembre et du 27 Decembre 1939, Revue Etüde Calamites, no. 10, pp USGS, UTKU, M., ÖZYALIN, Ş. ve UTKU, Z., İzmir Depremleri: İzmir ve Çevresi nin Deprem Riski. III. İzmir ve Çevresi nin Deprem-Jeoteknik Sempozyumu (JEOTEKNIK-III), CD-ROM, 14 sayfa, Kasım 2001, İzmir.